Ziemniak Polski 2008 nr 4 1 MOŻLIWOŚĆI Ć WYKORZYSTANIA PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 PRZEZ PRODUCENTÓW I PRZETWÓRCÓW ZIEMNIAKÓW mgr Dorota Białczak MRiRW, Dep. Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa, e-mail: Dorota.Bialczak@minrol.gov.pl P rogram Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013) jest dokumentem określającym działania, których efektywna realizacja z pewnością przyczyni się do przyspieszenia zmian strukturalnych i technologicznych polskiego rolnictwa, a przez to zwiększenia jego konkurencyjności. Polski PROW jest największym programem na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, wdrażanym w Unii Europejskiej, zarówno pod względem liczby przewidywanych beneficjentów, jak i budżetu (ponad 17 mld EUR). Działania Programu będą realizowane w ramach czterech osi: Oś 1 (gospodarcza) poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, Oś 2 (środowiskowa) poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, Oś 3 (społeczna) jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, Oś 4 Leader. Duża część zawartych w Programie działań jest kontynuacją instrumentów wdrażanych w latach 2004 2006 w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 oraz Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 (SPO). Program jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Producenci i przetwórcy ziemniaków, poszukujący wsparcia planowanych przez nich przedsięwzięć inwestycyjnych, mogą być beneficjentami następujących działań w ramach PROW 2007-2013: Nazwa działania Modernizacja gospodarstw rolnych Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw* Grupy producentów rolnych Producenci ziemniaków Przetwórcy ziemniaków * Działanie nie zostało jeszcze wdrożone. Obecnie prowadzone są prace legislacyjne nad rozporządzeniem dotyczącym warunków i trybu przyznawania pomocy w ramach tego działania.
2 Ziemniak Polski 2008 nr 4 Szczegółowe warunki przyznawania pomocy, w tym także kryteria dostępu, dla beneficjentów poszczególnych działań są określone w rozporządzeniach ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy w ramach działań objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Modernizacja gospodarstw rolnych O pomoc w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych może ubiegać się osoba fizyczna, osoba prawna, wspólnicy spółki cywilnej oraz spółka osobowa w rozumieniu KSH, która: posiada gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych co najmniej 1 ha lub nieruchomość służącą do prowadzenia produkcji w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników; wielkość ekonomiczna gospodarstwa stanowi co najmniej równowartość 4 ESU (Europejska Jednostka Wielkości Ekonomicznej); prowadzi na terytorium RP działalność rolniczą; nie podlega wykluczeniu z ubiegania się o przyznanie pomocy; ma nadany numer identyfikacyjny (konieczne na etapie zawierania umowy). Osoba fizyczna ubiegająca się o wsparcie w ramach tego działania: jest obywatelem państwa członkowskiego UE; jest pełnoletnia i nie ukończyła 60. roku życia; posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe określone w rozporządzeniu. Jeśli beneficjentem jest osoba prawna bądź spółka osobowa w rozumieniu KSH, musi być ona wpisana do rejestru przedsiębiorców w KRS, natomiast wymóg odpowiednich kwalifikacji zawodowych odnosi się do osoby odpowiadającej za prowadzenie w ramach danej formy prawnej działalności rolniczej. O pomoc mogą ubiegać się także wspólnicy spółki cywilnej, jeżeli każdy ze wspólników będących osobami fizycznymi spełnia warunki dotyczące wieku i obywatelstwa; każdy ze wspólników będących osobami prawnymi bądź jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej jest wpisany do rejestru przedsiębiorców w KRS; co najmniej jeden ze wspólników posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Pomoc przyznaje się na przedsięwzięcia obejmujące wyłącznie inwestycje związane z prowadzeniem działalności rolniczej, które: przyczyniają się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie co najmniej o 10%, poprawy sytuacji w gospodarstwie w zakresie: ochrony środowiska, warunków utrzymania zwierząt, higieny i bezpieczeństwa produkcji, infrastruktury drogowej; są uzasadnione pod względem wysokości kosztów; zapewniają osiągnięcie i zachowanie celów działania; nie są finansowane z udziałem innych środków publicznych; nie spowodują wzrostu produkcji, dla której brak jest rynku zbytu; spełniają wymagania określone przepisami prawa; nie zostały rozpoczęte przed dniem zawarcia umowy. W ramach działania wspierane są inwestycje materialne i niematerialne służące modernizacji produkcji rolnej, w szczególności: budowa lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli; zakup lub instalacja maszyn, urządzeń, wyposażenia do produkcji rolnej, przechowywania, suszenia, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych; zakładanie, wyposażanie sadów lub plantacji wieloletnich (z wyłączeniem zakładania plantacji choinek, wiśni, malin, truskawek, porzeczek oraz roślin na cele energetyczne); wyposażanie pastwisk lub wybiegów dla zwierząt; zakup, instalacja lub budowa elementów infrastruktury technicznej wpływających bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej, przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej (zaopatrzenie w wodę, utwardzanie placów manewrowych,
