WSTĘP SPIS TREŚCI Wolności nie można tylko posiadać. Trzeba ją stale, stale, stale zdobywać. Jan Paweł II Słowo wstępne 1 Bogurodzica 2 Mazurek Dąbrowskiego 3 Ostatni mazur 4 Rota 5 Raduje się serce /Pierwsza Kadrowa/ 6 Przybyli ułani 7 Warczą karabiny 8 Pierwsza brygada /Legiony 9 Ej dziewczyno 10 Modlitwa partyzancka 11 Kołysanka leśna 12 Czerwone maki 13 Hymn Sybiraków 15 Ojczyzno ma 17 Placówki, które włączyły się w Patriotyczne Śpiewanie 2016 18 Delegacje, które wzięły udział w Patriotycznym Śpiewaniu 2016 19 W różnych okresach historycznych polskie pieśni patriotyczne towarzyszyły naszym rodakom w drodze do odzyskania wolności ojczyzny. Miały one ogromne znaczenie dla żołnierzy. Na przestrzeni wieków powstało ich bardzo wiele. Pieśni o ojczyźnie, dla ojczyzny i z tęsknoty za wolnością pochodzą z różnych okresów w historii Polski. Powstawały w szeregach żołnierskich, powstańczych czy legionach. Powstawały też na polach bitew i barykadach, więzieniach i łagrach, często w obozach i na emigracji. Słowa pieśni przekazywano w formie ustnej albo w formie tekstu pisanego na różnych skrawkach papieru. Dodawały odwagi i nadziei, były stałym orężem wojska polskiego. Były podporą w chwilach zwątpienia, w ciężkich czasach zaborów, powstań i wojen, w okresach walk o niepodległość ojczyzny. Pozwalały na chwilę zapomnieć o oddaleniu od rodzinnego domu, a także o samotności i tęsknocie na obczyźnie, dając ciepło w sercu i nadzieję na wolną Polskę. Pieśni patriotyczne, podobnie jak Ci, którzy je tworzyli i śpiewali przetrwały wiele, przetrwały pomimo grożących konsekwencji za śpiewanie niektórych z nich. A dziś Dziś te pieśni są swoistą lekcją polskiej historii. Wzruszają do łez i skłaniają do zadumy nad tamtymi wydarzeniami i ludzkimi dramatami. Dziś należy o te pieśni dbać, przekazywać i utrwalać w pamięci to, co stanowi szlachetność, piękno i wartość, to nasz współczesny patriotyzm, a zarazem hołd złożony na grobach poległych za wolność naszej Ojczyzny, rozproszonych po całym świecie. Dziś winniśmy pamiętać. Ponadto powołaniem współczesnego patrioty jest dążenie do odkrywania prawdy historycznej i jej poznawanie, by przywracać należną pamięć i dobre imię wszystkim Tym, którym to zostało odebrane. To także bycie na co dzień człowiekiem uczciwym, porządnym i prawym, świadomym swoich ponad tysiącletnich korzeni. Wreszcie - to mądrość w codziennym podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów, to pozostawanie w zgodzie z własnym sumieniem. Miejmy nadzieję, że to nasze wspólne patriotyczne śpiewanie stanie się okazją do przypomnienia sobie polskiej historii oraz do mądrej refleksji nad teraźniejszością i przyszłością Rzeczypospolitej. 20 1
BOGURODZICA Bogurodzica, Dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U Twego Syna, Gospodzina, Matko zwolena, Maryja, Ziści nam, spuści nam! Kyrie eleison. Twego dzieła Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze! Słysz modlitwę, jąż nosimy. A dać raczy, Jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt! Kyrie eleison. Jest to najstarsza polska pieśń religijna, a zarazem najstarsza pieśń bojowa polskiego rycerstwa, anonimowego autorstwa. Śpiewana była przed wielkimi bitwami, a także podczas koronacji królów i przy wydawaniu ważniejszych dekretów państwowych jeszcze we wczesnym