6Analiza popytu 6.1Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez gospodarstwa domowe 6.1.1Trendy ogólnokrajowe Polska należy do krajów europejskich o najniższym wskaźniku dobowego zużycia wody wodociągowej na mieszkańca. Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA European Environment Agency) wskaźnik ten wynosił w 2002 r. ok. 0,115 m 3 na mieszkańca na dobę, a na przestrzeni lat 1990-2000 zmniejszył się z 0,260 m 3 na mieszkańca na dobę do 0,120 m 3 na mieszkańca na dobę. Rysunek 6.1. Zużycie wody w gospodarstwach domowych wybranych krajów Europy (litr/osobę/dobę) Hiszpania Norwegia Holandia Francja Szwajcaria Luksembur Austria Węgry Dania Niemcy Polska Słowacja Belgia Estonia Łotwa 0 50 100 150 200 250 300 litr/osobę/dobę Źródło: EEA, 2003 Trend ten wywołany jest czynnikami ekonomicznymi i technicznymi. Do pierwszych należy zaliczyć wzrost cen oraz zmiany w sposobie naliczania opłat (instalacja indywidualnych wodomierzy w mieszkaniach, co motywuje konsumentów do racjonalnego używania zasobów). Do drugiej grupy czynników należy zaliczyć lepsze zarządzanie wodociągami (mniej wycieków) oraz instalację wodomierzy na wejściu do każdego budynku (wcześniej za wszystkie straty w sieci płacili odbiorcy, obecnie dostawca). Gminy Wołomin i Kobyłka nie są wyjątkiem tendencja spadkowa występuje i tutaj. 6.1.2Identyfikacja bieżącej liczby odbiorców indywidualnych WOŁOMIN Na obszarze miejskim Wołomina z wodociągu korzysta obecnie 93% mieszkańców. Na terenach wiejskich stopień zwodociągowania jest niższy wynosi 54%. Jeszcze większa różnica między miejskim i wiejskim obszarem gminy Wołomin dotyczy poziomu skanalizowania. 1
Tabela 6.6.1. WOŁOMIN - dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, (stan na maj 2005) Wodociąg Kanalizacja Obszar Liczba mieszkańców obsług. przez % zwodocią Liczba miesz- obsług. przez % skanalizowania PWiK -gowania kańców PWiK Wołomin 36 775 34 201 93% 36 775 28 685 78% miasto Wołomin 12 505 6 753 54% 12 505 625 5% wieś Dzienne zużycie wody per capita na miejskim obszarze Wołomina spadło ze 125 litrów w 2001 r. do 107 litrów w 2004 r. Źródłem tej tendencji jest wzrost stawek w połączeniu z relatywnie niskimi dochodami ludności. Mimo to sprzedaż wody odbiorcom indywidualnym w dalszym ciągu stanowi większość całkowitego zużycia wody na tym terenie (84% wolumenu wody). W przypadku terenów wiejskich gospodarstwa domowe stanowią ok. 90% całkowitego zużycia wody. Po okresie wzrostu w latach 2001-2003 dobowe zużycie wody per capita zmalało z 97 litrów w 2003 r. do 83 litrów w 2004 r. Spadek ten jest zgodny z ogólnokrajowymi tendencjami. Tabela 6.6.2. WOŁOMIN - zużycie wody w gospodarstwach domowych Zużycie wody w gospodarstwach domowych () Wołomin obszar miejski Wołomin obszar wiejski Rok Wolumen* Wolumen* Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. w % Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. w % 2001 1,43 1,62 88% 0,14 0,15 93% 2002 1,36 1,56 87% 0,17 0,19 89% 2003 1,40 1,63 86% 0,18 0,20 90% 2004 1,30 1,51 84% 0,20 0,23 89% * sprzedaż wody w gospodarstwach domowych; ** suma sprzedaży wszystkich kategorii klientów: gospodarstwa domowe, przemysł i instytucje użyteczności publicznej Tabela 6.6.3. WOŁOMIN - zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych (litry/mieszkańca/doba) Rok Użytkownicy łącznie (1) Zużycie w gospod. dom. (1000 m3/rok) Popyt per capita =1000000*(2)/(1)/365 (3) (2) Wołomin obszar miejski 2001 31 467 1 434 124,8 2002 31 429 1 364 118,9 2003 32 473 1 405 118,6 2004 32 537 1 270 107,0 Wołomin obszar wiejski 2001 4 581 139 83,1 2002 5 164 174 92,4 2003 5 258 187 97,4 2004 6 669 203 83,3 KOBYŁKA Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna w gminie Kobyłka jest zdecydowanie słabiej rozwinięta w porównaniu z gminą Wołomin. Wskaźnik 2
