Niewiele krajów na świecie może poszczycić się taką ilością przepięknej przyrody znajdującej się na stosunkowo małej powierzchni, jak Słowacja.

Wysokogórski masyw Tatry tworzy najbardziej północną część potężnego, mierzącego 1200 km długości łuku Karpat. Najwyższa jego część Tatry Wysokie na stosunkowo małej powierzchni, 341 km kwadratowych, skupia zachwycające bogactwo przepięknej przyrody. Najbardziej kuszącym wyzwaniem dla taterników jest wejście na najwyższą, bo aż 900 m wysoką, północną ścianę Małego Szczytu Kieżmarskiego (Malý Kežmarský štít). Jest ona najbardziej potężną skalistą ścianą w Tatrach Wysokich, a turyści podziwiać ją mogą ze schroniska przy Jeziorze Zielonym (Zelené pleso). Niewiele krajów na świecie może poszczycić się taką ilością przepięknej przyrody znajdującej się na stosunkowo małej powierzchni, jak Słowacja. Najmniejsze niebotyczne góry świata - Tatry Wysokie - są tego najlepszym przykładem. Imponująca panorama, długie leśne doliny i nasłonecznione południowe zbocza, morenowe jeziora górskie i wodospady przyciągają turystów z całego świata. Właśnie dlatego Tatry Wysokie stały się jednym z symboli Słowacji. Najczęściej odwiedzanym, spośród wysokogórskich schronisk, jest Schronisko nad Jeziorem Popradskim 1500 m n.p.m. (Popradské pleso). Jego poprzednik spłonął, tak samo jak i pierwszy obiekt schroniska wybudowany przez Węgierskie Stowarzyszenie Karpat w 1881 roku. Dziś w schronisku przy Jeziorze Popradskim może przenocować 124 osoby, a dotrzeć do niego można niezbyt uciążliwą trasą ze Jeziora Szczyrbskiego (Štrbské Pleso). Nad Kotliną Tatrzańską (Tatranská Kotlina), mniej więcej po 30 minutowej wspinaczce po łagodnej trasie, na wysokości 885 m n.p.m. znajduje się wejście do Jaskini Bielskiej (Belianska jaskyňa). Odkryto ją w 1881 roku, w 1896 r. jako jedną z pierwszych na świecie zelektryfikowano. W jej wnętrzu znajdują się różnokolorowe nacieki i jeziorka jaskiniowe. Najciekawszym jest Dom Wielkich Wodospadów i Sala Muzyczna. Naj... atrakcją turystyczną jest wjazd kolejką linową na Szczyt Łomnicy - Lomnický štít (2634 m n.p.m.). Z ruchliwego Jeziora Skalistego (Skalnaté Pleso) nowoczesny 15 osobowy wagonik wywiezie nas do najwyżej zamieszkałego punktu na Słowacji. Na szczycie znajduje się stacja meteorologiczna i obserwatorium. Najwyższym tatrzańskim szczytem jest Gerlach - Gerlachovský štít (2654 m n.p.m.). Na jego wierzchołek można wchodzić tylko z doświadczonym przewodnikiem górskim. I chociaż samotne wejście nie jest aż takie trudne, to znajduje się tu wiele nieoczekiwanych pułapek. Rozłożysty masyw zwłaszcza w czasie złej widoczności staje się niebezpiecznym. 2 3

Przez terytorium Słowacji przechodzi masyw górski Karpat, który po Alpach jest drugim najpotężniejszym i najdłuższym w Europie. Jego częścią są również najmniejsze niebotyczne góry świata - Tatry, składające się z trzech części (Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie). Większa część Tatr znajduje się na terytorium Słowacji i tylko 1/5 leży na terenie Polski. Granicę państwa tworzy masyw główny Tatr Wysokich o długości 26 km. Szczyty Tatr są nie tylko najwyższymi szczytami na Słowacji, ale również i najwyższymi na całym 1200 km długim łuku Karpat. Dziesięć z nich osiąga wysokość ponad 2600 m, a następnych piętnaście tatrzańskich szczytów ma wysokość ponad 2500 m n.p.m. Wynurzają się bezpośrednio z kotlin, osiągając gigantyczną wysokość i można z nich podziwiać sporą część Słowacji. Pomiędzy Alpami i Uralem jedynym wysokogórskim pasmem o charakterze alpejskim są Tatry Wysokie. Są stosunkowo młodymi górami. Ich dzisiejszy wygląd zaczął się kształtować przed 15-20 milionami lat, a wpływ na to miały ruchy tektoniczne oraz lodowce. Właśnie lodowce spowodowały, iż powstały szerokie doliny ze wspaniałymi zwierciadłami jezior i jeziorek, a także monumentalne skaliste ściany ponad pasmem kosodrzewiny. Natomiast w ich gęstych lasach tworzył się różnorodny świat roślin i zwierząt. Mniej więcej taka jest krótka geneza dumy słowackiej przyrody - Tatr Wysokich. Chwile spędzone z nimi pozostają na zawsze w pamięci, przynosząc nie tylko niepowtarzalne przeżycia, wypoczynek, relaks, ale i