średniowieczu. Pochodzi prawdopodobnie z końca XIII w. Była oficjalnym hymnem dynastii Jagiellonów. Jan Długosz w swoich Kronikach nazywa ją patrium carmen, czyli pieśnią ojczystą. Można ją więc określić jako ówczesny hymn narodowy. Bogurodzica jest pieśnią o charakterze wstawienniczo-modlitewnym: zbiorowość wiernych zwraca się w pierwszej zwrotce do Maryi jako Bożej Rodzicielki, w drugiej zaś - do Chrystusa z powołaniem się na św. Jana Chrzciciela o usłyszenie ludzkich głosów, wysłuchanie modlitw, następnie o dar pobożnego życia na ziemi i wiecznego zbawienia. Ten skarb polskiej kultury jest hymnem ciągle żywym, rozbrzmiewa w kościołach, na koncertach i uroczystościach państwowych, dając świadectwo ciągłości naszej duchowej tradycji. Śpiewamy ją zawsze w postawie stojącej. DELEGACJE SZKÓŁ, KTÓRE WZIĘŁY UDZIAŁ W P A T R I O T Y C Z N Y M Ś P I E W A N I U 2016 Przedszkole Samorządowe Nr 29 "Fantazja" Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Księdza Jana Twardowskiego Szkoła Podstawowa Nr 7 im. Hugona Kołłątaja Szkoła Podstawowa Nr 12 im. Zygmunta Glogera Szkoła Podstawowa Nr 14 z Oddziałami Integracyjnymi Szkoły Podstawowej Nr 21 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego Szkoła Podstawowa Nr 28 im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Szkoła Podstawowa Nr 34 im. gen. Józefa Bema Szkoła Podstawowa Nr 37 im. Kazimierza Górskiego Szkoła Podstawowa Nr 43 im. prof. Simony Kossak Szkoła Podstawowa Nr 44 im. Stanisława Moniuszki Publiczne Gimnazjum Nr 2 im. 42 Pułku Piechoty Publiczne Gimnazjum Nr 6 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Seweryna Nowakowskiego Publiczne Gimnazjum Nr 15 im. Wiesława Kazaneckiego Publiczne Gimnazjum Nr 18 im. króla Stefana Batorego III Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego IV Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida Zespół Szkół Nr 1 im. gen. Władysława Sikorskiego Zespół Szkół Nr 3 Zespół Szkół nr 16 Zespół Szkól Nr 17 Zespół Szkół Gastronomicznych Zespół Szkół Integracyjnych Nr 1 Zespół Szkół Mechanicznych CKP Nr 2 im. Św. Józefa Zespół Szkół Sportowych Nr 1 im. Synów Pułku Zespół Szkół Technicznych im. gen. Władysława Andersa Zespół Szkół w Sobolewie 2 19
PLACÓWKI, KTÓRE WŁĄCZYŁY SIĘ W P A T R I O T Y C Z N E Ś P I E W A N I E 2016 Przedszkole Samorządowe Nr 1 Przedszkole Samorządowe Nr 10 Przedszkole Samorządowe Nr 20 Przedszkole Samorządowe Nr 21 "Na Bojarach" Przedszkole Samorządowe Nr 28 Przedszkole Samorządowe Nr 29 "Fantazja" Przedszkole Samorządowe Nr 31 Przedszkole Samorządowe Nr 39 Przedszkole Samorządowe Nr 48 "Bajkowa Kraina" Przedszkole Samorządowe Nr 51 "Przyjazne" Przedszkole Samorządowe Nr 52 Kubusia Puchatka Przedszkole Samorządowe Nr 58 Integracyjne im. Jana Wilkowskiego Przedszkole Samorządowe Nr 64 "Akademia Jasia i Małgosi" Przedszkole Samorządowe Nr 76 " Na Zielonych Wzgórzach" Przedszkole Samorządowe Nr 80 Przedszkole Samorządowe Nr 81 "Brzoskwiniowy Raj" Przedszkole Samorządowe Nr 82 Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Juliusza Słowackiego Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Księdza Jana Twardowskiego Szkoła Podstawowa Nr 12 im. Zygmunta Glogera Szkoła Podstawowa Nr 34 im. gen. Józefa Bema Szkoła Podstawowa Nr 43 im. prof. Simony Kossak Publiczna Szkoła Podstawowa w Długołęce