VI RANKING GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO

VI RANKING GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Zielona Góra, wrzesień 2013

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE... 5 2. WYNIKI VI RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO... 6 2.1. KATEGORIE RANKINGOWE... 6 2.2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN... 7 2.3. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY... 9 2.4. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ... 12 2.5. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ... 15 2.6. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI... 17 2.7. EUROPEJSKA GMINA... 20 2.8. LIDER SAMORZĄDOWY... 22 3. PORÓWNANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN Z WYNIKAMI Z POPRZEDNICH EDYCJI... 24 3.1. EDYCJE RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO... 24 3.2. GŁÓWNE KLASYFIKACJE RANKINGOWE... 24 3.2.1. GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY... 24 3.2.2. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ (WSKAŹNIK NASTAWIENIA PRO- GOSPODARCZEGO)... 26 3.2.3. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU LUDZKIEGO)... 27 3.3. DODATKOWE KLASYFIKACJE RANKINGOWE... 28 3.3.1. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI... 28 3.3.2. EUROPEJSKA GMINA... 31 3.3.3. LIDER SAMORZĄDOWY... 32 4. OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO... 34 4.1. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN... 34

3 4.2. SYTUACJA EKONOMICZNA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO... 37 4.2.1. DOCHÓD WYKONANY... 37 4.2.2. WPŁYWY Z PODATKU PIT ORAZ CIT... 40 4.2.3. ZADŁUŻENIE GMIN... 41 4.3. DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE... 43 4.3.1. POZYSKIWANIE ŚRODKÓW UNIJNYCH... 43 4.3.2. WYDATKI NA PROMOCJĘ GMINY... 45 4.3.3. SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE I PREFERENCYJNE WARUNKI... 48 5. PODSUMOWANIE... 50 6. SPIS TABEL... 52 7. SPIS WYKRESÓW... 53

4 ORGANIZATOR VI RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Konsorcjum: Gromadzki Doradztwo i Konsulting Robert Gromadzki oraz EU-Consult Sp. z o.o. ZAMAWIAJĄCY Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze

5 1. WPROWADZENIE Tegoroczny Ranking Gmin Województwa Lubuskiego stanowi szóstą z rzędu edycję tego ważnego dla lubuskich jednostek samorządu terytorialnego przedsięwzięcia. Od sześciu już lat gminy województwa lubuskiego mają okazję do dzielenia się dobrymi praktykami, a także osiągnięciami. Badanie, na którego podstawie obliczane są wartości wskaźników Rankingu, jest również okazją do podsumowania ogólnej sytuacji gospodarczej regionu oraz kierunków rozwoju poszczególnych gmin. W obecnej edycji Rankingu Gmin wypełnione kwestionariusze nadesłały wszystkie jednostki terytorialne województwa lubuskiego. Jest to ogromny sukces przedsięwzięcia, ponieważ świadczy o zaangażowaniu gmin w życie regionu. Patronat honorowy nad VI Rankingiem Gmin objęła Marszałek Województwa Lubuskiego Pani Elżbieta Polak. Patronat medialnynad tegoroczną edycją imprezy sprawują: Pismo Samorządu Terytorialnego Wspólnota, Gazeta Lubuska, Gazeta Wyborcza, Radio Zachód SA oraz Portal Samorządowy. Organizatorem przedsięwzięcia jest konsorcjum firm Gromadzki Doradztwo i Konsulting oraz EU-Consult Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze. Projekt badawczy, w którego ramach przeprowadzony został VI Ranking Gmin Województwa Lubuskiego, zrealizowany został w ramach projektu systemowego 8.1.4 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Prognozowanie zmian gospodarczych w Województwie Lubuskim i był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.

6 2. WYNIKI VI RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 2.1. KATEGORIE RANKINGOWE Tak jak w poprzednich edycjach, zbiór danych przebiegał w paru etapach. Najpierw przekazano oraz udostępniono urzędom gmin dokumenty niezbędne do aplikowania do uczestnictwa w Rankingu Gmin. Gminy na wypełnienie oraz odesłanie kwestionariuszy miały czas do końca sierpnia, przy czym należy zaznaczyć, że liczyła się data stempla pocztowego. Następnie, zebrane kwestionariusze zostały zakodowane do formy elektronicznej, a dzięki zebranym za ich pomocą danych obliczono wartości wskaźników dla wszystkich 83 gmin. VI Ranking Gmin Województwa Lubuskiego oparty był na sześciu głównych kategoriach wskaźnikach, na podstawie których wyłonieni zostali liderzy regionu w poszczególnych dziedzinach. Podstawową kategorią był Główny Wskaźnik Rankingowy (GWR), czyli Indeks Sytuacji Gospodarczej Gmin. Dodatkowymi wskaźnikami zaliczanymi do głównych był Indeks Aktywności Gospodarczej (IAG) oraz Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej (IAO). Dodatkowymi kategoriami, określającymi sytuację lubuskich gmin przez pryzmat trzech bardzo ważnych obszarów rozwoju, były: Prymus Innowacyjności (Cyfryzacji), Europejska Gmina oraz Lider Samorządowy.

7 2.2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN GŁÓWNE KATEGORIE GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY (INDEKS SYTUACJI GOSPODARCZEJ GMIN) KATEGORIA PODSTAWOWA 1. Nowa Sól gmina miejska 2. Szprotawa 3. Kostrzyn nad Odrą 4. Lubsko GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE GMINY WIEJSKIE 1. Nowa Sól gmina miejska 1. Zielona Góra gmina wiejska 2. Szprotawa 2. Siedlisko 3. Kostrzyn nad Odrą 3. Lubrza INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ 1. Nowa Sól gmina miejska 2. Słubice 3. Bogdaniec INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ 1. Żary gmina miejska 2. Sulechów 3. Zielona Góra gmina wiejska

8 KATEGORIE DODATKOWE PRYMUS INNOWACYJNOŚCI (CYFRYZACJI) 1. Babimost Drezdenko Kożuchów Łagów Witnica Wschowa 2. Nowe Miasteczko Pszczew Sulechów Zielona Góra gmina miejska Żagań gmina wiejska 9 pkt. 8 pkt. EUROPEJSKA GMINA 1. Szlichtyngowa 2. Lubrza 3. Kolsko LIDER SAMORZĄDOWY GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE GMINY WIEJSKIE 1. Nowa Sól 1. Deszczno 2. Bytom Odrzański 2. Świdnica 3. Sulechów 3. Bogdaniec Źródło: wskaźniki rankingowe obliczone na podstawie danych z ankiet przekazanych przez gminy.

