NR 13 (22) BIBLIOTEKA 2009 PL ISSN

Podobne dokumenty
profesor nadzwyczajny

Karol Estreicher twórca Bibliografii polskiej

dr Agata Walczak-Niewiadomska dr Magdalena Rzadkowolska Uniwersytet Łódzki Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej

Od przeszłości do teraźniejszości. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego

Józef Ignacy Kraszewski ( ) życie i twórczość

ZBIGNIEW ŁUCZAK. Dzieje bibliotek w Sieradzu. od powstania miasta do końca XX wieku

Słowniki i inne przydatne adresy. oprac. dr Aneta Drabek

Bibliografie ogólne. Bibliografia polska Estreicherów

Szlaki handlowe w średniowieczu między Wisłą a Pilicą

SŁOWNICZEK POJĘĆ BIBLIOTECZNYCH

Spis treści. Skróty i oznaczenia Przedmowa...19

BIBLIOGRAFIA NARODOWA I BIBLIOGRAFIE SPECJALNE

Katalogowanie wydawnictw ciągłych z XIX wieku zarys problematyki. Ewa Rejmer Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Zawody związane z Pracownikami Książki

Bibliografia dla Proweniencyjnej Grupy Roboczej

Objaśnienia dotyczące lokalizacji w Kielcach:

historia powstania i realizacja pokoleniowa

Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej

Od przeszłości do teraźniejszości. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego

Bibliografia załącznikowa do prezentacji maturalnej

IV EDYCJA KONKURSU HISTORYCZNEGO

Król Stanisław ( ) : księgarz kielecki

PLAN ZAJĘĆ Z EDUKACJI CZYTELNICZO-MEDIALNEJ ROKU SZKOLNYM 2014/2015

STOSOWANY W BIBLIOGRAFII ZAŁĄCZNIKOWEJ

Czasopisma sprzed II wojny światowej w katalogu NUKAT

RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE

Aneks dodatek uzupełniający lub ilustrujący zasadniczy tekst publikacji, może mied postad map, wykresów, rysunków.

Jak poprawnie sporządzić opis bibliograficzny w bibliografii załącznikowej?

Zawody związane z Pracownikami Książki

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach DEMBOWSKI EDWARD. zestawienie bibliograficzne w wyborze. Wybór i opracowanie. Małgorzata Pronobis

Osoba fizyczna Numer i seria mandatu Data nałożenia mandatu Kwota umorzenia

Bibliografie literackie online. oprac. dr Aneta Drabek

Co to takiego i do czego służy?

W POLSCE. Bernard Jóźwiak Piotr Dobrołęcki. Patronat medialny. Europapier-Impap najlepsze media do druku i reklamy

Kształtowanie poczucia tożsamości regionalnej w działaniach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp.

Biblioteka Pedagogiczna w Sieradzu ul. Jagiellońska 2, Sieradz tel./fax , ,

Bazy Biblioteki Narodowej

Opis bibliograficzny stosowany w bibliografii załącznikowej.

Digitalizacja zbiorów bibliotek publicznych problemy, szanse, perspektywy

W - Ż. Rzymskokatolicka Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Czarnocinie. Spis pochowanych W - Ż. Sektor/ Miejsce

Bibliografie literackie online. oprac. dr Aneta Drabek

Biblioteka Informator

Bibliografia. nauki pomocnicze. źródła: oprac. mgr Joanna Hałaczkiewicz

ZYGMUNT GLOGER PISMA ROZPROSZONE TOM II

BIBLIOGRAFIE, ICH RODZAJE, ZASTOSOWANIE

OPIS BIBLIOGRAFICZNY. Ważne!:

Gmina (Miasto) Słupca Szkoła Podstawowa nr 3 im. Adama Mickiewicza w Słupcy

Polska książka na obczyźnie

HASŁO OPISU BIBLIOGRAFICZNEGO

WYNIKI WIELKIEGO TESTU HISTORYCZNEGO PRZEPROWADZONEGO Z OKAZJI ROCZNICY ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ SZKOŁA PODSTAWOWA NR 45

Przekłady Literatur Słowiańskich

Dr Władysław Biegański. częstochowianin stulecia patron współczesnych lekarzy

Ze względu na zasięg chronologiczny rozróżnia się następujące bibliografie:

Znaczenie digitalizacji i udostępniania zasobów archiwalnych w Internecie dla rozwoju nowych inicjatyw społecznych. Piotr Skałecki, Maciej Głowiak

BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA ZASADY TWORZENIA. oprac. Edyta Gawin cop. 2011

Biblioteka Informator.

Wytyczne redakcyjne dla autorów

OPIS BIBLIOGRAFICZNY KSIĄśKI

Szymon Starkiewicz i dzieło jego życia

Bibliografie literackie. oprac. Aneta Drabek

Opracowanie formalne i rzeczowe

Adamski Andrzej i Zofia: Antoni, Józefa, Maria, Józef Adamski Franciszek i Katarzyna: Józef, Jan, Zofia Adamski Jan i Anna Adamski Józef i Zofia:

Bibliografie ogólne. Bibliografia polska Estreicherów

Bibliografia załącznikowa do prac naukowych, dyplomowych inżynierskich i magisterskich

WYNIKI WIELKIEGO TESTU HISTORYCZNEGO 2012 PRZEPROWADZONEGO Z OKAZJI ROCZNICY ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ SZKOŁA PODSTAWOWA NR 45

Tytuł artykułu. Imię i nazwisko autora Instytucja, miasto, kraj. Wstęp / Wprowadzenie. Rozdział

Ruda Śląska. - zestawienie bibliograficzne. ze zbiorów PBW w Rudzie Śląskiej

Dr Jan Dąbrowski Wrocław - AM

BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA

Lista zwycięzców 30 zł na start z BZWBK24 mobile

Bibliografia materiałów poświęconych Patronowi Szkoły Szarym Szeregom, dostępnych w bibliotece szkolnej.

114 lat Przeglądu Mleczarskiego

Wyszukiwanie źródeł informacji w bazach danych Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu

Bohaterstwo i tchórzostwo w literaturze

Przypisy i bibliografia załącznikowa 2b. Przykłady

OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A

Aleksander Połujański ( ) w 150. rocznicę śmierci

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach

ŚLĄSKA WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA BIBLIOTECZNE CZ. 2

Przykładowe bibliografie z lat dotyczące m.in. Gdyni, w publikacji Uniwersytetu Gdaoskiego. Ośrodek Informacyjno-Bibliograficzny MBP Gdynia

CZESŁAW MIŁOSZ : życie i twórczość (bibliografia w wyborze)

Jak radzić sobie ze szkolną absencją - bezpieczeństwo w szkole

EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA

13-14 września 2012 r. Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław

Zagadnienia do egzaminu licencjackiego BIBLIOTEKOZNAWSTWO. Zagadnienie Biblioteka, bibliotekarstwo, bibliotekoznawstwo - zakres i znaczenie terminów.

Przypisy i bibliografia załącznikowa Cz.1b. Elementy opisu i zalecana kolejność ich występowania w przypisach do drukowanych i elektronicznych

Nazwisko i imię autora, tytuł, oznaczenie tomu (części), kolejność wydania, miejsce wydania, nazwa wydawnictwa, rok wydania, numer ISBN.

M.in. Księgarstwo w dawnym Gdańsku od XV do XVIII wieku. Biblioteka Uniwersytetu Jana Kochanowskiego - Wolny dostęp-zwarte-1 p.

Powstanie Styczniowe 1863 r.

Adolf Dygasiński

ALFABETYCZNA LISTA CZŁONKÓW RADY KURATORÓW ZNiO WSZYSTKICH KADENCJI

Związek Inżynierów Miernictwa Rzeczypospolitej Polskiej

MUZEUM DRUKARSTWA ODDZIAŁ MUZEUM HISTORYCZNEGO m.st. WARSZAWY Opracowanie: Barbara Rogalska

Julian Tuwim ( )

Poniższe wzory opisów bibliograficznych zostały opracowane dla potrzeb maturzystów naszej szkoły i są obowiązujące w roku szkolnym 2013/2014.

BIBLIOGRAFIA - Od czego zacząć?

Bazhum. Bibliograficzne bazy danych: kierunki rozwoju i możliwości współpracy, Bydgoszcz 28/05/2009. Michał T. Szczepański / Tomasz Chmielak

OBWIESZCZENIE MIEJSKIEJ KOMISJI WYBORCZEJ W NOWYM MIE

Źródła: 1. Projekt edukacyjny Miasto Gdynia w okresie II Wojny Światowej Zeszyt nr 1 (26) 2. Gdyńska Rodzina Katyńska Stowarzyszenie w Gdyni

Transkrypt:

Książka i prasa ziemi wileńskiej 229 NR 13 (22) BIBLIOTEKA 2009 PL ISSN 0551-6579 R E C E N Z J E EWA ANDRYSIAK Książka i prasa na ziemi wileńskiej: drukarnie, wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, czasopisma XVI w.-1945 r., oprac. Mieczysław Jackiewicz, Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej 2008, ss. 339, il. (Encyklopedia Ziemi Wileńskiej, t. 6; Biblioteka Wileńskich Rozmaitości. Seria B, nr 68) Od roku 2002 oddział Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Bydgoszczy wydaje Encyklopedię Ziemi Wileńskiej. Po słowniku biograficznym (t. 1, 2002) 1, literaturze (t. 2, 2004) 2, sztuce (t. 3, 2005) 3, architekturze (t. 4, 2006) 4, teatrze i muzyce (t. 5, 2007) 5 przyszedł czas na książkę. W roku 2008 ukazał się kolejny, szósty tom Encyklopedii poświęcony książce i prasie. Tom zatytułowany Książka i prasa na ziemi wileńskiej: wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, czasopisma XVI w.-1945 r. podobnie jak poprzednie (poza pierwszym) opracował Mieczysław Jackiewicz, który jest także autorem tomu siódmego, poświęconego duchowieństwu 6. Całość wydawana jest w jednakowym formacie i takiej samej szacie graficznej (twarda oprawa). 1 Wileński słownik biograficzny, red. H. Dubowik, L.J. Malinowski, Bydgoszcz 2002; wyd. 2 poszerz. 2008. 2 Literatura Ziemi Wileńskiej od XVI w. do 1945 r., oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2004. 3 Sztuka: malarze, rzeźbiarze, graficy, fotograficy, oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2005. 4 Architektura: dzieła i twórcy od XVI w. do 1945 r., oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2006. 5 Teatr i muzyka na ziemi wileńskiej: artyści i instytucje: XVI w.-1945 r., oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2007. 6 Duchowieństwo i świątynie na Ziemi Wileńskiej od XV w. do 1945 roku, oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2009.

230 Ewa Andrysiak W tomie Książka i prasa... autor prezentuje wileńskie biblioteki, drukarnie i księgarnie, czasopisma, organizacje związane z książką, poza tym postaci bibliotekarzy, bibliofilów, grafików, drukarzy, księgarzy, zbieraczy i właścicieli księgozbiorów. Historia drukarstwa wileńskiego sięga wieku XVI, pierwsza drukarnia założona około 1522 roku działała zaledwie kilka lat, kolejna powstała po ponad pięćdziesięciu latach (1575), a pod koniec wieku rozpoczęła działalność drukarnia Akademii Wileńskiej. Liczącym się ośrodkiem drukarstwa stało się Wilno dopiero w początkach wieku XIX, a do nierozerwalnie związanych z miastem należy ponad stutrzydziestoletnia (1803-1939) działalność oficyny Zawadzkich (Zawadzcy to nie tylko drukarze, lecz także księgarze i wydawcy). Książka to także biblioteki, powstanie pierwszych przypada na Wileńszczyźnie na przełom XV i XVI wieku. Wyróżnić można biblioteki domowe, biblioteki organizacji i stowarzyszeń (biblioteka Towarzystwa Bibliofilów Polskich), towarzystw, w tym naukowych (TPN), biblioteki muzeów (m.in. Tatarskiego Muzeum Narodowego), biblioteki publiczne, biblioteki prywatne (m.in. Alfonsa Parczewskiego, Lucjana Uziembły, karaimska Hadżi Seraja Szapszała, Tyszkiewiczów). Pośród prezentowanych na uwagę zasługuje biblioteka zgromadzona przez króla Zygmunta Augusta. Znany ze swych zamiłowań bibliofilskich dbał o książki, o czym świadczą jednolite oprawy (brązowa skóra, złocone tłoczenia, herbowy superekslibris, nazwisko właściciela). Warto przypomnieć, że w 1933 roku Stanisław Lisowski wystąpił z odczytem poświęconym królewskiej bibliotece, której rozproszone fragmenty proponował zebrać w jednym miejscu. Pewną sensację wywołał, sugerując, by w myśl królewskiego testamentu zgromadzić księgozbiór w Wilnie. Wieku XVI sięga historia biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego (zał. 1570). Wskrzeszenie Uniwersytetu Stefana Batorego w 1919 roku stało się także okresem rozwoju biblioteki. Wspomnieć wypada, że na przełomie 1925 i 1926 roku biblioteka uniwersytecka wzbogaciła się o kolekcję Joachima Lelewela przeznaczoną dla wileńskiej uczelni, przechowywaną od lat siedemdziesiątych XIX wieku w Kórniku. Działania w sprawie przekazania zbiorów do Wilna toczyły się w latach 1922-1924, a udział w nich mieli prof. Feliks Koneczny przewodniczący Komisji Bibliotecznej i Alfons Parczewski wówczas rektor Uniwersytetu Stefana Batorego. W okresie międzywojennym staraniem Tadeusza Wróblewskiego utworzona została biblioteka Eustachego i Emilii Wróblewskich. Zbiory Wróblewskich włączono po II wojnie światowej do Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk, w której można z nich korzystać do dziś.

Książka i prasa ziemi wileńskiej 231 Mieczysław Jackiewicz wymienia także niewielkie zbiory, przykładem może być hasło Biblioteka Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Wilnie, w tym wypadku trudno mówić jednak o bibliotece. Był to niewielki księgozbiór, w roku 1931 liczył około 20 woluminów, a o jego zasobności w kolejnych latach brakuje informacji. Wymienione przez autora źródło także nie podaje wielkości biblioteki. Encyklopedia zawiera wiele informacji o księgozbiorach prywatnych, m.in. prawnika Alfonsa Parczewskiego, Lucjana Uziembły, karaimskiej Hadżi Seraja Szapszała. Autor zastosował tu dwa rozwiązania. Część danych można znaleźć pod hasłami dotyczącymi poszczególnych bibliotek, np. biblioteka karaimska Hadżi Seraja Szapszała, inne pod dwoma różnymi hasłami, np. o bibliotece A. Parczewskiego czytamy w haśle biograficznym poświęconym Parczewskiemu i te same informacje dotyczące księgozbioru powtórzone w haśle biblioteka Alfonsa Józefa Ignacego Parczewskiego w Wilnie. Podobna sytuacja występuje w przypadku Michała Brensztejna, Stanisława Jana Ignacego Łopacińskiego, Mariana Platera, Michała Polińskiego, Tadeusza Turkowskiego. Wydaje się, że bardziej słusznym rozwiązaniem byłoby przy hasłach informujących tylko o zawartości księgozbioru odsyłać do hasła głównego poświęconego danej postaci. Dodać tu wypada, że według informacji wnuczki Parczewskiego, Antoniny Meysztowicz, biblioteka cały czas była w Kaliszu, w Wilnie natomiast tylko książki, które potrzebował. Podobnie jest w wypadku bibliotek domowych dane na ich temat mamy pod hasłami dotyczącymi poszczególnych bibliotek domowych i te same informacje pod hasłami osobowymi, np. Biblioteka Domowa Ludwika Chomińskiego Chomiński Ludwik, Biblioteka Domowa Adama Chreptowicza Chreptowicz Adam. Encyklopedia daje przegląd wileńskich czasopism, zarówno tych, których żywot był krótki, jak i tych, które ukazywały się przez wiele lat. Sporo z wymienionych tytułów zostało tylko zaakcentowanych przez podanie nazwy, redaktora i okresu ukazywania się, inne przedstawiono obszerniej. Przy Roczniku Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie wydawanym w latach 1907-1921 mamy tylko krótką informację, podczas gdy wydawane przez TPN Ateneum Wileńskie omówione zostało znacznie szerzej. Podobnie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o Kwartalnik Teologiczny Wileński wydawany w latach 1923-1926 całe hasło to zaledwie dwa wersy. Są też tytuły pominięte przez autora, np. Rocznik Prawniczy Wileński organ Wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie oraz Towarzystwa Prawniczego im. I. Daniłowicza (1925-1933) czy miesięcznik Wileński Przegląd Prawniczy (1930-1939).

232 Ewa Andrysiak Nie można oczywiście pominąć całego szeregu postaci związanych z książką. Obok bibliografów (Adam Ferdynand Adamowicz, Mikołaj Malinowski, Hillel Noah Maggid-Stejnschneider, Ludwik Stolarzewicz), bibliotekarzy (Stefan Burhardt, Ludwik Czarkowski, Łukasz Górnicki, Adam Jocher, Adam Łysakowski, Walerian Łobużyński, Szymon Żukowski), bibliofilów (Julian Biergel, Władysław Tołłoczko) mamy zbieraczy książek (Jerzy Albinus, Michał Baliński, Michał Bobrowski, Adam i Joachim Chreptowiczowie, Aleksander Jelski, Teodor Narbutt, Janusz Radziwiłł, Kazimierz Sapieha) i właścicieli bibliotek (król Aleksander Jagiellończyk, Michał Kleofas Ogiński, Konstanty Tyzenhauz, król Zygmunt I Stary) oraz założycieli bibliotek (Eustachy Tyszkiewicz, Tadeusz Wróblewski, król Zygmunt August). Są także graficy i ilustratorzy książek (Michał Andriolli, Józef Oziębłowski, Ferdynand Ruszczyc, Wincenty Smokowski, Władysław Strzemiński, Aleksander Tarasowicz, Jan Tysiewicz). Obok drukarzy (Franciszek Skoryna, Piotr Timofiejewicz Mścisławiec, Aleksander Żółkowski) mamy założycieli (Antoni Tyzenhauz) i właścicieli drukarń (Adam Kirkor, Melchior Pietkiewicz, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł) oraz introligatorów (Stanisława Skoczyńska, Władysław Strzedziński) i wydawców (Józef Krzeczkowski, Antoni Marcinowski, Adam Stankiewicz). Nie można pominąć księgarzy (Izaak Krasnosielski, Henryk Krygier, Wacław Makowski, Ruben Rafałowicz, Kazimierz Rutski, Stanisław Stankiewicz, Jan Życieński, Bolesław Żynda) i antykwariuszy (Szloma Kinkulkin, Lucjan Moraczewski). W wielu wypadkach, jeśli chodzi o księgarnie i księgarzy, M. Jackiewicz zastosował omówione wyżej rozwiązania, czyli informacje o księgarniach mamy w hasłach biograficznych i w hasłach poświęconych konkretnym księgarniom (Jakub Girszowski Księgarnia Jakuba Girszowskiego; Kristian Teofil Glücksberg, Abraham Ickowicz, Maurycy Orgelbrand i in.) Trudno wymienić wszystkie postaci prezentowane w encyklopedii, ale pominąć nie sposób bibliotekarzy i teoretyków nauki o książce: Joachima Lelewela autora pracy Bibliograficznych ksiąg dwoje czy Adama Łysakowskiego, bibliotekarza i teoretyka bibliografii Aleksandra Bohatkiewicza. Warto zwrócić uwagę na księży Jana Antoniego Poszakowskiego wydawcę kalendarzy wileńskich i Adama Kuleszę organizatora kolportażu książek, pisarkę Elizę Orzeszkową właścicielkę księgarni nakładowej i członka założyciela Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, Leona Kryczyńskiego bibliografa, zbieracza książek i badacza dziejów Tatarszczyzny. Można się zastanawiać, dlaczego w wielu hasłach brak informacji, które z książką się wiążą. Jako przykład niech posłużą członkowie Towarzystwa

Książka i prasa ziemi wileńskiej 233 Bibliofilów Polskich w Wilnie: przy nazwiskach Mariana Platera, Heleny Drège, Michała Brensztejna, Gracjana Achrem-Achremowicza, Ludwika Chomińskiego czy Tadeusza Turkowskiego informacja o przynależności do TBP jest, natomiast przy innych takiej informacji brak (Ferdynand Ruszczyc, Stefan Rygiel założyciel i prezes TBP, Adam Łysakowski, Lucjan Uziębło i in.). Przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Biblioteki Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie był Marian Plater, a samo stowarzyszenie powstało z inicjatywy A. Parczewskiego wówczas rektora USB, w encyklopedii towarzystwo to nie ma swojego hasła. Poszczególne artykuły hasłowe autor opatrzył źródłami, dominuje oczywiście literatura polska, ale korzystał także z opracowań litewskich, białoruskich i rosyjskich. Przy hasłach biograficznych często sięgał do Polskiego Słownika Biograficznego czy Słownika pracowników książki polskiej, choć w wielu wypadkach znaleźć możemy już nowsze opracowania. Przy korzystaniu z encyklopedii pomocny byłby indeks nazwisk i wykaz wykorzystanych źródeł. Wartość tomu podnoszą zamieszczone ilustracje (ekslibrisy, karty tytułowe druków miejscowych tłoczni, winiety pism). Encyklopedia książki i prasy wileńskiej jest pierwszym tego typu wydawnictwem 7 i, mimo pewnych zastrzeżeń, służyć będzie zapewne jako wzór dla kolejnych inicjatyw encyklopedycznych poświęconych książce w różnych miejscowościach. A nad podobnym przedsięwzięciem encyklopedią książki kaliskiej pracuje środowisko kaliskich bibliotekarzy. Inicjatorem jest dr hab. Krzysztof Walczak, dyrektor Książnicy Pedagogicznej im. A. Parczewskiego w Kaliszu. 7 Pomijam tu ogólną Encyklopedię wiedzy o książce (Wrocław 1971) obejmującą całokształt wiedzy ze wszystkich dziedzin dotyczących książki.

234 Ewa Andrysiak