Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne Ogólnopolska społeczna kampania profilaktyczno edukacyjna www.wyhamujwpore.pl 1
Cel kampanii Ograniczenie szkód związanych z piciem alkoholu Ograniczenie liczy osób pijących ryzykownie i szkodliwie Adresat kampanii Dorośli konsumenci napojów alkoholowych Przekaz Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne www.wyhamujwpore.pl 2
Chcemy zachęcić dorosłych Polaków pijących alkohol do odpowiedzi na pytanie CZY MOJE PICIE JEST BEZPIECZNE? www.wyhamujwpore.pl 3
O czym jest ta kampania? O tym, jakie szkody społeczne i zdrowotne wiążą się z piciem alkoholu i dlaczego trzeba ostrożnie z niego korzystać. O tym, co to znaczy pić ryzykownie i szkodliwie. O tym, jak liczyć ilość wypijanego alkoholu. www.wyhamujwpore.pl 4
Partnerzy i patroni kampanii Kolegium Lekarzy Rodzinnych Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce Komenda Główna Policji media ogólnopolskie samorządy gminne i wojewódzkie organizacje pozarządowe www.wyhamujwpore.pl 5
W ramach kampanii przygotowany jest specjalny przekaz zaadresowany do osób niepełnoletnich Dla osób niepełnoletnich najbardziej bezpieczne jest zachowanie abstynencji! www.wyhamujwpore.pl 6
Narzędzia kampanii Materiały edukacyjne (ulotki, książki, broszury) Spoty telewizyjne i radiowe Strony internetowe www.wyhamujwpore.pl www.niebotak.pl Billboardy i plakaty Lokalne debaty, szkolenia, wywiadówki i programy profilaktyczne w szkołach www.wyhamujwpore.pl 7
Spożycie alkoholu w Polsce 10 9 9 8 9,2100 8,7900 8,2800 7,8600 7,9700 8 7,02007,04007,1200 7 6,6300 6,9300 7 6 6 5 1998 r 1999 r 2000 r 2001 r 2002 r 2003 r 2004 r 2005 r 2006 r 2007 r www.wyhamujwpore.pl 8
Dostępność ekonomiczna Liczba butelek piwa, wina i wódki, którą można kupić za średnie miesięczne wynagrodzenie 1 100 1 000 900 800 700 600 504,0000 500 400 300 200 100 0 Dwa razy więcej butelek piwa i wina 737,0920 772,2285 795,9739 669,0000 830,7434 870,5589 908,5076 952,7808 1 035,0115 147,0000 196,0000 211,8733 219,5793 230,8669 241,6542 256,6783 277,7468 300,2703 335,5399 56,0000 73,0000 78,140187,663790,0849 106,6087 110,0755 121,3196 134,5589 148,7579 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. liczba butelek wódki liczba butelek wina liczba butelek piwa Trzy razy więcej butelek wódki www.wyhamujwpore.pl 9
Dostępność fizyczna Gęstość punktów sprzedaży napojów alkoholowych 250000 200000 166552,0000 162671,0000 175780,0000 181309,0000 184974,0000 177945,0000 188751,0000 197495,0000 149036,0000 150000 127479,0000 100000 50000liczba punktów sprzedaży alkoholu 0liczba mieszkańców przypadających na punkt sprzedaży alkoholu 303,3205 1998 r.1999 229,7361 r.2000 235,1615 r.2001 256,5970 r.2002 217,4225 r.2003 210,6382 r.2004 206,3741 r.2005 214,4317 r.2006 201,9882 r.2007 192,9922 r. www.wyhamujwpore.pl 10
Wzory spożywania alkoholu w Osób pijących ryzykownie i szkodliwie jest ponad 4 razy więcej niż osób uzależnionych procentach 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% abstynenci (16%) uzależnieni (3%) pijący ryzykownie i szkodliwie (13% pijący mało ryzykownie (68%) 1. Kw 0% www.wyhamujwpore.pl 11
Badania ostatnich dziesięcioleci pokazują udokumentowaną empirycznie zależność między poziomem konsumpcji alkoholu a wieloma problemami zdrowia i porządku publicznego. www.wyhamujwpore.pl 12