9 2.3. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY Główny Wskaźnik Rankingowy to podstawowa kategoria klasyfikująca gminy. W jej ramach wyłonieni zostali laureaci VI Rankingu Gmin. Wartości wskaźnika dla poszczególnych jednostek terytorialnych obliczono za pomocą przesłanych przez urzędy gmin danych. GWR stanowi średnią ważoną, która została obliczona na podstawie następującychelementów: WD wskaźnik dochodów budżetowych, WI wskaźnik wartości inwestycji, WU wskaźnik pozyskanych środków unijnych, WP wskaźnik zwrotu podatku PIT i CIT. Algorytm: GWR = WD x 0,1 + WI x 0,3 + WU x 0,4 + WP x 0,2 Tabela nr 1 zawiera uzyskane wartości wskaźników dla poszczególnych gmin. Tabela zawiera pierwszych 20 pozycji. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY Gmina Wartość GWR KATEGORIA PODSTAWOWA 1. Nowa Sól gmina miejska 3,042731 2. Szprotawa 2,359190 3. Kostrzyn nad Odrą 2,357218 4. Lubsko 2,333972 5. Żagań gmina miejska 2,320996 6. Żary gmina miejska 2,306934 7. Szlichtyngowa 2,301810 8. Zielona Góra gmina wiejska 2,287926 9. Międzyrzecz 2,261408

10 10. Wschowa 2,260855 11. Strzelce Krajeńskie 2,225109 12. Krosno Odrzańskie 2,222570 13. Świebodzin 2,217786 14. Siedlisko 2,208358 15. Drezdenko 2,200689 16. Witnica 2,197333 17. Zbąszynek 2,184553 18. Sulęcin 2,172887 19. Lubrza 2,162239 20. Sulechów 2,161855 GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Nowa Sól gmina miejska 3,042731 2. Szprotawa 2,359190 3. Kostrzyn nad Odrą 2,357218 4. Lubsko 2,333972 5. Żagań gmina miejska 2,320996 6. Żary gmina miejska 2,306934 7. Szlichtyngowa 2,301810 8. Międzyrzecz 2,261408 9. Wschowa 2,260855 10. Strzelce Krajeńskie 2,225109 GMINY WIEJSKIE 1. Zielona Góra gmina wiejska 2,287926 2. Siedlisko 2,208358 3. Lubrza 2,162239

11 4. Świdnica 2,157286 5. Żary gmina wiejska 2,118709 6. Niegosławice 2,115048 7. Szczaniec 2,098629 8. Krzeszyce 2,092810 9.Zwierzyn 2,091218 10. Słońsk 2,081355 Tabela 1. Główny Wskaźnik Rankingowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. Główny Wskaźnik Rankingowy stanowi główną i bardzo szeroką kategorię. Został on obliczony na podstawie czterech zmiennych, którym następnie nadano odpowiednie wagi.w przypadku tej kategorii uznano arbitralnie, że najlepiej o dobrej sytuacji jednostki samorządu terytorialnego świadczą: kwota środków unijnych pozyskanych przez gminę oraz wydatki inwestycyjne. Według regulaminu Rankingu w toku oceny gmin za pomocą GWR diagnozie podlegały również dwie gminy o charakterze powiatów Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski ale nie brały one udziału w konkursie. Zabieg ten miał na celu zwiększenie szans na wygraną gmin o innym statusie. Ze względu na charakter jednostki terytorialnej, gminy Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski uzyskały największe wartości GWR. Wskaźnik dla gminy Zielona Góra osiągnął pułap 4,302203, natomiast dla Gorzowa Wielkopolskiego 3,217659. Również ponad 3 pkt. uzyskał wskaźnik GWR dla gminy miejskiej Nowa Sól (3,042731), która została zarazem laureatem VI Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. Drugie miejsce zajęła gmina Szprotawa (2,359190) o charakterze miejsko-wiejskim. Na trzecim miejscu uplasowała się gmina miejska Kostrzyn nad Odrą. Jeżeli chodzi o gminy wiejskie, największą wartość wskaźnika uzyskała Zielona Góra z wynikiem 2,287926. Należy zwrócić uwagę na to, jaki jest kontrast pomiędzy wynikami uzyskiwanymi przez gminy miejskie oraz miejsko-wiejskie a wiejskie. W pierwszej dwudziestce gmin o najlepszej sytuacji gospodarczej znalazła się tylko jedna gmina o charakterze wiejskim wspomniana wcześniej Zielona Góra. Takie wyniki świadczą o gorszej sytuacji gospodarczej gmin o charakterze wiejskim pod kątem obranych kryteriów (dochodów budżetowych, wydatków inwestycyjnych, wysokości pozyskanych środków

12 unijnych, zwrotu z podatku PIT i CIT). Taki stan rzeczy może być tłumaczony charakterystyką terenów wiejskich z jednej strony przeważnie tego rodzaju gminy są zamieszkiwane przez mniejszą liczbę ludności. Dodatkowo mają one inną specyfikę, jeżeli chodzi o częstotliwość występowania firm oraz ich profile, co może skutkować mniejszymi wpływami ze zwrotu podatku PIT oraz CIT, a także ogólnego dochodu gminy. 2.4. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ Kolejnym wskaźnikiem, na którego podstawie możliwa była ocena gmin przez pryzmat ich aktywności gospodarczej, był Indeks Aktywności Gospodarczej (IAG). Jako podstawa do obliczenia wartości tego wskaźnika posłużyły dwa wskaźniki cząstkowe, obliczone za pomocą danych o wydatkach gmin w 2012 roku na promocję oraz wielkości specjalnych stref gospodarczych: WSG ocena wielkości specjalnych stref gospodarczych, WPR wskaźnik wydatków na promocję. Algorytm: IAG = WSG x 0,7 + WPR x 0,3 Tabela nr 2 zawiera wartości wskaźnika IAG dla 10 gmin, w przypadku których była ona największa. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ Gmina Wartość IAG 1. Nowa Sól gmina miejska 4,318658 2. Słubice 4,26335 3. Bogdaniec 4,170701 4. Gubin gmina miejska 4,160382 5. Międzyrzecz 4,154517 6. Kostrzyn nad Odrą 4,154275 7. Sulechów 4,14952 8. Gorzów Wielkopolski gmina miejska 4,138157

13 9. Bytom Odrzański 4,134913 10. Czerwieńsk 4,129569 Tabela 2. Indeks Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. Największą wartość wskaźnika składającego się ze zmiennych na podstawie wydatków na promocję oraz oceny potencjału strefy inwestycyjnej uzyskała gmina miejska Zielona Góra (5). Jednak zgodnie,tak jak już wspomniano, z zasadami konkursu podlega ona ocenie, jednak nie bierze udziału w Rankingu jako gmina o innym statusie i specyfice powiatu. Zwycięzcą w dziedzinie aktywności gospodarczej w 2012 roku w ramach VI Rankingu Gmin została gmina miejska Nowa Sól, która jest również laureatem w ramach GWR. Bardzo dobrze w dziedzinie aktywizacji i wspierania przedsiębiorczości na swoim terenie radzą sobie również Słubice oraz Bogdaniec. Warto zwrócić uwagę, że wszystkie gminy, które znalazły się w pierwszej dziesiątce uzyskały wartości IAG powyżej 4 pkt. Ponadto należy zaznaczyć, że gminy, które uzyskały najwyższe wartości wskaźnika aż do 14 pozycji kształtowały się powyżej 4 pkt. Wysoka ocena jest uwarunkowana posiadaniem terenów inwestycyjnych w Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, ponieważ według ustalonej metodyki taka gmina otrzymywała 5 pkt. W tym wypadku nie była oceniana aktywność w zakresie posiadanej strefy 1. Najwyższą ocenę w tej kategorii miały możliwość otrzymać również gminy, które nie posiadają terenów w ramach KSSSE, ale ich strefa cechuje się aktywnością. Zatem wskaźnik IAG jest tak skonstruowany, że jego wyniki w dużej mierze zależą od posiadania przez gminy specjalnej strefy ekonomicznej, a w szczególności strefy w KSSSE oraz posiadającej minimum trzech inwestorów.oprócz posiadania strefy kwestią liczącą się podczas obliczania Indeksu była wysokość środków wydatkowanych przez gminy na promocję jednostki. Jeżeli chodzi o tego typu działalność to wszystkie gminy, które uzyskały wyższe wartości Indeksu uplasowały się wśród jednostek wydających najwięcej na promocję najdalej, bo na 27 pozycji znalazł się Czerwieńsk z kwotą 109945,40 zł. Najwięcej na ten cel przeznaczyły: gmina miejska Zielona Góra (3 346433,00 zł), miejska Nowa Sól (813026,00 zł) oraz Słubice (607377,11 zł). Z uwagi 1 W rozumieniu liczba aktywnie działających oraz nowopowstałych w 2012 roku działalności gospodarczych.