zwodociągowania wynosi 36%, a wskaźnik skanalizowania tylko 4%. Ww. dane dotyczą stanu na maj 2005 r., co w przypadku Kobyłki jest szczególnie istotne, ponieważ w pierwszych miesiącach tego roku do sieci kanalizacyjnej przyłączono osiedle liczące 650 mieszkańców. Wcześniej z kanalizacji zbiorczej korzystało zaledwie kilka rodzin zamieszkujących domostwa zlokalizowane przy ulicy stanowiącej granicę Wołomina i Kobyłki. W efekcie przyłączenia osiedla (inwestycja realizowana ze środków Gminy Kobyłka) nastąpił wzrost wskaźnika skanalizowania z 0,1% na 31.12.2004 r. do 4%. Tabela 6.6.4. KOBYŁKA - dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (stan na maj 2005 r.) Miasto Wodociąg Kanalizacja Liczba mieszkańców obsług. przez % zwodocią Liczba miesz- obsług. przez % skanalizowania PWiK -gowania kańców PWiK Kobyłka 17 758 6 393 36% 17 758 668 4% Na obszarze Kobyłki gospodarstwa domowe stanowią ok. 90% całkowitego zużycia wody. Tabela 6.6.5. KOBYŁKA - zużycie wody w gospodarstwach domowych Zużycie wody w gospodarstwach domowych () Rok Wolumen* Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. - % 2001 0,085 0,096 89% 2002 0,175 0,197 89% 2003 0,195 0,214 91% 2004 0,210 0,240 88% W latach 2003-2004 zużycie wody per capita w Kobyłce spadło. Źródłem tej tendencji jest, tak jak w przypadku Wołomina, wzrost stawek w połączeniu z relatywnie niskimi dochodami ludności. Tabela 6.6.6. KOBYŁKA - zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych (litr/mieszkańca/dobę) Rok Użytkownicy łącznie Zużycie w Popyt per capita gospod. dom. =1000000*(2)/(1)/365 (1) (1000 m3/rok) (2) (3) 2001 3 392 85 68,7 2002 4 528 175 105,9 2003 5 324 195 100,5 2004 5 992 210 96,1 6.1.3Obecne obciążenie opłatami za usługi wodociągowo - kanalizacyjne Współczynnik obciążenia opłatami za usługi wodociągowo-kanalizacyjne został obliczony w następujący sposób: AFF = (EXP/INC)*100%, 3
gdzie: AFF współczynnik zdolności do ponoszenia opłat (%); EXP wydatki na usługi (PLN/osobę/miesiąc); INC dochód do dyspozycji (PLN/osobę/miesiąc). Wydatki na usługi wodociągowo-kanalizacyjne zostały oszacowane na podstawie cen wody i ścieków, uwzględniających 7% VAT oraz przeciętnego dobowego zużycia wody na 1 mieszkańca na poszczególnych obszarach. Dochód do dyspozycji został oszacowany zgodnie z metodyką zalecaną przez NFOŚiGW, w oparciu m.in. o szacowane przeciętne wynagrodzenie netto oraz liczbę podatników w poszczególnych przedziałach skali podatkowej. Tabela 6.6.7. Szacowane obciążenie wydatkami na wodę i ścieki Miasto Wyszczególnienie 2003 2004 Wołomin m 3 / mieszk. / dzień 0,114 0,107 Cena brutto za wodę i ścieki 5,68 6,03 Średni koszt miesięczny 19,39 19,37 Średni dochód miesięczny 510 529 Obciążenie opłatami 3,81% 3,66% Kobyłka m 3 / mieszk. /dzień 0,101 0,096 Cena brutto za wodę i ścieki 5,68 6,03 Średni koszt miesięczny 17,13 17,40 Średni dochód miesięczny 470 487 Obciążenie opłatami 3,65% 3,57% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Szacowany wskaźnik obciążenia mieszkańców wydatkami na usługi wodociągowo-kanalizacyjne wyniósł w 2004 r. 3,66% w przypadku Wołomina a 3,57% dla Kobyłki. 6.1.4Prognoza popytu w sektorze gospodarstw domowych Prognoza popytu ze strony gospodarstw domowych ma kluczowe znaczenie dla analizy przedsięwzięcia. Jak wskazano w p. 6.1.2. sektor ten zużywa ok. 90% wody i generuje ok. 80% ścieków w rejonie Wołomina. Wolumen popytu na wodę i ścieki jest funkcją dwóch parametrów: prognozowanego jednostkowego zużycia wody, ilości mieszkańców użytkowników systemu wodnego (ściekowego). (a)projekcja jednostkowego zużycia wody Projekcja została oparta na mikroekonomicznym modelu popytu. Model ten zakłada, że jednostkowy popyt uzależniony jest od dwóch zmiennych: realnej ceny wody, realnego dochodu mieszkańców. Model opisany jest następującym równaniem: dq = e*dp+ n*dm 4
