Raport. Punkt Kontrolny Raport z kompleksowych badań symulatora

Raport Punkt Kontrolny 1100 Raport z kompleksowych badań symulatora Numer Projektu: Akronim Projektu: Tytuł Projektu: SYMDIAG Opracowanie i badania symulatora diagnostycznego statku powietrznego w technologii wirtualnej Numer Zadania: WP 1100 Nazwa Zadania: Badania efektywności nauczania nową metodą Nazwa pliku: Raport 1100. doc Strona 1 z 113

ZESPÓŁ WYKONAWCZY ITWL: dr inż. Przemysław MĄDRZYCKI Kierownik Projektu dr inż. Piotr GOLAŃSKI mgr inż. Dariusz KARCZMARZ (doktorant) mgr inż. Krzysztof BUTLEWSKI (doktorant) mgr inż. Maria MARCINKOWSKA mgr inż. Roman MARCHWICKI mgr inż. Michał GRZYBEK mgr inż. Małgorzata PERZ-OSOWSKA mgr inż. Henryk SZKUDLARZ mgr inż. Wojciech PUCHALSKI (doktorant) mgr Monika BUREK inż. Michał ROGUSZEWSKI ZESPÓŁ WYKONAWCZY WSOSP: dr inż. Andrzej RYPULAK dr inż. Andrzej KOMOREK mgr inż. Dariusz BROŻEK mgr inż. Mirosław BIENIAS mgr inż. Adam BRZUZEK mgr inż. Arkadiusz PAWLIK mgr inż. Zbigniew POLAK mgr inż. Wiesław MASŁOWSKI mgr Dariusz KOŁODZIEJSKI inż. Rafał BIEŃCZAK Strona 2 z 113

1. WSTĘP... 4 2. ZAKRES BADAŃ KOMPLEKSOWYCH... 5 3. OPRACOWANIE PROGRAMU BADAŃ OCENY EFEKTYWNOŚCI SZKOLENIA NOWĄ METODĄ.... 5 3.1. POJĘCIE EFEKTYWNOŚCI KSZTAŁCENIA (SZKOLENIA)... 5 3.2. OKREŚLENIE ZAKRESU BADAŃ ORAZ METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI SZKOLENIA... 6 3.3. ORGANIZACJA I PRZEBIEG BADAŃ... 10 3.4. OKREŚLENIE ZADAŃ SZKOLENIOWYCH WYTYPOWANYCH DO BADANIA EFEKTYWNOŚCI SZKOLENIA... 11 3.5. SPRAWDZENIA PRZYRZĄDÓW POKŁADOWYCH... 11 3.5.1. Sprawdzenie wskaźnika wibracji silnika UK-68WB - PUL3... 11 3.5.2. Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA-30P - LTP7... 22 3.5.3. Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA-30P PTP9... 26 3.5.4. Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu... 30 3.6. SPRAWDZENIA URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH PŁATOWCA... 38 3.6.1. Sprawdzenie poprawności pracy instalacji przeciwpożarowej... 38 3.6.2. Sprawdzenie poprawności pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania i lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1... 48 3.6.3. Metodyka sprawdzenia poprawności pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ-40... 50 3.7. SPRAWDZENIA URZĄDZEŃ RADIOELEKTRONICZNYCH... 53 3.7.1. Sprawdzenie radiowysokościomierza RWL-750... 53 4. OPRACOWANIE METODYK BADAŃ OCENY EFEKTYWNOŚCI NAUCZANIA NOWYM I TRADYCYJNYM SPOSOBEM SZKOLENIA... 67 4.1. METODYKA SPRAWDZENIA PRZYRZĄDÓW POKŁADOWYCH... 67 4.2. METODYKA SPRAWDZENIA URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH... 69 4.3. METODYKA PRZYGOTOWANIA RADIOWYSOKOŚCIOMIERZA DO PRACY... 70 4.4. METODYKA WŁĄCZENIA I WYŁĄCZENIA RADIOWYSOKOŚCIOMIERZA... 72 4.5. METODYKA SPRAWDZENIA SYGNALIZACJI WYSOKOŚCI DECYZYJNEJ PO WŁĄCZENIU RADIOWYSOKOŚCIOMIERZA... 73 4.6. METODYKA TESTOWANIA RADIOWYSOKOŚCIOMIERZA RWL-750... 76 4.7. METODYKA TESTOWANIA SYGNALIZACJI WYSOKOŚCI DECYZYJNEJ PODCZAS SPRAWDZENIA POPRAWNOŚCI DZIAŁANIA RADIOWYSOKOŚCIOMIERZA RWL-750... 77 5. OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ OCENY EFEKTYWNOŚCI NAUCZANIA NOWĄ METODĄ.... 80 5.1. WYNIKI BADAŃ GRUPY OSÓB SZKOLONYCH METODĄ TRADYCYJNĄ... 80 5.2. WYNIKI BADAŃ GRUPY OSÓB SZKOLONYCH NOWĄ METODĄ... 93 5.3. ZESTAWIENIE WYNIKÓW... 106 6. WNIOSKI KOŃCOWE... 111 LITERATURA... 113 Strona 3 z 113

1. Wstęp Proces szkolenia personelu latającego i technicznego składa się z szkolenia teoretycznego oraz szkolenia praktycznego, które realizowane jest po zakończeniu części teoretycznej. Szkolenie praktyczne realizowane jest w oparciu o program szkolenia, który definiuje obszary umiejętności, które nabywane są przez szkolonych podczas realizacji kolejnych ćwiczeń. Ćwiczenia realizowane w procesie szkolenia koncentrują się głównie na obsłudze wyposażenia samolotu M-28 oraz na: rozwijaniu umiejętności wykonywania lotów według wskazań przyrządów przez pilotów; rozwijaniu umiejętności wykrywania i usuwania niesprawności przez personel techniczny. Głównym celem szkolenia jest przygotowanie szkolonych do obsługiwania samolotu M-28. W wyniku ukończenia szkolenia słuchacz powinien: umieć praktycznie wykonywać obsługi bieżące samolotu oraz wybrane czynności z zakresu obsług okresowych; znać budowę i działanie płatowca i systemów samolotu w zakresie swojej specjalności; umieć zdemontować i zamontować na samolocie wybrane agregaty i urządzenia w zakresie swojej specjalności; poprawnie posługiwać się aparaturą kontrolno-pomiarową, sprzętem pomocniczym i lotniskowo-hangarowym; umieć posługiwać się dokumentacją techniczno - obsługową samolotu; umieć włączyć do pracy, sprawdzić działanie i ocenić sprawność systemów i urządzeń samolotu w zakresie swojej specjalności; stosować zasady bezpiecznej obsługi sprzętu lotniczego; omówić i opisać zespoły, systemy i urządzenia wchodzące w skład wyposażenia samolotu; zapobiegać uszkodzeniom sprzętu lotniczego i stosować reguły związane z zachowaniem wysokiej niezawodności oraz zapewniające utrzymanie samolotów w ciągłej gotowości bojowej; umieć współpracować z innymi specjalistami w procesie wykonywania obsług samolotu. Strona 4 z 113

2. Zakres badań kompleksowych Badania kompleksowe symulatora prowadzono w oparciu o: Program badań symulatora diagnostycznego statku powietrznego w technologii wirtualnej. Zbiór metodyk badań funkcjonalnych symulatora diagnostycznego statku powietrznego w technologii wirtualnej. Zbiór metodyk badań symulatora diagnostycznego statku powietrznego w technologii wirtualnej w zakresie poprawności działania i weryfikacji ścieżek diagnostycznych w środowisku wirtualnym Zbiór metodyk badań oceny efektywności nauczania nowym i tradycyjnym sposobem szkolenia zawartym w p.4 niniejszego opracowania Wyniki i wnioski z przeprowadzonych badań zamieszczono w poniższych opracowaniach: Raport z badań funkcjonalnych. Raport z badań ścieżek diagnostycznych. Raport z badań kompleksowych symulatora niniejsze opracowanie. 3. Opracowanie programu badań oceny efektywności szkolenia nową metodą. W celu oceny efektywności szkolenia nową metodą z wykorzystaniem symulatora niezbędnym jest: - zdefiniowanie pojęcia efektywność szkolenia; - określenie zakresu badań efektywności szkolenia; - wybór parametrów umożliwiających określenie efektywności szkolenia. 3.1. Pojęcie efektywności kształcenia (szkolenia) Jednym z zasadniczych elementów oceny jakości szkolenia jest jego efektywność. Efektywność szkolenia można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia i definiować jako: 1. Stosunek zysków do kosztów ponoszonych na wyprodukowanie" jednego absolwenta. 2. lub jako: - Relację mierzalnej wiedzy oraz umiejętności ucznia do kosztu poniesionego przez organizację na jej przekazanie uczniowi - przydatną Strona 5 z 113

przede wszystkim do analizy rozwiązań organizacyjnych stosowanych na poziomie organizacji kształcącej, - Relację ilości wiedzy przekazywanej uczniowi do ilości wiedzy przyswojonej przez niego w procesie nauczania - przydatną głównie do analizy skuteczności nauczania w jednostce edukacyjnej albo skuteczności pracy pojedynczego nauczyciela. 3.2. Określenie zakresu badań oraz metody oceny efektywności szkolenia W literaturze przedmiotu przedstawiono różne modele prowadzenia oceny efektywności szkoleń [2]. Do najbardziej użytecznych i najczęściej stosowanych sposobów ewaluacji realizowanych programów szkoleniowych należy powstały w latach sześćdziesiątych model D. Kirkpatricka. Analiza efektywności przedsięwzięć szkoleniowych powinna być prowadzona na czterech poziomach korzyści 1 : - poziom reakcji, na którym zbiera się subiektywne opinie i oceny stopnia zadowolenia uczestników szkolenia; pomiaru dokonuje się zazwyczaj tuż po zakończeniu szkolenia, - poziom nauczania, na którym za pomocą testów czy innych form sprawdzania wiedzy dokonuje się oceny stopnia osiągnięcia celów dydaktycznych szkolenia, - poziom zachowania, na którym określa się wpływ programów szkoleniowych na modyfikację zachowań na stanowisku pracy, - poziom rezultatów, na którym identyfikuje się korzyści osiągane przez uczestników szkolenia po jego ukończeniu, uwidoczniające się w wynikach funkcjonowania całej organizacji. Kolejny model (C-I-P-O) 2 przedstawia również cztery wymiary analizy efektywności szkolenia (Piechnik-Kurdziel 2000: 46 47): 1. Kontekst (Context) na tym etapie gromadzone są informacje o bieżącej sytuacji na szczeblu organizacji, problemów pracowników oraz nieefektywności działań i procedur. 2. Nakłady (Input) na tym etapie gromadzone są dane niezbędne do podjęcia decyzji o wyborze określonej metody czy formy szkolenia, a także dla skalkulowania zwrotu nakładów poniesionych na szkolenie w czasie. 3. Proces (Process) na tym etapie gromadzone są opinie i oceny uczestników szkolenia dotyczące walorów merytorycznych i organizacyjnych szkolenia. 4. Rezultaty (Outcome) na tym etapie gromadzone są informacje o faktycznych konsekwencjach szkolenia; brane są pod uwagę (Sekuła 1999: 125): rezultaty bezpośrednie, pośrednie i długofalowe kolejne trzy poziomy oceny. Dla kalkulacji nakładów i efektów prowadzonej akcji szkoleniowej stosuje się także inne narzędzia (metody): 1 W przypadku dwóch pierwszych ocena dokonywana jest na poziomie indywidualnym (jednostki), dwa następne badają efekty na poziomie organizacyjnym (przedsiębiorstwa) (Piechnik-Kurdziel 2000: 46; Sekuła 1999: 124; Pocztowski 1999: 214; Bohdziewicz 1999: 79). 2 Nazwa modelu pochodzi od angielskich słów prezentujących kolejne poziomy analizy: Context, Input, Process, Strona 6 z 113

Zwrot z inwestycji ROI (Return On Investment) na etapie analizy potrzeb szkoleniowych ustala się związki pomiędzy brakami kompetencyjnymi a konkretnymi problemami, które należy w przedsiębiorstwie rozwiązać. Rozwiązanie problemu związane z wyeliminowaniem luki kompetencyjnej, stanowi korzyść z przeprowadzonego szkolenia, którą zestawia się z poniesionymi nań nakładami. Wskaźnik ROI informuje, ile zysku osiągnął podmiot gospodarujący ze złotówki zainwestowanej w szkolenia. Arkusz inwestycji i korzyści zestawia koszty poniesione na szkolenie (np. wynagrodzenia dla prowadzących, wynajem sal) z jego wymiernymi i niewymiernymi efektami (np. oszczędność czasu, poprawa produktywności). Tym ostatnim można przypisać wagi wyrażone w pieniądzu i przeliczyć na korzyści wymierne. Analiza kosztów i korzyści na grupie kontrolnej zasadniczym celem tej metody jest porównanie kosztów poniesionych na szkolenie z jego mierzalnymi efektami. Analiza może być prowadzona jedynie na grupie pracowników poddanych szkoleniu. Istnieje także możliwość wprowadzenia grupy kontrolnej pracowników, którzy nie uczestniczyli w szkoleniu. Ewentualne różnice w zachowaniach zaobserwowanych w obu tych grupach wskazują na rezultaty szkolenia. Analiza taka będzie najbardziej efektywna wtedy, gdy porównywane będą wyniki kilku badań prowadzonych w regularnych odstępach czasu. Złożoność i kosztowność takiej procedury może zniechęcić potencjalnych beneficjentów, dlatego też istnieje również kilka różnych wariantów prowadzenia analiz: - jednorazowe badanie bezpośrednio po zakończeniu szkolenia, - dwukrotne badanie przed i po szkoleniu, - wielokrotne badanie przed i po szkoleniu w pewnych odstępach czasu. Każdy z wariantów może zostać rozbudowany przy wykorzystaniu metody porównania grup: badanej i kontrolnej. W rozpatrywanym przypadku badania efektywności szkolenia mechanika lotniczego pod pojęciem koszty należy rozumieć zarówno bezpośrednie nakłady finansowe na przeprowadzenie szkolenie jak również koszty organizacyjne związane z działalnością organizacji prowadzącej szkolenie. To ostatnie ma szczególne znaczenie w przypadku organizacji szkoleniowej prowadzącej szkolenia mechaników lotniczych, w trakcie którego jednym z najistotniejszych efektów szkolenia jest osiągnięcie przez szkolonych praktycznych umiejętności obsługowych. Wymaga to bowiem wykorzystania w proces szkolenia rzeczywistego statku powietrznego. Biorąc pod uwagę, że powinien być to statek powietrzny nie tylko właściwego typu (w tym przypadku samolotu M-28) ale również konfiguracji, z różnych względów, np. konieczności zaangażowania go do realizacji innych zadań, nie zawsze jest możliwe aby był on dostępny do szkolenia w odpowiednim czasie. Jego brak może zupełnie sparaliżować działalność organizacji szkoleniowej i uniemożliwienie realizację celów szkolenia w założonym terminie. Wówczas, poniesione koszty finansowe i straty związanie z niemożnością wykorzystania niewyszkolonego personelu rosną w dwójnasób. Najczęściej rozważanymi problemami w analizie procesu nauczania są: Strona 7 z 113