14 na to, że działania promocyjne na rzecz terytoriów przynależących do poszczególnych gmin postrzegane są jako zwiększające atrakcyjność inwestycyjną, warto przyjrzeć się dobrym praktykom w tej dziedzinie. Gmina miejska Zielona Góra, podobnie jak Gorzów Wielkopolski, z uwagi na pełnione funkcje oraz wielkości na tle województwa, są najpopularniejszymi miastami województwa lubuskiego. Oprócz popularności, która swoje źródłoczerpie z pełnionej roli, Zielona Góra znana jest z dorocznej imprezy pn. Winobranie. Oprócz tego gmina działa w kooperacji z Nową Solą oraz Sulechowem w ramach Lubuskiego Trójmiasta. W ramach nadmienionej współpracy od 1 kwietnia 2012 roku realizowany jest projekt pn. Promocja gospodarcza i rozwój terenów inwestycyjnych w obszarze Lubuskiego Trójmiasta. Realizacja przewidziana jest do końca 2013 roku i ma na celu wzrost konkurencyjności gospodarczej południowej części województwa lubuskiego poprzez działania promocyjne Lubuskiego Trójmiasta 2. W ramach przedsięwzięcia wykonywane są takie działania jak: identyfikacja wizualna oraz strona internetowa, promocja, analiza potencjału gospodarczego, reklama multimedialna, system wystawienniczy, foldery i gadżety reklamowe, organizacja eventów gospodarczych oraz udział w targach. Wydatki całkowite projektu to 1 605 000 zł, zaś kwota dofinansowania z funduszy unijnych wyniosła aż 1 300 500 zł. Współpraca gmin w celu promocji oraz wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu jest bez wątpienia dobrą praktyką, ponieważ wykorzystywany jest potencjał nie jednej jednostki, a wszystkich uczestniczących w kooperacji. Warto dodać, że wspomniany powyżej projekt nie jest jedynym realizowanym przez Trójmiasto Lubuskie od 1 stycznia 2013 do 15 grudnia 2014 zaplanowany jest projekt w ramach Konkursu Dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego oraz zrzeszeń jednosteksamorządu terytorialnego na działania wspierające podnoszenie dostępności i jakości usług publicznych, w którym udział bierze w sumie 10 gmin (3 wnioskodawców oraz 7 partnerów 3 ). Jeżeli chodzi o promocję gminy Słubice to można wyróżnić w tym zakresie działalność Słubickiego Miejskiego Ośrodka Kultury, który organizuje różnego rodzaju atrakcje kulturalne, również z udziałem artystów spoza Słubic. Oprócz tego regularnie wydawany jest miesięcznik Gazeta Słubicka bezpłatny biuletyn samorządowy, który kolportowany jest bezpośrednio do skrzynek pocztowych mieszkańców, a także dostępny jest w nowosolskich urzędach i instytucjach. Warto również wspomnieć 2 http://lubuskietrojmiasto.eu/promocja-gospodarcza/, on-line, dostępny w Internecie: 9.10.2013 r. 3 http://lubuskietrojmiasto.eu/potrzeby-i-standardy-uslug-publicznych-w-siedmiu-gminach-wojewodztwa-lubuskiego/, on-line, dostępny w Internecie: 9.10.2013 r.

15 o wizytacji jednostki na targach ITB w Berlinie, gdzie Słubice prezentowały się wspólnie z Frankfurtem nad Odrą. Wydarzenie to miało miejsce w marcu 2013 roku, dlatego nie podlegało ocenie konkursowej, jednak jest to dobra praktyka w kategorii promocji, którą należało wyróżnić. 2.5. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ Bardzo ważną sferą działalności gmin, prowadzącą do integracji mieszkańców oraz zwiększającą potencjał kadrowy, jest wspieranie aktywności obywatelskiej. Działalność społeczna na rzecz społeczności lokalnej stanowi inwestycję w ludzi, która w dłuższym czasie zawsze przynosi profity. Dlatego też w ramach Rankingu Gmin wśród trzech głównych kategorii znalazł się Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej (IAO). Na kategorię IAO złożyły się następujące wskaźniki cząstkowe: WE wskaźnik wydatków na edukację, WN wskaźnik wydatków na NGO. Algorytm: IAO = WE x 0,4 + WN x 0,6 Następna tabela zawiera wartości uzyskane przez poszczególne gminy w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej na swoim terenie. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ Gmina Wartość IAO 1. Żary gmina miejska 2,832819 2. Sulechów 2,355570 3. Zielona Góra gmina wiejska 2,343949 4. Wschowa 2,333891 5. Międzyrzecz 2,333686 6. Świebodzin 2,322307 7. Lubsko 2,321371 8. Kostrzyn nad Odrą 2,244671

16 9. Nowa Sól gmina miejska 2,237118 10. Czerwieńsk 2,233936 Tabela 3. Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. Przyjmuje się, że dobrze wyedukowana ludność jest również bardziej aktywna w sferze działalności społecznej. Jest to przejaw pośredniego działania wspierania aktywności obywatelskiej, dlatego też wskaźnik wydatków na edukację przyjął wagę 0,4. Bardzo ważne w tej dziedzinie w działalności gmin jest pomoc finansowa, dzięki której gminy pomagają organizacjom pozarządowym działać na własnym terenie (0,6). Jednostką samorządu terytorialnego, która zwyciężyła w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej jest gmina miejska Żary, która osiągnęła wartość wskaźnika 2,832819. Drugie miejsce zajął Sulechów (2,355570), zaś trzecie gmina wiejska Zielona Góra (2,343949). Są to jednostki, które uzyskały największe wartości wskaźnika wśród gmin, które podlegały nagradzaniu. Gminy o statusach powiatów, które wedle regulaminu Rankingu nie otrzymują wyróżnień, osiągnęły najwyższe wartości we wspomnianej kategorii Zielona Góra (5,0) oraz Gorzów Wielkopolski (4,191836). Warto rozważyć ten aspekt działalności jednostek terytorialnych przez pryzmat danych bezwzględnych kwot przeznaczanych przez gminy na wsparcie działalności organizacji pozarządowych. Liderem w zakresie wspierania aktywności obywatelskiej wśród swoich mieszkańców jest gmina miejska na prawach powiatu Zielona Góra. W 2012 roku przeznaczyła na ten cel 8 693 224 zł, czyli najwięcej spośród wszystkich gmin województwa lubuskiego. Druga pod względem aktywności wspierania działalności społecznej jest gmina miejska Gorzów Wielkopolski. W minionym roku na wspieranie NGO przeznaczyła ona 6 712 706 zł, czyli niewiele mniej niż Zielona Góra. Trzecią co do wysokości kwotę na cele organizacji pozarządowych przekazała gmina miejska Żary 2 277 055,45 zł. Wszystkie wymienione powyżej trzy gminy są zarazem jedynymi, które w 2012 roku na NGO przeznaczyły kwoty powyżej miliona złotych. Taki stan rzeczy jest wynikiem struktury jednostek pod kątem liczby ludności Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski są również jedynymi gminami województwa lubuskiego, które posiadają powyżej 100 tys. mieszkańców. Gmina miejska Żary jest czwartą co liczby ludności jednostką regionu. Struktura gmin pod względem wydatkowania środków na wsparcie organizacji pozarządowych wynika nie tylko z nastawienia pro-obywatelskiego jednostek, ale również z liczebności mieszkańców. Jest