zregenerowanie ciała i duszy. Dla wielu osób Tatry stały się jakby narkotykiem, który przebudza w nich tęsknotę i chęć powrotu... Ślady po najstarszych mieszkańcach tego obszaru pochodzą z przed 80 tysięcy lat i odnalezione zostały w trawertynie w Ganowcach koło Popradu. Ten wysokogórski teren o nieprzyjaznych warunkach nasi przodkowie raczej omijali. Dopiero w XVII wieku do myśliwych, poszukiwaczy złota, drwali i pasterzy dołączyli geolodzy, botanicy, turyści, a jeszcze później wczasowicze i pacjenci. Pierwsze wzmianki o wyprawach górskich pochodzą z połowy XVI wieku. Zainteresowanie ówczesnego kronikarza wzbudziło wejście pani z Kieżmarku Beaty Laskiej - Kościeleckiej w 1565 roku do doliny Jeziora Zielonego (Zelené pleso). W ślad za nią podążyli studenci i profesorzy słynnego Liceum w Kieżmarku, organizując później regularne wycieczki przyrodnicze. Pierwsze wyjście na tatrzański szczyt w masywie Szczytu Łomnicy opisał kieżmarski matematyk i astronom Dawid Fröhlich w 1615 roku. W XVIII wieku już powszechnie pokonywano wierzchołki uroczych Tatr, a zwłaszcza Krywań i wierzchołki Tatr Bielskich. W następnym stuleciu pomyślnie rozwijała się działalność badawcza Tatr, ale Tatry również stały się celem wycieczkowiczów i myśliwych. I wraz z małymi domkami myśliwskimi zaczęły pojawiać się domki noclegowe dla turystów, a w 1863 roku i pierwsze kamienne, z jednym pomieszczeniem - Schronisko Rainera, które po zrekonstruowaniu działa do dziś na Polanie Staroleśnej u wylotu Doliny Wielkiej Zimnej Wody (Veľká Studená dolina). Rozwój ruchu turystycznego w Tatrach rozpoczął się od momentu wjazdu pierwszego pociągu na stację w Popradzie w roku 1871. Jednocześnie był to nowy impuls, który spowodował rozwój osad położonych wzdłuż trasy kolejowej. Dzięki zwiększonemu zainteresowaniu leczeniem klimatycznym do najstarszej tatrzańskiej osady Stary Smokowiec zaczęły przyłączać się nowe - Jezioro Szczyrbskie, Nowy Smokowiec, Dolny Smokowiec, Tatrzańska Łomnica, Kotlina Tatrzańska, Tatrzańska Polanka, Wyżne Hagi (Vyšné Hágy). Powstające sanatoria i domy lecznicze o typowej drewnianej architekturze, przeznaczone były dla bardziej wymagającej klienteli, dlatego też w ich okolicy powstawały rozległe parki, pawilony muzyczne oraz boiska sportowe. Wybudowanie "Drogi Wolności" (Cesta slobody), wijącej się wzdłuż podnóża masywu oraz przejazd po niej w 1900 roku pierwszego samochodu, połączyły położone wokół niej tatrzańskie osady. W bardzo krótkim czasie frekwencja turystów w Tatrach Wysokich wzrosła sześciokrotnie. Po pierwszej wojnie światowej odnotowano dalszy rozwój ruchu turystycznego. Istniejące już ośrodki turystyczne i uzdrowiska klimatyczne zaczęły rozrastać się, pojawiły się nowe luksusowe hotele, prywatne wille, zaczęto budowę kolejek linowych, a drogi zaczęto przystosowywać do ruchu samochodowego. Sieć kolejowa została uzupełniona wybudowaniem kolejki elektrycznej, łączącej Poprad ze Starym Smokowcem, Tatrzańską Łomnicą i Jeziorem Szczyrbskim. 4 5

Hotel Panorama, Jezioro Szcyrbskie Stary Smokowiec Grandhotel Praha, Tatrzańska Łomnica Hotel Patria, Jezioro Szcyrbskie Zbawienne działanie wysokogórskiego klimatu było podnietą do budowania i otwierania sanatoriów. Na obszarze Tatr Wysokich powstawały miejscowości lecznicze, specjalizujące się przede wszystkim na leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych i terapii klimatycznej. Leczenie i profilaktyka chorób do dziś odgrywają ważną rolę w strukturze osad Tatr Wysokich, bo tylko w czterech z piętnastu nie znajduje się żadne sanatorium, czy dom leczniczy. Pacjenci i goście mają do dyspozycji nowoczesne sanatoria, domy lecznicze i uzdrowiska, hotele, w których usługi są na międzynarodowym poziomie. Najbardziej znaczące ośrodki tatrzańskie - Stary Smokowiec, Jezioro Szczyrbskie, i Tatrzańska Łomnica są jednocześnie ośrodkami z dobrym zapleczem gastronomicznym, które oferuje różnorodne menu w lokalach wszystkich kategorii, od luksusowych restauracji hotelowych przez koliby (typowe słowackie lokale gastronomiczne z muzyką cygańską), aż po przytulne kawiarenki i bary samoobsługowe. Życie nocne w Tatrach, nie jest rozwinięte w takiej mierze jak w miastach, ale