gdzie: dq - procentowa zmiana zapotrzebowania; e elastyczność cenowa; dp - procentowa zmiana cen realnych; n elastyczność dochodowa; dm procentowa zmiana dochodu realnego per capita. Model ten pozwala na prognozę jednostkowego zużycia wody na mieszkańca. Pokazuje jednocześnie, jak kształtuje się popyt na odbiór ścieków, ponieważ zapotrzebowanie na wodę i zapotrzebowanie na odbiór ścieków można generalnie uznać za parametry komplementarne. Przyjęto, że elastyczność cenowa równa jest ( 0,2), podczas gdy elastyczność dochodowa równa jest 0,1. Wskaźniki te, zaczerpnięte z badań przeprowadzonych w Europie Zachodniej 1, były już stosowane w innych studiach wykonalności w Polsce. Projektowane dla Wołomina i Kobyłki zmiany cen odpowiadają zmianom szacowanych kosztów eksploatacyjnych. Wyjątek stanowi prognoza ceny ścieków w gminie Wołomin, w której założono łagodniejszy profil dochodzenia do progu rentowności (znacząco podwyższonego w wyniku oddawania obiektów analizowanego przedsięwzięcia do eksploatacji). Odrębnie planowano czynsz dzierżawny w Kobyłce. Stanowi on mechanizm regulacji obciążeń mieszkańców Kobyłki kosztami usług wodociągowo kanalizacyjnych. W całym okresie projekcji założono 1,5% realne tempo wzrostu przeciętnego dochodu per capita. Na tej podstawie oszacowano zmiany w jednostkowym zapotrzebowaniu na wodę, a następnie - po jego przemnożeniu przez szacowaną liczbę użytkowników - obliczono wolumen wody i ścieków generowany na obszarze Wołomina miejskiego i wiejskiego, a także Kobyłki. Jak wskazano w p. 6.1.3., obciążenie opłatami za usługi wodociągowokanalizacyjne jest w Wołominie i Kobyłce stosunkowo wysokie, co jest czynnikiem zwiększającym wrażliwość popytu na zmiany cen. WOŁOMIN obszar miejski W wyniku prognozowanego wzrostu cen wody i ścieków (pochodna wzrostu kosztów w wyniku oddania do eksploatacji nowych obiektów) szacowany popyt jednostkowy na obszarze miejskim Wołomina spada ze 107 litrów/dobę w 2004 r. do 103 litrów/dobę w 2010 r. Skala wzrostu cen jest na tyle znacząca, że neutralizuje pozytywne oddziaływanie wzrastającego realnego dochodu per capita. W drugiej połowie 1 Hansen, L. (1996), Water and Energy Price Impacts on Residential Water Demand in Copenhagen, tom 72, nr 1, s. 679. Höglund, L. (1999), Household demand for water in Sweden with implications of a potential tax on water use, Water Resources Research, tom 35, nr 12, s. 3853-3863. Nauges, C. i A. Thomas (1998), Privately-operated Water Utilities, Municipal Price Negotiation, and Estimation of Residential Water Demand: The case of France, paper presented at EAERE, Venece. 5
okresu projekcji, w sytuacji stabilnych lub nawet spadających cen, dobowe zużycie jednostkowe wzrasta - do ok. 113 litrów/dobę w 2030 r. Rysunek 6.2. WOŁOMIN, obszar miejski - prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) 120 118 116 114 112 110 108 106 104 102 100 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK WOŁOMIN obszar wiejski W wyniku prognozowanego wzrostu cen wody i ścieków (pochodna wzrostu kosztów w wyniku oddania do eksploatacji nowych obiektów) szacowany popyt jednostkowy na obszarze wiejskim Wołomina spada z 83 litrów/dobę w 2004 r. do 80 litrów na dobę w 2010 r. W drugiej połowie okresu projekcji, w sytuacji stabilnych lub nawet spadających cen, popyt jednostkowy wzrasta do 88 litrów/dobę w 2030 r. 6