17 to naturalny czynnik warunkujący na obszarach, gdzie żyje więcej mieszkańców, w większych skalach występują problemy społeczne oraz osoby, które podejmują aktywności obywatelskie w celu poprawienia sytuacji zagrożonych grup. 2.6. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI Istotnym celem strategii rozwojowych województw Polski jest cyfryzacja instytucji publicznych. Dlatego też wśród dodatkowych kategorii rankingowych znalazł się Prymus Innowacyjności (Cyfryzacji), który miał za zadanie wskazać, które gminy dążą do unowocześnienia oraz ułatwienia życia mieszkańców za pomocą wdrażania rozwiązań innowacyjnych. Aby zbadać stopień innowacyjności gmin, w kwestionariuszu rankingowym umieszczono 10 pytań o różne aspekty cyfryzacji jednostki oraz działalności urzędu. Następnie gminom przyznawano punkty, w zależności od tego, na ile pytań odpowiedziały twierdząco. Wspomniane pytania dotyczyły następujących aspektów cyfryzacji: Załatwianie drogą elektroniczną spraw meldunkowych, Posiadanie jednostki odpowiedzialnej za informatyzację, Realizacja szkoleń dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych, Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania, Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z wykorzystania technologii informatycznych, Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych, Posiadanie elektronicznego systemu informacji przestrzennej np. GIS, Posiadanie punktów bezprzewodowego, bezpłatnego Internetu na terenie gminy, Posiadanie Elektronicznego Obiegu Dokumentów, Posiadanie zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020. Następna tabela nr 4, zawiera listę gmin, które zdobyły w tej kategorii najwięcej punktów co oznacza, że stosują na swoim terenie najwięcej innowacyjnych rozwiązań. W przypadku małej rozpiętości możliwych do uzyskania wartości tej kategorii nie było możliwe wyłonienie jednego lidera. Dlatego też pogrupowano gminy, które uzyskały po tyle samo punktów.

18 PRYMUS INNOWACYJNOŚCI Gmina Liczba punktów 1. Babimost Drezdenko Kożuchów Łagów Witnica Wschowa 9 2. Nowe Miasteczko Pszczew Sulechów Zielona Góra gmina miejska Żagań gmina wiejska 8 3. Gubin gmina wiejska Gubin gmina miejska Kargowa Maszewo Świdnica Torzym Zabór 7 4. Dobiegniew Lipinki Łużyckie Lubrza Łęknica Nowogród Bobrzański Ośno Lubuskie Skąpe Słońsk Stare Kurowo Szczaniec Zielona Góra gmina wiejska 6 Tabela 4. Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.

19 Prymusami Innowacyjności w VI Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego zostało sześć gmin, które w 2012 roku stosowały po 9 rozwiązań innowacyjnych. Maksymalna liczba zdobytych punktów nie zwiększyła się, nadal czekamy na gminę, która odpowie pozytywnie na wszystkie pytania, natomiast zwiększyła się liczba laureatów powyższej kategorii. Świadczy to pozytywnie o rozwoju cyfryzacji województwa lubuskiego. Coraz więcej gmin stosuje innowacyjne rozwiązania w pracy swojego urzędu oraz na terenie gminy. Wykres nr 1 przedstawia rozkład liczbowy gmin, które stosują poszczególne rozwiązania na swoim terytorium. Posiadanie elektronicznego system informacji przestrzennej 21 62 Załatwianie drogą elektroniczną spraw meldunkowych 22 61 Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych 25 58 Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym 33 50 Plan inwestycji, na których realizację czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020 Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania 40 42 43 41 Stosuje Posiadanie punktów WiFi 45 38 Nie stosuje Jednostka odpowiedzialna za informatyzację 55 28 Posiadanie elektronicznego obiegu dokumentów 61 22 Szkolenia dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych 60 23 0 20 40 60 80 100 Wykres 1. Popularność poszczególnych rozwiązań innowacyjnych wśród gmin - na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.

20 Najwięcej jednostek terytorialnych województwa lubuskiego organizuje szkolenia dla urzędników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych oraz posiada elektroniczny obieg dokumentów (61). Są to działania, które mają usprawnić oraz ułatwić funkcjonowanie w zakresie urzędów. Ponad połowa gmin posiada jednostkę odpowiedzialną za informatyzację. Jeżeli zaś chodzi o wzrost komfortu oraz udogodnienia dla samych mieszkańców, 45 gmin posiada punkty bezpłatnego dostępu do bezprzewodowego Internetu, zaś 33 jednostki organizują szkolenia dla ludzi zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Inaczej sytuacja kształtuje się, jeżeli chodzi o usprawnienie realizacji spraw urzędowych. Jak się okazuje tylko 25 gmin przewiduje możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych. Jeszcze mniej jednostek terytorialnych umożliwia w swoim urzędzie załatwianie spraw meldunkowych drogą elektroniczną. Warto zwrócić uwagę na takie aspekty i w przyszłym okresie planowania zwrócić działania innowacyjne ku usprawnieniu załatwiania spraw urzędowych również po stronie kontrahenta. Tegoroczna VI edycja Rankingu zbiegła się z końcem obecnego okresuprogramowego na lata 2007-2013. Kolejny okres zaczyna się w 2014 roku, dlatego też w kwestionariuszu znalazło się pytanie o to, czy gmina posiada zatwierdzony plan inwestycji, na których realizację będzie starała się pozyskać środki z perspektywy unijnej na lata 2014-2020. Statystyki dotyczące odpowiedzi na to pytanie są dość niepokojące i mogą alarmować do działania. Mniej niż połowa, bo tylko 40 gmin ma już plany inwestycyjne, które chce zrealizować dzięki częściowemu sfinansowaniu ze środków unijnych. 2.7. EUROPEJSKA GMINA Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku przed polskimi instytucjami otworzyła się możliwość pozyskiwania środków na cele społeczne w ramach różnorodnych Priorytetów, Działań oraz szczegółowych Poddziałań. To, w jakim stopniu dana gmina wykorzystuje tą możliwość, świadczy o jej sprawności działania. Dlatego też jednym z dodatkowych wskaźników określających działalność jednostki w obszarze aktywności w pozyskiwaniu dofinansowań jest Europejska Gmina. Na potrzeby wyłonienia najsprawniejszej gminy w tej dziedzinie obliczono kwotę dofinansowania, jaką pozyskała w 2012 roku gmina w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