są tu dyskoteki, bary w hotelach, winiarnie, a także możemy wziąć udział w imprezach okolicznościowych, które przeważnie odbywają się w czasie głównego sezonu turystycznego. STARY SMOKOWIEC (1010 m n.p.m.) Jest największym i najstarszym z czwórki Smokowców (Stary, Nowy, Dolny i Górny), które oprócz Dolnego Smokowca, są połączone ze sobą. Stary Smokowiec obecnie jest centrum administracyjnym Tatr Wysokich. Swoją siedzibę mają tutaj Urząd Miejski obejmujący działaniem całe Tatry, Tatrzańska Służba Ratownicza, filie banków, biura podróży, wypożyczalnie sprzętu itp. Miejscowość jest znaczącym ośrodkiem sportów zimowych i węzłem transportowym Tatr Wysokich. Do starego Smokowca zbiegają się drogi z Jeziora Szczyrbskiego (15 km), Popradu (13 km), i Tatrzańskiej Łomnicy (6 km). Jest węzłem na trasie Tatrzańskiej Kolejki Elektrycznej, tu też znajduje się stacja kolejki na Siodełko (Hrebienok). Stary Smokowiec powstał w XIX wieku, a swój rozwój zawdzięcza miejscowemu źródłu. Smaczna woda mineralna w szybkim czasie znalazła zastosowanie w powstającym tu uzdrowisku. Smokowce są znane nie tylko dzięki stosowanej tutaj hydroterapii, ale również i klimatycznej balneologii. Dolny Smokowiec jest natomiast największym tatrzańskim dziecięcym ośrodkiem uzdrowiskowym, gdzie leczone są choroby górnych dróg oddechowych. TATRZAŃSKA ŁOMNICA (850 m n.p.m.) Tatrzańska Łomnica - najbardziej rozległa tatrzańska osada, otoczona zielonymi parkami jest centrum turystycznym i ośrodkiem usługowym, gdzie znajduje się wiele sklepów. Gościom oferuje różnego rodzaju zakwaterowanie - kempingi i luksusowe hotele. W Tatrzańskiej Łomnicy ma swoją siedzibę zarząd Tatrzańskiego Parku Narodowego i Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wraz z muzeum dziedzictwo kulturalne Tatrzańskiej Łomnicy reprezentuje również oryginalna architektura oraz obszary chronione. Działają tu baseny, lokale rozrywkowe i placówki kulturalne. Jest tu łąka na pikniki, boiska sportowe, tor saneczkowy, lodowisko, pole na wyścigi konne, pole golfowe oraz wiele innych atrakcji. Tutaj również znajduje się stacja kolejki linowej na Jezioro Skaliste (Skalnaté Pleso) i Szczyt Łomnicy. JEZIORO SZCZYRBSKIE (1335 m n.p.m.) Jest najwyżej położoną osadą tatrzańską nad malowniczym, górskim jeziorem o tej samej nazwie. W przeszłości znane było przede wszystkim dzięki odpowiednim warunkom do terapii klimatycznej. Dziś jest miejscem, gdzie odbywają się znane i ważne międzynarodowe imprezy sportowe. Jezioro Szczyrbskie oferuje swoim gościom atrakcyjną rozrywkę o każdej porze roku. W zimie jest popularnym i ulubionym ośrodkiem narciarskim, a od wiosny do jesieni odwiedzają go zwolennicy turystyki wysokogórskiej. Ich kroki skierowane są do wodospadu Skok w Dolinie Młynicy (Mlynická dolina) lub do Doliny Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina), do schroniska nad Jeziorem Popradskim i do nieopodal leżącego symbolicznego cmentarza ofiar Tatr. Zarys skoczni narciarskich oraz trójkątna architektura hotelu Patria są charakterystycznymi cechami tego znanego i popularnego ośrodka. Hotel FIS, Jezioro Szcyrbskie Również i w innych osadach tatrzańskich znajdują się uzdrowiska klimatyczne. WYŻNE HAGI (Vyšné Hágy) przez długi okres czasu były jednym z najbardziej znanych i najnowocześniejszych uzdrowisk w Europie. Zupełnie inny charakter (jest to swojego rodzaju szpital) ma sanatorium w NOWEJ POLANCE (Nová Polianka). Główną funkcją TATRZAŃSKIEJ POLANKI jest leczenie chorób oddechowych, ale od momentu powstania osada ta również była jednym z ważniejszych ośrodków sportowych, gdyż usytuowana jest pod najwyższym szczytem Tatr Wysokich i Słowacji - Gerlachem (2654 m n.p.m.). W 1881 roku odkryto Jaskinię Bielską i już w następnym roku zaczęto u jej podnóża budować osadę KOTLINĘ TATRZAŃSKĄ. W tutejszych pawilonach sanatoryjnych do dziś leczone są choroby dróg oddechowych i wykorzystywana jest metoda speleoterapii. Początkowo górnicza osada PODBANSKIE (Podbanské) jest dziś znanym ośrodkiem turystycznym. Stąd wiodą trudne i uciążliwe chodniki turystyczne, ale również i trasy wycieczkowe do Doliny Cichej (Tichá) i Koprowej (Kôprová) oraz na szczyt Bystrá (2248 m n.p.m.), który jest najwyższym wierzchołkiem Tatr Zachodnich. Swoistą nagrodą za wysiłek związany ze wspinaczką będą rozpościerające się niepowtarzalne widoki na Liptów i Spisz. Ważne numery telefoniczne Tatrzańskie Biuro Informacji Starý Smokovec 00421/52/4423440 Štrbské Pleso 00421/52/4492391 Tatranská Lomnica 00421/52/4468119 www.tatry.sk Zrzeszenie Ruchu Turystycznego 00421/52/4423127 6 7

