KONKURS WIEDZY O HISTORII I KULTURZE ŚWIATA ANTYCZNEGO II edycja Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia Seneka Adresat konkursu: uczniowie klas I, II i III gimnazjów powiatu tomaszowskiego Cele konkursu: rozwijanie u młodzieży zainteresowania kulturą antyczną, wdrażanie do samodzielnego uczenia się i zdobywania określonych informacji z różnych źródeł, rozumienie ciągłości rozwoju kultury i trwałości ludzkich osiągnięć, dostrzeżenie w kulturze antycznej tożsamości kulturowej Polski i Europy, stworzenie uczniom uzdolnionym możliwości spełnienia kryteriów na ocenę celującą z historii i języka polskiego. kształtowanie umiejętności szlachetnej rywalizacji. Organizatorzy: Gimnazjum Nr 1 w Tomaszowie Lub. oraz doradcy metodyczni języka polskiego i historii w powiecie tomaszowskim Sprawy organizacyjne: Barbara Jaszak, Joanna Majdańska, Jolanta Piotrowska, Agnieszka Klimecka Krawczyk, Jolanta Wojciechowska, Wiesława Gruner Kontakt z organizatorami: Barbara Jaszak: 506200057, basia_jaszak@poczta.onet.pl Jolanta Piotrowska: 084 6633371 (po godz. 16) Konkurs składa się z 3 etapów. 1. Eliminacje szkolne (na podstawie opracowanego przez organizatorów testu pisemnego lub własnego pomysłu) w celu wyłonienia reprezentacji gimnazjum - marzec 2009 r. Reprezentacja szkoły liczy do 3 osób.
2. Etap powiatowy - maj 2009 r. 2 Uczniowie piszą test, który obejmuje zagadnienia podane niżej. Prace będą kodowane, a oceny dokona jury powołane przez organizatorów. Jury na podstawie liczby uzyskanych punktów ustala liczbę uczestników, którzy zakwalifikowali się do części ustnej. 3. Finał ustny maj 2009 r. Obejmuje zakres materiału podany niżej. Nad przebiegiem tej części czuwa powołane przez organizatora jury, do którego wchodzi po 1-2 przedstawicieli gimnazjów uczestniczących w etapie finałowym. Komisja konkursowa przygotowuje zestawy pytań ustnych dla uczniów. Kolejność odpowiedzi ustala się na podstawie losowania. Osoby, które zdobędą największą liczbę punktów, otrzymają Tytuł Laureata. Zakres chronologiczny Okres w dziejach Europy od powstania cywilizacji minojskiej na Krecie do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. Ogólny zakres tematyczny Treści określone: - w podstawie programowej języka polskiego i historii, - w ścieżkach międzyprzedmiotowych Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej i Edukacja filozoficzna, - przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów na ocenę celującą. Szczegółowy zakres tematyczny z historii Chronologia starożytności, geografia świata starożytnego, dzieje narodu żydowskiego opisane w Biblii, judaizm i początki chrześcijaństwa, cywilizacja minojska, początki miast państw (polis), główne zasady religii greckiej, mitologia i obrzędowość, igrzyska olimpijskie w życiu Greków, nauka, kultura i sztuka grecka, starożytna Grecja jako miejsce narodzenia filozofii, najwybitniejsi przedstawiciele filozofii starożytnej: Sokrates, Platon, Arystoteles (krótkie charakterystyki postaci), rola igrzysk olimpijskich i widowiska teatralnych, igrzyska starożytne i współczesne, przykłady literatury i sztuki starożytnej Grecji i Rzymu (zakres podręcznikowy), wojny z Persją (Maraton, Termopile, Salamina), demokracja ateńska i jej zasady, imperium Aleksandra Wielkiego, kultura hellenistyczna, początki państwa rzymskiego (legendy o założeniu Rzymu), Etruskowie w Italii, powstanie republiki rzymskiej, podboje Rzymian, narodziny cesarstwa rzymskiego, religia i obrzędowość, prawodawstwo rzymskie, kultura i sztuka starożytnego Rzymu, narodziny i rozwój chrześcijaństwa w
3 starożytnych Rzymie (prześladowania pierwszych chrześcijan, chrześcijaństwo religią państwową), przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Pojęcia, postacie, terminy i nazwy związane z historią i kulturą antyczną Palestyna Pojęcia: Żyzny Półksiężyc, monoteizm, Biblia, Dekalog, Stary Testament, Arka Przymierza, Talmud, Tora, synagoga, szabat, kahał, Ściana Płaczu, rabin, Kanaan. Postacie: Mojżesz, Dawid, Salomon. Starożytna Grecja Pojęcia: Achajowie, Mykeny, Hellenowie, polis, arystokracja, wyrocznia, mity, mitologia, dionizja, komedia, tragedia, Olimp, Olimpia, igrzyska olimpijskie, olimpiada, bogowie olimpijscy, areopag, demokracja, tyrania, archonci, stratedzy, sąd skorupkowy, agora, koń trojański, tympanon, styl dorycki, koryncki i joński, Akropol, filozofia, gimnazjum, liceum, heloci, Spartanie, falanga, hoplita, rydwan, triera, dysk, Związek