21 EUROPEJSKA GMINA Gmina Dofinansowanie z UE per capita (zł) 1. Szlichtyngowa 2680,13 2. Lubrza 1212,36 3. Kolsko 770,18 4. Szczaniec 766,06 5. Niegosławice 611,33 6. Bobrowice 602,79 7. Bytnica 553,26 8. Zwierzyn 528,19 9. Nowa Sól gmina miejska 511,60 10. Krzeszyce 501,76 Tabela 5. Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. Należy nadmienić, że w przypadku tego wskaźnika były brane pod uwagę również środki pozyskane przez zakłady budżetowe gmin, które zostały powołane w celu realizacji jej zadań. W minionym 2012 roku liderem w dziedzinie pozyskiwania dofinansowania z funduszy unijnych na realizację różnorodnych projektów w przeliczeniu na jednego mieszkańca była gmina miejskowiejska Szlichtyngowa 2680,13 zł per capita. Na drugim miejscu uplasowała się gmina Lubrza z kwotą 1212,36 zł na mieszkańca. Warto zauważyć, że gmina Lubrza w V Rankingu Gmin była liderem w dziedzinie pozyskiwania środków unijnych i nadal utrzymała swą wysoką pozycję w 2011 roku zdołała pozyskać 3450,17 zł per capita. W przypadkupozostałych gmin, to poniżej drugiego miejsca kwoty pozyskanych środków w przeliczeniu na mieszkańca kształtowały się poniżej 1000 zł.

22 2.8. LIDER SAMORZĄDOWY Ostatnią kategorią konkursową zaliczaną do dodatkowych wskaźników określających sytuację gmin, był Lider Samorządowy. Jest to kategoria stosunkowo nowa, ponieważ pierwszy raz została zastosowana w poprzedniej edycji V Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. Jest to jedyna kategoria o charakterze subiektywnym. W kwestionariuszu ankiety dla gmin znalazła się prośba o to, aby przedstawiciele danej jednostki samorządu terytorialnego 4 wskazali gminy, które ich zdaniem przez pryzmat wszystkich aspektów oceny, funkcjonują najlepiej. Ocena miała zostać dokonana w dwóch kategoriach: gmin wiejskich oraz gmin miejskich i miejsko-wiejskich, z zastrzeżeniem, że nie można wskazywać własnej jednostki samorządu terytorialnego. Punkty dla wszystkich gmin zostały zsumowane następująco: każda gmina otrzymała sumę punktów wielokrotności wskazania na I miejscu razy 3, na II miejscu razy 2, oraz na III miejscu razy 3. LIDER SAMORZĄDOWY Gmina Liczba punktów GMINY WIEJSKIE 1. Deszczno 36 2. Świdnica 35 3. Bogdaniec 22 4. Zielona Góra Trzebiechów 5. Górzyca Lubrza 19 17 GMINY MIEJSKIE ORAZ MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Nowa Sól 61 2. Bytom Odrzański 34 3. Sulechów 25 4 Wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci.

23 4. Witnica 23 5. Babimost 16 Tabela 6. Lider samorządowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. Jest to ciekawa kategoria, ponieważ wyniki uzyskane w jej ramach można zestawić z wymiernymi wskaźnikami liczbowymi. Dzięki niej możemy się dowiedzieć, czy opinie samorządowców pokrywają się z rzeczywistą sytuacją poszczególnych gmin. Jak można wywnioskować z danych zawartych w tabeli nr 6, opinie na temat gmin pokrywają się częściowo z wartościami wskaźników uzyskanych przez poszczególne gminy. Gmina miejska Nowa Sól, która jest laureatem tegorocznego VI Rankingu Gmin, również w subiektywnej kategorii otrzymała największą liczbę punktów (61) i została wybrana przez pozostałe jednostki Liderem Samorządowym w kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich. Natomiast w grupie gmin wiejskich liderem zostało Deszczno (36), prześcigając o jeden punkt Świdnicę (35). Może być to wynik zaskakujący ponieważ gmina, która wygrała w tej kategorii w GWR uplasowała się poza pierwszą dziesiątką gmin wiejskich z wysokością wskaźnika 2,071155, natomiast Świdnica w tej samej kategorii zajęła czwarte miejsce (2,157286). Należy nadmienić, że na typy poszczególnych gmin mogą mieć wpływ czynniki takie jak: sympatia, bliskość, stosunki pomiędzy poszczególnymi jednostkami terytorialnymi. Jednak jest to kategoria o tyle ciekawa, że można za jej pomocą badać aspekty oraz strukturę jednostek terytorialnych województwa lubuskiego, której nie da się określić w liczbach. Dzięki temu wskaźnikowi można również zdiagnozować wizerunek poszczególnych gmin.

24 3. PORÓWNANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN Z WYNIKAMI Z POPRZEDNICH EDYCJI 3.1. EDYCJE RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Tegoroczna edycja przedsięwzięcia jest już szóstym wydaniem Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. Celem cyklicznego konkursu jest diagnoza kierunków oraz poziomu rozwoju całego regionu, a także poszczególnych jego jednostek terytorialnych. Wszystkie edycje odbywały się w podobnych terminach, a ogłoszenie wyników miało miejsce w drugiej połowie roku.pierwsza edycja konkursu odbyła się w 2008 roku i obejmowała ocenę gmin województwa lubuskiego za działalność z 2007 roku.organizatorem pierwszej, jak i kolejnych trzech edycji konkursu było Stowarzyszenie Dialog-Współpraca-Rozwój. W 2012 roku po raz pierwszy nastąpiła zmiana V Ranking Gmin Województwa Lubuskiego zorganizowała firma EU-Consult Sp. z o.o. z Gdańska. Za organizację obecnej, szóstej już edycji, odpowiada konsorcjum złożone z dwóch firm: Gromadzki Doradztwo i Konsulting Robert Gromadzki oraz mającej już doświadczenie na tym polu Eu-Consult. 3.2. GŁÓWNE KLASYFIKACJE RANKINGOWE 3.2.1. GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY Podstawą wyłonieniazwycięzcy, we wszystkich edycjach Rankingu Gmin, jest główny wskaźnik, zwany również podstawowym. Tabela nr 7 zawiera zestawienie cztery najwyższe wartości wskaźników osiągane przez gminy na przestrzeni ostatnich sześciu lat. GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY I RANKING GMIN za 2007 rok II RANKING GMIN za 2008 rok III RANKING GMIN za 2009 rok Gmina PWR Gmina PWR Gmina PWR 1. Łęknica 3,82 1. Świdnica 3,74 1. Czerwieńsk 4,25 2. Zielona Góra gmina miejska 3,7 2. Krzeszyce 3,67 2. Skąpe 3,8