- Badanie przebiegu zmian w ogóle lub w szczególności zmian efektywności (efektywność jest wyrażona liczbą) przekazu wiedzy - sprowadza się to do badania trendu zmian w czasie; - Badanie skutków wprowadzanych modyfikacji - z punktu widzenia statystyki jest to porównywanie z sobą dwóch zbiorów wielkości (przed i po zmianie). Badane wielkości mogą być wyrażone liczbami, jak to ma miejsce w przypadku efektywności, ale często posługujemy się ocenami słownymi w rodzaju:..umie", nie umie", które też mogą być podstawa oszacowań statystycznych. Do wymienionych wyżej celów stosowane są testy statystyczne, a w pewnych wypadkach może być także przydatna analiza funkcji regresji. Najczęściej wykorzystywane są dwa typy testów: 1. Testy parametryczne, w szczególności test równości wartości średnich dwóch zbiorów wartości. Testy te wymagają przedstawiania analizowanych wielkości w postaci liczb - oceny powinny się mieścić w pewnym przedziale, np. 0 do 100% 2. Testy nieparametryczne, które pozwalają posługiwać się ocenami 0-1 lub wyrażonymi słownymi, np.: umie. nie umie. Do testów tych należą: - test losowości i test zgodności - używane do oceny typu rozkładu - test znaków i test sumy rang służący do wykrycia istnienia trendu zmian i jego zwrotu. Do tego samego celu może być też używana analiza kosztu poniesionego przez organizację szkoleniową na przekazanie uczniowi określonej wiedzy lub umiejętności. Można wymienić trójstopniowy podział zmian zachodzących w wyniku kształcenia [3]: - opanowywaniu nowych treści (przyswajaniu wiedzy), - opanowywaniu nowych umiejętności, - zmianie postaw. Stopień opanowania nowych treści można mierzyć całą gamą testów i sprawdzianów znanych dobrze z praktyki edukacyjnej: testów uzupełnień, testów wyboru, pytań otwartych, pytań typu prawda/fałsz, testów krótkich wypowiedzi i innych form. Proponuje się także zastosowanie prostego wskaźnika przyrostu wiedzy o następującej konstrukcji: Wskaźniki przyrostu wiedzy = wyniki testu po szkoleniu wyniki testu przed szkoleniem wyniki możliwe do osiągnięcia wyniki testu przed szkoleniem x 100% Otrzymane wyniki to wartości z przedziału 0-100 %, których wielkość pozostaje w proporcji do ilości przyswojonej w trakcie szkolenia wiedzy. Ocena stopnia opanowania nowych umiejętności polega zasadniczo na poleceniu osobie uczącej się wykonania zadania praktycznego będącego przedmiotem szkolenia, przy czym sprawdzający może bądź to oceniać jedynie wynik działania, bądź to obserwować cały proces wykonania czynności. By sformalizować obserwację i nadać jej obiektywny charakter jako metodzie oceny, należy stosować formularze ocen. gdzie prowadzący wyszczególnia oceniane elementy. W warunkach szkolnych ten element oceny zazwyczaj przybiera postać Strona 8 z 113

case study, gdzie uczący się konfrontowani są z fikcyjną sytuacją, której umiejętne rozwiązanie stanowi potwierdzenie nabytych umiejętności. Wreszcie ocena stopnia zmiany postaw i zachowań polegać może albo na ankietowej ocenie opinii i przekonań uczących się, albo na pośredniej obserwacji zachowań jako reakcji na określone sytuacje i czyny innych. Praktyczne stosowanie miary efektywności kształcenia wymaga dysponowania liczbowymi wskaźnikami ilości przekazywanej i przyswajanej wiedzy, a także posługiwania się rachunkiem statystycznym do interpretacji i porównania otrzymanych wyników. W wyniku przeprowadzonej analizy przyjęto następujący zakres badań i metody badawcze: W rozpatrywanym przypadku nie będzie dokonywana ocena efektywności całej organizacji szkoleniowej lecz efektywności zmiany sposobu prowadzenia zajęć praktycznych poprzez wprowadzenie do procesu szkolenia symulatora diagnostycznego. Stąd też w wyniku przeprowadzonej analizy przyjęto, że badanie efektywności szkolenia z wykorzystaniem symulatora przeprowadzone zostanie poprzez porównanie kosztów i korzyści na dwóch grupach kontrolnych. W skład obydwu grup kontrolnych wchodzić będą mechanicy lotniczy posiadający wiedzę i doświadczenie w zakresie obsługi statków powietrznych innych typów niż samolot M-28. Pierwsza grupa kontrolna będzie odbywała szkolenie metodą tradycyjną tj. z wykorzystaniem rzeczywistego samolotu, zaś druga grupa z wykorzystaniem symulatora diagnostycznego. Jako metodę badawczą przyjęto metodę porównawczą efektów szkolenia dla grupy kontrolnej szkolonej metodą tradycyjną i grupy szkolonej z wykorzystaniem symulatora diagnostycznego. Test efektów szkolenia obydwoma metodami prowadzony będzie z wykorzystaniem testów nieparametrycznych. W celu zapewnienia obiektywnego kwantyfikowania procesu przekazywania wiedzy i umiejętności należy: 1. Zapewnić niezmienność kryteriów oceny w czasoprzestrzeni egzaminacyjnej; 2. Zapewnić obiektywizację ocen (możliwie całkowite wyeliminowanie indywidualności egzaminatora (np. poprzez wprowadzenie ocen: 1-umie, 0 nie umie); 3. Przed rozpoczęciem oceny: przygotować i podać do wiadomości uczniów zestaw pytań, wymaganego minimum poprawnej odpowiedzi i liczby punktów przypisanej poprawnym odpowiedziom. Strona 9 z 113

3.3. Organizacja i przebieg badań Przebieg procesu badawczego przedstawiono na schemacie czynności procesu badawczego (rysunek 1.1.). Rys. 2.1. Przebieg procesu badawczego porównania efektywności szkolenia metodą tradycyjną i z wykorzystaniem symulatora diagnostycznego Strona 10 z 113

3.4. Określenie zadań szkoleniowych wytypowanych do badania efektywności szkolenia W celu oceny efektywności szkolenia wybrano następujące zadania szkoleniowe: w zakresie przyrządów pokładowych: - wykonywania obsług bieżących wskaźnika wibracji silnika UK-68WB - PUL3; - wykonywania obsług bieżących przyrządu zespolonego (dublera sztucznego horyzontu) DA-30P (lewego i prawego); - wykonywania obsług bieżących rejestratora parametrów lotu. w zakresie urządzeń elektrycznych płatowca: - poprawność pracy instalacji przeciwpożarowej; - poprawność pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania i lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1; - poprawność pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ-40 w zakresie urządzeń radioelektronicznych: - sprawdzenie radiowysokościomierza RWL-750; 3.5. Sprawdzenia przyrządów pokładowych 3.5.1. Sprawdzenie wskaźnika wibracji silnika UK-68WB - PUL3 Wskaźnik wibracji silnika UK-68WB - PUL3 wchodzi w skład układu kontroli wibracji IW-500G-S, który przeznaczony jest do ciągłego pomiaru i wskazywania prędkości wibracji w [%] wartości nominalnej silników, przy czym 100 % 100 mm/s. Dodatkowo układ kontroli wibracji IW-500G-S przeznaczony jest do sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego poziomu prędkości drgań 40 % 40 mm/s, przy pomocy lampek sygnalizacyjnych L. SILNIK WIBRACJA - PG39 i P. SILNIK WIBRACJA - PG42 oraz do przekazywania informacji o przekroczeniu dopuszczalnego poziomu drgań lewego lub prawego silnika do układu rejestratora parametrów lotu S2-3a. Układ kontroli wibracji IW-500G-S zasilany jest napięciem 28 VDC z szyny I i z szyny II przez bezpieczniki automatyczne umieszczone w skrzynce rozdzielczej 28 VDC (nie występują w kabinie załogi) oraz napięciem 115 V, 400 Hz z szyn 200 V/ 115 V, 400 Hz przez bezpiecznik umieszczony w skrzynce rozdzielczej kabiny pasażerskiej i w skrzynce rozdzielczej kabiny załogi (nie występują w kabinie załogi). Włączenie układu kontroli wibracji IW-500G-S odbywa się przez podanie napięcia 115V, 400 Hz, spod wyłącznika WSKAŹNIK WIBRACJI - PG34. Elementy układu kontroli wibracji IW-500G-S umieszczone w kabinie załogi: 1. Wskaźnik wibracji silnika UK-68WB - PUL3. 2. Przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1. 3. Przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY - PUL2. Strona 11 z 113

4. Przełącznik obrotowy POMIAR WIBRACJI SILNIKA LEWY TG-TŚ PRAWY TG-TŚ - PUL4. 5. Lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG39. 6. Lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG42. 7. Wyłącznik WSKAŹNIK WIBRACJI WYŁ. - PG34. Elementy układu kontroli wibracji IW-500G-S umieszczone w kabinie załogi: 1. Wskaźnik wibracji silnika UK-68WB - PUL3. 2. Przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1. 3. Przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY - PUL2. 4. Przełącznik obrotowy POMIAR WIBRACJI SILNIKA LEWY TG-TŚ PRAWY TG-TŚ - PUL4. Strona 12 z 113

Elementy układu kontroli wibracji IW-500G-S umieszczone w kabinie załogi: wyłącznik WSKAŹNIK WIBRACJI WYŁ. - PG34; lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG39, lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG42 Z lewej strony wskaźnika umieszczony jest opis WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA Wskaźnik UK-68WB - PUL3 wyposażony jest w jedną wskazówkę. Wskazówka przemieszcza się ruchem płynnym dookoła skali w zakresie 0 40 % po uruchomieniu danego silnika. Wskaźnik wyskalowany jest w % w zakresie 0 100 % z wartością działki 0,5 x 10% i oznaczeniem co (0, 2, 4, 8, 10) x 10%. Indeks 2 ustawiony jest fabrycznie naprzeciw działki 40% 40 mm/s i oznacza maksymalną wartość wibracji użytkowych, podczas normalnej pracy silnika - sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego poziomu prędkości przy pomocy lampek sygnalizacyjnych L. SILNIK WIBRACJA - PG39 i P. SILNIK WIBRACJA - PG42. Wskaźnik wibracji silnika UK-68WB - PUL3 1 - Wskazówka prędkości wibracji; 2 - Indeks górnej wartości wibracji użytkowych, ustawiony na wartość 40 %; 3 - Tarcza wyskalowana 0 100 % z podziałką 5 % Sprawdzenie poprawności pracy aparatury IW-500G-s przy pomocy wbudowanego układu kontroli: 1. Włączyć układ kontroli wibracji włącznikiem WSKAŹNIK WIBRACJI - PG34, poprzez przestawienie dźwigni wyłącznika z dolnego położenia opisanego WYŁ. w położenie górne WSKAŹNIK WIBRACJI. Strona 13 z 113

2. Na pulpicie lewym skośnym: a) ustawić przełącznik obrotowy POMIAR WIBRACJI SILNIKA - PUL4 w położeniu TG LEWY ; b) wcisnąć i utrzymywać wciśnięty przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1; - wskazówka wskaźnika wibracji - PUL3 powinna wychylić się z położenia wyjściowego 0 do położenia w zakresie 75 100 % i powinna zaświecić się lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG39 światłem stałym oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5 światłem cyklicznym. Ruch wskazówki zaczyna się natychmiast po naciśnięciu na przycisk i trwa ok. 2 sek.; Strona 14 z 113

c) zwolnić przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1. Gaśnie lampka L. SILNIK WIBRACJA - PG39 oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5, a wskazówka wskaźnika wibracji wraca do położenia wyjściowego 0; Strona 15 z 113