Stowarzyszenie "Edukator" w Łomży Publiczne Gimnazjum Nr 2 im. 42 Pułku Piechoty Publiczne Gimnazjum Nr 15 im. Wiesława Kazaneckiego Publiczne Gimnazjum Nr 18 im. króla Stefana Batorego IV Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida Zespół Szkół Nr 1 im. gen. Władysława Sikorskiego Zespół Szkół Nr 3 Zespół Szkół Technicznych im. gen. Władysława Andersa Zespół Szkół w Kalinówce Kościelnej Zespół Szkół im. ks. Jerzego Popiełuszki w Juchnowcu Górnym Zespół Szkół w Jaświłach Zespół Szkół w Sobolewie MAZUREK DĄBROWSKIEGO Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy, Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy. Ref.: Marsz, marsz Dąbrowski, Z ziemi włoskiej do Polski, Za Twoim przewodem Złączym się z narodem. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, Będziem Polakami, Dał nam przykład Bonaparte, Jak zwyciężać mamy. Ref.: Marsz, marsz Dąbrowski Jak Czarniecki do Poznania Po szwedzkim zaborze, Dla Ojczyzny ratowania Wrócim się przez morze. Ref.: Marsz, marsz Dąbrowski Rok 1795 - tragiczny rok w naszej historii. To trzeci, ostatni rozbiór Polski, którego dokonali nasi sąsiedzi: Rosja, Prusy i Austria. Polska zniknęła z mapy świata. Nie mieliśmy państwa, lecz stworzyliśmy polskie wojsko na obcej ziemi, we Włoszech, u boku Napoleona, który walczył z naszymi zaborcami. Tragedia rozbiorów sprawiła, że Mazurek Dąbrowskiego - Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, pieśń o unikatowym dla Polski znaczeniu, powstała na terenach, które nigdy do Polski nie należały. Charakteryzuje ją prostota i ludowy charakter muzyki. Dzięki temu Mazurek Dąbrowskiego był utworem śpiewanym z radością nie tylko przez wojsko, ale nawet nuconym przez przedstawicieli różnych klas społecznych. Do tego słowa, które w lipcu 1797 roku napisał Józef Wybicki, budziły nadzieję i nawoływały do zbrojnej walki o ojczyznę. 28 kwietnia 1927 roku Mazurek Dąbrowskiego stał się oficjalnie polskim hymnem narodowym, co potwierdza zapis w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. 18 3
OSTATNI MAZUR Jeszcze jeden mazur dzisiaj, Choć poranek świta, Czy pozwoli panna Krysia?, Młody ułan pyta. I niedługo błaga, prosi, Bo to w polskiej ziemi, /W pierwszą parę ją unosi, A sto par za niemi./bis On jej czule szepcze w uszko, Ostrogami dzwoni, W pannie tłucze się serduszko I liczko się płoni. Cyt, serduszko, nie płoń liczka, Bo ułan niestały, /O pół mili wre potyczka, Słychać pierwsze strzały./bis Słychać strzały, głos pobudki, Dalej na koń, hura! Lube dziewczę, porzuć smutki, Zatańczym mazura! Jeszcze jeden krąg dokoła, Jeden uścisk bratni, /Trąbka budzi, na koń woła, Mazur to ostatni./bis Mazur ten przez długie lata był mylnie kojarzony z wybuchem Powstania Listopadowego. Tymczasem pieśń powstała prawdopodobnie przed bitwą pod Olszynką Grochowską w 1831 r. - jednym z najkrwawszych starć powstania listopadowego. W 1831 roku polskie oddziały zatrzymały armię rosyjską, udaremniając jej szturm na stolicę. Walka pochłonęła 17 tys. ofiar, w tym 7,5 tys. Polaków. Polacy walczyli ze wściekłością raportował carowi Mikołajowi I dowodzący Rosjanami feldmarszałek Iwan Dybicz. Latami całymi snuto na temat tego utworu różne domysły i przypuszczenia. Opowiadano o powstańczym balu przed bitwą o Olszynkę Grochowską, na którym nad ranem tańczono białego