25 3. Kostrzyn nad Odrą 3,35 3. Zielona Góra gmina miejska 3,37 3. Świdnica 3,68 4. Żary gmina miejska 3,34 4. Łęknica 3,25 - - IV RANKING GMIN za 2010 rok V RANKING GMIN za 2011 rok VI RANKING GMIN za 2012 rok Gmina PWR Gmina GWR Gmina GWR 1. Lubrza 4,51 1 5. Żary gmina miejska 2,74 1 6. Nowa Sól gmina miejska 3,04 2. Łagów 3,34 2. Nowa Sól gmina miejska 2,68 2. Szprotawa 2,359 3. Babimost 3,25 3. Witnica 2,52 3. Kostrzyn nad Odrą 2,357 - - 4. Kostrzyn nad Odrą 2,5 4. Lubsko 2,33 Tabela 7. Porównanie wyników Głównego (Podstawowego) Wskaźnika Rankingowego, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2008-2013. Należy zaznaczyć, że podczas czterech pierwszych edycji Rankingu Gmin podstawowa kategoria nosiła nazwę Podstawowego Wskaźnika Rankingowego, jednak od piątej edycji została ona zmodyfikowana na Główny Wskaźnik Rankingowy. Niemniej, we wszystkich przypadkach został on obliczony za pomocą przystającego algorytmu w celu możliwości późniejszych porównań i zestawień. Na potrzeby przejrzystości analitycznej porównano pierwsze czwórki gmin, które zdobywały najwyższe wartości głównego wskaźnika na przestrzeni sześciu lat. Warto porównać i zwrócić uwagę na to, jak konfiguracje pierwszych czterech miejsc zmieniały się na przestrzeni sześciu lat. Na podstawie danych za 2007 rok obliczono, że najlepiej prosperującągminą jest Łęknica. Gmina ta pojawiła się na czwartej pozycji jeszcze w jednym zestawieniu, rok później, by już więcej na podium nie wrócić. Na uwagę zasługuje regularność 5 Według regulaminu Rankingu Gmin, gminy o statusie powiatów (Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski) w V i VI edycji nie były nagradzane. W V edycji gmina miejska Zielona Góra uzyskała wartość wskaźnika 4,51, zaś Gorzów Wielkopolski 4,22. 6 W VI edycji gmina miejska Zielona Góra uzyskała wartość wskaźnika 4,3, zaś Gorzów Wielkopolski 3,22.

26 pojawiania się w pierwszej czwórce gminy Kostrzyn nad Odrą na sześć edycji znalazła się wśród najlepszych gmin trzy razy oraz gmina miejska Żary, która wśród topowych jednostek znalazła się dwukrotnie, przy czym rok temu została laureatem V Rankingu Gmin. Warto zauważyć, że najczęściej i średnio najlepsze wyniki w kategorii podstawowej uzyskiwała gmina miejska Zielona Góra, która według regulaminu podlega ocenie, ale nie jest nagradzana. 3.2.2. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ (WSKAŹNIK NASTAWIENIA PRO-GOSPODARCZEGO) Obecny Indeks Aktywności Gospodarczej, a niegdyś Wskaźnik Nastawienia Pro-gospodarczego, stanowi kategorię opartą na ocenie jakości i wielkości specjalnych stref ekonomicznych oraz wydatkach na promocję gminy. W przypadku środków przeznaczonych na promocję chodzi o potencjał przyciągania potencjalnych inwestorów. Przedstawione zestawienie obejmuje pierwsze pozycje laureatów danych kategorii w celu ujednolicenia przedstawionych danych. Przy laureatach w ramach Wskaźnika Nastawienia Pro-gospodarczego za lata 2008-2010 nie widnieją uzyskane przez nich wartości, ponieważ nie zostały one opublikowane w raportach. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ(WSKAŹNIK NASTAWIENIA PRO-GOSPODARCZEGO) I RANKING GMIN za 2007 rok II RANKING GMIN za 2008 rok III RANKING GMIN za 2009 rok Gmina Gmina Gmina Nagroda dla najbardziej promującej się gminy wiejskiej: 1. Lubrza 1. Kostrzyn nad Odrą 1. Nowa Sól gmina miejska IV RANKING GMIN za 2010 rok V RANKING GMIN za 2011 rok VI RANKING GMIN za 2012 rok Gmina Gmina IAG Gmina IAG 1. Międzyrzecz 1. Nowa Sól gmina miejska 4,65 1. Nowa Sól gminamiejska 4,32 Tabela 8. Porównanie wyników w kategorii Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2008-2013.

27 Jak można wywnioskować po zestawieniu liderów w kategorii aktywności gospodarczej jednostek samorządów terytorialnych, prym w tej dziedzinie w województwie lubuskim wiedzie gmina miejska Nowa Sól tegoroczny laureat Rankingu. Warto zauważyć, że wszystkie gminy, które kiedykolwiek były liderami w ramach tego wskaźnika, posiadają na swoim terenie specjalne strefy ekonomiczne, które bez wątpienia przyciągają inwestorów i czynią dany teren atrakcyjniejszym pod względem ekonomicznym. Drugim, istotnym czynnikiem mającym wpływ na wysoką pozycję w tej kategorii, jest wysokość środków przeznaczanych na promocję gminy. Przyjmuje się, że gmina podejmująca działania marketingowe ma większe szanse na bycie dostrzeżonym przez potencjalnego inwestora. Bardzo ważne jest też stosowanie przez gminy preferencyjnych warunków dla nowopowstających firm, co też czynią gminy Kostrzyn nad Odrą oraz gmina miejska Nowa Sól 7. Warto nadmienić, że dwie spośród nagradzanych w kategorii gmin Kostrzyn nad Odrą i Nowa Sól posiada na swoim terenie strefę w ramach Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. K-SSSE stanowi jedną z największych i najszybciej rozwijających się specjalnych stref ekonomicznych w Polsce. Zapewnia komfortowe oraz opłacalne dla przedsiębiorców warunki inwestycji, dlatego też jest magnesem na potencjalnych inwestorów. Można zaryzykować stwierdzenie, że przynależność do K-SSSE w dłuższym wymiarze czasowym zwiększa atrakcyjność inwestycyjną, a także wzmacnia pozycję gospodarczą gminy. W I edycji Rankingu Gmin nie przyznawano jeszcze nagrody w tej dziedzinie. Wyróżniono natomiast spośród gmin wiejskich jednostkę najbardziej siebie promującą została nią Lubrza. 3.2.3. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU LUDZKIEGO) Wskaźnik Wspierania Aktywności Obywatelskiej oraz Wskaźnik Kapitału Ludzkiego opierają się na dwóch kluczowych kwestiach związanych z aktywnością gmin: wydatkach na edukację, czyli inwestycjach w kapitał ludzki, oraz wydatkach na organizacje pozarządowe (NGO) funkcjonujących w sferze działalności społecznej. Tabela nr 9 zawiera zestawienie liderów w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej oraz inwestycji w edukację. Tak jak w przypadku porównania Indeksu Aktywności Gospodarczej, w tabeli nie ma wartości wskaźników dla gmin od II do IV edycji. 7 Dane z kwestionariuszy ankiet gmin z VI Rankingu Gmin. Stan na sierpień 2013 r., deklaracje za 2012 r.