Fazy obrazowania wartości prędkości wibracji na wskaźniku UK-68WB - PUL3 Strona 16 z 113

d) ustawić przełącznik POMIAR WIBRACJI SILNIKA - PUL4 w położeniu TŚ LEWY - PUL4; e) wcisnąć i utrzymywać wciśnięty przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1; - wskazówka wskaźnika wibracji - PUL3 powinna wychylić się z położenia wyjściowego 0 do położenia w zakresie 75 100 % i powinna zaświecić się lampka sygnalizacyjna L. SILNIK WIBRACJA - PG39 światłem stałym oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5 światłem cyklicznym.. Ruch wskazówki zaczyna się natychmiast po naciśnięciu na przycisk i trwa ok. 2 sek.; Strona 17 z 113

f) zwolnić przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA LEWY - PUL1. Gaśnie lampka L. SILNIK WIBRACJA - PG39 oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5, a wskazówka wskaźnika wibracji wraca do położenia wyjściowego 0; g) ustawić przełącznik POMIAR WIBRACJI SILNIKA - PUL4 w położeniu TG PRAWY - PUL4; Strona 18 z 113

h) wcisnąć i utrzymywać wciśnięty przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY - PUL2. - wskazówka wskaźnika wibracji - PUL3 powinna wychylić się z położenia wyjściowego 0 do położenia w zakresie 75 100 % i powinna zaświecić się lampka sygnalizacyjna P. SILNIK WIBRACJA - PG42 światłem stałym oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5 światłem cyklicznym.. Ruch wskazówki zaczyna się natychmiast po naciśnięciu na przycisk i trwa ok. 2 sek.; i) zwolnić przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY. Gaśnie lampka P. SILNIK WIBRACJA - PG42 oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5, a wskazówka wskaźnika wibracji wraca do położenia wyjściowego. Strona 19 z 113

j) ustawić przełącznik POMIAR WIBRACJI SILNIKA - PUL4 w położeniu TŚ PRAWY - PUL4; k) wcisnąć i utrzymywać wciśnięty przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY - PUL2; - wskazówka wskaźnika wibracji - PUL3 powinna wychylić się z położenia wyjściowego 0 do położenia w zakresie 75 100 % i powinna zaświecić się Strona 20 z 113

lampka sygnalizacyjna P. SILNIK WIBRACJA - PG42 światłem stałym oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5 światłem cyklicznym.. Ruch wskazówki zaczyna się natychmiast po naciśnięciu na przycisk i trwa ok. 2 sek.; l) zwolnić przycisk WSKAŹNIK WIBRACJI SILNIKA - PRAWY - PUL2. Gaśnie lampka P. SILNIK WIBRACJA - PG42 oraz lampka UWAGA AWARIA - LTP5, a wskazówka wskaźnika wibracji wraca do położenia wyjściowego 0. 3. Wyłączyć wskaźnik wibracji wyłącznikiem WSKAŹNIK WIBRACJI - PG34, poprzez przestawienie dźwigni wyłącznika z górnego położenia WSKAŹNIK Strona 21 z 113

WIBRACJI, w położenie dolne opisane WYŁ.. 3.5.2. Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA-30P - LTP7 Dubler sztucznego horyzontu DA-30P przeznaczony jest do: kontroli lotu poziomego i pomiaru prędkości pionowej samolotu (wariometr); wskazywania kierunku zakrętu i orientacyjnie jego prędkości kątowej (zakrętomierz); wskazywania kierunku ślizgu oraz przechylenia samolotu (chyłomierz poprzeczny). Wariometr zasilany jest ciśnieniem statycznym. Zasada działania przyrządu polega na pomiarze prędkości zmian ciśnienia statycznego w puszce różnicowej w stosunku do ciśnienia w obudowie, będącym dzięki kapilarze, ciśnieniem odniesienia. Zakrętomierz stanowi giroskop o dwóch stopniach swobody z osią główną równoległą do osi poprzecznej samolotu, którego wirnik jest silnikiem elektrycznym, zasilanym prądem przemiennym o napięciu 3 x 36 V i częstotliwości 400 Hz. Zasada działania zakrętomierza polega na wykorzystaniu własności giroskopu o dwóch stopniach swobody, tj. kąt wychylenia ramki zawieszenia jest proporcjonalny do prędkości kątowej po wystąpieniu obrotu wokół osi normalnej samolotu. Chyłomierz składa się ze szklanej rurki wypełnionej cieczą tłumiącą, wewnątrz której znajduje się kulka. Podczas lotu kulka zajmuje położenie zależne od kierunku działania wypadkowej składowej siły przyciągania ziemskiego i odśrodkowej. Położenie kulki w polu wskaźnika ograniczonym kreskami odpowiada równowadze tych sił zależnych do położenia samolotu. Strona 22 z 113

Dubler sztucznego horyzontu DA-30 - LTP7 1 - skala wariometru; 2 - wskazówka wariometru; 3 - skala zakrętomierza; 4 - wskazówka zakrętomierza; 5 - kulka chyłomierza poprzecznego; 6 - rurka z płynem tłumiącym ruch kulki chyłomierza poprzecznego; 7 - pokrętło ustawiania wskazówki wariometru 2 na wartość 0 Wskazówka biała 2, umieszczona poziomo wskazuje prędkość pionową wznoszenia lub opadania samolotu w zakresie ±6 x 1000 feet/min (stóp/minutę) z dokładnością: 0,2 x 1000 feet/min w zakresie 0 ±2 x 1000 feet/min oraz 0,4 x 1000 feet/min w zakresie (±2 ±4) x 1000 feet/min. Na ziemi w czasie postoju wskazuje zero 0 (dopuszczalne odchylenie 0,1 x 1000 feet/min do góry lub do dołu względem 0. Prędkość zmiany wysokości nie może przekroczyć ograniczeń eksploatacyjnych samolotu. Wraz z przemieszczaniem się wskazówki do góry (+) wznoszenie lub do dołu (-) opadanie, powinna następować proporcjonalna zmiana wysokości na wysokościomierzach barometrycznych KEA-129 - LTP6 i 5934 AD - PTP8. Wskazówka, zamocowana w dolnej części przyrządu 4 i skala koloru żółtego 3 stanowią układ zobrazowania wskazań zakrętomierza, który wskazuje kierunek wykonywanego zakrętu (zakręt w lewo wychylenie wskazówki 4 w lewo, zakręt w prawo wychylenie wskazówki 4 w prawo z określeniem prędkości kątowej wykonywanego zakrętu: 1 działka - 1,3 o /s ; 2 działka - 2,9 o /s ; 3 działka - 5 o /s lub kąta przechylenia samolotu w zakręcie. Wychylenie wskazówki do pierwszej działki oznacza kąt przechylenia 15 o dla zakrętu prawidłowego przy prędkości lotu 400 km/h i odpowiednio 2 działka - 30 o, 3 działka - 45 o, Kulka znajdująca się w dolnej części przyrządu jest chyłomierzem poprzecznym. W trakcie zmiany kąta przechylenia wychyla się odpowiedni w prawo lub w lewo. W trakcie wykonywania zakrętu prawidłowego zajmuje położenie środkowe (między znacznikami), Kulki chyłomierzy zabudowane w sztucznym horyzoncie AG-77-15 i w dublerach sztucznego horyzontu DA-30P powinny zajmować to samo położenie. Zakrętomierz dublera sztucznego horyzontu DA-30 - LTP7 zasilany jest napięciem przemiennym 3 36 V 400 Hz z szyny awaryjnej przez trójfazowy Strona 23 z 113

wyłącznik automatyczny ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PpionP13 i wyłącznik ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PG3. W normalnym zakresie pracy instalacji odbiorników ciśnień powietrza, gdy dźwignia zaworu zasilania przyrządów membranowych I-go pilota ciśnieniem statycznym (STATYKA) - PPionL10 jest w położeniu podstawowe - PODST., wariometr dublera sztucznego horyzontu DA-30 - LTP7 zasilany jest ciśnieniem statycznym z lewego odbiornika ciśnienia statycznego. Trójfazowy wyłącznik automatyczny ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PpionP13 Wyłącznik ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PG3 W rezerwowym zakresie pracy instalacji odbiorników ciśnień powietrza, po przełączeniu dźwigni zaworu zasilania przyrządów membranowych I-go pilota ciśnieniem statycznym (STATYKA) - PPionL10 w położenie rezerwowe - REZERW., wariometr dublera sztucznego horyzontu DA-30 - LTP7 zasilany jest ciśnieniem statycznym z prawego odbiornika ciśnienia statycznego. Sprawdzenie poprawności pracy zakrętomierza przyrządu DA-30P - LTP7 umieszczonego na lewej tablicy przyrządów. Przed sprawdzeniem wskazania wskaźnika zakrętu (zakrętomierza) i chyłomierza poprzecznego przyrządu DA-30P - LTP7 są następujące: wskazówka zakrętomierza 4 powinna pokrywać się ze środkową działką żółtej skali 3, Strona 24 z 113

kulka chyłomierza 5 powinna znajdować się pomiędzy kreskami wyznaczającymi środkowe położenie. Za pomocą trójfazowego wyłącznika automatycznego ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PpionP13 a następnie wyłącznika ZAKRĘTOM. LEWY - WYŁ. - PG3 dokonać włączenia zakrętomierza. Po przestawieniu dźwigni wyłącznika, wskazówka zakrętomierza nie powinna zmienić swojego położenia i pokrywać się ze środkową działką żółtej skali z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Po upływie 1 1,5 min. od włączenia zasilania zakrętomierza przyrządu DA-30P - LTP7 sprawdzić działanie zakrętomierza symulując zakręt w prawo przez naciśnięcie palcem z lewej strony przyrządu DA-30P - LTP7. Wówczas wskazówka zakrętomierza powinna odchylić się w prawo tak, że lewa krawędź żółtej wskazówki pokrywa się z prawą krawędzią środkowej działki żółtej skali. a) b) Sprawdzenie poprawności pracy zakrętomierza przyrządu DA-30P - LTP7 a) symulacja zakrętu w prawo przez naciśnięcie palcem z lewej strony przyrządu DA-30P; b) symulacja zakrętu w lewo przez naciśnięcie palcem z prawej strony przyrządu DA-30P Po zdjęciu siły wytwarzanej przez palec wskazówka zakrętomierza powinna powrócić w położenie zerowe z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada Strona 25 z 113

przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Symulacja zakrętu w lewo polega na naciśnięciu palcem z prawej strony przyrządu DA-30P - LTP7. Wówczas wskazówka zakrętomierza powinna odchylić się w lewo tak, że prawa krawędź żółtej wskazówki pokrywa się z lewą krawędzią środkowej działki żółtej skali. Po zdjęciu siły wytwarzanej przez palec wskazówka zakrętomierza powinna powrócić w położenie zerowe z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Wyłączenie zasilania następuje przez przestawienie dźwigni wyłącznika ZAKRĘTOM. LEWY - WYŁ. - PG3 w położenie dolne opisane WYŁ a następnie dźwigni trójfazowego wyłącznika automatycznego ZAKRĘTOMIERZ LEWY - PpionP13 do dołu. Po przestawieniu wyłącznika ZAKRĘTOM. LEWY - WYŁ. - PG3 w położenie dolne opisane WYŁ, wskazówka pomalowana w żółto-czarne paski nie powinna zmienić swojego położenia i pokrywać się ze środkową działką żółtej skali z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). 3.5.3. Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA-30P PTP9 Dubler sztucznego horyzontu DA-30P przeznaczony jest do: kontroli lotu poziomego i pomiaru prędkości pionowej samolotu (wariometr); wskazywania kierunku zakrętu i orientacyjnie jego prędkości kątowej (zakrętomierz); wskazywania kierunku ślizgu oraz przechylenia samolotu (chyłomierz poprzeczny). Wariometr zasilany jest ciśnieniem statycznym. Zasada działania przyrządu polega na pomiarze prędkości zmian ciśnienia statycznego w puszce różnicowej w stosunku do ciśnienia w obudowie, będącym dzięki kapilarze, ciśnieniem odniesienia. Zakrętomierz stanowi giroskop o dwóch stopniach swobody z osią główną równoległą do osi poprzecznej samolotu, którego wirnik jest silnikiem elektrycznym, zasilanym prądem przemiennym o napięciu 3 x 36 V i częstotliwości 400 Hz. Zasada działania zakrętomierza polega na wykorzystaniu własności giroskopu o dwóch stopniach swobody, tj. kąt wychylenia ramki zawieszenia jest proporcjonalny do prędkości kątowej po wystąpieniu obrotu wokół osi normalnej samolotu. Chyłomierz składa się ze szklanej rurki wypełnionej cieczą tłumiącą, wewnątrz której znajduje się kulka. Podczas lotu kulka zajmuje położenie zależne od kierunku działania wypadkowej składowej siły przyciągania ziemskiego i odśrodkowej. Położenie kulki w polu wskaźnika ograniczonym kreskami odpowiada równowadze tych sił zależnych do położenia samolotu. Strona 26 z 113