mazura. Autor słów - to Ludwik Ksawery Łubiński, adwokat i poeta, uczestnik powstania styczniowego. Twórca melodii - Fabian Tymolski, autor około dwustu tańców, dzisiaj znany tylko z tej jednej pieśni. OJCZYZNO MA Poprzez kraj przeszedł okrzyk grobowy, Kiedy kat podniósł znów krwawą dłoń. Pozostały sieroty i wdowy, Ojców, mężów nastąpił zgon. Ref. Ojczyzno ma, tyle razy we krwi skąpana, Ach, jak wielka dziś Twoja rana, Jakże długo cierpienie Twe trwa. Tyle razy pragnęłaś wolności, Tyle razy tłumił ją kat, Ale zawsze czynił to obcy A dziś brata zabija brat Ref. Ojczyzno ma Biały Orzeł znów skrępowany, Krwawy łańcuch zwisa u szpon, Lecz już wkrótce zostanie zerwany Bo wolności uderzył dzwon Ref. Ojczyzno ma Ojczyzno ma jest nieoficjalnym hymnem solidarnościowej Polski lat 80. Pieśń powstała w grudniu 1981 r. w Krakowie, tuż po ogłoszeniu stanu wojennego. Autorem słów i melodii jest ksiądz Karol Dąbrowski. Jak wspomina sam autor, przy powstaniu pieśni towarzyszył mu symboliczny obraz z licheńskiego sanktuarium - Biały Orzeł skrępowany łańcuchem, lecz próbujący poderwać się do lotu. Pisząc tę pieśń ( ) myślałem o ludziach, do których ją kierowałem. Pragnąłem, by ta pieśń dała im nadzieję i umocnienie. By uwierzyli, że ta ofiara, cierpienie, łzy czy nawet śmierć wielu osób w okresie stanu wojennego, mają wartość. Że przysłużą się Ojczyźnie, doprowadzą do wolności - mówił po latach ks. Karol Dąbrowski, obecnie proboszcz w parafii pw. Matki Bożej Królowej Męczenników Polskich w Przysieku k. Torunia. W grudniu 1983 r. pieśń zabrzmiała w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie, podczas mszy za Ojczyznę. Wykonał ją zespół klerycki Michael, w którym ksiądz Karol Dąbrowski grał wcześniej jako kleryk i pisał dla niego piosenki. Po występie ks. Jerzy Popiełuszko do księgi pamiątkowej zespołu wpisał następujący tekst: Jest taki dom, który można nazwać więzieniem. Gdzie uwięzione są nasze pieśni za głośne. Gdzie umieszczony jest nasz krzyk nie słyszany Niech Wam Bóg błogosławi w Waszej służbie Bogu i ludziom poprzez słowa śpiewanej poezji. Szczęść Boże. Ks. Jerzy Popiełuszko. 4 17
Na nieludzkiej ziemi znowu polski trakt Wyznaczyły bezimienne krzyże... Nie zatrzymał nas czerwony kat Bo przed nami Polska - coraz bliżej! I myśmy szli, i szli - dziesiątkowani! Choć zdradą pragnął nas podzielić wróg I przez Ludową przeszliśmy niepokonani Aż Wolną Polskę - raczył wrócić Bóg!!! ROTA Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród. Nie damy pogrześć mowy, Polski my naród, polski lud, Królewski szczep piastowy. Nie damy, by nas gnębił wróg. Do krwi ostatniej kropli z żył, Bronić będziemy ducha, Aż się rozpadnie w proch i pył Krzyżacka zawierucha. Twierdzą nam będzie każdy próg. Nie damy miana Polski zgnieść, Nie pójdziem żywo w trumnę. Na Polski imię, na Jej cześć, Podnosim czoła dumnie. Odzyska ziemię dziadów wnuk, Autorem tekstu jest Marian Jonkajtys - wielki patriota i społecznik, Sybirak, poeta, aktor i reżyser, rzeźbiarz i plastyk. Miał zaledwie 8 lat, gdy wybuchła wojna i znalazł się pod okupacją sowiecką. Jego rodzinę dotknęły bezwzględne represje stalinowskie: ojca aresztowano i zesłano do łagru, gdzie zmarł; starszy brat, podchorąży Wojska Polskiego, zginął w walce z Armią Czerwoną. W kwietniu 1940 r. wraz z matką i pięciorgiem