Rysunek 6.3. WOŁOMIN, obszar wiejski - prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 80 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK KOBYŁKA Profil zmian jednostkowego popytu ze strony gospodarstw domowych w Kobyłce wykazuje spadek z 96 litrów/dobę w 2004 r. do 91 litrów w 2014 r. Przyczyną jest intensywny wzrost cen ścieków i wody w okresie realizacji przedsięwzięcia. W następnych latach prognozowany popyt jednostkowy wzrasta osiągając w 2030 r. poziom ok. 102 litrów/dobę. Rysunek 6.4. KOBYŁKA prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) 120 115 110 105 100 95 90 85 80 2004 2007 2010 2013 2016 2019 2022 2025 2028 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK (b)prognoza ilości użytkowników systemu wodno-ściekowego Jednym z głównych efektów przedsięwzięcia będzie umożliwienie przyłączenia do sieci siedzib mieszkańców, którzy do tej pory nie korzystali ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odbioru ścieków. 7
WOŁOMIN W projekcji założono przyłączenie: do systemu kanalizacyjnego: o o 2 325 osób w miejskiej części gminy Wołomin, 5 744 osób w wiejskiej części gminy; do systemu wodociągowego: o 214 osób w części miejskiej. W projekcji założono, że wszyscy mieszkańcy, którym analizowany projekt umożliwi przyłączenie do sieci zbiorczej, skorzystają z tej opcji do 2011 r. W kontekście dotychczasowych doświadczeń PWiK założenie trzyletniego okresu przyłączania wymaga szerokiego zakresu działań zachęcających mieszkańców do takiej decyzji. Jest to jednocześnie założenie oczywiste z punktu widzenia kryterium realizacji celu ekologicznego przedsięwzięcia. Spółka będzie dysponowała budżetem promocji projektu, który należy traktować jako narzędzie zachęcania potencjalnych odbiorców do przyłączeń. Mimo to, że względu na: stosunkowo niski dochód mieszkańców gminy Wołomin; wzrost cen, w rozdziale 19 zaprezentowano analizę ryzyka nie zrealizowania zakładanej liczby przyłączeń nowych użytkowników w zakładanym przedziale czasu. Zmiany ilości użytkowników systemu wodociągowo-kanalizacyjnego na terenie Wołomina przedstawiają poniższe rysunki. Rysunek 6.5. WOŁOMIN - ilość użytkowników systemu wodnego 42500 42000 41500 41000 40500 40000 39500 39000 38500 38000 37500 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Efektem przedsięwzięcia będzie: Rysunek 6.6. WOŁOMIN - ilość użytkowników systemu ściekowego 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK wzrost wskaźnika skanalizowania: o w części miejskiej: z 78% do 84%, o w części wiejskiej: z 5% do 50%; 8
KOBYŁKA W projekcji założono przyłączenie siedzib 14 486 mieszkańców do urządzeń kanalizacyjnych wybudowanych w ramach analizowanego przedsięwzięcia. Założono, że wszyscy mieszkańcy, którym inwestycja umożliwi przyłączenie do sieci zbiorczej, skorzystają z tej opcji w latach 2007-2011. Osiągnięty zostanie wówczas efekt ekologiczny w postaci 81% poziomu skanalizowania gminy. Rysunek 6.7. KOBYŁKA - ilość użytkowników systemu ściekowego 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK W kontekście dotychczasowych doświadczeń Gminy Kobyłka założenie pięcioletniego okresu przyłączania wymaga wielu zabiegów ze strony tamtejszych władz, ale też jest naturalne z punktu widzenia realizacji celu ekologicznego przedsięwzięcia. Aby zmniejszyć ryzyko związane