Dubler sztucznego horyzontu DA-30 - PTP9 1 - skala wariometru; 2 - wskazówka wariometru; 3 - skala zakrętomierza; 4 - wskazówka zakrętomierza; 5 - kulka chyłomierza poprzecznego; 6 - rurka z płynem tłumiącym ruch kulki chyłomierza poprzecznego; 7 - pokrętło ustawiania wskazówki wariometru 2 na wartość 0 Wskazówka biała 2, umieszczona poziomo wskazuje prędkość pionową wznoszenia lub opadania samolotu w zakresie ±6 x 1000 feet/min (stóp/minutę) z dokładnością: 0,2 x 1000 feet/min w zakresie 0 ±2 x 1000 feet/min oraz 0,4 x 1000 feet/min w zakresie (±2 ±4) x 1000 feet/min. Na ziemi w czasie postoju wskazuje zero 0 (dopuszczalne odchylenie 0,1 x 1000 feet/min do góry lub do dołu względem 0. Prędkość zmiany wysokości nie może przekroczyć ograniczeń eksploatacyjnych samolotu. Wraz z przemieszczaniem się wskazówki do góry (+) wznoszenie lub do dołu (-) opadanie, powinna następować proporcjonalna zmiana wysokości na wysokościomierzach barometrycznych KEA-129 - LTP6 i 5934 AD - PTP8. Wskazówka, zamocowana w dolnej części przyrządu 4 i skala koloru żółtego 3 stanowią układ zobrazowania wskazań zakrętomierza, który wskazuje kierunek wykonywanego zakrętu (zakręt w lewo wychylenie wskazówki 4 w lewo, zakręt w prawo wychylenie wskazówki 4 w prawo z określeniem prędkości kątowej wykonywanego zakrętu: 1 działka - 1,3 o /s ; 2 działka - 2,9 o /s ; 3 działka - 5 o /s lub kąta przechylenia samolotu w zakręcie. Wychylenie wskazówki do pierwszej działki oznacza kąt przechylenia 15 o dla zakrętu prawidłowego przy prędkości lotu 400 km/h i odpowiednio 2 działka - 30 o, 3 działka - 45 o. Kulka znajdująca się w dolnej części przyrządu jest chyłomierzem poprzecznym. W trakcie zmiany kąta przechylenia wychyla się odpowiedni w prawo lub w lewo. W trakcie wykonywania zakrętu prawidłowego zajmuje położenie środkowe (między znacznikami). Kulki chyłomierzy zabudowane w sztucznym horyzoncie AG-77-15 i w dublerach sztucznego horyzontu DA-30P powinny zajmować to samo położenie. Zakrętomierz dublera sztucznego horyzontu DA-30 PTP9 zasilany jest napięciem przemiennym 3 36 V 400 Hz z szyny 1 przez trójfazowy wyłącznik automatyczny umieszczony w skrzynce prądu Strona 27 z 113

przemiennego i wyłącznik ZAKRĘTOMIERZ PRAWY PG21. Wyłącznik ZAKRĘTOMIERZ PRAWY PG21 W normalnym i w rezerwowym zakresie pracy instalacji odbiorników ciśnień powietrza, gdy dźwignia zaworu zasilania przyrządów membranowych I-go pilota ciśnieniem statycznym (STATYKA) - PPionL10 jest w położeniu podstawowe - PODST. lub w położeniu rezerwowe REZERW, wariometr dublera sztucznego horyzontu DA-30 - PTP9 zasilany jest ciśnieniem statycznym z prawego odbiornika ciśnienia statycznego. Sprawdzenie poprawności pracy zakrętomierza przyrządu DA-30P - PTP9 umieszczonego na prawej tablicy przyrządów. Przed sprawdzeniem wskazania wskaźnika zakrętu (zakrętomierza) i chyłomierza poprzecznego przyrządu DA-30P - PTP9 są następujące: wskazówka zakrętomierza 4 powinna pokrywać się ze środkową działką żółtej skali 3, kulka chyłomierza 5 powinna znajdować się pomiędzy kreskami wyznaczającymi środkowe położenie. Za pomocą wyłącznika ZAKRĘTOM. PRAWY - WYŁ. PG21 dokonać włączenia zakrętomierza. Po przestawieniu dźwigni wyłącznika, wskazówka zakrętomierza nie powinna zmienić swojego położenia i pokrywać się ze środkową działką żółtej skali z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Po upływie 1 1,5 min. od włączenia zasilania zakrętomierza przyrządu DA-30P - PTP9 sprawdzić działanie zakrętomierza symulując zakręt w prawo przez naciśnięcie palcem z lewej strony przyrządu DA-30P - PTP9. Wówczas wskazówka zakrętomierza powinna odchylić się w prawo tak, że lewa krawędź żółtej wskazówki pokrywa się z prawą krawędzią środkowej działki żółtej skali. Po zdjęciu siły wytwarzanej przez palec wskazówka zakrętomierza powinna powrócić w położenie zerowe z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Symulacja zakrętu w lewo polega na naciśnięciu Strona 28 z 113

palcem z prawej strony przyrządu DA-30P - PTP9. Wówczas wskazówka zakrętomierza powinna odchylić się w lewo tak, że prawa krawędź żółtej wskazówki pokrywa się z lewą krawędzią środkowej działki żółtej skali. Po zdjęciu siły wytwarzanej przez palec wskazówka zakrętomierza powinna powrócić w położenie zerowe z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). a) b) Sprawdzenie poprawności pracy zakrętomierza przyrządu DA-30P - PTP9 a) symulacja zakrętu w prawo przez naciśnięcie palcem z lewej strony przyrządu DA-30P; b) symulacja zakrętu w lewo przez naciśnięcie palcem z prawej strony przyrządu DA-30P Wyłączenie zasilania następuje przez przestawienie dźwigni wyłącznika ZAKRĘTOM. LEWY - WYŁ. - PG21 w położenie dolne opisane WYŁ. Wówczas wskazówka pomalowana w żółto-czarne paski nie powinna zmienić swojego położenia i pokrywać się ze środkową działką żółtej skali z dokładnością ±0,4 mm po łuku podziałki (co odpowiada przemieszczeniu się wskazówki na szerokość jej żółtego paska poza krawędź środkowej działki skali). Strona 29 z 113

3.5.4. Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu Rejestrator parametrów lotu przeznaczony jest do zapisywania parametrów lotu samolotu w normalnych i awaryjnych warunkach oraz umożliwia zachowanie zapisanych parametrów w przypadku silnych uderzeń mechanicznych. Zapis z rejestratora może być wykorzystany po locie szkoleniowym do oceny i analizy szkolenia oraz po wypadku do ustalenia jego przyczyny. W systemie rejestratora S2-3a można wyróżnić grupy urządzeń pokładowych i urządzeń naziemnych. Urządzeniami pokładowymi są: Blok Akwizycji S3-1a-2 zawierający kasetę eksploatacyjną S3-1a-2K, Kaseta Ochronna S2-3a-K, Pulpit Indeksu Pilota S2-3a-P - PPozL5, Wyłącznik bezwładnościowy 3LO-453/10, Włącznik rejestratora parametrów lotu typu WG-15k 2s REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16. System rejestratora S2-3a zasilany jest prądem stałym 28 V z szyny I CRU- 28V i prądem przemiennym o napięciu 36 V o częstotliwości 400 Hz ze skrzynki rozdzielczej kabiny załogi. Rejestrator włącza się przy pomocy wyłącznika REJ. PARAM. LOTU - PPozL16 znajdującego się na pulpicie lewym poziomym. Włączenie rejestratora następuje po ustawieniu wyłącznika w położenie RĘCZNE. Po ustawieniu wyłącznika w położeniu AUTOMAT. (pod klamką) rejestrator włącza się do pracy po uruchomieniu silników, a także po oderwaniu się samolotu od pasa (rozprężenie się amortyzatora). A. Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a P - PPozL15 Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a P - PPozL15 przeznaczony jest do wprowadzania indeksu pilota na 6- cio pozycyjnym liczniku oraz do sygnalizacji włączenia zasilania i poprawnej pracy rejestratora przy pomocy diody koloru zielonego. Strona 30 z 113

Zabudowa pulpitu indeksu pilota rejestratora S2-3a-P- PPozL15 Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a-P- PPozL15 1 - licznik z cyframi 0 9 ; 2 - przycisk + przeznaczony do przestawienia licznika o jedną cyfrę do góry; 3 - przycisk - przeznaczony do przestawienia licznika o jedną cyfrę w dół; 4 - dioda koloru zielonego Strona 31 z 113

Na pulpicie indeksu pilota rejestratora S2-3a-P- PPozL15 znajduje się również jedna dioda koloru zielonego z możliwością świecenia światłem ciągłym. Dioda świeci się światłem ciągłym niezwłocznie po włączeniu zasilania rejestratora napięciem +28 V poprzez przestawienie wyłącznika REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 w pozycję RĘCZNE lub automatycznie po uruchomieniu silników, a także po oderwaniu się samolotu od pasa (rozprężenie się amortyzatora)., gdy wyłącznik REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 jest w pozycji AUTOMAT.. Świecenie się zielonej diody świadczy o poprawnej pracy rejestratora S2-3a. Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a-P przedstawiający wartości liczników 4432 42 i świecącą się zieloną diodę Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a-P przedstawiający wartości liczników 356654 Strona 32 z 113

a) b) c) Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a-P przedstawiający wartości liczników: a) 000000 - stan początkowy; ( ) b) 000 9 00 - po naciśnięciu przycisku - ; c) 0009 1 0 - po naciśnięciu przycisku + ( ) Strona 33 z 113

a) b) c) Pulpit indeksu pilota rejestratora S2-3a-P przedstawiający wartości liczników: a) 123456 - stan początkowy; b) ( ) 12345 5 ( ) - po naciśnięciu przycisku - ; c) 1234 6 5 - po naciśnięciu przycisku + Na pulpicie indeksu pilota rejestratora S2-3a-P- PPozL15 znajduje się 6-cio pozycyjny licznik do wprowadzania cyfrowego indeksu pilota, za pomocą przycisków Strona 34 z 113

umieszczonych nad - i pod + każdym okienkiem licznika wówczas licznik obraca się odpowiednio do w kierunku malejących lub rosnących wartości w zakresie od 0 do 9. Jednokrotne naciśnięcie przycisku umieszczonego nad okienkiem licznika -, powoduje przestawienie licznika o jedną cyfrę w dół. Jednokrotne naciśnięcie przycisku + umieszczonego pod okienkiem licznika, powoduje przestawienie licznika o jedną cyfrę do góry. Zmiana stanu dowolnego licznika z 0 na 1 następuje po naciśnięciu przycisku + lub po 9-ciokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 2 następuje po dwukrotnym naciśnięciu przycisku + lub po ośmiokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 3 następuje po trzykrotnym naciśnięciu przycisku + lub po siedmiokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 4 następuje po czterokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po sześciokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 5 następuje po pięciokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po pięciokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 6 następuje po sześciokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po czterokrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 7 następuje po siedmiokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po trzykrotnym naciśnięciu przycisku -. Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 8 następuje po ośmiokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po dwukrotnym naciśnięciu przycisku -.Zmiana wartości dowolnego licznika z 0 na 9 następuje po dziewięciokrotnym naciśnięciu przycisku + lub po naciśnięciu przycisku -. B. Włącznik rejestratora parametrów lotu - PPozL16 Wyłącznik REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 przeznaczony jest do włączenia zasilania rejestratora S2-3a napięciem +28 V poprzez przestawienie wyłącznika w pozycję RĘCZNE lub do przygotowania do automatycznego włączenia zasilania rejestratora S2-3a napięciem +28 V poprzez przestawienie wyłącznika w pozycję AUTOMAT. Wówczas włączenie zasilania rejestratora S2-3a napięciem +28 V następuje po uruchomieniu silników, a także po oderwaniu się samolotu od pasa (rozprężenie się amortyzatora. Strona 35 z 113

Zabudowa włącznika rejestratora parametrów lotu typu WG-15k 2s REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 Włącznik rejestratora parametrów lotu typu WG-15k 2s REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 Włącznik rejestratora parametrów lotu typ WG-15k 2s REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. - PPozL16 zabezpieczony jest klapką (kołpakiem) w położeniu AUTOMAT.. W celu przestawienia w drugie położenie RĘCZNE należy podnieść klapkę i dokonać przestawienia dźwigni, przy czym klapka pozostaje otwarta. Strona 36 z 113

a) b) Włącznik rejestratora parametrów lotu WG-15K 2s REJESTR. PAR. LOTU RĘCZNE AUTOMAT. a) w pozycji AUTOMAT. b) w pozycji RĘCZNE Sprawdzenie poprawności działania systemu rejestracji S2-3a polega na włączeniu na pulpicie lewym poziomym wyłącznika REJESTR. PAR. LOTU - PPozL16 poprzez podniesienie klapki zabezpieczającej i przestawienie dźwigni wyłącznika z dolnego położenia opisanego AUTOMAT., w położenie górne opisane RĘCZNE. Po upływie 30 sekund należy wizualnie skontrolować stan zielonej lampki kontrolnej na pulpicie indeksu pilota S2-3a-P - PPozL15. W czasie do 30 sekund, lampka powinna się zaświecić światłem ciągłym. Świecenie się zielonej lampki kontrolnej świadczy o poprawności działania systemu. Jeżeli lampka nie zaświeci się w wymaganym czasie, należy po upływie 15 sekund dokonać ponownej próby sprawdzania poprawności działania. Przy czym czas pomiędzy wyłączeniem systemu włącznikiem "REJESTR. PAR. LOTU - PPozL16, a ponownym jego załączeniem powinien wynosić więcej niż 15 sekund. Wyłączenie rejestratora parametrów lotu, poprzez przestawienie dźwigni wyłącznika REJESTR. PAR. LOTU - PPozL16 z górnego położenia, w położenie dolne opisane AUTOMAT. Ruch dźwigni trwa około 1 sekundy. Należy również wyłączyć zasilanie napięciem 28 VDC. Strona 37 z 113

3.6. Sprawdzenia urządzeń elektrycznych płatowca 3.6.1. Sprawdzenie poprawności pracy instalacji przeciwpożarowej 1. Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC: na pulpicie lampek sygnalizacyjnych pod górnym pulpitem (PG) powinna świecić się lampka PG63 UKŁAD PPOŻ.. NIE WŁ., na lewej (LTP) i prawej tablicy przyrządów (PTP) powinny migać lampki sygnalizacyjne LTP5 UWAGA AWARIA i PTP3 UWAGA AWARIA, o naciśnięciu (krótko) na lampkę LTP3 lub LTP5 UWAGA AWARIA, obie lampki sygnalizacyjne LTP5 UWAGA AWARIA i PTP3 UWAGA AWARIA powinny zgasnąć. Strona 38 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC 2. Otworzyć klapkę zabezpieczającą opisaną PPOŻ.. KONTROLA nad przełącznikami: gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA i PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9. Klapka zabezpieczająca, przełączniki i lampki sygnalizacyjne i przyciski-lampki instalacji ppoż. umieszczone w kabinie załogi 3. Ustawić główny przełącznik gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie GOTOWY : gaśnie lampka PG63 UKŁAD PPOŻ. NIE WŁ., na pulpicie nad środkową tablicą przyrządów (PNŚTP) nie świecą się przyciski-lampki sygnalizacyjne PNŚTP1 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP2 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK LEWY, na pulpicie nad środkową tablicą przyrządów (PNŚTP) nie świecą się przyciski-lampki sygnalizacyjne PNŚTP13 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK PRAWY i PNŚTP14 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK PRAWY, brak świecenia lampek świadczy o sprawności pironabojów gaśnic. Strona 39 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie GOTOWY 4. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA : przyciski-lampki sygnalizacyjne PNŚTP1 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP2 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK LEWY oraz PNŚTP13 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK PRAWY i PNŚTP14 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK PRAWY nie świecą się, co świadczy o sprawności pironabojów gaśnic, świeci się lampka sygnalizacyjna PG63 UKŁAD PPOŻ.. NIE WŁ. na górnym pulpicie (PG). Strona 40 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA 5. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 1, 2, 3 : powinny migać czerwone lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY, w słuchawkach pilotów powinien pojawić się sygnał. 6. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie WYŁ. : lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY powinny zgasnąć, powinien zniknąć przerywany sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. Strona 41 z 113