Kozica Tatrzańska Dolina Małej Zimnej Wody Orzeł skalny Tatrzański Park Narodowy jest najstarszym parkiem narodowym na Słowacji. Wyjątkowa tatrzańska przyroda z mnóstwem stromych zboczy, skalistych szczytów, lodowcowych form, głębokich dolin, przeźroczystych jak kryształ jezior i wodospadów została uznana za park narodowy w 1949 roku. Utworzenie parku było wynikiem wieloletnich zabiegów i starań ekologów, którzy dążyli do zachowania dla przyszłych generacji jednego z najpiękniejszych i najbardziej cennych miejsc w środkowej Europie. W 1993 roku Tatrzański Park Narodowy został zapisany na listę światowych rezerwatów biosferycznych UNESCO. Tatrzański Park Narodowy zajmuje powierzchnię 741 km 2. Obejmuje swoim zasięgiem słowacką część Tatr Zachodnich i Tatr Wysokich oraz całe Tatry Bielskie. Najwyższy szczyt Słowacji - Gerlach (2654 m) króluje w środku Tatr Wysokich, znajduje się tu również 25 innych wierzchołków, których wysokość wynosi ponad 2500 m. Lodowce utworzyły tu przepiękne doliny. Największą jest Dolina Cicha (Tichá dolina) o długości 16 km. Najczęściej odwiedzanymi natomiast są: Dolina Młynicy (Mlynická), z wylotem tuż przy Jeziorze Szczyrbskim, 7,5 km długa Dolina Mięguszowiecka (Mengusovská) i Dolina Bielska (Belianska) wiodąca na Krywań (2494 m n.p.m.). Szczyt, na który od 1841 roku regularnie, każdego roku odbywają się tzw. narodowe wejścia. Atrakcją tatrzańskich dolin są i wodospady. Najczęściej odwiedzane są Wodospady Zimnej Wody (Vodopády Studeného potoka) trzypoziomowy Wodospad Kmetia w Dolinie Nefcerka o wysokości 80 m. Nazwę swoją zawdzięcza wybitnemu słowackiemu uczonemu i współzałożycielowi Słowackiego Muzeum Narodowego Andrejowi Kmetiowi (1841-1908). W Tatrzańskim Parku Narodowym znajduje się prawie 120 jezior o łącznej powierzchni ponad 3 km 2. Najwyżej położonym jest Jezioro Lodowe - Modré pleso (2192 m) znajdujące się w Dolinie Małej Zimnej Wody (Malá Studená dolina), a największym jest Jezioro Hincowo - Hincovo pleso (20,08 ha), którego głębokość wynosi 53 m. W Tatrzańskim Parku Narodowym spotykamy się z bogatą florą i fauną. Rośnie tu ponad 1300 gatunków roślin i prawie 20 tatrzańskich i zachodniokarpatskich endemitów. Tatrzańskie lasy zamieszkuje 8 gatunków płazów, 3 gatunki gadów, 115 gatunków ptaków i 42 gatunki ssaków. Żyją tu również rzadko spotykane gatunki zwierząt, które w zachodniej Europie już dawno wymarły - niedźwiedź brązowy, wilk pospolity, ryś pospolity, wydra rzeczna i orzeł skalny. Symbolem Tatr jest kozica, a w zasadzie jej wyjątkowy podgatunek, który po skończeniu ery lodowcowej rozwijał się tylko na tutejszych terenach i dlatego też różni się od swoich krewniaków z Alp lub z Bałkanów. Niestety ich liczba wciąż maleje i obecnie w Tatrach jest ich około 200 sztuk. Z inicjatywy społecznej powstał "Projekt ochrony kozicy tatrzańskiej", jednego z najbardziej cennych unikatów Tatr. Siedziba zarządu Tatrzańskiego Parku Narodowego znajduje się w Tatrzańskiej Łomnicy, tutaj też znajduje się wystawa przyrody tatrzańskiej, stacja badawcza oraz Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego. 8 9

Szarotka alpejska Elektryczna kolejka zębata Szczyrba - Jezioro Szczyrbskie Wodospady Zimnej Wody Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego nawiązuje do tradycji muzealnych, które w tym regionie sięgają aż do roku 1883, kiedy to Stowarzyszenie Węgierskie Karpat założyło pierwsze muzeum w Popradzie. Po przeprowadzce do Tatrzańskiej Łomnicy, otwarcie nowego muzeum nastąpiło z okazji 20 rocznicy założenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Obejrzenie zbiorów muzealnych z ekspozycjami botaniki, zoologii, historii, kartografii, geologii, i etnografii może nam się przydać przy poznawaniu piękna tatrzańskiej przyrody. Najcenniejszym