Morski, kultura hellenistyczna, labirynt, pergamin. Postacie historyczne: Homer, Klejstenes, Perykles, Sokrates, Fidiasz, Leonidas, Miltiades, Temistokles, Hipokrates, Archimedes, Pitagoras. Postacie mityczne: Prometeusz, Posejdon, Apollo, Ares, Dionizos, Pan, Hades, Charon, Cerber, Nike, Temida, Herakles, Tezeusz, Parys, Helena, Agamemnon, Achilles, Odys, Penelopa. Starożytny Rzym Pojęcia: Etruskowie, Forum Romanum, patrycjusze, plebejusze, konsul, senat, trybun ludowy, cenzor, senat, kwestor, Imperium Romanum, legion, weterani, łuk tryumfalny, cesarstwo, niewolnik, Koloseum, mecenat, akwedukt, gladiatorzy, Prawo dwunastu tablic, koloni, barbarzyńcy, romanizacja, apostołowie, Ewangelia, sobór, dogmaty, herezje, mozaika, pretorianie. Postacie: Romulus i Remus, Hannibal, Horacy, Cyceron. Spartakus, Brutus, Juliusz Cezar, Wergiliusz, Sentencje łacińskie: Ad rem * Alea iacta est * Amor vincit omnia * Carpe diem * Dura lex, sed lex * Et tu, Brute, contra me? * Errare humanum est * Festina lente * Gloria victis * Ora et labora * O, tempora, o mores! * Panem et circenses * Pro publico bono * Veni, vidi, vici * Vox populi * Veto Mitologia grecka Narodziny świata. Bogowie olimpijscy: Zeus, Hera, Atena, Apollo, Artemis, Hermes, Hefajstos, Eros, Ares. Bogowie światła i powietrza: Helios. Bogowie ziemscy: Hestia, Demeter, Dionizos, Pan. Królestwo morza. Królestwo piekieł. Bóstwa doli i spraw ludzkich: Eirene, Hypnos, Mojry, Nike, Tanatos, Temida. Bohaterowie: Herakles, Tezeusz. Legendy: argolidzkie, tebańskie, korynckie. Historia wojny trojańskiej.
4 Umiejętność rozpoznawania postaci mitologicznych prezentowanych w dziele plastycznym (dzięki obecności charakterystycznego rekwizytu, sytuacji, atrybutu właściwego boga). Symbole, wyrazy, wyrażenia i zwroty obecne w świadomości i języku: ikarowy lot, syzyfowa praca, paniczny lęk, olimpijski spokój, tytaniczna praca, pięta Achillesa, puszka Pandory, węzeł gordyjski, róg obfitości, męki Tantala, pilnować jak Cerber, stajnia Augiasza Inspiracje mitologiczne w sztuce: a) rzeźba i malarstwo Myron: Dyskobol. Wenus z Milo, Grupa Laokoona, Fidiasz: Zeus Olimpijski. Nike z Samotraki. b) literatura: J. Iwaszkiewicz: Ikar, L. Staff: Odys. T. Różewicz: Prawa i obowiązki. Biblia Ogólne informacje o Biblii: czas powstania; twórcy; języki, w których była pisana; podział Biblii. Pojęcia: Biblia, testament, Ewangelia, werset, kanon, przypowieść, psalm, Apokalipsa, Dekalog, Pięcioksiąg Tora, Mesjasz, Arka Przymierza, monoteizm, Eden, szabat, pascha, Jahwe, Biblia Tysiąclecia, etyka. Stworzenie świata wg Księgi Rodzaju Postacie biblijne: Abraham, Mojżesz, Kain, Abel, Noe, Dawid, Goliat, Jonasz, Samson, Hiob. Salomon, Dosłowne i przenośne znaczenie przypowieści biblijnych: Przypowieść o siewcy, Syn marnotrawny, Miłosierny Samarytanin, Przypowieść o minach, Przypowieść o przewrotnych rolnikach, Przypowieść o uczcie, Przypowieść o perle. Symbole, wyrazy, wyrażenia i zwroty obecne w świadomości i języku oraz sytuacje biblijne, do których się odnoszą: ziemia obiecana, plagi egipskie, ciemności egipskie, manna spadająca z nieba, trąba jerychońska, hiobowa wieść, rzeź niewiniątek, syn marnotrawny, łazarz, zakazany owoc, istna wieża Babel, wdowi grosz, salomonowy wyrok, faryzeusz, cham, goliat, judasz, zamienić się w słup soli, chodzić od Annasza do Kajfasza, niewierny Tomasz, ofiarny kozioł, Sodoma i Gomora, kainowe piętno. Inspiracje biblijne w sztuce: malarstwo (Leonardo da Vinci: Ostatnia Wieczerza, freski Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej, H. Rembrandt: Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem, Wieża Babel, Rubens: Adam i Ewa w raju, Tintoretto: Ucieczka do Egiptu) rzeźba ( Michał Anioł: Mojżesz, Dawid, Bernini: Dawid). Literatura obowiązkowa:
5 J. Parandowski: Mitologia grecka Biblia (wydania dla dzieci i młodzieży) Zalecana literatura pomocnicza: S. Jankowiak: Podręcznik historii, Razem przez wieki lub G. Wojciechowski: Podręcznik historii, Razem przez wieki Język polski Między nami do klasy I, II,III Atlas historyczny do gimnazjum J. Schmidt: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej Mała encyklopedia kultury antycznej AZ B. Snoch: Szkolny słownik terminów i pojęć historycznych (lub inny) Inna literatura zalecana przez nauczycieli przygotowujących uczniów do konkursu oraz wiadomości z Internetu.