Strona 42 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA i przełączeniu kolejnym przełącznika PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7, 8, 9 7. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie środkowe bez opisu: lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY nie świecą się, nie pojawia się sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. Strona 43 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA i WYŁ. oraz przełączeniu przełącznika PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 1, 2, 3, 8. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA : przyciski-lampki sygnalizacyjne PNŚTP1 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP2 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP13 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK PRAWY i PNŚTP14 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK PRAWY nie świecą się. świeci się lampka sygnalizacyjna PG63 UKŁAD PPOŻ.. NIE WŁ. na górnym pulpicie (PG). 9. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 4, 5, 6 : powinny migać czerwone lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY, w słuchawkach pilotów powinien pojawić się sygnał. Strona 44 z 113

10. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie WYŁ. : lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY powinny zgasnąć, powinien zniknąć przerywany sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. Strona 45 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA i WYŁ. oraz przełączeniu przełącznika PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 4, 5, 6 12. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie środkowe bez opisu: lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR -SILNIK PRAWY nie świecą się, nie pojawia się sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. 13. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA : przyciski-lampki sygnalizacyjne PNŚTP1 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP2 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK LEWY i PNŚTP13 GASZENIE POŻARU - 1 KOL. - SILNIK PRAWY i PNŚTP14 GASZENIE POŻARU - 2 KOL. - SILNIK PRAWY nie świecą się. świeci się lampka sygnalizacyjna PG63 UKŁAD PPOŻ.. NIE WŁ. na górnym pulpicie (PG). 14. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 7, 8, 9 : powinny migać czerwone lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY, w słuchawkach pilotów powinien pojawić się sygnał. 15. Ustawić przełącznik PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie WYŁ. : lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY powinny zgasnąć, powinien zniknąć przerywany sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. 16. Na pulpicie pionowym lewym (PPionL) przełączyć przełącznik PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie środkowe bez opisu: lampki sygnalizacyjne PNŚTP3 POŻAR - SILNIK LEWY, PNŚTP 12 POŻAR - SILNIK PRAWY nie świecą się, nie pojawia się sygnał dźwiękowy w słuchawkach pilotów. Strona 46 z 113

Stan instalacji przeciwpożarowej po włączeniu zasilania samolotu prądem stałym o napięciu 28 VDC i ustawieniu głównego przełącznika gaszenia pożaru PionL7 GOTOWY - WYŁ. - KONTROLA w położenie KONTROLA i WYŁ. oraz przełączeniu przełącznika PionL6 PPOŻ.. KONTR. CZUJNIKA w położenie 7, 8, 9 Strona 47 z 113

3.6.2. Sprawdzenie poprawności pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania i lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1 W celu sprawdzenia poprawności pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania należy: 1. Przestawić dźwignię przełącznika WSK. OBLODZENIA - PPionP1 w położenie KONTROLA : przy sprawnym grzejniku lampka sygnalizacyjna SPRAWN. OGRZEW. - PPionP35 powinna się świecić; przy sprawnym obwodzie elektrycznym i sprawnej żarówce lampka oświetlająca wskaźnik oblodzenia WUO-U-1 powinna się świecić. 2. Przełącznik WSK. OBLODZENIA przestawi się w pozycję neutralną: przy sprawnym grzejniku lampka sygnalizacyjna SPRAWN. OGRZEW. - PPionP35 oraz lampka oświetlająca wskaźnik oblodzenia WUO-U-1 powinny zgasnąć. Strona 48 z 113

Sprawdzenie układu ogrzewania wskaźnika oblodzenia WUO-U-1 W celu sprawdzenia poprawności pracy obwodu elektrycznego lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1 należy: 1. Przestawić dźwignię przełącznika WSK. OBLODZENIA - PPionP1 w położenie PODŚWIETL. : przy sprawnej żarówce i połączeniu elektrycznym powinna świecić się lampka oświetlająca wskaźnik oblodzenia WUO-U-1. 2. Przełącznik WSK. OBLODZENIA przestawi się w pozycję neutralną: lampka oświetlająca wskaźnik oblodzenia WUO-U-1 powinny zgasnąć. Strona 49 z 113

Sprawdzenie układu oświetlenia wskaźnika oblodzenia 3.6.3. Metodyka sprawdzenia poprawności pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ-40 W celu kontroli sprawności sygnalizatora przez krótki okres czasu (nie dłuższy niż 2 sek.) należy nacisnąć na przycisk kontroli sygnalizatora oblodzenia KONTROLA SO - PUP5. Wówczas zachodzi przerwanie drgań membrany, w rezultacie zapracowuje przetwornica PE-11M. Przy sprawnym sygnalizatorze zaświeci się lampka OBLODZENIE - PG46, U.P/OBLODZ. NIE WŁ. - PG45 i WŁĄCZ OGRZEW. PWD - PG35 i zaczną migać lampki UWAGA AWARIA. W ciągu 8 ±2 sek. wszystkie lampki powinny zgasnąć, a lampki UWAGA AWARIA przestać migać. Po 41±11 sek. zaświeci się lampka sygnalizacyjna sprawności sygnalizatora oblodzenia SYG. SPRAW. SO - PU6, a w ciągu 77 ±11 sek. po naciśnięciu przycisku KONTROLA SO - PUP5 lampka sygnalizacyjna SYG. SPRAW. SO - PU6 powinna zgasnąć. Jeżeli sygnalizator jest niesprawny, lampki sygnalizacyjne nie zaświecą się. Przy wyłączeniu wyłącznika sygnalizacji oblodzenia SO - PUP7 sygnalizator oblodzenia SO-121WM jest odłączony. Sprawdzenie poprawności pracy sygnalizatora oblodzenia SO-121WM, które polega na włączeniu napięcia prądu stałego 28 V do sieci pokładowej samolotu i wykonaniu następujących czynności: nacisnąć na czas nie dłuższy niż 2 sek. przycisk KONTROLA SO - zachodzi przerwanie drgań membrany, w rezultacie zapracowuje przetwornica PE-11M. powinny zaświecić się lampki: OBLODZENIE - PG46, U.P/OBLODZ. NIE WŁ. - PG45 i WŁĄCZ OGRZEW. PWD - PG35 i zaczną migać lampki UWAGA AWARIA.; zadziała blok elektroniczny, który przekazuje sygnały sterujące na włączenie - ogrzewania czujnika (ogrzewanie wspornika i głowicy wibratora czujnika); po 8 ± 2 sek. lampki powinny zgasnąć a ogrzewanie czujnika wyłączyć się; po 41 ± 11 sek. powinna zaświecić się lampka sygnalizacyjna SYG. SPRAW SO. UWAGA: W CELU UNIKNIĘCIA AWARII NADAJNIKA (PRZEGRZANIA SIĘ UZWOJENIA WIBRATORA), POWTÓRNE NACIŚNIĘCIE PRZYCISKU KONTROLA SO WYKONAĆ NIE WCZEŚNIEJ NIŻ PO UPŁYWIE 2 MIN. Strona 50 z 113

JEŻELI ZAJDZIE KONIECZNOŚĆ NASTĘPNEGO SPRAWDZENIA, PRZYCISK KONTROLA SO. MOŻNA NACISNĄĆ NIE WCZEŚNIEJ NIŻ PO UPŁYWIE 15 MIN. w ciągu 77 ±11 sek. po naciśnięciu przycisku KONTROLA SO - PUP5 lampka sygnalizacyjna SYG. SPRAW. SO - PU6 powinna zgasnąć. na 2 sek. Strona 51 z 113

po 0 sek. po 8 ± 2 sek. po 41 ± 11 sek. Strona 52 z 113

po 77 sek. Sprawdzanie poprawności pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ-40 3.7. Sprawdzenia urządzeń radioelektronicznych 3.7.1. Sprawdzenie radiowysokościomierza RWL-750 Sprawdzenie radiowysokościomierza RWL-750 składa się z następujących etapów: przegląd osłon anteny odbiorczej i nadawczej radiowysokościomierza; stan i mocowanie pulpitów sterowania i wskaźników radiowysokościomierza sprawdzenie poprawności pracy radiowysokościomierza RWL-750 testowanie systemu radiowysokościomierza; wyłączenie radiowysokościomierza. Strona 53 z 113

3.7.1.1. Przegląd osłon anteny odbiorczej i nadawczej radiowysokościomierza. Anteny S-67-2002 radiowysokościomierza RWL-75 znajdują się pod statecznikiem poziomym samolotu. Antena nadawcza znajduje się w prawym stateczniku poziomym, natomiast antena odbiorcza znajduje się w lewym stateczniku poziomym. Rysunek 1 Usytuowanie anteny nadawczej i odbiorczej radiowysokościomierza RWL-750 Dokonać przeglądu anteny S-67-2002 (nadawczej i odbiorczej) radiowysokościomierza RWL-750: sprawdzić stan zewnętrzny powierzchni anteny: o czy nie ma pęknięć, ubytków lub uszkodzeń; o czy jest czysta i nie nosi śladów korozji. Strona 54 z 113

Rysunek 2 Widok anteny S-67-2002 sprawdzić mocowanie anteny: o czy prawidłowo są przykręcone śruby mocujące; o sprawdzić jakość i stan masy uszczelniającej pomiędzy anteną a kadłubem samolotu. 3.7.1.2. Stan i mocowanie pulpitów sterowania i wskaźników radiowysokościomierza. przejrzeć i sprawdzić zewnętrzny stan elementów sterowania i wskaźników. Powierzchnie elementów sterowania, napisy, oszklenie przyrządów i lampek sygnalizacyjnych powinny być czyste; Elementy sterowania i wskaźniki nie powinny mieć uszkodzeń mechanicznych (pęknięć, odprysków, wgnieceń). sprawdzić mocowanie elementów sterowania i wskaźników. Niedopuszczalne są: o uszkodzenia mechaniczne części mocujących (wkrętów, nakrętek, zamków); o brak części mocujących na miejscach. sprawdzić pracę elementów sterowania. Przyciski, włączniki i przełączniki, pokrętła powinny swobodnie przemieszczać się z jednego ustalonego położenia w drugie i nie mieć luzów. Strona 55 z 113

3.7.1.3. Sprawdzenie poprawności pracy radiowysokościomierza RWL-750 Elementy składowe wskaźnika radiowysokościomierza RWL-750 Rysunek 3 Wygląd wskaźnika radiowysokościomierza RWL-750 ze skalą metryczną 1. Żółty indeks ustawienia wysokości decyzyjnej przemieszcza się wokół widocznej skali wraz z obrotem pokrętła ustawienia wysokości decyzyjnej. 2. Czerwona flaga - sygnalizator niesprawności urządzenia chowa się za zaciemnione pole wskaźnika w przypadku sprawności urządzenia (czas działania około 1 s). Jest widoczna przy braku zasilania urządzenia i w przypadku jego uszkodzenia. 3. Wskazówka wysokości rzeczywistej - porusza się ruchem płynnym w zakresie widocznej skali 4. Pokrętło nastawu wysokości decyzyjnej płynie obracając powodujemy zmianę położenia indeksu ustawienia wysokości decyzyjnej 5. TEST przycisk testu wewnętrznego urządzenia - po wciśnięciu i przytrzymaniu na wskaźniku powinna zostać zobrazowana wysokość 15 2 m oraz powinna pojawić się czerwona flaga. 6. Skala wysokości rzeczywistej. 7. Żółta lampka sygnalizacji wysokości decyzyjnej świeci się światłem ciągłym gdy wskazówka wysokości rzeczywistej znajduje się poniżej/i na indeksie ustawienia wysokości decyzyjnej. Strona 56 z 113

3.7.1.3. Przygotowanie radiowysokościomierza do pracy Aby przygotować radiowysokościomierz do pracy należy: 1. Upewnić się czy pod antenami radiowysokościomierza nie znajdują się ludzie i przedmioty. 2. Włączyć zasilanie główne samolotu. 3. Podłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH pierwszego pilota na pulpicie poziomym lewym (PPozL) odpowiednio (PPoz6) i (PPoz7) lub drugiego pilota na pulpicie poziomym prawym (PPozP) odpowiednio (PPozP13) i (PPozP12). Rysunek 4 Gniazda abonenckie MIKR i SŁUCH na pulpicie poziomym lewym 4. Włączyć wyłącznik AWIONIKA (PG28) na pulpicie górnym z prawej strony. w tym celu należy przesunąć dźwignię wyłącznika z napisem AWIONIKA do góry o ok. 75. Strona 57 z 113