eksponatem historycznej części muzeum jest herbarz zakonnika Cypriana z Czerwonego Klasztoru z XVIII wieku. GÓRSKA SŁUŻBA RATOWNICZA (Horská záchranna služba) jest wyspecjalizowaną zawodową górską organizacją ratowniczą, która pełni całodobowy dyżur w swoim centrum w Starym Smokowcu. Ma 19 stałych pracowników i wielu ochotników, którzy ratują zranionych turystów i taterników, udzielają informacji zwiedzającym Tatry, patrolują obszary TANAP - u, ale również znakują szlaki turystyczne i zaopatrują je w tabliczki orientacyjne. W sezonie zimowym dyżurują na trasach narciarskich, zajmują się mierzeniem śniegu i prognozą zagrożenia lawinowego, utrzymują łączność radiową z odległymi miejscami oraz zajmują się utrzymaniem punktów ratowniczych rozmieszczonych w całych górach. Na obszarze TANAP - u zwiedzający mogą poruszać się tylko po oznakowanych szlakach turystycznych i narciarskich. Główne szlaki turystyczne otwarte są od 15.06. do 31.10., w sezonie zimowym czynne są tylko szlaki wiodące do wysokogórskich schronisk i hoteli. Podczas pobytu w górach zwiedzający powinien sam ocenić granice własnych możliwości, sprawności i wyposażenia, a, jeżeli jest się niepewnym, nie posiada się odpowiedniego wyposażenia należy skontaktować się: ze Związkiem Przewodników Górskich, Tatrzańską Służbą Ratowniczą lub ze szkołą narciarską, biurem podróży, czy wypożyczalnią sprzętu. Kolejka linowa łącząca Tatrzańską Łomnicę ze Szczytem Łomnicy System komunikacyjny miasta Tatry Wysokie jest kombinacją ruchu drogowego i kolejowego. Osią ruchu drogowego jest "Droga Wolności" (Cesta Slobody), która w kierunku z zachodu na wschód łączy główne tatrzańskie miejscowości. Ruch kolejowy to 35 km długa trasa Tatrzańskiej Kolejki Elektrycznej na dwóch trasach - Tatrzańska Łomnica - Stary Smokowiec i Stary Smokowiec - Jezioro Szczyrbskie. Pociąg elektryczny łączy Poprad z Eurocampem i Tatrzańską Łomnicą, a kolejka zębata jeździ na 5- km odcinku ze Szczyrby (Štrba) do Jeziora Szczyrbskiego. Na terenie miasta Wysokie Tatry znajduje się wiele unikalnych górskich środków transportu. W 1908 roku została oddana do użytku naziemna kolejka linowa Stary Smokowiec - Siodełko (Hriebienok). Jej dwa wozy wahadłowym sposobem pokonują 354 m różnicę wysokości. Jej radykalną techniczną modernizację przeprowadzono w 1970 roku, kiedy to w Tatrach odbywały się Mistrzostwa Świata w narciarstwie klasycznym. Obecnie jej przepustowość wynosi 900 osób za godzinę. W 1941 roku została zbudowana kolejka linowa łącząca Tatrzańską Łomnicę ze Szczytem Łomnicy, ze stacją pośrednią nad Jeziorem Skalistym. Długość całej trasy wynosi 6040 m, a różnica wzniesień 1722 m. Jej parametry aż do roku 1958 pozwalały zaliczać ją do europejskiej czołówki. W latach 1986-1989 została przeprowadzona jej całkowita rekonstrukcja. Pojemność wagonu kolejki z Jeziora Skalistego na Szczyt Łomnicy się nie zmieniła (15 osób), ale jej parametry techniczne i stopień bezpieczeństwa są porównywalne z nowoczesnymi światowymi parametrami urządzeń tego typu. Korzystają z niej nie tylko turyści i narciarze, ale również astronomowie ze Słowackiej Akademii Nauk oraz członkowie Górskiej Służby Ratowniczej, którzy swoją siedzibę mają na Przełęczy Łomnickiej. Ponieważ kolejka linowa nie była w stanie zaspokoić potrzeb turystów udających się do Doliny Skalistej to w 1973 roku została oddana do użytku kolejka gondolowa na odcinku Tatrzańska Łomnica - Jezioro Skaliste (stacja pośrednia Start). Po jej rekonstrukcji w 1995 roku ma ona 108 czteroosobowych kabin. Odległość 3682 m pokonuje w ciągu 12,4 min. Z przepustowością 900 osób za godzinę jest w stanie zaspokoić potrzeby turystów udających się nad Jezioro Skaliste nawet w największym szczycie. W chwili obecnej zastępuje odstawioną z przyczyn technicznych kolejkę linową na trasie Tatrzańska Łomnica - Jezioro Skaliste. Naziemna kolejka linowa Stary Smokowiec - Siodełko Górska Służba Ratownicza 00421/52/442 28 20, 00421/52/442 28 55, 00421/903/624869 www.hzs.sk Telefony alarmowe do centralnego ośrodka dyspozycyjnego w Popradzie 00421/18300 (ze wszystkich sieci) Międzynarodową bramą wjazdową do Tatr Wysokich jest lotnisko Poprad - Tatry, położone w odległości 12 km od Starego Smokowca. Jest jednym z najwyżej położonych lotnisk w Europie - leży na wysokości 718 m n.p.m. - położone jest wyżej jak austriacki Innsbruck. Jest również "bramą" do 4 parków narodowych, 5 rezerwatów pamiątkowych znajdujących się w najbliższej okolicy, jak i do ośrodków sportów zimowych i turystyki letniej w Tatrach Wysokich i Niżnych, na Spiszu, Orawie, i Liptowie. Lotnisko służy nie tylko do lotów krajowych i międzynarodowych, ale wykorzystywane jest również przez helikoptery Górskiej Służby Ratowniczej (HZS) podczas akcji ratowniczych w Tatrach Wysokich. 10 11