Ziemniak Polski 2008 nr 4 3 urządzenia do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych); zakup patentów, licencji, w tym licencji na oprogramowanie; przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, nadzór inwestorski lub autorski, kierowanie robotami budowlanymi. Dopuszcza się zakup sprzętu używanego, jednak nie starszego niż 5-letni, jak również nabywanie maszyn lub urządzeń poprzez leasing. Poziom pomocy wynosi maksymalnie: 40% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą; 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą, realizowanej przez osobę fizyczną, która w dniu złożenia wniosku o pomoc nie ukończyła 40. roku życia; 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą, realizowanej na obszarach górskich, innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, obszarach rolnych objętych siecią NATURA 2000 lub obszarach, na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej; 60% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą, realizowanej przez osobę fizyczną, która w dniu złożenia wniosku o pomoc nie ukończyła 40. roku życia, na obszarach górskich, innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, obszarach rolnych objętych siecią NATURA 2000 lub obszarach, na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej. Pomoc ma formę refundacji części kosztów kwalifikowalnych operacji (części poniesionych kosztów realizacji inwestycji). Maksymalna pomoc udzielona jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW (2007-2013), nie może przekroczyć 300 000 PLN. Nabór wniosków w danym roku odbywa się według następującego schematu: Informacja o możliwości składania wniosków na stronie internetowej ARiMR oraz w co najmniej jednym dzienniku ogólnopolskim 14 dni Rozpoczęcie naboru wniosków w oddziałach regionalnych ARiMR Zakończenie naboru wniosków 120% dostępnych środków w danym roku lub 31 grudnia Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Celem działania jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw w sektorze przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, uwarunkowana wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżeniem kosztów oraz rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, jak również poprawa warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących lub nowo wprowadzanych standardów. Pomoc finansowa może być przyznana na inwestycje obejmujące w szczególności inwestycje materialne: budowę, modernizację lub przebudowę budynków lub budowli stanowiących infrastrukturę zakładów przetwórstwa lub handlu hurtowego produktami rolnymi,
4 Ziemniak Polski 2008 nr 4 zakup lub instalację maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowania produktów do sprzedaży, zakup lub instalację aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania, zakup specjalistycznych środków transportu; zakup lub instalację urządzeń służących poprawie ochrony środowiska; inwestycje niematerialne: zakup oprogramowania służącego zarządzaniu przedsiębiorstwem, sterowaniu procesem produkcji magazynowania; wdrożenie procedury systemów zarządzania jakością, przygotowanie dokumentacji technicznej projektu; przygotowanie biznesplanu; opłaty za patenty lub licencje; koszty nadzoru urbanistycznego, architektonicznego, budowlanego i konserwatorskiego. Beneficjentami działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej mogą być osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które: mają zarejestrowaną działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych, działają jako przedsiębiorcy wykonujący działalność jako małe lub średnie przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników, lub przedsiębiorstwo, którego obrót nie przekracza równowartości w złotych 200 mln EUR. Kategoria Liczba osób zatrudnionych, Całkowity Roczny obrót przedsiębiorstwa Roczne Jednostki Robocze (RJR) bilans roczny Średnie < 250 50 mln EUR 43 mln EUR Małe < 50 10 mln EUR 10 mln EUR Mikro < 10 2 mln EUR 2 mln EUR Pomoc jest udzielana