Rysunek 5 Wyłącznik Awionika w pozycji odpowiednio wyłączonej oraz włączonej 5. Ustawić za pomocą pokrętła nastawu wysokości decyzyjnej, na wskaźniku radiowysokościomierza, indeks wysokości decyzyjnej na wartość 10m (33 ft dla skali anglosaskiej). 6. Sprawdzić czy na pulpicie pionowym prawym (PPionP) są włączone: bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP43; bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP44; bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników prawego KMA z szyny awaryjnej II-28V PPionP45; bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek prawego KMA z szyny awaryjnej II-28V PPionP46. 3.7.1.4. Włączenie radiowysokościomierza Przed włączeniem radiowysokościomierza, wskazówka wskaźnika radiowysokościomierza powinna znajdować się w granicach wartości zero. Czerwona flaga powinna być wysunięta, a znacznik ustawienia wartości decyzyjnej powinien znajdować się na wartości 10m (33 ft dla skali anglosaskiej). Żółta lampka przekroczenia wartości decyzyjnej nie powinna świecić. 1. Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony. w tym celu należy przesunąć dźwignię wyłącznika do góry o ok. 75. Strona 58 z 113

Rysunek 6 Włącznik radiowysokościomierza w pozycji odpowiednio: wyłączony i włączony Po włączeniu radiowysokościomierza wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się z pozycji wyjściowej do wskazania 30 m (100 ft) (punkt zwrotny wskazówki), na następnie natychmiast wrócić i ustawić się w granicach zerowej wartości. Sumaryczny czas wychylenia się i powrotu trwa około 2s. Po osiągnięciu punktu zwrotnego wskazówki (30 m lub 100 ft) czerwona flaga powinna schować się za czarnym sektorem na wskaźniku. Rysunek 7 Wskaźnik po włączeniu punkt zwrotny wskazówki Strona 59 z 113

Rysunek 8 Widok wskaźnika po włączeniu i powrocie wskazówki do punktu wyjścia Rysunek 9 Kierunek wysuwania się i chowania flagi za czarnym sektorem Sygnalizacja wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony na wartości 10m (33ft): Strona 60 z 113

sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj.30 m lub 100 ft; sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Sygnalizacja wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza w zależności od położenia indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. W przypadku kiedy indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie został wcześniej ustawiony na wartości 10 m (33 ft) po włączeniu urządzenia, sygnalizacja świetlna i dźwiękowa będzie się zachowywała zależnie od jego położenia. 1) indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się z lewej strony wysokości 0 m: brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej; 2) indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się pomiędzy punktem wyjścia wskazówki (0 m) a jej punktem zwrotnym (30 m lub 100 ft): sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego (30 m lub 100 ft); sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. 3) indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się poza punktem zwrotnym wskazówki wskaźnika (ponad 30 m lub 100 ft): sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia; sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Strona 61 z 113

3.7.1.4. Testowanie systemu radiowysokościomierza Sprawdzenie działania radiowysokościomierza RWL-750 Aby sprawdzić poprawność pracy urządzenia, należy: 1. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. przycisk TEST powinien ugiąć się na głębokość około 1,5 mm. Rysunek 10 Przycisk TEST wskaźnika radiowysokościomierza Strona 62 z 113

Rysunek 11 Przycisk TEST wskaźnika radiowysokościomierza w pozycji swobodnej i po naciśnięciu wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), co świadczy o sprawności systemu; równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga; Strona 63 z 113

Rysunek 12 Wygląd wskaźnika radiowysokościomierza po naciśnięciu przycisku TEST czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s; 2. Zwolnić przycisk TEST. czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s. Sygnalizacja wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony na wartości 10m (33ft): sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj.30 m lub 100 ft; sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Sygnalizacja wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza w zależności od położenia indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. W przypadku kiedy podczas sprawdzania działania radiowysokościomierza indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie został wcześniej ustawiony na wartości Strona 64 z 113

10 m (33 ft), po naciśnięciu przycisku TEST, sygnalizacja świetlna i dźwiękowa będzie się zachowywała zależnie od jego położenia indeksu. 1.1. Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się z lewej strony wskazówki wskaźnika gdy wskazuje wysokość w granicach 0 m: brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej. 1.2. Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się pomiędzy punktem wyjścia wskazówki (granice 0 m) a jej punktem kontrolnym (15 2 m lub 50 ft ± 5 ft): sygnalizacja świetlna jest włączona i trwa do momentu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna zanika. w momencie puszczenia przycisku TEST wskazówka wskaźnika zaczyna powracać do punktu wyjścia (granice 0 m), po przekroczeniu ustawionego indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej pojawia się sygnalizacja świetlna i dźwiękowa sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5s, natomiast lampka sygnalizacji świetlnej świeci nieprzerwanie do momentu, kiedy indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej zostanie ustawiony z lewej strony wskazówki wskaźnika. 1.3. Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej ustawiony jest poza punktem kontrolnym wskazówki wskaźnika (ponad 15 2 m lub 50 ft ± 5 ft): sygnalizacja świetlna jest włączona przez cały czas i nie zmienia swojego stanu bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie; sygnalizacja dźwiękowa nie jest uruchamiana bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie. Po sprawdzeniu radiowysokościomierza ustawić pokrętłem nastawu wysokości decyzyjnej na wskaźniku RWL żądaną wartość wysokości decyzyjnej. W przypadku zaniku zasilania, utraty sygnału, przekroczenia zakresu pomiarowego powinna się pojawić czerwona flaga. 3.7.1.5. Wyłączenie radiowysokościomierza 1. Ustawić na pulpicie górnym (PG) wyłącznik RADIOWYS (PG5) w pozycję WYŁ. na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga. Strona 65 z 113

Rysunek 13 Wyłącznik RADIOWYS w pozycji wyłączonej 2. Ustawić na pulpicie górnym (PG) wyłącznik AWIONIKA (PG28) w pozycję WYŁ. Rysunek 14 Wyłącznik AWIONIKA w pozycji wyłączonej 3. Odłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH. Strona 66 z 113

4. Opracowanie metodyk badań oceny efektywności nauczania nowym i tradycyjnym sposobem szkolenia Na podstawie materiału przeznaczonego do opanowania z zakresu przyrządów pokładowych, urządzeń elektrycznych i radioelektronicznych opracowane zostały metodyki badań będące jednocześnie arkuszami ocen, potwierdzające poprawność wykonywania obsługi. Sprawdzenie efektywności nauczania zarówno nowym jak i tradycyjnym sposobem dokonać należy w taki sam sposób. Badane osoby otrzymają polecenie wykonania określonych czynności zgodnie z metodyką badań zawartych w arkuszach ocen i czynności te będą wykonywać w kabinie realnego samolotu. Oceniający będzie się przyglądał wykonywanym czynnościom i w arkuszu ocen będzie oceniał poprawność wykonywanych procedur. Poprawnie wykonana czynność będzie oznaczana jako 1, natomiast nieprawidłowo wykonana czynność będzie oznaczana jako 0. 4.1. Metodyka sprawdzenia przyrządów pokładowych Po zakończeniu szkolenia przeprowadzono praktyczne sprawdzenie umiejętności samodzielnego wykonywania obsług przyrządów pokładowych objętych szkoleniem. Do oceny kontroli efektów szkolenia wykorzystany będzie Arkusz ocen 2.1. Arkusz ocen 2.1. Metodyka Sprawdzenie wskaźnika wibracji silnika UK-68WB Oceniana czynność Rozmieszczenie elementów układu kontroli wibracji Włączenie układu kontroli wibracji Pomiar wibracji lewego silnika Sygnalizacja wibracji lewego silnika Pomiar wibracji prawego silnika Sygnalizacja wibracji prawego silnika Wyłączenie układu kontroli wibracji Ocena poprawności pracy układu kontroli wibracji Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Strona 67 z 113

Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA- 30P Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu Ilość poprawnych odpowiedzi Rozmieszczenie wskaźników i włączników Włączenie lewego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy lewego zakrętomierza Wyłączenie lewego zakrętomierza Włączenie prawego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy prawego zakrętomierza Wyłączenie prawego zakrętomierza Rozmieszczenie elementów rejestratora w kabinie Wprowadzenie indeksu pilota Automatyczne włączenie rejestratora Ręczne włączenie rejestratora Kontrola poprawności pracy rejestratora Procent poprawnych odpowiedzi Strona 68 z 113

4.2. Metodyka sprawdzenia urządzeń elektrycznych Arkusz ocen 4.1. Metodyka Sprawdzenie poprawności pracy instalacji przeciw -pożarowej Sprawdzenie poprawności pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania i lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1 Sprawdzenie poprawności pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ- 40 Ilość poprawnych odpowiedzi Oceniana czynność Rozmieszczenie elementów instalacji ppoż. w kabinie Stan instalacji po włączeniu zasilania 28VDC Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika gaszenia pożaru GOTOWY Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika gaszenia pożaru KONTROLA Kontrola czujników ppoż. Sygnalizacja pożaru Gaszenie pożaru Wyłączanie instalacji ppoż. Stan instalacji po wyłączeniu zasilania 28VDC Rozmieszczenie elementów obwodu elektrycznego Sprawdzenie poprawności pracy układu ogrzewania Sygnalizacja poprawności pracy układu ogrzewania Sprawdzenie poprawności pracy układu oświetlenia Sygnalizacja poprawności pracy układu oświetlenia Wyłączenie obwodu elektrycznego Rozmieszczenie elementów obwodu Włączenie SO Kontrola SO Sygnalizacja poprawności pracy SO Wyłączenie SO Procent poprawnych odpowiedzi Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Strona 69 z 113

4.3. Metodyka przygotowania radiowysokościomierza do pracy Metodyka Dokonać przeglądu osłon anteny odbiorczej i nadawczej radiowysokości omierza Oceniana czynność Możliwość sprawdzenia czy nie ma pęknięć, ubytków lub uszkodzeń Możliwość sprawdzenia czy anteny są czyste i nie noszą śladów korozji Możliwość sprawdzenia czy anteny do prawidłowo są przykręcone śruby mocujące Możliwość sprawdzenia jakości i stanu masy uszczelniającej pomiędzy anteną a kadłubem samolotu Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Sprawdzić stan i mocowanie pulpitów sterowania i wskaźników radiowysokości omierza Możliwość sprawdzenia stanu zewnętrznego elementów sterowania i wskaźników Możliwość sprawdzenia mocowania elementów sterowania i wskaźników Przygotowanie do pracy Podłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH pierwszego pilota na pulpicie poziomym lewym (PPozL) odpowiednio (PPoz6) i (PPoz7) lub drugiego pilota na pulpicie poziomym prawym (PPozP) odpowiednio (PPozP13) i (PPozP12). Włączyć wyłącznik AWIONIKA (PG28) na pulpicie górnym z prawej strony Ustawić za pomocą pokrętła nastawu wysokości decyzyjnej, na wskaźniku radiowysokościomierza, indeks wysokości decyzyjnej na wartość 10m Strona 70 z 113

Sprawdzić czy na pulpicie pionowym prawym (PPionP) są włączone: bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP43 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP44 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników prawego KMA z szyny awaryjnej II-28V PPionP45 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek prawego KMA z szyny awaryjnej II-28V PPionP46 Ilość poprawnych odpowiedzi Procent poprawnych odpowiedzi - - - - Strona 71 z 113

4.4. Metodyka włączenia i wyłączenia radiowysokościomierza Przed włączeniem radiowysokościomierza, wskazówka wskaźnika radiowysokościomierza powinna znajdować się w granicach wartości zero. Czerwona flaga powinna być wysunięta, a znacznik ustawienia wartości decyzyjnej powinien znajdować się na wartości 10m (33 ft dla skali anglosaskiej). Żółta lampka przekroczenia wartości decyzyjnej nie powinna świecić Metodyka Włączenie radiowysokości omierza Wyłączenie radiowysokości omierza Oceniana czynność Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony wskazówka wskaźnika przemieszcza się z pozycji wyjściowej do wskazania 30 m (100 ft) (punkt zwrotny wskazówki), na następnie natychmiast wraca i ustawia się w granicach zerowej wartości. Sumaryczny czas wychylenia się i powrotu trwa około 2s. Po osiągnięciu punktu zwrotnego wskazówki (30 m lub 100 ft) czerwona flaga powinna schowała się za czarnym sektorem na wskaźniku Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Ustawić na pulpicie górnym (PG) wyłącznik AWIONIKA (PG28) w pozycję WYŁ Odłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH Ilość poprawnych odpowiedzi Procent poprawnych odpowiedzi Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Strona 72 z 113

4.5. Metodyka sprawdzenia sygnalizacji wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem na wartości 10m (33ft) Indeks sygnalizacji wysokości Oceniana czynność Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Strona 73 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem pomiędzy punktem wyjścia wskazówki (0 m) a jej punktem zwrotnym (30 m lub 100 ft) Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony Brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia. Strona 74 z 113

przed włączeniem poza punktem zwrotnym wskazówki wskaźnika (ponad 30 m lub 100 ft) Ilość poprawnych odpowiedzi Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Procent poprawnych odpowiedzi Strona 75 z 113

4.6. Metodyka testowania radiowysokościomierza RWL-750 Metodyka Sprawdzenie działania radiowysokoś ciomierza RWL-750 Oceniana czynność Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST przycisk TEST powinien ugiąć się na głębokość około 1,5 mm wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwa gi Ilość poprawnych odpowiedzi Procent poprawnych odpowiedzi Strona 76 z 113

4.7. Metodyka testowania sygnalizacji wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza RWL-750 Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się z lewej strony wskazówki wskaźnika gdy wskazuje wysokość w granicach 0 m Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się Oceniana czynność Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Uwagi Strona 77 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej ustawiony jest wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona i trwa do momentu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna zanika Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s podczas powrotu wskazówki, po przekroczeniu ustawionego indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej pojawia się sygnalizacja świetlna i dźwiękowa sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5s, natomiast lampka sygnalizacji świetlnej świeci nieprzerwanie do momentu, kiedy indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej zostanie ustawiony z lewej strony wskazówki wskaźnika Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. Strona 78 z 113

poza punktem kontrolnym wskazówki wskaźnika (ponad 15 2 m lub 50 ft ± 5 ft) Ilość poprawnych odpowiedzi wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona przez cały czas i nie zmienia swojego stanu bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie sygnalizacja dźwiękowa nie jest uruchamiana bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s Procent poprawnych odpowiedzi Strona 79 z 113