Oddajmy głos badaniom i faktom... Stwierdzono związek między fizyczną dostępnością alkoholu a poziomem sprzedaży zarówno piwa jak i napojów spirytusowych. Istnieje zależność między dostępnością fizyczną a przypadkami maltretowania dzieci Potwierdzono zależność między liczbą punktów sprzedaży a przypadkami hospitalizacji z powodu alkoholu Ilość punktów sprzedaży podwyższa współczynnik przestępczości. Potwierdzono wpływ podniesienia podatku akcyzowego na piwo na zmniejszenie się liczby śmiertelnych wypadków drogowych wśród młodzieży. www.wyhamujwpore.pl 13
A w Polsce... Im większe spożycie alkoholu, tym większa ilość hospitalizacji z powodu związanych z alkoholem zaburzeń psychicznych oraz większa ilość zgonów z powodu marskości wątroby i zatruć alkoholem (Moskalewicz). PZH: w 2006r. w porównaniu z rokiem 2005 wzrosła: q o 16% liczba zgonów z powodu zaburzeń psychicznych związanych z używaniem alkoholu, przy czym liczba zgonów kobiet z tego powodu zwiększyła się aż o 21%, q o 4% liczba zgonów z powodu chorób wątroby, przy czym liczba zgonów kobiet z tego powodu wzrosła o 7%, q o 7% liczba zgonów z powodu zatruć alkoholem, przy czym liczba zgonów kobiet z tego powodu zwiększyła się aż o 24%! www.wyhamujwpore.pl 14
Suma szkód powodowanych przez osoby nieuzależnione jest większa niż suma szkód powodowanych przez alkoholików czyli inaczej mówiąc najwięcej problemów związanych z alkoholem powodują osoby nieuzależnione od alkoholu i to one stanowią największą grupę w całej populacji. Prawo paradoksu prewencyjnego www.wyhamujwpore.pl 15
Celem działań jest więc zmniejszenie różnych problemów powodowanych przez alkohol w całej populacji, a nie tylko w grupie podwyższonego ryzyka. www.wyhamujwpore.pl 16
Alkohol jest substancją psychoaktywną Alkohol etylowy, zawarty we wszystkich napojach alkoholowych: piwie, winie, wódce, jest substancją psychoaktywną, mającą zdolność szybkiego przenikania do układu nerwowego i wywoływania zmian, których rodzaj i nasilenie są związane z poziomem stężenia alkoholu we krwi. www.wyhamujwpore.pl 17
Alkohol jest substancją tłumiącą Alkohol jest substancją tłumiącą (działającą depresyjnie), a odczuwane pobudzenie po spożyciu alkoholu jest przejściowe i związane z hamowaniem mechanizmów kontrolujących, co skutkuje zaburzeniem krytycyzmu i samokontroli oraz gwałtownymi wahaniami nastroju. www.wyhamujwpore.pl 18
Alkohol jest substancją toksyczną Alkohol jest substancją toksyczną, mającą silny, szkodliwy wpływ na niemal wszystkie tkanki i narządy. Według Światowej Organizacji Zdrowia alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia. Większe ryzyko niesie za sobą tylko palenie tytoniu i nadciśnienie tętnicze. Ponad 60 rodzajów chorób i urazów ma związek ze spożywaniem alkoholu. www.wyhamujwpore.pl 19
Zdrowotne skutki spożywania alkoholu układ nerwowy: polineuropatia, zmiany zanikowe móżdżku i mózgu, zwyrodnienia w płatach czołowych, ubytek szarej substancji mózgu, encefalopatia Wernickego i inne; układ pokarmowy: przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki jelit oraz upośledzenie wchłaniania, stany zapalne trzustki i wątroby (stłuszczenie, zwłóknienie i marskość) i inne; układ krążenia: nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia alkoholowa (zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, stłuszczenie i powiększenie serca); układ oddechowy: przewlekłe zapalenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli. U osób nadużywających alkoholu 10-krotnie częściej występuje rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy; układ moczowy: ostra niewydolność nerek, wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi i związane z tym objawy dny moczanowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się złogów moczanowych); układ hormonalny: nieprawidłowe wydzielanie testosteronu, zmniejszenie ruchliwości plemników i zniszczenie ich struktury. Hypogonadyzm i feminizacja u mężczyzn, u kobiet zaburzenia miesiączkowania, zanik jajników i maskulinizacja. www.wyhamujwpore.pl 20
Zdrowotne skutki spożywania alkoholu Alkohol: wpływa na osłabienie systemu odpornościowego organizmu. Skutkiem tego jest m.in. zwiększone ryzyko występowania pewnych odmian raka, zwłaszcza przełyku, wątroby, części nosowej gardła, krtani i tchawicy oraz raka sutka u kobiet, wywołuje niedobory witamin i innych pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Następstwem owych niedoborów są zaburzenia widzenia, zmiany skórne, zapalenie wielonerwowe, zmiany w błonach śluzowych i szpiku kostnym, zaburzenia procesów rozrodczych, szkorbut i inne, powoduje znaczące zaburzenia w funkcjonowaniu psychicznym człowieka: bezsenność, depresję, niepokój, próby samobójcze, zmiany osobowości, amnezję, uzależnienie od alkoholu, delirium tremens, psychozę alkoholową, halucynozę alkoholową, otępienie (zespół Korsakowa). www.wyhamujwpore.pl 21
Stężenie alkoholu we krwi Do maksymalnego stężenia alkoholu we krwi dochodzi po upływie około 1,0-1,5 godziny od chwili jego spożycia. Szkody zdrowotne wywołane alkoholem są najczęściej proporcjonalne do: - ilości wypijanego alkoholu - poziomu jego stężenia we krwi www.wyhamujwpore.pl 22
Wpływ stężenia alkoholu na organizm od: nieznacznych zaburzenń równowagi, euforii i obniżenia krytycyzmu, upośledzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz zaburzenia widzeń (0,2 promila) do stanu zagrożenia życia - głębokiej śpiączki, zaburzeń czynności ośrodka oddechowego i naczyniowo-ruchowego, możliwości porażenia tych ośrodków przez alkohol (ok. 4 promili) www.wyhamujwpore.pl 23
Maksymalny bezpieczny poziom stężenia alkoholu we krwi Powyżej stężenia 0,6 promila skutki spożycia alkoholu są już wyraźnie negatywne. Znacząco pogarsza się ocena, percepcja, zdolność uczenia, pamięć, koordynacja, libido, czujność oraz samokontrola. Nie należy przekraczać tej granicy. www.wyhamujwpore.pl 24
Metabolizowanie alkoholu Proces metabolizowania alkoholu przebiega wolniej niż proces jego wchłaniania. Alkohol rozkładany jest w organizmie przede wszystkim w wątrobie ze średnią szybkością ok. 0,15 promila na godzinę. Nie ma skutecznych sposobów na radykalne przyspieszenie tego procesu. www.wyhamujwpore.pl 25
Co to jest porcja standardowa alkoholu? Szklanka 250 ml piwa o mocy 5% Lampka 100 ml wina o mocy 12% Kieliszek 30 ml wódki o mocy 40% alkoholu = ok.10 gramów czystego alkoholu etylowego (porcja standardowa) www.wyhamujwpore.pl 26
1 butelka/puszka butelka piwa 0,5l = ok.2 porcje standardowe 1 butelka wina 0,75 ml = ok. 7,5 porcji standardowych 1 butelka wódki 0,5l = ok. 17 porcji standardowych www.wyhamujwpore.pl 27