Schronisko nad Jeziorem Zielonym Widok do Doliny Mięguszowieckiej Schronisko "Téryho chata" w Dolinie Małej Zimnej Wody Turyści zagraniczni Tatrami zaczęli się interesować dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Do dziewiczej przyrody "olbrzymów" z roku na rok przyjeżdżało coraz więcej gości. Rozwój turystyki pieszej spowodował założenie organizacji turystycznych, i utworzenie związku zawodowych przewodników górskich, którzy przyczynili się do udostępnienia piękna przyrodniczego Tatr budując szlaki turystyczne i schroniska. Najstarszym kamiennym schroniskiem jest Schronisko Rainera (Malá Rainerova útulňa) z 1863 roku, w którym po rekonstrukcji zainstalowano ekspozycję historii górskich tragarzy. Następnie zostały zbudowane schroniska: nad Jeziorem Zielonym (1551 m n.p.m.), Dom Śląski (Sliezsky dom) nad Jeziorem Wielickim (1970 m n.p.m.), schronisko Zbojnícka chata znajdujące się w górnej części Doliny Wielkiej Zimnej Wody. Najwyżej położonym schroniskiem jest Chata pod Rysami, (2250 m n.p.m.), która zaopatrywana jest przed wszystkim przez górskich tragarzy. Schronisko Téryho chata (2015 m n.p.m.) znajdujące się w Dolinie Małej Zimnej Wody wraz ze Schroniskiem nad Jeziorem Popradzkim (1500 m n.p.m.) są najczęściej odwiedzanymi schroniskami. Magistrala Tatrzańska o długości 70 km jest ruchliwą trasą z przepięknymi widokami na szczyty Tatr z jednej strony i Kotlinę Podtatrzańską z drugiej. Magistrala łączy najpiękniejsze miejscowości Tatr Wysokich: Jezioro Szczyrbskie, Jezioro Popradzkie, Siodełko, Jezioro Skaliste, Schronisko nad Jeziorem Zielonym, Przełęcz pod Kopą (Kopské sedlo). Trasę tą można pokonać w ciągu 4 do 5 dni. Dla turystyki pieszej Siodełko (krańcowa stacja linowej kolejki naziemnej ze Starego Smokowca) jest najbardziej wyszukiwanym punktem startowym, skąd prowadzą niezbyt forsowne trasy do Schroniska Zamkowskiego (45 min.), Domu Śląskiego (2 godz.), do Wodospadów Zimnej Wody (30 min.), i trudniejszej do Schroniska Téryho (2 godz. 45 min.) i Schroniska Zbójnickiego. Takim ulubionym punktem startowym jest też Jezioro Skaliste (dojazd kolejką gondolową z Tatrzańskiej Łomnicy) skąd prowadzi niezbyt trudna trasa na Siodełko lub w dół do Tatrzańskiej Łomnicy. Jezioro Szczyrbskie oferuje oprócz spacerów wokół tafli wody wyprawę do wodospadów Skok, Bystrego Przechodu (Bystré sedlo) w górę Doliną Młynicy lub szlak do Schroniska nad Jeziorem Popradzkim (mogą go pokonać nawet dzieci). Nieopodal w lasku limbowym znajduje się "Cmentarz Symboliczny" ofiar gór, z charakterystycznymi rzeźbionymi krzyżami i kapliczką na ścianie, której widnieje stale aktualne motto "Zmarłym na pamiątkę - żyjącym ku przestrodze". Bardziej zaawansowanych turystów przyciągają wejścia na szczyty tatrzańskie. Najbardziej popularnymi są Rysy (2499 m n.p.m.) i Krywań (2494 m n.p.m.), ale na Gerlach (2654 m n.p.m.), Łomnicę (2634 m n.p.m.) i Lodowy (2627 m n.p.m.) można wchodzić tylko z przewodnikiem górskim. Wszystkie przeznaczone dla turystów szlaki w Tatrzańskim Parku Narodowym są oznakowane (kolor czerwony, zielony, niebieski i żółty). Znakowane drogi i ścieżki są w TANAP - ie rozmieszczone tak, aby umożliwić dotarcie do najważniejszych atrakcji turystycznych. Ich całkowita długość wynosi prawie 600 km. Podzielić je można według stopnia trudności na najłatwiejsze - spacerowe, trasy po dolinach oraz wspinaczki na znaczne wysokości - wejścia na przełęcze i szczyty. Dla miłośników turystyki rowerowej w Tatrach jest wyznaczonych kilka tras. Biała Woda - Schronisko nad Jeziorem Zielonym (910m - 1560m) o długości 7,8 km, to bardzo trudna trasa, którą pokonywać można tylko na rowerach górskich. Tatrzańska Łomnica - Start (910m - 1140m) o długości 2,1 km, trasa średniej trudności, ale również tylko dla rowerów górskich. Stary Smokowiec - Siodełko (1000m - 1260m) o długości 2,3 km, trasa dla zaawansowanych rowerzystów. Jezioro Szczyrbskie - Jezioro Popradzkie (1325m - 1500m) o długości 4,5 km, trasa średnio trudna. Tatrzańska Polanka - hotel górski Dom Śląski (990m - 1663m) o długości 6,8 km należy do najtrudniejszych i najdłuższych. Symboliczny cmentarz Schronisko "Zbojnícka chata" 12 13