5. Opracowanie wyników badań oceny efektywności nauczania nową metodą. Po zakończeniu szkolenia przeprowadzono praktyczne sprawdzenie umiejętności samodzielnego wykonywania obsług urządzeń radioelektronicznych objętych szkoleniem w zakresie sprawdzania wybranych przyrządów pokładowych, urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Badaniu poddano grupę 2 grupy, z których każda liczyła po 4 mechaników lotniczych. Wszyscy przechodzili szkolenie dopuszczające do obsługi samolotu M28, przy czym każdy z nich miał wcześniejsze, kilkuletnie doświadczenie w zakresie obsługi innych typów statków powietrznych. W wyniku przeprowadzonych badań oceny efektywności nauczania nową metodą oraz metodą tradycyjną otrzymano dwie grupy wyników przedstawionych poniżej. 5.1. Wyniki badań grupy osób szkolonych metodą tradycyjną Wyniki dla grupy szkolonej metodą tradycyjną czyli wykład teoretyczny a następnie pokaz praktyczny w realnym samolocie M-28 przedstawione w arkuszach 5.1. i 5.2. Arkusz 5.1. Arkusz wyników szkolenia w zakresie przyrządów pokładowych metodą tradycyjną Metodyka Oceniana czynność Rozmieszczenie elementów układu kontroli wibracji Włączenie układu kontroli wibracji Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Pomiar wibracji lewego silnika Sprawdzenie wibracji silnika Sygnalizacja wibracji lewego Pomiar wibracji prawego wskaźnika UK-68WB silnika silnika 1 1 1 1 1 1 1 1 Sygnalizacja wibracji prawego silnika Wyłączenie układu kontroli wibracji Ocena poprawności pracy układu kontroli wibracji 0 0 0 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 7 7 7 7 Procent poprawnych odpowiedzi 87 87 87 87 Sprawdzenie Rozmieszczenie wskaźników Strona 80 z 113 Uwagi

przyrządu zespolonego DA- 30P Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu i włączników Włączenie lewego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy lewego zakrętomierza Wyłączenie lewego zakrętomierza Włączenie prawego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy prawego zakrętomierza Wyłączenie prawego zakrętomierza 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 4 5 Procent poprawnych odpowiedzi 71 71 57 71 Rozmieszczenie elementów rejestratora w kabinie Wprowadzenie indeksu pilota 0 0 0 0 Automatyczne włączenie rejestratora Ręczne włączenie rejestratora Kontrola poprawności pracy rejestratora 1 0 0 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 4 3 3 3 Procent poprawnych odpowiedzi 80 75 75 75 Strona 81 z 113

Arkusz 5.2. Arkusz wyników szkolenia w zakresie urządzeń elektrycznych metodą tradycyjną Metodyka Sprawdzenie poprawności pracy instalacji przeciw -pożarowej Ocena 1 czynność wykonana poprawnie Oceniana czynność 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Rozmieszczenie elementów instalacji ppoż. w kabinie Stan instalacji po włączeniu zasilania 28VDC 1 0 1 1 Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika 0 0 0 0 gaszenia pożaru GOTOWY Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika gaszenia pożaru KONTROLA Kontrola czujników ppoż. 1 1 0 0 Sygnalizacja pożaru Gaszenie pożaru 0 0 1 1 Wyłączanie instalacji ppoż. Stan instalacji po wyłączeniu zasilania 28VDC 1 0 0 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 7 5 6 6 Procent poprawnych odpowiedzi 78 56 67 67 Rozmieszczenie elementów Sprawdzenie obwodu elektrycznego poprawności Sprawdzenie poprawności pracy obwodu pracy układu ogrzewania elektrycznego Sygnalizacja poprawności układu pracy układu ogrzewania ogrzewania Sprawdzenie poprawności i lampki pracy układu oświetlenia oświetlenia Sygnalizacja poprawności wskaźnika 0 0 0 0 oblodzenia pracy układu oświetlenia WUO-U-1 Wyłączenie obwodu elektrycznego Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 5 Procent poprawnych odpowiedzi 83 83 83 83 Sprawdzenie Rozmieszczenie elementów poprawności obwodu pracy obwodu Włączenie SO sygnalizatora Kontrola SO 1 0 0 0 oblodzenia DSŁ- Sygnalizacja poprawności 40 pracy SO 1 1 0 0 Wyłączenie SO Ilość poprawnych odpowiedzi 5 4 3 3 Procent poprawnych odpowiedzi 100 80 60 60 Strona 82 z 113 Uwagi

Arkusz 5.3. Arkusz wyników szkolenia metodą tradycyjną - Przygotowanie radiowysokościomierza do pracy Metodyka Przegląd osłon anteny odbiorczej i nadawczej radiowysokości omierza Oceniana czynność Możliwość sprawdzenia czy nie ma pęknięć, ubytków lub uszkodzeń Możliwość sprawdzenia czy anteny są czyste i nie noszą śladów korozji Możliwość sprawdzenia czy anteny są prawidłowo przykręcone Możliwość sprawdzenia jakości i stanu masy uszczelniającej pomiędzy anteną a kadłubem samolotu Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 1 1 0 1 Uwagi Sprawdzenie stanu i mocowania pulpitów sterowania i wskaźników radiowysokości omierza Możliwość sprawdzenia stanu zewnętrznego elementów sterowania i wskaźników Możliwość sprawdzenia mocowania elementów sterowania i wskaźników 1 0 1 1 Przygotowanie do pracy Podłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH pierwszego pilota na pulpicie poziomym lewym (PPozL) odpowiednio (PPoz6) i (PPoz7) lub drugiego pilota na pulpicie poziomym prawym (PPozP) odpowiednio (PPozP13) i (PPozP12). Włączyć wyłącznik AWIONIKA (PG28) na pulpicie górnym z prawej strony Ustawić za pomocą pokrętła nastawu wysokości decyzyjnej, na wskaźniku radiowysokościomierza, indeks wysokości decyzyjnej na wartość 10m 1 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1 0 Strona 83 z 113

Sprawdzić czy na pulpicie pionowym prawym (PPionP) - - - - są włączone: bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP43 1 1 1 0 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek lewego KMA 1 1 1 0 z szyny awaryjnej I-28V PPionP44 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników prawego KMA 0 0 1 1 z szyny awaryjnej II-28V PPionP45 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek prawego KMA 1 1 0 1 z szyny awaryjnej II-28V PPionP46 Ilość poprawnych odpowiedzi 11 10 10 9 Procent poprawnych odpowiedzi 85 77 77 69 Strona 84 z 113

Arkusz 5.4. Arkusz wyników szkolenia metodą tradycyjną - Włączenie i wyłączenie radiowysokościomierza. Przed włączeniem radiowysokościomierza, wskazówka wskaźnika radiowysokościomierza powinna znajdować się w granicach wartości zero. Czerwona flaga powinna być wysunięta, a znacznik ustawienia wartości decyzyjnej powinien znajdować się na wartości 10m (33 ft dla skali anglosaskiej). Żółta lampka przekroczenia wartości decyzyjnej nie powinna świecić. Metodyka Włączenie radiowysokości omierza Wyłączenie radiowysokości omierza Oceniana czynność Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony wskazówka wskaźnika przemieszcza się z pozycji wyjściowej do wskazania 30 m (100 ft) (punkt zwrotny wskazówki), na następnie natychmiast wraca i ustawia się w granicach zerowej wartości. Sumaryczny czas wychylenia się i powrotu trwa około 2s. Po osiągnięciu punktu zwrotnego wskazówki (30 m lub 100 ft) czerwona flaga powinna schowała się za czarnym sektorem na wskaźniku Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Ustawić na pulpicie górnym (PG) wyłącznik AWIONIKA (PG28) w pozycję WYŁ Odłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 1 0 1 1 0 0 1 1 0 1 0 1 1 1 0 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 6 Procent poprawnych odpowiedzi 71 71 71 86 Uwagi Strona 85 z 113

Arkusz 5.5. Arkusz wyników szkolenia metodą tradycyjną - Sprawdzenie sygnalizacji wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem na wartości 10m (33ft) Indeks sygnalizacji wysokości Oceniana czynność Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 0 0 1 0 1 1 0 0 Uwagi Strona 86 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem pomiędzy punktem wyjścia wskazówki (0 m) a jej punktem zwrotnym (30 m lub 100 ft) Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony Brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia. 1 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 Strona 87 z 113

przed włączeniem poza punktem zwrotnym wskazówki wskaźnika (ponad 30 m lub 100 ft) Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna 0 0 1 1 1 1 0 0 wysokości decyzyjnej Ilość poprawnych odpowiedzi 17 17 16 16 Procent poprawnych odpowiedzi 77 77 73 73 Strona 88 z 113

Arkusz 5.6. Arkusz wyników szkolenia metodą tradycyjną - Testowanie radiowysokościomierza RWL-750 Metodyka Sprawdzenie działania radiowysoko ściomierza RWL-750 Oceniana czynność Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST przycisk TEST powinien ugiąć się na głębokość około 1,5 mm wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 0 0 1 1 1 0 0 0 Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania 1 1 0 0 się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Ilość poprawnych odpowiedzi 6 5 5 5 Procent poprawnych odpowiedzi 86 71 71 71 Uwagi Strona 89 z 113

Arkusz 5.7. Arkusz wyników szkolenia metodą tradycyjną -. Testowanie sygnalizacji wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza RWL-750. Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się z lewej strony wskazówki wskaźnika gdy wskazuje wysokość w granicach 0 m Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się Oceniana czynność Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 0 0 1 1 1 1 0 0 Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. 1 1 0 0 Uwagi Strona 90 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej ustawiony jest wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona i trwa do momentu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja 1 0 0 0 świetlna zanika Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s podczas powrotu wskazówki, po przekroczeniu ustawionego indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej pojawia się sygnalizacja świetlna i dźwiękowa sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5s, natomiast lampka sygnalizacji świetlnej świeci nieprzerwanie do momentu, kiedy indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej zostanie ustawiony z lewej strony wskazówki wskaźnika Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. 0 0 0 0 0 1 0 0 Strona 91 z 113

poza punktem kontrolnym wskazówki wskaźnika (ponad 15 2 m lub 50 ft ± 5 ft) wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona przez cały czas i nie zmienia swojego stanu bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie sygnalizacja dźwiękowa nie jest uruchamiana bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 1 Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania 1 1 0 0 się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s Ilość poprawnych odpowiedzi 19 18 17 17 Procent poprawnych odpowiedzi 79 75 71 71 Strona 92 z 113

5.2. Wyniki badań grupy osób szkolonych nową metodą W celu oceny efektywności szkolenia nową metodą (pokaz z objaśnieniem prowadzony na symulatorze) przeprowadzono szkolenie praktyczne. Po jego zakończeniu przeprowadzono praktyczne sprawdzenie umiejętności samodzielnego wykonywania obsług przyrządów pokładowych, urządzeń elektrycznych i radioelektronicznych objętych szkoleniem. Ocenę kontroli efektów szkolenia umieszczono w arkuszach ocen 5.3. i 5.4. Arkusz 5.8. Arkusz wyników szkolenia w zakresie przyrządów pokładowych nową metodą Metodyka Oceniana czynność Rozmieszczenie elementów układu kontroli wibracji Włączenie układu kontroli wibracji Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Pomiar wibracji lewego silnika Sprawdzenie wibracji silnika Sygnalizacja wibracji lewego Pomiar wibracji prawego wskaźnika UK-68WB silnika silnika 1 1 1 1 1 1 1 1 Sygnalizacja wibracji prawego silnika Wyłączenie układu kontroli wibracji Ocena poprawności pracy układu kontroli wibracji 1 1 1 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 8 8 8 7 Procent poprawnych odpowiedzi 100 100 100 87 Sprawdzenie Rozmieszczenie wskaźników przyrządu i włączników Uwagi Strona 93 z 113

Włączenie lewego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy lewego zakrętomierza 0 0 0 1 Wyłączenie lewego zakrętomierza Włączenie prawego zakrętomierza Sprawdzenie poprawności pracy prawego zakrętomierza 0 0 0 1 Wyłączenie prawego zakrętomierza Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 7 Procent poprawnych odpowiedzi 71 71 71 100 Rozmieszczenie elementów rejestratora w kabinie Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu Wprowadzenie indeksu pilota Automatyczne włączenie rejestratora Ręczne włączenie rejestratora Kontrola poprawności pracy rejestratora 1 1 0 1 Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 4 5 Procent poprawnych odpowiedzi 100 100 80 100 Strona 94 z 113

Arkusz 5.9. Arkusz wyników szkolenia w zakresie urządzeń elektrycznych nową metodą Metodyka Sprawdzenie poprawności pracy instalacji ppoż. Ocena 1 czynność wykonana poprawnie Oceniana czynność 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Rozmieszczenie elementów instalacji ppoż. w kabinie Stan instalacji po włączeniu zasilania 28VDC Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika gaszenia pożaru GOTOWY Stan instalacji w położeniu głównego przełącznika gaszenia pożaru KONTROLA Kontrola czujników ppoż. Sygnalizacja pożaru 1 0 1 1 Gaszenie pożaru 1 1 0 1 Wyłączanie instalacji ppoż. Stan instalacji po wyłączeniu zasilania 28VDC 1 0 1 1 Ilość poprawnych odpowiedzi 9 7 8 9 Procent poprawnych odpowiedzi 100 78 89 100 Rozmieszczenie elementów Sprawdzenie obwodu elektrycznego poprawności Sprawdzenie poprawności pracy obwodu pracy układu ogrzewania elektrycznego Sygnalizacja poprawności układu pracy układu ogrzewania ogrzewania Sprawdzenie poprawności i lampki pracy układu oświetlenia oświetlenia Sygnalizacja poprawności wskaźnika 1 1 1 0 oblodzenia pracy układu oświetlenia WUO-U-1 Wyłączenie obwodu elektrycznego Ilość poprawnych odpowiedzi 6 6 6 5 Procent poprawnych odpowiedzi 100 100 100 83 Sprawdzenie Rozmieszczenie elementów poprawności obwodu pracy obwodu Włączenie SO sygnalizatora Kontrola SO 1 1 1 0 oblodzenia DSŁ- Sygnalizacja poprawności 40 pracy SO 1 1 1 0 Wyłączenie SO Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 3 Procent poprawnych odpowiedzi 100 100 100 60 Strona 95 z 113 Uwagi