Mity na temat spożywania alkoholu Ø Wszyscy piją alkohol Ø Alkohol zawarty w piwie, winie i wódce działa inaczej Ø Młodzież może spożywać słabe alkohole pod kontrolą rodziców Ø Problemy alkoholowe = uzależnienie Ø Uzależnienie to problem społeczny, a nie medyczny Ø Problemy alkoholowe = niewłaściwe zachowanie po wypiciu alkoholu, szkody społeczne Ø Swoim piciem powinni się interesować uzależnieni (bo to oni mają problem) Ø Porcja standardowa alkoholu to tyle alkoholu, ile mieści się w butelkach, szklankach, kieliszkach Ø Bezpieczne picie to nie kwestia ilości ale okoliczności www.wyhamujwpore.pl 28
Kobiety i alkohol Alkohol działa inaczej (bardziej toksycznie) na organizm kobiety niż mężczyzny, a ryzyko negatywnych konsekwencji spożywania alkoholu przez kobiety jest znacznie większe. Ryzyko to rośnie wraz ze wzrostem ilości wypijanego alkoholu. Jeśli kobieta waży tyle samo co mężczyzna, to po wypiciu identycznej porcji alkoholu jego koncentracja w jej organizmie będzie o 40% większa. www.wyhamujwpore.pl 29
Kto nie powinien wcale pić alkoholu Ø niepełnoletni (ze względu na ryzyko poważnych zaburzeń rozwojowych), Ø kobiety w ciąży i matki karmiące (z powodu ryzyka uszkodzenia płodu i negatywnego wpływu na zdrowie dziecka), Ø osoby chore, przyjmujące leki wchodzące w reakcje z alkoholem, Ø wszyscy, którzy znajdują się w okolicznościach wykluczających picie (kierując pojazdami, przebywając w pracy, w szkole, w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia itp.), Ø osoby, którym szkodzi każda, nawet najmniejsza, ilość alkoholu, Ø osoby uzależnione. www.wyhamujwpore.pl 30
Wzory spożywania alkoholu Abstynencja Picie o niskim ryzyku szkód Picie ryzykowne Picie szkodliwe Uzależnienie od alkoholu www.wyhamujwpore.pl 31
Wzory spożywania alkoholu wymagające interwencji i zmiany Ryzykowne spożywanie alkoholu to picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie), nie pociągające za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony. Picie szkodliwe to taki wzór picia, który już powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne, ale również psychologiczne i społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie od alkoholu. Uzależnienie od alkoholu jest następstwem długotrwałego szkodliwego spożywania alkoholu, w którym picie uzyskuje zdecydowane pierwszeństwo przed zachowaniami, które niegdyś były dla osoby pijącej ważniejsze. www.wyhamujwpore.pl 32
Sygnały ostrzegawcze Ø zwiększa się ilość i częstotliwość spożywania alkoholu, Ø zmienia się funkcja picia i rola alkoholu w życiu, Ø postępuje przywiązanie do sytuacji picia, Ø alkohol spożywany jest w nieodpowiednich sytuacjach, Ø zaczyna się klinowanie, Ø zdarzają się palimpsesty (luki pamięciowe), Ø nasilają się incydenty upojenia, Ø rosną negatywne konsekwencje nadużywania alkoholu, a mimo to picie jest kontynuowane, Ø otoczenie sygnalizuje zaniepokojenie piciem. www.wyhamujwpore.pl 33
Co zrobić, aby picie nie stało się problemem? Ø stale przyglądać się swojemu wzorowi picia (i jego zmianom), Ø świadomie kontrolować ilość i częstotliwość spożywania alkoholu, Ø s uchać informacji osób trzecich na temat swojego picia, zwłaszcza wtedy, gdy wyrażają zaniepokojenie i troskę, Ø nie bagatelizować własnych doświadczeń (choćby jednostkowych) z nadużywaniem alkoholu i wynikających z tego konsekwencji, Ø nie zwlekać z poszukaniem porady u specjalisty w sytuacji, gdy picie zaczyna pociągać za sobą negatywne konsekwencje. www.wyhamujwpore.pl 34