rodzeństwa, został wywieziony z Augustowa w stepy Północnego Kazachstanu. Po tragicznych przeżyciach powrócił do kraju w 1946 roku. Jonkajtys dziś znany, jako inicjator białostockiego Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru - nazywany jest poetą Sybiraków. Niosący brzemię żywej prawdy, w swojej twórczości upamiętnił katorgę Sybiraków. W latach 80. spisał historię własnej wywózki i opisał tragedię Polaków na Wschodzie wierszem. Do części z nich Czesław Majewski skomponował muzykę. Tak powstał m.in. Marsz Sybiraków, będący od 1990 roku hymnem Polaków przesiedlonych na Syberię. Każde słowo Hymnu Sybiraków wywołuje wzruszenie, łzy tych, którzy Sybir pamiętają każde słowo jest ważne, bo opowiada okrutną historię Ich życia. Rota towarzyszyła Polakom podczas różnych manifestacji patriotycznych i w swoim czasie pełniła rolę hymnu narodowego. Słowa tej pieśni napisała Maria Konopnicka w 1901 roku w proteście wobec nasilającej się germanizacji polskich dzieci w pruskim zaborze. W 1910 roku do tekstu poetki Feliks Nowowiejski skomponował muzykę i po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie podczas wielkiej uroczystości patriotycznej, upamiętniającej 500 rocznicę zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem. 16 5
RADUJE SIĘ SERCE /PIERWSZA KADROWA/ Raduje się serce, raduje się dusza, Gdy Pierwsza Kadrowa na wojenkę rusza. Ref.: Oj, da, oj, da, dana kompanio kochana Nie masz to jak Pierwsza, nie! Chociaż w butach dziury, na mundurach łaty, To Pierwsza Kadrowa pójdzie na armaty. Chociaż do Warszawy długą mamy drogę, Ale przejdziem migiem, byle tylko w nogę. HYMN SYBIRAKÓW Z miast kresowych, wschodnich osad i wsi, Z rezydencji, białych dworków i chat Myśmy wciąż do Niepodległej szli Szli z uporem, ponad dwieście lat! Wydłużyli drogę carscy kaci Przez Syberię wiódł najkrótszy szlak I w kajdanach szli Konfederaci Mogiłami znacząc polski trakt... Z Insurekcji Kościuszkowskiej, z powstań dwóch, Szkół, barykad Warszawy i Łodzi, Konradowski unosił się duch I nam w marszu do Polski przewodził. A myśmy szli, i szli - dziesiątkowani Przez tajgę, stepy - plątaniną dróg! A myśmy szli, i szli - niepokonani Aż "Cud nad Wisłą" - darował nam Bóg. Z miast kresowych, wschodnich osad i wsi, Szkół, urzędów, i kamienic i chat: Myśmy znów do Niepodległej szli, Jak z zaboru, sprzed dwudziestu lat. Po klęsce Powstania Listopadowego i kolejnych po nim - Powstania Krakowskiego (1846) i Styczniowego w (1863), Polacy zrozumieli, że są słabi, a zaborcy zbyt silni. Trzeba czekać. Ale jak? Kiedy l sierpnia l9l4 r. wybuchła wojna pomiędzy Rosją a Niemcami i Austrią w sercach Polaków zapłonęła nadzieja, że nadchodzi godzina wyzwolenia. Trzy państwa zaborcze rozpoczęły między sobą wojnę. Piosenka Pierwsza Kadrowa napisana została jeszcze przed 6 sierpnia 1914 roku, tj. przed dniem, w którym oddział strzelców obalił słupy graniczne między Austrią a Rosją i pod Michałowicami wkroczył na teren Królestwa Polskiego. Ten właśnie oddział strzelecki pod dowództwem porucznika Tadeusza Kasprzyckiego nazwany został Pierwszą Kadrową. Potem sława piosenki rosła wraz ze sławą bohaterki - walecznej brygady. Bo od września, od siedemnastego Dłuższą drogą, znów szedł każdy z nas: Przez lód spod bieguna północnego, Przez Łubiankę, przez Katyński Las! 6 15