Jezioro Szczyrbskie - areal narciarski Interski, z tyłu Solisko Po odkryciu Tatr przez turystów pieszych niebawem zadomowiły się tu i sporty zimowe. Pierwszym znanym narciarzem był lekarz Mikulasz Szontagh, który narty używał w czasie polowań w zimie. W 1899 roku w okolicach Jeziora Szczyrbskiego odbyły się pierwsze kursy narciarskie, a po dwóch latach i pierwsze zawody. Pierwszą drewnianą skocznię wybudowano nad Tatrzańską Polanką. We współczesnej historii Tatr momentem zwrotnym był rok 1970, kiedy to na Jeziorze Szczyrbskim odbyły się Mistrzostwa Świata w narciarstwie klasycznym. Dla potrzeb mistrzostw wyrósł w Dolinie Młynicy nowoczesny ośrodek sportów zimowych tzw. "Areał snów", który należy do najlepiej wyposażonych ośrodków tego typu z terenami zjazdowymi dla dyscyplin alpejskich, trasami narciarstwa biegowego i skoczniami. W ośrodku odbyło się wiele zawodów międzynarodowych, a także zimowych Uniwersjad. Znajdują się tutaj tereny różnej trudności. "Interski" i "Esiczko" są terenami przeznaczonymi dla bardziej zaawansowanych narciarzy, ale dolne części ich zbocz są odpowiednie i dla dzieci. Bardziej wymagający narciarze mogą korzystać ze zbocza "Soliska". W "Areale snów" działają dwie kolejki krzesełkowe i parę wyciągów narciarskich. Okolice Starego Smokowca oferują narciarzom z Siodełka trasę saneczkową o długości 3 km oraz stosunkowo łatwą trasę zjazdową - Jakubkowa Łąka (Nowy Smokowiec) i zbocze w pobliżu hotelu Bellevue (Górny Smokowiec). Wjazd na Siodełko odbywa się naziemną kolejką linową, której dolna stacja znajduje się przy hotelu Grand. W okolicach Tatrzańskiej Łomnicy najbardziej interesującym miejscem dla narciarzy jest przede wszystkim Jezioro Skaliste - najwyżej położony ośrodek narciarski w Tatrach Wysokich, gdzie na nartach można jeździć jeszcze i w maju. Dostać się tam można kolejką gondolową. Stosunkowo trudne zbocze Przełęczy Łomnicy (2190 m n.p.m.) polecić możemy tylko wyjątkowo dobrym narciarzom. Najdłuższa trasa zjazdowa w Tatrach Wysokich wiedzie z Jeziora Skalistego do Tatrzańskiej Łomnicy. Tak zwane "Jamy" w pobliżu skoczni narciarskich Tatrzańskiej Łomnicy są przeznaczone przede wszystkim dla narciarzy bardziej zaawansowanych, zaś Słoneczna Łąka i łąki przy hotelu Morawa dla początkujących i dla dzieci. Wyśmienite warunki do uprawiania narciarstwa biegowego, z kilkoma przygotowywanymi trasami, oferuje "Areał snów" na Jeziorze Szczyrbskim. Pozostałe trasy tego typu wiodą po ścieżkach Drogi Wolności z Nowego Smokowca aż do Nowej Polanki, jak również i w innych okolicach Tatrzańskiej Łomnicy. Skialpińści (zwolennicy narciarstwa ekstremalnego) znajdą w Tatrzańskim Parku Narodowym 15 stosunkowo różnorodnych pod względem trudności tras. Tatry Wysokie i ich okolice oferują swoim gościom o każdej porze roku bardzo różnorodny program sportowy. Oprócz ww. wymienionych sportów można tu jeździć na koniach, uprawiać paragliding lub loty tandemowe z Przedniego Soliska (2093 m n.p.m.) oraz inne sporty ekstremalne. Wyjątkowym przeżyciem są również loty wycieczkowe samolotem, podczas których z perspektywy ptaka można podziwiać niepowtarzalne widoki na zaśnieżone szczyty Tatr. 14 15

Zamek Spiski Spływ tratwami po Dunajcu W okolicach Tatr znajduje się wiele będących po ochroną parków przyrody. Wśród nich należy wymienić Pieniny, znane ze słynnych spływów tratwami po Dunajcu. Słowacki Raj oferujący turystykę wśród wąskich dolin, kanionów i wapiennych wąwozów. Oddalony o parę kilometrów Liptów przyciąga swoimi różnorodnymi źródłami mineralnymi, rozległym systemem jaskiń o długości 24 km, wśród których najbardziej znana i dostępna dla zwiedzających to Jaskinia Demianowskia (Demänovská jaskyňa) i wreszcie "liptowskie morze" - zbiornik wodny Liptowska Mara. Spisz obfituje w znajdujące się pod ochroną historyczne obiekty i miejskie rezerwaty architektury średniowiecznej: Lewocza, Kieżmark, Spiska Sobota, a także wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO Spiski Zamek i Spiską Kapitułę oraz inne cenne zabytki sakralne. Drewniany "artykułowy" kościół w Kieżmarku został wybudowany w 1771 roku bez jednego gwoździa. Najwyższym gotyckim ołtarzem skrzydłowym w Europie środkowej może poszczycić się kościół parafialny św. Jakuba w Lewoczy. Ołtarz jest dziełem rzeźbiarza mistrza Pawła. Malownicza kraina na północy Słowacji to Orawa, która wyróżnia się nie tylko przepięknym środowiskiem, ale również i swoimi zabytkami. Zamek Orawski to najczęściej odwiedzany zamek na Słowacji, a do atrakcji tych okolic należą m.in. kąpielisko Orawic z wodą termalną o temperaturze 57 C, które jest czynne przez cały rok oraz wyspa Slanicka (Slanícky ostrov umenia) - wyspa sztuki, znajdująca się pośrodku największego zbiornika wodnego Orawy. Często odwiedzanymi przez turystów są również zabytkowe rezerwaty architektury ludowej - Podbiel z największym kompleksem drewnianych chat z Orawy oraz Muzeum Wsi Orawskiej w Zubercu - Brestowej. Śladami starych tradycji ludowych możemy wybrać się do oryginalnej wioski góralskiej Żdiar lub Pribyliny, gdzie znajduje się Muzeum Wsi Liptowskiej, z gotycko - renesansowym kościołem z wyjątkowymi malowidłami ściennymi. Kościół parafialny św. Jakuba w Lewoczy 16 17

Muzeum Wsi Liptowskiej w Pribyline Tradycyjnie już od wielu lat, corocznie w lipcu w podtatrzańskiej miejscowości Wychodna odbywają się uroczystości folklorystyczne w czasie, których wioska żyje tańcem, śpiewem, muzyką ludową, jarmarkiem rzemiosła ludowego, a odwiedzający mają okazję do skosztowania słowackich potraw. Natomiast w miesiącu sierpniu w Zubercu - Brestowej odbywają się Podrohaczskie uroczystości folklorystyczne. Mieszkańcy Tatr nie zapominają i o odpoczynku dla swoich gości. Po uciążliwych sportowych wyczynach na pewno dobrze nam zrobi wizyta rozrywkowego parku wodnego. Z oddziaływania termalnych wód podziemnych można korzystać przez cały rok w Aquaparku Tatralandia w pobliżu Liptowskiego Mikulasza. Znajduje się tu dziewięć basenów przeznaczonych na relaksowanie (36-38 C) i uprawianie sportów, 18 zjeżdżalni wodnych, 13 saun, skorzystać tutaj można z wyjątkowej terapii solnej wraz z inhalacją oraz popływać w kole ratunkowym po dzikiej rzece. W Popradzie zaś znajduje się AquaCity, które również oferuje wiele możliwości do wypoczynku m.in. kompleks krytych i otwartych basenów z przeźroczystą wodą o temperaturze 28 C, wpływającą do basenów ze stali nierdzewnej i wanien perełkowych z gejzerem. W tutejszym basenie dla dzieci temperatura wody jest wyższa o 6-8 C stopni. Uroczystości folklorystyczne w Wychodnej Ján Zoričák: Asteroid, 1995 Aquapark w pobliżu Liptowskiego Mikulasza Sztuka współczesna i jej trendy prezentowane są w Tatrzańskiej Galerii, w Domu Fotografii i w Żółtym Domu V. Van. Gogha w Popradzie. W Żdiari natomiast znajduje się nietradycyjna galeria sztuki szklarskiej Jána Zoričáka. I wreszcie ofertę swoją przedstawia słowacka gastronomia, która może pochwalić się wieloma kulinarnymi narodowymi specjałami. Do tradycyjnych i ulubionych słowackich dań należy kapustnica (swoisty rodzaj kapuśniaku). Na tak małym obszarze Słowacji znane jest prawie jej 300 rodzajów. Tak samo różnorodną jest oferta słowackich haluszek (kluski ziemniaczane), które pod różnymi nazwami znajdujemy w jadłospisach - furmańskie, bryndzowe, koronkarskie itp. Z mięs warto popróbować płonącą ciupagę, specjały z dziczyzny i typowe wyroby ze świnobicia (kaszanki, kiełbaski itp.). Nie należy jednak zapomnieć na tradycyjną słowacką Śliwowicę i swoim bukietem oryginalne i wyśmienite wina słowackie, bez których nie może się odbyć żadna gościna. Oryginalna wioska góralska Żdiar Zamek Orawski Życzymy, więc smacznego, fantastycznych wrażeń i do szybkiego zobaczenia w niebotycznych, najmniejszych górach świata - Tatrach Wysokich. 18 19