28 INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU LUDZKIEGO) I RANKING GMIN za 2007 rok II RANKING GMIN za 2008 rok III RANKING GMIN za 2009 rok Gmina Gmina Gmina IAG - 1. Gorzów Wielkopolski gmina miejska 1. Gorzów Wielkopolski gmina miejska 4,22 IV RANKING GMIN za 2010 rok V RANKING GMIN za 2011 rok VI RANKING GMIN za 2012 rok Gmina Gmina IAG Gmina IAG 1. Kożuchów 1. Żary gmina miejska 2,87 1. Żary gmina miejska 2,83 Tabela 9. Porównanie wyników w kategorii Wspierania Aktywności Obywatelskiej (Kapitał Ludzki), opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2009-2013. Od dwóch lat w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej prym wiedzie gmina miejska Żary. W 2012 roku przeznaczyła ona na wsparcie dla organizacji pozarządowych2 277055,45 zł. Jest to trzecia co do wielkości kwota dwie pierwsze pozycje zajęły nienagradzane według regulaminu gminy miejskie Zielona Góra (8 693224 zł) oraz Gorzów Wielkopolski (6 712 706 zł). 3.3. DODATKOWE KLASYFIKACJE RANKINGOWE 3.3.1. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI Podczas opracowywania metodyki badania dla V Rankingu Gmin, po konsultacjach z jednostkami samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę postęp technologiczny, który jest udziałem wszystkich regionów Polski, postanowiono zbadać zaawansowanie cyfrowe gmin województwa lubuskiego. Zoperacjonalizowano 8 pojęcia zaawansowania cyfrowego w kontekście jednostek samorządów terytorialnych, a następnie w kwestionariuszu dla gmin umieszczono 10 pytań dotyczących innowacyjnych rozwiązań: 8 Przełożono na wskaźniki mierzalne.

29 Załatwianie drogą elektroniczną spraw meldunkowych, Posiadanie jednostki odpowiedzialnej za informatyzację, Możliwość załatwienia drogą elektroniczną formalności związanych z ewidencją działalności gospodarczej (V RANKING GMIN), Realizacja szkoleń dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych, Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania, Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z wykorzystania technologii informatycznych, Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych, Posiadanie elektronicznego system informacji przestrzennej np. GIS, Posiadanie punktów bezprzewodowego, bezpłatnego Internetu na terenie gminy, Posiadanie Elektronicznego Obiegu Dokumentów, Posiadanie zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020 (VI RANKING GMIN). Podczas układania pytań do kwestionariusza na potrzeby VI Rankingu, zmodyfikowano nieco ich kształt i dostosowano do zbliżającej się zmiany unijnych perspektyw programowych. Aby móc porównywać wyniki zrezygnowano z pytania o możliwość załatwiania drogą elektroniczną formalności związanych z ewidencją działalności gospodarczej. Powodem była również możliwość rejestracji działalności bezpośrednio przez Centralny Rejestr Ewidencji. Dodane natomiast zostało pytanie o posiadanie zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020.

30 Tabela nr 10 zawiera porównanie liderów V oraz VI Rankingu Gmin w dziedzinie informatyzacji. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI V Ranking Gmin VI Ranking Gmin za 2011 rok za 2012 rok Gmina Liczba punktów Gmina Liczba punktów 1. Babimost Drezdenko 1. Babimost Wschowa 9 Kożuchów Łagów 9 Witnica Wschowa 2. Zielona Góra gmina miejska Deszczno 2. Nowe Miasteczko Kożuchów Pszczew Zabór Kargowa 8 Sulechów Zielona Góra gmina miejska 8 Cybinka Żagań gmina wiejska Łęknica Żagań gmina wiejska 3. Sulechów Gorzów Wielkopolski Łagów Gubin gmina wiejska Rzepin Bogdaniec Kostrzyn nad Odrą Żagań gmina miejska 7 3. Gubin gmina wiejska Gubin gmina miejska Kargowa Maszewo Świdnica Torzym Zabór 7 Tabela 10. Porównanie wyników w kategorii Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2012-2013.

31 Wyniki Prymusa Innowacyjności świadczą pozytywnie o tendencji w obszarze cyfryzacji wśród gmin województwa lubuskiego. Fakt, że w tegorocznej edycji Prymusów jest więcej niż w zeszłym roku, a liderzy z VI edycji utrzymali swoje pozycje, jest przejawem dynamicznego rozwoju coraz większej liczby gmin w kierunku rozwoju informatycznego. 3.3.2. EUROPEJSKA GMINA Wskaźnik Europejska Gmina opierał się na obliczeniach ilości środków z funduszy europejskich pozyskanych przez gminę per capita. Jest to ważny czynnik świadczący o sprawności funkcjonowania gmin oraz umiejętności włodarzy w pozyskiwaniu środków na finansowanie gminnych inwestycji, rozpatrywany był co roku, dlatego też możliwe jest jego porównanie w perspektywie czasowej. Tabela nr 11 zawiera zestawienie kwot pozyskanych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. I RANKING GMIN Gmina za 2007 rok UE/per capita EUROPEJSKA GMINA II RANKING GMIN za 2008 rok Gmina UE/per capita III RANKING GMIN Gmina za 2009 rok Największa zmiana/ wzrost 9 1. Łęknica 1 434 1. Krzeszyce 527 1. Czerwieńsk 947 2. Bojadła 1 017 2. Łęknica 372 2. Iłowa 648 3. Górzyca 800 3. Rzepin 286 3. Dobiegniew 636 IV RANKING GMIN Gmina za 2010 rok UE/per capita V RANKING GMIN za 2011 rok Gmina UE/per capita VI RANKING GMIN Gmina za 2012 rok UE/per capita 1. Lubrza 2 863 1. Lubrza 3 450,17 1. Szlichtyngowa 2680,13 2. Łagów 1 767 2. Stare Kurowo 1 243,98 2. Lubrza 1212,36 3. Lubniewice 1 202 3. Łagów 1 086,07 3. Kolsko 770,18 Tabela 11. Porównanie wyników w kategorii Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2008-2013. 9 W Raporcie z III Rankingu Gmin opublikowane zostały kwoty, lecz różnice pozyskanych środków per capita w stosunku do roku poprzedniego.

32 Liderem w kategorii wielkości pozyskanych środków unijnych na jednego mieszkańca w VI edycji konkursu została Szlichtyngowa z wynikiem 2 680 zł. Natomiast na przestrzeni ostatnich trzech lat należy zwrócić uwagę na bardzo dobrze sobie radzącą w tej dziedzinie gminę Lubrza. W zestawieniu gmin, którym udało się za dany okres pozyskać najwięcej środków, dwukrotnie pojawiają się gminy Łęknica oraz Łagów. Można uznać, że wszystkie, które zostały wymienione w powyższej tabeli powinny zostać uznane za gminy sukcesu w dziedzinie pozyskiwania środków unijnych na własne inwestycje. 3.3.3. LIDER SAMORZĄDOWY Lider Samorządowy jest stosunkowo nową kategorią. Pierwszy raz wspomniany wskaźnik został zastosowany w 2012 roku podczas V Rankingu Gmin. Wówczas w kwestionariuszu ankiety przeznaczonej dla gmin zawarto pytanie o to, jakie gminy w dwóch kategoriach, wiejskich oraz miejskich i miejsko wiejskich, zdaniem przedstawicieli jednostek samorządów lokalnych najlepiej funkcjonują. Pytanie było skierowane do wójtów, burmistrzów oraz prezydentów miast. Istotą Lidera Samorządowego jest jego charakter subiektywny. Pozostałe kategorie oparte są na wymiernych danych liczbowych, dlatego Lider stanowi wyjątek. Dzięki tej kategorii możemy się dowiedzieć o dwóch aspektach specyfiki województwa lubuskiego: na temat struktury sympatii pomiędzy gminami w regionie, na temat struktury wizerunkowej gmin regionu. Subiektywna, wzajemna ocena jednostek samorządów terytorialnych służy wymianie pomiędzy gminami dobrych praktyk oraz wzajemnych doświadczeń. Ponadto może służyć promocji atrakcyjnych dla inwestorów regionów. Każda gmina miała możliwość wskazania w kwestionariuszu ankiety po trzy gminy z kategorii: 1) Gminy wiejskie, 2) Gminy miejskie, gminy miejsko-wiejskie. Następnie podliczano liczbę wskazań poszczególnych gmin oraz przyznawano im punkty: 3 pkt. dla gmin wskazanych na pierwszym miejscu, 2 pkt. dla wskazanych na drugim miejscu oraz 1 pkt. dla wskazanych na trzecim miejscu. Należy zaznaczyć, że według regulaminu nie można było wskazywać własnej jednostki.