Czy widzisz ten rząd białych krzyży? To Polak z honorem brał ślub. Idź naprzód, im dalej, im wyżej, Tym więcej ich znajdziesz u stóp! Ta ziemia do Polski należy, Choć Polska daleko jest stąd, Bo wolność krzyżami się mierzy, Historia ten jeden ma błąd. Ref.: Czerwone maki na Monte Cassino PRZYBYLI UŁANI Przybyli ułani pod okienko Stukają, pukają, puść panienko O Jezu, a cóż to za wojacy! Otwieraj, nie bój się, to Czwartacy Przyszliśmy napoić nasze konie Za nami piechoty pełne błonie O Jezu, a dokąd Bóg prowadzi? Warszawę odwiedzić byśmy radzi. Gdy zwiedzim Warszawę, już nam pilno Zobaczyć to stare nasze Wilno. Po drodze Białystok odwiedzimy Na Plantach, na Plantach posiedzimy. A z Wilna już droga jest gotowa Prowadzi prościutko aż do Lwowa. Pieśń powstała w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku, na kilka godzin przed zdobyciem przez Polaków klasztoru na szczycie góry, obsadzonego przez Niemców podczas słynnej bitwy o Monte Cassino. Upamiętnia ona jedną z najdłuższych i najbardziej krwawych bitew II wojny światowej, podczas której zginęło prawie tysiąc polskich żołnierzy. Zdobycie wzgórza otworzyło drogę do wyzwolenia Italii. Autorem słów piosenki był Feliks Konarski, żołnierz 2 Korpusu, ale też polski poeta, pisarz, a także znany przed wojną piosenkarz. Natomiast muzykę stworzył Alfred Schütz, także żołnierz 2 Korpusu, kompozytor, pianista i dyrygent. Po wojnie Schütz osiadł w Brazylii, a potem przeniósł się Monachium, gdzie zmarł w 1999 roku nie pozostawiając spadkobierców. W związku z tym prawa autorskie do stworzonej przez niego muzyki do Czerwonych maków na Monte Cassino przypadły Wolnemu Państwu Bawarii. We wrześniu 2015 r. Bawaria przekazała Polsce prawa autorskie do muzyki pieśni. Czerwone maki na Monte Cassino to dla Polaków jeden z najważniejszych utworów w historii. Niestety nie zawsze mógł być rozpowszechniony tak, jak mu się to należało. W latach 1948 1956 jego wykonywanie było w Polsce zakazane. Ta wesoła piosenka powstała w 1914 roku. Autorem sześciu zwrotek jest Feliks Gwiżdż - dziennikarz, działacz niepodległościowy. W czasie I wojny - oficer Czwartego Pułku Piechoty Legionów. Po wojnie senator RP, a w latach II wojny światowej oficer Armii Krajowej i uczestnik Powstania Warszawskiego. Po wojnie aresztowany przez komunistów, nie przeżył więzienia. Pozostała, znana część piosenki stanowi twórczość żołnierzy. Zwrotkę o Białymstoku przekazała nam pani Wanda Ogrodnik absolwentka Szkoły Podstawowej Nr 12 z 1939 r. Według jej relacji, zwrotkę tę śpiewano powszechnie na naszym terenie przed wojną, kiedy ona sama była dzieckiem. 14 7
WARCZĄ KARABINY CZERWONE MAKI Warczą karabiny i dzwonią pałasze - znów Piłsudski rusza w pole, a z nim chłopcy nasze, a z nim chłopcy nasze. Wodzu nasz, ty, wodzu, przewódź świętej sprawie, a każ trąbić trębaczowi, gdy staniesz w Warszawie, gdy staniesz w Warszawie. Wtedy wszystkie dzwony krakowskie zadzwonią, a Kolumnie Zygmuntowskiej Tatry się pokłonią, Tatry się pokłonią. Gdy staniesz w Warszawie, wodzu strzelcu szary, podepcz nogą z ostrogami gniazdo carskiej wiary, gniazdo carskiej wiary. Gdy staniesz w Warszawie, na królewskim grodzie, to poleci do rozprawy, co jest sił w narodzie, co sił jest w narodzie A Wisła rozniesie falami jasnemi, że nie będzie już Moskala na piastowskiej ziemi, na