Arkusz 5.10. Arkusz wyników szkolenia nową metodą - Przygotowanie radiowysokościomierza do pracy Metodyka Przegląd osłon anteny odbiorczej i nadawczej radiowysokości omierza Sprawdzenie stanu i mocowania pulpitów sterowania i wskaźników radiowysokości omierza Przygotowanie do pracy Oceniana czynność Możliwość sprawdzenia czy nie ma pęknięć, ubytków lub uszkodzeń Możliwość sprawdzenia czy anteny są czyste i nie noszą śladów korozji Możliwość sprawdzenia czy anteny są prawidłowo przykręcone Możliwość sprawdzenia jakości i stanu masy uszczelniającej pomiędzy anteną a kadłubem samolotu Możliwość sprawdzenia stanu zewnętrznego elementów sterowania i wskaźników Możliwość sprawdzenia mocowania elementów sterowania i wskaźników Podłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH pierwszego pilota na pulpicie poziomym lewym (PPozL) odpowiednio (PPoz6) i (PPoz7) lub drugiego pilota na pulpicie poziomym prawym (PPozP) odpowiednio (PPozP13) i (PPozP12). Włączyć wyłącznik AWIONIKA (PG28) na pulpicie górnym z prawej strony Ustawić za pomocą pokrętła nastawu wysokości decyzyjnej, na wskaźniku radiowysokościomierza, indeks wysokości decyzyjnej na wartość 10m Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 1 1 0 1 1 1 1 0 Uwagi Strona 96 z 113

Sprawdzić czy na pulpicie pionowym prawym (PPionP) - - - - są włączone: bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP43 1 1 1 0 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek lewego KMA z szyny awaryjnej I-28V PPionP44 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu głośników prawego KMA 0 0 1 1 z szyny awaryjnej II-28V PPionP45 bezpiecznik automatyczny instalacji zasilania obwodu słuchawek prawego KMA 1 1 0 1 z szyny awaryjnej II-28V PPionP46 Ilość poprawnych odpowiedzi 12 12 11 11 Procent poprawnych odpowiedzi 92 92 85 85 Strona 97 z 113

Arkusz 5.11. Arkusz wyników szkolenia nową metodą - Włączenie i wyłączenie radiowysokościomierza. Przed włączeniem radiowysokościomierza, wskazówka wskaźnika radiowysokościomierza powinna znajdować się w granicach wartości zero. Czerwona flaga powinna być wysunięta, a znacznik ustawienia wartości decyzyjnej powinien znajdować się na wartości 10m (33 ft dla skali anglosaskiej). Żółta lampka przekroczenia wartości decyzyjnej nie powinna świecić. Ocena 1 czynność wykonana poprawnie Metodyka Oceniana czynność 0 czynność wykonana Uwagi Włączenie radiowysokości omierza Wyłączenie radiowysokości omierza Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony wskazówka wskaźnika przemieszcza się z pozycji wyjściowej do wskazania 30 m (100 ft) (punkt zwrotny wskazówki), na następnie natychmiast wraca i ustawia się w granicach zerowej wartości. Sumaryczny czas wychylenia się i powrotu trwa około 2s. Po osiągnięciu punktu zwrotnego wskazówki (30 m lub 100 ft) czerwona flaga powinna schowała się za czarnym sektorem na wskaźniku Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Ustawić na pulpicie górnym (PG) wyłącznik AWIONIKA (PG28) w pozycję WYŁ Odłączyć słuchawki pilota do gniazd abonenckich MIKR i SŁUCH błędnie Szkolony I II III IV 1 0 1 1 1 1 0 0 Ilość poprawnych odpowiedzi 7 6 6 6 Procent poprawnych odpowiedzi 100 86 86 86 Strona 98 z 113

Arkusz 5.12. Arkusz wyników szkolenia nową metodą - Sprawdzenie sygnalizacji wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem na wartości 10m (33ft) Indeks sygnalizacji wysokości Oceniana czynność Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 0 0 1 0 1 1 0 0 Uwagi Strona 99 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony przed włączeniem pomiędzy punktem wyjścia wskazówki (0 m) a jej punktem zwrotnym (30 m lub 100 ft) Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej został ustawiony Brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia, i trwa do punktu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja świetlna i dźwiękowa zanika i pojawia się ponownie w tym samym punkcie w drodze powrotnej wskazówki od punktu zwrotnego tj. ok. 30 m lub 100 ft. Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu, dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna wysokości decyzyjnej Włączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa włącza się wraz z włączeniem urządzenia. 1 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 Strona 100 z 113

przed włączeniem poza punktem zwrotnym wskazówki wskaźnika (ponad 30 m lub 100 ft) Sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5 s, natomiast sygnalizacja świetlna pozostaje włączona do momentu dopóki indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej nie znajdzie się z lewej strony wskazówki wskaźnika. Wyłączyć wyłącznik RADIO WYS (PG5) na pulpicie górnym (PG) z lewej strony Na wskaźniku radiowysokościomierza powinna pojawić się czerwona flaga Gaśnie sygnalizacja świetlna 0 0 1 1 1 1 0 0 wysokości decyzyjnej Ilość poprawnych odpowiedzi 21 19 18 19 Procent poprawnych odpowiedzi 95 86 82 86 Strona 101 z 113

Arkusz 5.13. Arkusz wyników szkolenia nową metodą - Testowanie radiowysokościomierza RWL-750 Metodyka Sprawdzenie działania radiowysokości omierza RWL- 750 Oceniana czynność Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST przycisk TEST powinien ugiąć się na głębokość około 1,5 mm wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV 1 0 1 1 Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Ilość poprawnych odpowiedzi 7 6 7 7 Procent poprawnych odpowiedzi 100 86 100 100 Uwagi Strona 102 z 113

Arkusz 5.14. Arkusz wyników szkolenia nową metodą -. Testowanie sygnalizacji wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza RWL-750. Metodyka Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się z lewej strony wskazówki wskaźnika gdy wskazuje wysokość w granicach 0 m Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej znajduje się Oceniana czynność Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s brak sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej Ocena 1 czynność wykonana poprawnie 0 czynność wykonana błędnie Szkolony I II III IV Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się w granicach 0 m wynosi około 0,5s Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. Uwagi Strona 103 z 113

Indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej ustawiony jest wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona i trwa do momentu zrównania się wskazań wskazówki wskaźnika ze wskazaniami indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej. Po przekroczeniu tego punktu sygnalizacja 1 1 0 0 świetlna zanika Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s podczas powrotu wskazówki, po przekroczeniu ustawionego indeksu sygnalizacji wysokości decyzyjnej pojawia się sygnalizacja świetlna i dźwiękowa sygnalizacja dźwiękowa zanika po 5s, natomiast lampka sygnalizacji świetlnej świeci nieprzerwanie do momentu, kiedy indeks sygnalizacji wysokości decyzyjnej zostanie ustawiony z lewej strony wskazówki wskaźnika Radiowysokościomierz jest włączony. Przycisnąć na wskaźniku radiowysokościomierza przycisk TEST. Strona 104 z 113

poza punktem kontrolnym wskazówki wskaźnika (ponad 15 2 m lub 50 ft ± 5 ft) wskazówka wskaźnika powinna przemieścić się i wskazywać wysokość 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej), równocześnie z naciśnięciem przycisku TEST powinna pojawić się w polu widzenia czerwona flaga czas wysuwania się flagi oraz ustalania się wskazówki na wartości 15 2 m (50 ft ± 5 ft dla skali anglosaskiej) wynosi około 0,5s sygnalizacja świetlna jest włączona przez cały czas i nie zmienia swojego stanu bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie sygnalizacja dźwiękowa nie jest uruchamiana bez względu czy przycisk TEST jest naciskany czy nie 0 1 1 1 1 0 1 1 1 0 1 0 1 1 0 1 Zwolnić przycisk TEST czerwona flaga chowa się za czarne pole, a wskazówka wraca do położenia wyjściowego. Czas chowania się flagi oraz ustalania się wskazówki w granicach 0 m wynosi około 0,5s Ilość poprawnych odpowiedzi 23 22 22 22 Procent poprawnych odpowiedzi 96 92 92 92 Strona 105 z 113

5.3. Zestawienie wyników W poniższych tabelach przedstawione zostały wyniki badań dwóch grup biorących udział w badaniu metodą tradycyjną oraz nową metodą. Z tego względu, że osoby biorące udział w badaniu nie były nigdy szkolone na samolot M-28 w zakresie obsługi urządzeń radioelektronicznych, przyjęto założenie, że poziom ich wiedzy w tym obszarze jest zerowy. Wskaźnik przyrostu wiedzy = wyniki testu po szkoleniu wyniki testu przed szkoleniem wyniki możliwe do osiągnięcia wyniki testu przed szkoleniem x 100% Odnosząc się do wskaźnika przyrostu wiedzy przyjęto więc, że wyniki testu przed szkoleniem wynoszą zero. Wobec tego wskaźnik poziomu wiedzy podany w procentach przyjmie postać: Wskaźnik przyrostu wiedzy = wyniki testu po szkoleniu wyniki możliwe do osiągnięcia x 100% Arkusz 5.15. Arkusz porównania wyników szkolenia różnymi metodami Sprawdzenie wskaźnika wibracji silnika UK-68WB Szkolony Ilość pytań 5 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Ilość poprawnych odpowiedzi 7 7 7 7 Wskaźnik przyrostu wiedzy 87 87 87 87 87 Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 8 8 8 7 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 100 100 87 97 Sprawdzenie przyrządu zespolonego DA-30P Szkolony Ilość pytań 7 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 4 5 Wskaźnik przyrostu wiedzy 71 71 57 71 68 Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 7 Wskaźnik przyrostu wiedzy 71 71 71 100 78 Strona 106 z 113

Sprawdzenie rejestratora parametrów lotu Szkolony Ilość pytań 5 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Ilość poprawnych odpowiedzi 4 3 3 3 Wskaźnik przyrostu wiedzy 80 75 75 75 76 Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 4 5 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 100 80 100 95 Sprawdzenie poprawności pracy instalacji przeciwpożarowej Szkolony Ilość pytań 9 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Ilość poprawnych odpowiedzi 7 5 6 6 Wskaźnik przyrostu wiedzy 78 56 67 67 67 Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 9 7 8 9 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 78 89 100 92 Sprawdzenie poprawności pracy obwodu elektrycznego układu ogrzewania i lampki oświetlenia wskaźnika oblodzenia WUO-U-1 Szkolony Ilość pytań 6 Średnia I II III IV Szkolenie metodą tradycyjną Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 5 Wskaźnik przyrostu wiedzy 83 83 83 83 83 Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 6 6 6 5 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 100 100 83 96 Sprawdzenie poprawności pracy obwodu sygnalizatora oblodzenia DSŁ-40 Szkolony Ilość pytań 5 Średnia I II III IV Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 5 4 3 3 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 80 75 75 83 Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 3 Strona 107 z 113

Sprawdzenie wskaźnika wibracji silnika UK-68WB Szkolony Ilość pytań 5 Średnia I II III IV Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 100 100 60 93 Przygotowanie radiowysokościomierza do pracy Szkolony Ilość pytań 13 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 11 10 10 9 Wskaźnik przyrostu wiedzy 85 77 77 69 77 Ilość poprawnych odpowiedzi 12 12 11 11 Wskaźnik przyrostu wiedzy 92 92 85 85 88 Włączenie i wyłączenie radiowysokościomierza Szkolony Ilość pytań 7 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 5 5 5 6 Wskaźnik przyrostu wiedzy 71 71 71 86 75 Ilość poprawnych odpowiedzi 7 6 6 6 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 86 86 86 90 Sprawdzenie sygnalizacji wysokości decyzyjnej po włączeniu radiowysokościomierza Szkolony Ilość pytań 22 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 17 17 16 16 Wskaźnik przyrostu wiedzy 77 77 73 73 75 Ilość poprawnych odpowiedzi 21 19 18 19 Wskaźnik przyrostu wiedzy 95 86 95 86 90 Strona 108 z 113

Testowanie radiowysokościomierza Szkolony Ilość pytań 7 I II III IV Średnia Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 6 5 5 5 Wskaźnik przyrostu wiedzy 86 71 71 71 75 Ilość poprawnych odpowiedzi 7 6 7 7 Wskaźnik przyrostu wiedzy 100 86 100 100 96 Testowanie sygnalizacji wysokości decyzyjnej podczas sprawdzenia poprawności działania radiowysokościomierza Szkolony Ilość pytań 24 Średnia I II III IV Szkolenie metodą tradycyjną Szkolenie nową metodą Ilość poprawnych odpowiedzi 19 18 17 17 Wskaźnik przyrostu wiedzy 79 75 71 71 71 Ilość poprawnych odpowiedzi 23 22 22 22 Wskaźnik przyrostu wiedzy 96 92 92 92 92 Strona 109 z 113

Rys. 3.1. Porównanie średniego przyrostu wiedzy szkolonych tradycyjną i nową metodą nauczania w zakresie wykonywania obsług przyrządów pokładowych, urządzeń elektrycznych Rys. 3.2. Porównanie średniego przyrostu wiedzy szkolonych tradycyjną i nową metodą nauczania w zakresie wykonywania obsług urządzeń radioelektrycznych Strona 110 z 113