33 Tabela nr 12 zawiera laureatów w kategorii Lider Samorządowy za lata 2011 oraz 2012 (V oraz VI Ranking Gmin). LIDER SAMORZĄDOWY 2011 rok (V Ranking Gmin) 2012 rok (VI Ranking Gmin) GMINY WIEJSKIE 1. Deszczno 32 pkt. 1. Deszczno 36 pkt. 2. Świdnica 31 pkt. 2. Świdnica 35 pkt. 3. Bogdaniec 26 pkt. 3. Bogdaniec 22 pkt. GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Nowa Sól 55 pkt. 1. Nowa Sól 61 pkt. 2. Witnica 46 pkt. 2. Bytom Odrzański 34 pkt. 3. Bytom Odrzański 27 pkt. 3. Sulechów 25 pkt. Tabela 12. Porównanie wyników kategorii Lider Samorządowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2012-2013. Jak się okazuje, opinie samorządowców względem innych gmin, przynajmniej w przeciągu ostatnich dwóch lat, nie uległy znacznej zmianie. Ocena działalności gmin wiejskich za rok 2012 była dokładnie taka sama, jak za 2011. Na pierwszym miejscu w obu przypadkach znalazła się gmina Deszczno, na drugim Świdnica, zaś na trzecim Bogdaniec. Jeżeli chodzi o pozycje w kategorii gmin wiejskich w ramach GWR, to najwyżej, bo na czwartej pozycji spośród wymienionych gmin uplasowała się gmina Świdnica. Jeśli mowa o gminach miejskich oraz miejsko-wiejskich to konfiguracja pozycji zajętych w kategorii od 2011 roku nieco się zmieniła. Na pierwszym miejscu niezmiennie jest Nowa Sól. Podobna sytuacja ma miejsce również w przypadku gminy Bytom Odrzański od dwóch edycji Rankingu plasuje się na podium.

34 4. OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 4.1. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX) to kategoria najbardziej ogólna ze wszystkich, biorąca pod uwagę rząd wskaźników świadczących o ogólnej sytuacji gospodarczej jednostek terytorialnych. Obliczana jest za pomocą rangowania, a w jej ramach rozważane są następujące dziedziny: Pozytywny wpływ na rozwój 1. Kapitał ludzki, 2. Wysokość zwrotu podatku CIT i PIT w przeliczeniu na 1 mieszkańca, 3. Wpływy z opłat lokalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca, 4. Współpraca z biznesem oraz zachęty dla biznesu i inwestorów, 5. Ilość inwestycji z udziałem BIZ, 6. Wysokość budżetu przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska, 7. Pozyskane środki unijne w przeliczeniu na 1 mieszkańca z uwzględnieniem środków pozyskanych przez zakłady budżetowe gminy, 8. Wartość inwestycji ze środków własnych gminy, 9. Wydatki gminy na edukację pomniejszone o subwencję oświatową, 10. Wydatki gminy na promocję, Negatywny wpływ na rozwój 11. Wysokość deficytu budżetowego gminy, 12. Zadłużenie gminy, 13. Świadczenia socjalne gminy, 14. Zmiana liczby bezrobotnych.

35 Tabela nr 13 zawiera wyniki rangowania oraz miejsca, które zostały przypisane do poszczególnych gmin. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN (BASIC INDEX) Miejsce Liczba punktów Gmina 1 730 Krosno Odrzańskie 2 677 Zielona Góra gmina wiejska 3 660 Żary gmina miejska 4 649 Żary gmina wiejska 5 642 Świdnica 6 639 Lubrza 7 636 Kostrzyn nad Odrą 8 627 Międzyrzecz 9 626 Zbąszynek 10 618 Bobrowice 11 608 Bytnica 12 601 Babimost 601 Gorzów Wielkopolski gmina miejska 13 574 Kłodawa 14 567 Witnica 15 561 Wschowa 16 561 Zielona Góra gmina miejska 17 560 Bogdaniec 18 558 Nowogród Bobrzański 558 Sulechów 19 548 Sulęcin 20 538 Strzelce Krajeńskie

36 21 535 Nowa Sól gmina miejska 22 528 Dąbie 528 Żagań gmina miejska 23 525 Pszczew 24 521 Gubin gmina miejska 25 517 Sława 26 510 Kargowa 27 505 Santok 505 Skwierzyna 28 502 Łęknica 29 497 Trzciel 30 496 Drezdenko 496 Szprotawa 31 492 Lubiszyn 32 485 Lubniewice 485 Świebodzin 33 481 Krzeszyce 34 474 Łagów 35 468 Słubice 36 466 Czerwieńsk 37 465 Przewóz 38 462 Przytoczna 39 455 Iłowa 40 448 Kolsko Tabela 13. Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX), opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.

37 Podstawowe kryterium klasyfikacji gmin stanowi kategorię, w ramach której pod uwagę branych było szereg czynników warunkujących kondycję gospodarki gminy. Rangowanie polegało na przyznawaniu gminom, biorącym udział w Rankingu,punktów od 1 do 83. Liczba otrzymanych punktów była uzależniona od tego, na którym miejscu ulokowała się pod względem wartości uzyskanego wskaźnika na tle innych jednostek. W zależności od sposobu oddziaływania (pozytywny-negatywny) na gospodarkę gminy, przypisywane były punkty w porządku rosnącym lub malejącym. Należy zauważyć, że większość wskaźników przytoczonych na stronie 34 obliczana była per capita, czyli na jednego mieszkańca gminy. Tłumaczy to fakt, dlaczego na pierwszych miejscach uplasowały się gminy ze stosunkowo małą liczbą mieszkańców. Wysokie pozycje w ramach PKKG świadczą o potencjale rozwojowym orazogólnej, dobrej sytuacji gospodarczej gminy. 4.2. SYTUACJA EKONOMICZNA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 4.2.1. DOCHÓD WYKONANY Istotnym wskaźnikiem świadczącym o sytuacji nie tylko poszczególnych gmin, ale całego województwa, jest dochód wykonany jednostek samorządu terytorialnego. Dochody wykonane oznaczają otrzymane wpływy po odjęciu ewentualnych zwrotów. Kwestią świadczącą o kondycji gospodarczej całego regionu jest rozkład gmin o poszczególnych pułapach dochodów wykonanych, jakie osiągnęły w 2012 roku. Wykres nr 2 stanowi wizualizację tegoż rozkładu. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Powyżej 200 mln zł Od 100 do 200 mln zł 2 2 Od 50 do 100 mln zł Od 25 do 50 mln zł 11 12 Od 15 do 25 mln zł 36 Od 5 do 15 mln zł 20 Do 5 mln zł 0 Wykres 2. Rozkład liczebności gmin pod kątem uzyskanych przez nie pułapów dochodów wykonanych na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.