Jak sprawdzić czy picie jest bezpieczne? Limity picia o niskim ryzyku szkód (rekomendacja WHO) Test przesiewowy AUDIT (WHO) Kontrola stężenia alkoholu we krwi www.wyhamujwpore.pl 35
Limity bezpiecznego spożywania alkoholu - mężczyźni Jeżeli pijesz alkohol codziennie to: - powinieneś zachować co najmniej dwa dni abstynencji w tygodniu (najlepiej dzień po dniu), - nie przekraczaj granicy 4 porcji standardowych (tzn. 40g czystego, 100% alkoholu) dziennie. Cztery porcje alkoholu to: 2 półitrowe piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200ml lub 120ml wódki. W ciągu tygodnia nie pij więcej niż 280ml czystego alkoholu, co jest równoważne z ok. 13 półlitrowymi butelkami piwa, nieco ponad 3 butelkami wina (o pojemności 0,75 litra) lub 1 i 3/5 półlitrowej butelki wódki. Pijąc okazjonalnie nie przekraczaj jednorazowo 6 porcji standardowych (60g czystego alkoholu), tzn. nie wypijaj przy jednej okazji więcej niż 3 półlitrowe butelki piwa, 3 kieliszki wina o pojemności 200ml każdy lub 180 ml wódki. www.wyhamujwpore.pl 36
Limity bezpiecznego spożywania alkoholu - kobiety Jeżeli pijesz alkohol codziennie to: - powinnaś zachować co najmniej dwa dni abstynencji w tygodniu (najlepiej dzień po dniu), - nie przekraczaj granicy 2 porcji standardowych (tzn. 20g czystego, 100% alkoholu) dziennie. Dwie porcje alkoholu to: 1 półlitrowe piwo, 1 kieliszek wina o pojemności 200ml lub 60ml wódki. W ciągu tygodnia nie pij więcej niż 140ml czystego alkoholu, co jest równoważne z 7 półlitrowymi butelkami piwami, niecałymi dwoma butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 420 ml wódki (ok. 4/5 półlitrowej butelki wódki). Pijąc okazjonalnie nie przekraczaj jednorazowo 4 porcji standardowych (40g czystego alkoholu), tzn. nie wypijaj przy jednej okazji więcej niż dwie półlitrowe butelki piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200ml każdy lub 120 ml wódki. www.wyhamujwpore.pl 37
Test AUDIT Do 7 punktów picie o niskim ryzyku szkód Od 8 do 15 punktów picie ryzykowne Od 16 do 19 punktów picie szkodliwe 20 i więcej punktów podejrzenie uzależnienia od alkoholu www.wyhamujwpore.pl 38
Jeśli picie jest obecnie mało ryzykowne Ø Jeśli pijesz alkohol często zachowaj co najmniej dwa dni abstynencji w tygodniu. Ø Powstrzymaj się od picia w sytuacjach stwarzających podwyższone ryzyko szkód. Ø Nie zwiększaj ilości i częstotliwości picia. Ø Nie namawiaj do picia tych, którzy nie piją. www.wyhamujwpore.pl 39
Jeśli picie jest ryzykowne Ø Spróbuj ograniczyć picie alkoholu do poziomu niskiego ryzyka szkód. Ø Świadomie kontroluj ilość i częstotliwość spożywania napojów alkoholowych. Ø Nie upijaj się. Ø Nie klinuj. Ø Słuchaj informacji osób trzecich na temat swojego www.wyhamujwpore.pl 40
Jeśli picie jest szkodliwe Ø Musisz ograniczyć picie - zarówno częstotliwość, jak i ilość spożywanego alkoholu. Ø Umów się z sobą na nieprzekraczalnie limitu picia nie niosącego za sobą ryzyka szkód i staraj się dotrzymać obietnicy. Ø Pij wolniej. Wydłuż czas spożywania każdej porcji alkoholu. Ø Unikaj miejsc i sytuacji, w których pijesz nadmiernie. Ø Gdyby próby ograniczania picia nie przyniosły powodzenia przez kilka tygodni, poszukaj pomocy u specjalisty. www.wyhamujwpore.pl 41