z tempem przyłączania nowych odbiorców w budżecie projektu uwzględniono nakłady na budowę odgałęzień kanalizacyjnych, co powinno wydatnie zwiększyć skłonność mieszkańców do przyłączania. Ponadto Gmina będzie dysponowała budżetem promocji projektu, który należy traktować jako narzędzie zachęcania potencjalnych odbiorców do przyłączeń. Mimo to, że względu na: stosunkowo niski dochód mieszkańców gminy Kobyłka; wzrost cen w okresie projekcji, w rozdziale 19 zaprezentowano analizę ryzyka nie zrealizowania zakładanej liczby przyłączeń nowych użytkowników w zakładanym przedziale czasu. Efektem założeń dotyczących jednostkowego popytu oraz ilości użytkowników jest prognoza wolumenu wody i ścieków w gminie Wołomin i gminie Kobyłka (tabele 6.9., 6.10.). 9
Tabela 6.6.8. WOŁOMIN - prognoza wolumenu popytu na wodę i odbiór ścieków ze strony gospodarstw domowych Wyszczególnienie 2005 2009 2011 2015 2020 2025 2030 Liczba mieszkańców liczba 36 775 37 040 37 174 37 408 37 545 37 564 37 583 Użytkownicy podsystemu wodnego liczba 34 201 34 662 34 786 35 004 35 131 35 149 35 166 % zwodociągowania % 93,0% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% Woda Popyt per capita litry/dzień 106,8 103,5 103,9 105,1 107,6 111,6 113,2 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 1 333 1 309 1 320 1 343 1 380 1 432 1 453 Wołomin Liczba mieszkańców liczba 36 775 37 040 37 174 37 408 37 545 37 564 37 583 Teren Użytkownicy podystemu ściekowego liczba 28 685 30 287 31 321 31 503 31 610 31 625 31 640 miejski % skanalizowania % 78,0% 81,8% 84,3% 84,2% 84,2% 84,2% 84,2% Popyt per capita litry/dzień 106,8 103,5 103,9 105,1 107,6 111,6 113,2 Ścieki Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 1 118 1 144 1 188 1 209 1 241 1 288 1 308 Liczba mieszkańców liczba 12 505 12 595 12 638 12 720 12 766 12 791 12 817 Użytkownicy podystemu wodnego liczba 6 753 6 801 6 824 6 869 6 894 6 907 6 921 % zwodociągowania % 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% Woda Popyt per capita litry/dzień 83,2 80,6 80,9 81,9 83,8 86,9 88,2 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 205 200 202 205 211 219 223 Wołomin Liczba mieszkańców liczba 12 505 12 595 12 638 12 720 12 766 12 791 12 817 Teren Użytkownicy podystemu ściekowego liczba 625 4 076 6 376 6 380 6 382 6 384 6 385 wiejski % skanalizowania % 5,0% 32,4% 50,5% 50,2% 50,0% 50,0% 50,0% Popyt per capita litry/dzień 83,2 80,6 80,9 81,9 83,8 86,9 88,2 Ścieki Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 19 120 188 191 195 203 205 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Wołomin 1
Tabela 6.6.9. KOBYŁKA - prognoza wolumenu popytu na wodę i odbiór ścieków ze strony gospodarstw domowych Wyszczególnienie 2005 2009 2010 2015 2020 2025 2030 Liczba mieszkańców liczba 17 758 18 479 18 850 19 616 20 616 21 668 22 773 Użytkownicy podystemu wodnego liczba 6 393 6 652 6 786 7 062 7 422 7 800 8 198 % zwodociągowania % 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% Woda Popyt per capita litry/dzień 95,9 92,1 91,8 91,9 95,0 96,8 101,9 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 224 224 227 237 257 276 305 Liczba mieszkańców liczba 17 758 18 479 18 850 19 616 20 616 21 668 22 773 Kobyłka Użytkownicy podystemu ściekowego liczba 668 7 461 15 240 15 859 16 238 16 328 16 422 % skanalizowania % 3,8% 40,4% 80,8% 80,8% 80,7% 80,7% 80,7% Ścieki Popyt per capita litry/dzień 95,9 92,1 91,8 91,9 95,0 96,8 101,9 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok 23 251 511 532 563 577 611 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Wołomin 1