piastowskiej ziemi. Czy widzisz te gruzy na szczycie? Tam wróg twój się kryje, jak szczur. Musicie, musicie, musicie Za kark wziąć i strącić go z chmur. I poszli szaleni, zażarci, I poszli zabijać i mścić, I poszli jak zawsze uparci, Jak zawsze za honor się bić. Ref.: Czerwone maki na Monte Cassino, Zamiast rosy piły polską krew. Po tych makach szedł żołnierz i ginął, Lecz od śmierci silniejszy był gniew. Przejdą lata i wieki przeminą, Pozostaną ślady dawnych dni I tylko maki na Monte Cassino Czerwieńsze będą, bo z polskiej wzrosły krwi. Runęli przez ogień, szaleńcy Nie jeden z nich dostał i padł, Jak ci, z Samosierry szaleńcy, Jak ci, spod Rokitny, sprzed lat. Runęli impetem szalonym, I doszli. I udał się szturm. I sztandar swój biało-czerwony Zatknęli na gruzach, wśród chmur. Tekst powstał w Kętach w lutym 1915 r., w czasie odpoczynku 1 pułku Legionów. Autorstwo tej piosenki opartej na melodii ludowej, ustalono na podstawie Panteonu Polskiego, gdzie znajduje się informacja, że wiersz ten dotychczas nie publikowany, napisany przez legionistę Rajmunda Scholza w Piotrkowie (1915), jest wyrazem uczuć i wiary w moc Komendanta. Autor muzyki nieznany. Ref.: Czerwone maki na Monte Cassino 8 13
KOŁYSANKA LEŚNA/DZIŚ DO CIEBIE PRZYJŚĆ NIE MOGĘ/ Dziś do ciebie przyjść nie mogę, Zaraz idę w nocy mrok, Nie wyglądaj za mną oknem, W mgle utonie próżno wzrok. Po cóż ci, kochanie, wiedzieć, Że do lasu idę spać. Dłużej tu nie mogę siedzieć, Na mnie czeka leśna brać. Dłużej tu nie mogę siedzieć, Na mnie czeka leśna brać. Księżyc zaszedł hen, za lasem, We wsi gdzieś szczekają psy, A nie pomyśl sobie czasem, Że do innej tęskno mi. Kiedy wrócę znów do ciebie, Może w dzień, a może w noc, Dobrze będzie nam jak w niebie, Pocałunków dasz mi moc, Dobrze będzie nam jak w niebie, Pocałunków dasz mi moc. Gdy nie wrócę, niechaj wiosną Rolę moją sieje brat. Kości moje mchem porosną I użyźnią ziemi szmat. W pole wyjdź pewnego ranka, Na snop żyta dłonie złóż I ucałuj jak kochanka, Ja żyć będę w kłosach zbóż. I ucałuj jak kochanka, Ja żyć będę w kłosach zbóż. Dziś do ciebie przyjść nie mogę, znana też jako Kołysanka leśna jest jedną z najbardziej wzruszających piosenek partyzanckich. Powstała na przełomie 1942 i 1943 roku. Podczas okupacji śpiewano ją na Lubelszczyźnie, Wileńszczyźnie i w Kieleckiem. Do dzisiaj nie ustalono twórcy tych niezwykle pięknych strof i oryginalnej melodii. Domniemane autorstwo przypisywane bywa Stanisławowi Magierskiemu z Lublina, Bronisławowi Królowi z lwowskiej grupy poetyckiej Żagiew i Krystynie Krahelskiej Danucie. Przyjmuje się, iż piosenka została po raz pierwszy wykonana w czasie konspiracyjnego zebrania Armii Krajowej we Lwowie. Dziś do ciebie przyjść nie mogę należy do najszerzej obecnie upowszechnionych i najbardziej bodaj ulubionych pieśni partyzanckich. Sprawia to pełen zadumy i prawdy tekst oraz łagodna, wpadająca w ucho melodia. PIERWSZA BRYGADA Legiony to żołnierska nuta, legiony to straceńców los. Legiony to żołnierska buta, Legiony to ofiarny stos. Ref.: My pierwsza brygada, Strzelecka gromada. Na stos rzuciliśmy Swój życia los, na stos, na stos! O, ile mąk, ile cierpienia, O, ile krwi, przelanych łez, Pomimo to nie ma zwątpienia, Dodawał sił wędrówki kres. Krzyczeli, żeśmy stumanieni, Nie wierząc nam, że chcieć to móc. Leliśmy krew