na realizację projektów związanych z modernizacją lub budową zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi. Wsparcie dotyczy inwestycji, których celem jest poprawa ogólnych wyników przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, a w wypadku mikroprzedsiębiorstw dostosowanie do nowo wprowadzonych norm wspólnotowych. W ramach działania wspierane są inwestycje w sektorach przetwórstwa: mleka (z wyjątkiem produkcji masła), mięsa, owoców i warzyw (z wyjątkiem produkcji napojów winopodobnych i winopochodnych), zbóż (z wyjątkiem produkcji słodu), ziemniaków, jaj, miodu, lnu i konopi, roślin oleistych, wysokobiałkowych, przetwarzania produktów rolnych na cele energetyczne, a także usługowego zamrażania wraz z przechowywaniem produktów rolnych. Pomocą finansową objęte są projekty dotyczące sprzedaży hurtowej produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roślin, mleka i wyrobów mleczarskich, zbóż oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych. Szczegółowy wykaz rodzajów działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności objętej pomocą w niniejszym działaniu został określony w załączniku do rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 17 października 2007 w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 200, poz. 1444 z późn. zm.). Wśród wymienionych tam rodzajów działalności znajdują się m. in.: przetwórstwo i konserwowanie ziemniaków (10.31.Z), wytwarzanie skrobi i produktów skrobiowych (10.62.Z), destylowanie, rektyfikowanie i mieszanie alkoholi dotyczy podmiotów zajmujących się działalnością w zakresie produkcji alkoholu etylowego, po przetworzeniu przeznaczonego do spożycia (11.01.Z). Pomoc ma formę refundacji części kosztów kwalifikowalnych projektu. Maksymalna wysokość pomocy, przyznana w okresie realizacji PROW jednemu beneficjentowi, wynosi 20 mln PLN. Wielkość pomocy przyznanej na realizację jednego projektu nie
Ziemniak Polski 2008 nr 4 5 może być niższa niż 100 tys. PLN. Poziom pomocy wynosi maksymalnie: 25% kosztów inwestycji kwalifikującej się do wsparcia, realizowanej przez przedsiębiorcę, który nie jest małym lub średnim przedsiębiorcą; 40% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą, realizowanej przez przedsiębiorcę wykonującego działalność jako małe lub średnie przedsiębiorstwo; 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą, realizowanej przez przedsiębiorcę wykonującego działalność jako małe lub średnie przedsiębiorstwo: który zaopatruje się w surowce na podstawie umów długoterminowych, zawieranych z grupami producentów rolnych lub wstępnie uznanymi grupami, lub uznanymi organizacjami producentów owoców i warzyw, lub który jest zarejestrowany jako grupa producentów rolnych lub ich związek, lub wstępnie uznana grupa, lub uznana organizacja producentów owoców i warzyw, lub który realizuje projekt dotyczący przetwarzania produktów rolnych na cele energetyczne. Alokacja środków publicznych na lata 2007 2013 w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej wynosi 1 100 000 000 EUR. Przewidywana liczba przedsiębiorstw, które otrzymają pomoc w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, wynosi około 1500. Tworzenie i rozwój mikroprzesiębiorstw 1 Pomoc w ramach działania będzie udzielana podmiotom z tytułu inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw działających w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa; usług dla ludności; sprzedaży hurtowej i detalicznej; rzemiosła lub rękodzielnictwa; robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych; 1 Informacje na podstawie projektu rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem; usług transportowych; usług komunalnych; przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych; magazynowania lub przechowywania towarów; wytwarzania produktów energetycznych z biomasy; rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych. Szczegółowy wykaz działalności gospodarczych, w zakresie których może być przyznana pomoc, zawarty jest w załączniku do projektu rozporządzenia. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna, osoba prawna, wspólnicy spółki cywilnej oraz spółka prawa handlowego nieposiadająca osobowości prawnej, jeżeli prowadzi (podejmuje) działalność jako mikroprzedsiębiorca. Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów EUR lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów EUR. Pomoc ma formę zwrotu części kosztów kwalifikowanych operacji, nie więcej jednak niż 50% kosztów kwalifikowanych. Do kosztów kwalifikowanych zalicza się koszty: budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; zagospodarowania terenu; zakupu maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;