Jeśli podejrzewasz uzależnienie od alkoholu Ø Sprawdź to podejrzenie udając się do specjalistów pracujących w poradniach terapii uzależnienia od alkoholu. Listę poradni znajdujesz na stronie www.parpa.pl. Ø Nie odwlekaj konsultacji sprawdzając ponownie swoje możliwości ograniczenia picia. Ø Specjalista, lepiej niż ten test, zdiagnozuje problem z piciem i udzieli porady, jak go rozwiązać. www.wyhamujwpore.pl 42
RADY JAK OGRANICZAĆ PICIE Zanim zaczniesz pić: Ø Zaplanuj dobrze miejsce, towarzystwo, ilość i rodzaj alkoholu, który wypijesz, ilość pieniędzy, którą możesz wydać, czas poświęcony na spożywanie alkoholu. Ø Opóźniaj wypicie pierwszej porcji alkoholu. Ø Zamów napój bezalkoholowy, zjedz posiłek. Kiedy już pijesz: Ø Pij alkohole słabsze. Ø Wydłużaj picie każdej porcji, Ø Zamawiaj mniejsze porcje, pij z małych kieliszków. Ø Nie wypijaj do dna. Ø Pij między łykami alkoholu napoje bezalkoholowe. Ø Jedz (ale nie słone przekąski). Ø Zajmij się czymś innym niż picie (taniec, rozmowa). Ø Licz wypite porcje, wydane pieniądze, kontroluj czas. www.wyhamujwpore.pl 43
Wczesne rozpoznanie problemów alkoholowych i krótkie interwencje w POZ (podstawowa opieka zdrowotna) Osoby, które nie są uzależnione od alkoholu mogą łatwiej, niż uzależnieni przy odpowiednim wsparciu i wysiłku zmniejszyć ilość lub zaprzestać całkowicie spożywania alkoholu. www.wyhamujwpore.pl 44
Wczesne rozpoznanie problemów alkoholowych i krótkie interwencje w POZ: schemat procedury Wprowadzenie tematu alkoholu do kontaktu z pacjentem POZ - uzasadnienie pytania o picie Wykonanie testu przesiewowego AUDIT Informacja zwrotna o wynikach testu Mikroedukacja na temat związków między wzorem picia a stanem zdrowia Przeprowadzenie interwencji w kierunku ograniczania picia motywowanie Kierowanie do placówek lecznictwa odwykowego osób uzależnionych i przy braku pewności diagnostycznej motywowanie Monitorowanie zmiany i wsparcie www.wyhamujwpore.pl 45
Wczesne rozpoznanie problemów alkoholowych i krótkie interwencje w POZ: struktura procedury 4-6 spotkań przy okazji wizyt lekarskich Czas poświęcony na procedurę to ok. 15-20 min przy pierwszym spotkaniu i ok. 5 minut przy następnych Dokumentowanie procedury w historii choroby Późniejsze kontakty co pół roku (w zależności od sytuacji) www.wyhamujwpore.pl 46
Wczesne rozpoznanie problemów alkoholowych i krótkie interwencje w POZ: skuteczność procedury Około 1/3 pacjentów POZ, wobec których zastosowano procedurę wczesnego rozpoznawania i krótkiej interwencji skutecznie ograniczyło spożywanie alkoholu. Jest to najtańsza i najbardziej skuteczna procedura profilaktyczna w POZ. www.wyhamujwpore.pl 47
Pamiętaj! Alkohol jest obecny w kulturze europejskiej od wielu setek lat, ale od przynajmniej kilkudziesięciu jest postrzegany jako produkt powodujący straty zdrowotne, społeczne i finansowe w skali zarówno kraju, społeczności lokalnej, jak i konkretnej rodziny. Dlatego warto rozmawiać o tym, jakie są nasze osobiste wzory spożywania alkoholu i warto uruchamiać w społeczności lokalnej działania edukacyjne w tym zakresie. www.wyhamujwpore.pl 48
Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne www.wyhamujwpore.pl www.wyhamujwpore.pl 49