osamotnieni, A z nami był nasz drogi Wódz. Nie chcemy już od was uznania, Ni waszych mów, ni waszych łez. Skończyły się dni kołatania Do waszych serc, do waszych kies. 10 sierpnia 1924 roku w przemówieniu wygłoszonym z okazji III Zjazdu Legionistów Józef Piłsudski miał powiedzieć: Dziękuję za tę najdumniejszą pieśń, jaką kiedykolwiek Polska stworzyła. Melodia tej pieśni pochodzi sprzed 1914 roku i jest dziełem nieznanego kompozytora. Wykonywała ja orkiestra stacjonującego w Kielcach Syberyjskiego Pułku Piechoty Rosyjskiej, jako marsz. W 1917 roku do melodii marsza dołączony został tekst. Do jego autorstwa przyznawało się dwóch legionistów: Tadeusz Biernacki i zamordowany później w Katyniu - Andrzej Tadeusz Hałaciński. Pierwsza Brygada była ulubioną pieśnią Wojska Polskiego w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Dziś rozbrzmiewa podczas uroczystości patriotycznych, jako hymn Wojska Polskiego. 12 9
EJ DZIEWCZYNO, EJ NIEBOGO/MAKI/PRZEKORNA DZIEWCZYNA Ej dziewczyno, ej niebogo, jakieś wojsko pędzi drogą, skryj się za ścianę, skryj się za ścianę skryj się, skryj, skryj się, skryj. Ja myślałam, że to maki, że ogniste lecą ptaki, a to ułany, ułany, ułany, a to ułany, ułany, ułany. Strzeż się tego, co na przedzie, co na karym koniu jedzie, oficyjera, oficyjera, strzeż się, strzeż, strzeż się, strzeż! Jeśli mu się wydam miła, to nie będę się broniła, niech mnie zabiera, zabiera, zabiera, niech mnie zabiera, zabiera, zabiera. Serce weźmie, w dal pobiegnie, potem w krwawym polu legnie, zostaniesz wdową, zostaniesz wdową! Strzeż się, strzeż, strzeż się, strzeż! Łez ja po nim nie uronię, własną piersią go zasłonię, Bóg go zachowa, zachowa, zachowa, Bóg go zachowa, zachowa, zachowa. Piosenka z okresu wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 r. Została napisana prawdopodobnie w roku 1918 w ostatnich miesiącach I Wojny Światowej. Słowa ułożył Kornel Makuszyński, a muzykę Stanisław Niewiadomski. Stosunkowo krótka pieśń, dzięki czemu jest łatwa do zapamiętania w całości. Szybko została podchwycona nie tylko przez polskich żołnierzy, ale także przez cywilów. Do dzisiaj jest często śpiewana, doczekała się też przewrotnych interpretacji. MODLITWA PARTYZANCKA O, Panie, któryś jest na niebie, Wyciągnij sprawiedliwą dłoń, Wołamy ze wszech stron do Ciebie O polską moc i polską broń. Ref.: O, Panie, skrusz ten miecz, co siekł nasz kraj, Do wolnej Polski nam powrócić daj, By stał się źródłem nowej siły Nasz dom nasz kraj. O, Panie, usłysz prośby nasze, Wysłuchaj nasz tułaczy śpiew, Znad Wilii, Niemna, Bugu, Sanu, Męczeńska do Cię woła krew. W poszumie drzew, o Twórco Panie, Błogosław nasz żołnierski trud. Cokolwiek stało się lub stanie, Nie damy Kresów to nasz ślub. Pierwsza z własną melodią pieśń żołnierska z II wojny światowej. Modlitwa obozowa narodziła się w październiku 1939 r. w obozie internowanych żołnierzy polskich w miejscowości Bals, na terenie Rumunii. Pieśń dotarła do okupowanego kraju za pośrednictwem skoczków spadochronowych. Zyskała szeroki rozgłos, śpiewały ją wszystkie formacje Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Zgrupowania kresowe AK, w tym także partyzanci Okręgu Wileńskiego. Pieśń ta stała się hymnem sławnych oddziałów partyzanckich Ponurego. Autor - Adam Kowalski był kapitanem Wojska Polskiego. 10 11