6 Ziemniak Polski 2008 nr 4 zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności gospodarczej; zakupu środków transportu, z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych przeznaczonych do przewozu mniej niż 8 osób wraz z kierowcą: w wysokości nieprzekraczającej 75% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w wypadku działalności gospodarczej w zakresie świadczenia wyłącznie usług transportowych, w wysokości nieprzekraczającej 50% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w wypadku działalności gospodarczej w zakresie świadczenia innych usług niż usługi transportowe; rat zapłaconych tytułem wykonania umowy leasingu, nieprzekraczających ceny netto nabycia rzeczy, jeżeli przeniesienie własności tych rzeczy na beneficjenta nastąpi w okresie realizacji operacji, lecz nie później niż do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną. Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się ponadto tzw. koszty ogólne, w wysokości nieprzekraczajacej 10% pozostałych kosztów kwalifikowanych, które obejmują: przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, opłaty za patenty i licencje, sprawowanie nadzoru inwestorskiego lub autorskiego oraz koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi. Pomoc nie obejmuje: podatku VAT, nabycia nieruchomości, nabycia używanych rzeczy. Pomoc przyznana na realizację operacji nie może przekroczyć: 100 000 PLN, jeśli biznesplan przewiduje utworzenie od 1 do 2 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, co jest uzasadnione zakresem rzeczowym operacji; 200 000 PLN, jeśli biznesplan przewiduje utworzenie powyżej 2 i mniej niż 5 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, co jest uzasadnione zakresem rzeczowym operacji; 300 000 PLN, jeśli biznesplan przewiduje utworzenie co najmniej 5 miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, co jest uzasadnione zakresem rzeczowym operacji. Maksymalna pomoc udzielona jednemu beneficjentowi w okresie realizacji Programu (2007-2013) nie może przekroczyć 300 000 PLN. Przyjmowanie i rozpatrywanie wniosków o udzielenie pomocy beneficjentom działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw należy do właściwości Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Po wejściu w życie właściwego rozporządzenia oraz po uzyskaniu gotowości do rozpoczęcia wdrażania działania prezes ARiMR poda do publicznej wiadomości na stronie internetowej Agencji oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym informację o rozpoczęciu naboru wniosków. Zgodnie z zapisami projektu rozporządzenia wnioski o przyznanie pomocy będzie można składać osobiście lub przez upoważnioną osobę bezpośrednio w oddziale regionalnym Agencji właściwym ze względu na miejsce realizacji przedsięwzięcia. Grupy producentów rolnych Pomoc w ramach działania Grupy producentów rolnych przeznaczona jest dla nowo powstających grup utworzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. z 2000 r. nr 88, poz. 983 z późn. zm.). Pomoc może być wypłacana przez pięć kolejnych lat, licząc od dnia wpisu grupy do rejestru grup producentów rolnych prowadzonego przez właściwego ze względu na siedzibę grupy marszałka województwa. Pomoc ma formę ryczałtu, przeznaczona jest na pokrycie kosztów administracyjnych oraz przedsięwzięcia związane z funkcjonowaniem i rozwojem grupy, a jej wysokość w poszczególnych latach przedstawia następujące zestawienie:
Ziemniak Polski 2008 nr 4 7 Rok działalności Pomoc od wartości sprzedaży do równowartości w PLN 1 mln EUR (%) Pomoc od wartości sprzedaży powyżej równowartości w PLN 1 mln EUR (%) Maksymalna roczna kwota pomocy (tys. EUR) Pierwszy 5,0 2,5 100 Drugi 5,0 2,5 100 Trzeci 4,0 2,0 80 Czwarty 3,0 1,5 60 Piąty 2,0 1,5 50 Składając wniosek o wypłacenie pomocy, grupa musi udokumentować przychody ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których powstała, wytworzonych w gospodarstwach rolnych jej członków w poszczególnych latach. Wniosek o przyznanie pomocy składa się w terminie 6 miesięcy od dnia wpisu grupy do rejestru do właściwego ze względu na siedzibę grupy dyrektora oddziału regionalnego ARiMR. Decyzja w sprawie przyznania pomocy jest wydawana w terminie 60 dni od dnia złożenia ww. wniosku. W ciągu 30 dni po zakończeniu danego roku działalności, czyli po upływie kolejnych 12 miesięcy od dnia wydania decyzji o wpisie do rejestru, grupa składa wniosek o płatność wraz z załącznikami. Dyrektor oddziału regionalnego ARiMR przyznaje środki finansowe w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku o płatność. Pomoc za dany rok jest wypłacana w terminie 60 dni od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna.