TRUDNOŚCI DOWODOWE W PRZYPADKU ROSZCZEŃ O ZADOŚĆUCZYNIENIE ZA KRZYWDĘ POWSTAŁĄ W DALEKIEJ PRZESZŁOŚCI Zdzisława Cwalińska-Weychert Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny Problematyka zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wyzwania dla rynku ubezpieczeniowego Konferencja Rzecznika Ubezpieczonych Warszawa 14.01.2015
Zmiany w regulacjach i ich interpretacjach, a roszczenia o zadośćuczynienie po śmierci w szkodach osobowych z OC ppm Sierpień 2007 art.442¹ 2 k.c. wprowadzenie 20-letniego okresu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku i objęcie nim roszczeń nieprzedawnionych na chwilę wejścia w życie tego przepisu, skutkujące otwarciem możliwości zgłaszania roszczeń do 2017 i później, poczynając od zdarzeń zaistniałych od sierpnia 1997 Sierpień 2008 art. 446 4 k.c. - możliwość przyznania przez sąd pieniężnego zadośćuczynienia dla najbliższych członków rodziny zmarłego za doznaną krzywdę, w przypadku zdarzeń zaistniałych po wejściu w życie tego przepisu 2010-2012 - Uchwały Sądu Najwyższego stwierdzające możliwość przyznania najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienia za krzywdę na podstawie art. 448 w związku z art. 24 1 k.c., także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. (tj. sprzed wejścia w życie art. 446 4 k.c.) Październik 2013 Uchwała Sądu Najwyższego dopuszczająca możliwość stwierdzenia przez sąd cywilny popełnienia przestępstwa przez nieznanego sprawcę, skutkująca 20-letnim okresem przedawnienia dla roszczeń wobec UFG z tytułu szkód z udziałem NN, wynikłych ze zbrodni lub występku
Roszczenia z art. 448 k.c. przedawnienie z zdarzeniach z nieubezpieczonym i NN (po 29.10.2013) NIE MA PRZESTĘPSTWA 3 lata data, kiedy dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej max 10 lat data zdarzenia PRZESTĘPSTWO 20 lat dzień popełnienia przestępstwa data zdarzenia
Różnice w podstawach dochodzenia roszczeń z art. 448 k.c. i z art. 446 4 k.c. Zadośćuczynienie z art. 448 k.c. Zadośćuczynienie z art. 446 4 kc Roszczącemu po śmierci poszkodowanego przysługuje prawo do zadośćuczynienia pod warunkiem przedstawienia przez roszczącego dowodów na: Poszkodowanemu w wyniku śmierci członka najbliższej rodziny przysługuje prawo do zadośćuczynienia po wykazaniu: Co do zasady zawinione działanie sprawcy, przynależności do kręgu najbliższej rodziny Udowodnione istnienie dobra osobistego roszczącego, naruszone śmiercią poszkodowanego poniesienia krzywdy w związku ze śmiercią członka najbliższej rodziny Udowodnione poniesienie krzywdy przez roszczącego
Różnice w roszczeniach zgłaszanych z art. 448 k.c. w zdarzeniach z udziałem z nieubezpieczonym sprawcą lub NN Nieubezpieczony sprawca Nieznany uczestnik zdarzenia dowody umożliwiające weryfikację okoliczności zdarzenia świadkowie zdarzenia 90% poszkodowanych to kierujący lub pasażerowie innego pojazdu albo pasażerowie pojazdu sprawcy 30% wszystkich spraw zgłaszanych obecnie po raz pierwszy, jako roszczenia ze zdarzeń z lat 1997-2007 średnia liczba osób roszczących po śmierci: 5 osób w zgłoszeniu roszczenia 3 osoby w decyzjach o wypłacie odszkodowania (z uznania lub wyroku) średnia kwota świadczenia roszczona i wypłacana - o 50 % niższa od kwoty roszczeń w przypadku nieznanego sprawcy brak dowodów umożliwiających weryfikację istotnych okoliczności zdarzenia brak świadków zdarzenia 90% poszkodowanych to piesi i rowerzyści (w ponad połowie przypadków w stanie nietrzeźwości) 70% wszystkich spraw zgłaszanych obecnie po raz pierwszy, jako roszczenia w zdarzeniach z lat 1997-2007 średnia liczba osób roszczących po śmierci: 10 osób w zgłoszeniu roszczenia 3 osoby w decyzjach o wypłacie odszkodowania średnia kwota świadczenia roszczona i wypłacana - o 50 % wyższa od kwoty roszczeń w przypadku nieubezpieczonego sprawcy
Ogólne problemy przy ustaleniu świadczenia z art. 448 k.c. po upływie znacznego czasu od zaistnienia zdarzenia Trudności w ustaleniu okoliczności zdarzenia, sprawstwa i przyczynienia po upływie lat i utylizacji akt z postępowania karnego Wątpliwości, co do momentu oceny krzywdy ze względu na znaczny upływ czasu bezpośrednio po zdarzeniu, czy moment zgłoszenia szkody, istotne różnice w stanie i sytuacji życiowej roszczących po kilkunastu latach od daty zdarzenia Brak narzędzi pozwalających obiektywnie ustalić istnienie, zakres i rozmiar krzywdy polegającej na zerwaniu więzi czy naruszenia prawa do życia w rodzinie na przestrzeni kilkunastu lat, które upłynęły od śmierci zmarłego Niejasności co do podstawy ustalenia wysokości świadczenia bazą kwoty świadczeń z okresu powstania szkody (lata 90 ubiegłego wieku) czy kwoty świadczeń i odszkodowań wypłacanych dzisiaj? Ocena i zaspokajanie roszczeń z art. 448 k.c. wobec osób, których krzywda została już wcześniej zaspokojona w ramach stosownego odszkodowania wypłaconego na podstawie z art. 446 3 k.c., zgodnie z ówczesną liną orzeczniczą
Szczególne trudności UFG przy weryfikacji roszczeń wynikłych ze zdarzeń z udziałem NN sprzed kilkunastu lat (1/2) Utylizacja dokumentacji postępowania karnego po 10 latach i w konsekwencji obecny brak dokumentów uniemożliwiający: ustalenie istotnych okoliczności zdarzenia, wydanie opinii przez biegłych, analizę zachowania uczestników zdarzenia w kontekście ich sprawstwa lub przyczynienia Brak relacji uczestników i świadków, niemożność odnalezienia takich osób Niemożność ustalenia rzeczywistych przesłanek ówczesnych umorzeń postępowania karnego, a zwłaszcza wskazywanych zamiennie, jako przyczyny tych umorzeń : brak znamion czynu zabronionego niewykrycie sprawcy przestępstwa, Umorzenie postępowania z powodu niewykrycia sprawcy - wbrew oczekiwaniom roszczących nie oznacza automatycznie popełnienia przestępstwa przez NN,
Szczególne trudności UFG przy weryfikacji roszczeń wynikłych ze zdarzeń z udziałem NN sprzed kilkunastu lat (2/2) Skutki oddalenia się z miejsca zdarzenia i nieudzielenia pomocy - nawet jeśli stanowiły przestępstwo - nie są objęte odpowiedzialnością z OC ppm, a więc i UFG nie występuje bowiem związek z ruchem pojazdu Szczątkowe informacje o stanie poszkodowanego i jego działaniach, wskazują na co najmniej jego przyczynienie, jeśli nie wręcz spowodowanie wypadku pijany (średnio 2,5 rekordzista 8,5 ) pieszy lub rowerzysta, w pozycji leżącej lub siedzącej na drodze albo poruszający się niewłaściwą stroną drogi, najczęściej nocą w nieoświetlonym terenie Dodatkowo - brak uprawnień UFG do prowadzenia działań śledczych np. przesłuchiwania świadków, których zeznania mogłyby stanowić obecnie jedyną podstawę do ustalenia okoliczności i przebiegu zdarzeń sprzed kilkunastu lat
Stanowisko SN w kwestii 20-letniego okresu przedawnienia roszczeń wynikłych z przestępstwa NN po jego stwierdzenia przez sąd cywilny (1/3) Uchwała SN z 29.10.2013 choć w opinii wielu autorytetów kontrowersyjna przesądziła o konieczności stosowania w roszczeniach z wypadków komunikacyjnych wynikających z przestępstwa, również popełnionego przez NN, 20-letniego okresu przedawnienia oraz o kompetencji sądów cywilnych do rozstrzygnięcia, że doszło do popełnienia przestępstwa przez nieustalonego kierującego.
gdyż nie ma ku temu żadnej podstawy prawnej. Stanowisko SN w kwestii 20-letniego okresu przedawnienia roszczeń wynikłych z przestępstwa NN po jego stwierdzenia przez sąd cywilny (2/3) W powyższej uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, iż : 1/ ustalenie przestępstwa popełnionego przez NN dla potrzeb roszczeń deliktowych powinno być dokonane przez sąd cywilny i to z uwzględnieniem znamienia winy W związku z tym należy przyjąć, że w tych sprawach sąd cywilny może stwierdzić, iż czyn niedozwolony niezidentyfikowanego sprawcy wypadku komunikacyjnego stanowi przestępstwo, po uprzednim ustaleniu, na podstawie przedstawionych dowodów i przy zastosowaniu kryteriów obiektywnych, ze sprawcy temu można przypisać winę ; 2/ sąd orzekający kwalifikując czyn jako przestępstwo powinien dokonać rekonstrukcji strony przedmiotowej i podmiotowej sprawcy na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę powodową Podkreślenia wymaga przy tym, że ciężar wykazania okoliczności faktycznych oraz przedstawienia dowodów pozwalających na zrekonstruowanie przez sąd orzekający strony przedmiotowej i podmiotowej czynu sprawcy wypadku komunikacyjnego, którego tożsamości nie ustalono i umożliwiających zakwalifikowanie tego czynu jako przestępstwa, spoczywa, zgodnie z ogólnymi regułami, na pokrzywdzonym. Tym samym, przestępstwa nie można domniemywać,
Stanowisko SN w kwestii 20-letniego okresu przedawnienia roszczeń wynikłych z przestępstwa NN po jego stwierdzenia przez sąd cywilny (3/3) 1. W świetle obowiązujących przepisów w tym również powyższej uchwały - UFG nie posiada uprawnienia do samodzielnego, tj. bez kierowania sprawy pod rozstrzygnięcie sądu, stwierdzenia, iż doszło do popełnienia przestępstwa przez nieustalonego kierującego, celem ustalenia właściwego okresu przedawnienia, wynikającego z wypadku drogowego 2. Uprawnienia w powyższym zakresie posiadają jedynie konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości czyli sądy, co wprost wynika z zapisów konstytucyjnych (art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji RP) 3. SN w powyższej uchwale w żaden sposób nie określił ewentualnego obowiązku UFG w zakresie uznania za przestępstwo danego czynu osoby, której tożsamości nie ustalono Interpretacja powyższej uchwały prowadząca do zobligowania UFG do dokonywania samodzielnej oceny danego czynu, jako przestępstwa pozostawałaby w niezgodzie z regulacjami konstytucyjnymi, a zatem niedozwolona.