RAPORT V RANKING GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO. Gdańsk 2012

Transkrypt

1 RAPORT V RANKING GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gdańsk 2012

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE WYNIKI V RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ INDEKS SOCJALNY PRYMUS INNOWACYJNOŚCI EUROPEJSKA GMINA LIDER SAMORZĄDOWY SYTUACJA GOSPODARCZA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN SYTUACJA FINANSOWA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE AKTYWNOŚĆ OBYWATELSKĄ DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA ŚWIADCZENIA SOCJALNE UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE PODSUMOWANIE SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW

3 ORGANIZATOR V RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO EU-Consult Sp. z o.o. Ul. Wały Piastowskie Gdańsk ZAMAWIAJĄCY Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Ul. Podgórna Zielona Góra 3

4 1. WPROWADZENIE V Ranking Gmin Województwa Lubuskiego to przedsięwzięcie, które realizowane jest cyklicznie od 2008 roku. Jest to badanie, które na stałe wpisało się w kalendarz wydarzeń dotyczących jednostek samorządu terytorialnego województwa lubuskiego. W ramach tegorocznego Rankingu wypełnione kwestionariusze przesłały wszystkie 83 gminy województwa lubuskiego. Zgodnie z regulaminem konkursu gminy na prawach powiatu Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski brały udział w Rankingu, ale nie podlegały nagradzaniu. Należy nadmienić, że obie wspomniane gminy osiągnęły bardzo dobre wyniki zajęły dwa pierwsze miejsca w ramach Głównego Wskaźnika Rankingowego. Celem corocznego przedsięwzięcia realizowanego w drugiej połowie roku jest poznanie stanu lubuskiej gospodarki, zbadanie kierunków rozwoju województwa lubuskiego, a także popularyzacja dobrych praktyk stosowanych w gminach. Ponadto zadaniem Rankingu jest promocja regionu oraz poszczególnych gmin jako obszarów atrakcyjnych dla inwestorów. Za realizację V Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego w 2012 roku odpowiedzialna jest firma EU-Consult Sp. z o.o. z Gdańska. Patronat Honorowy nad V Rankingiem Gmin objęła Pani Marszałek Województwa Lubuskiego Elżbieta Polak. Patronat Medialny nad projektem sprawują: Gazeta Lubuska, Gazeta Wyborcza, Pismo Samorządu Terytorialnego Wspólnota, Polskie Radio Zachód oraz TVP Gorzów Wielkopolski. Projekt badawczy, w ramach którego przeprowadzony został V Ranking Gmin Województwa Lubuskiego, realizowany jest w ramach projektu systemowego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Głównym celem projektu jest przeciwdziałanie możliwości wystąpienia negatywnych efektów zmian zachodzących w gospodarce województwa lubuskiego. Za organizację oraz wykonanie poprzednich edycji Rankingu Gmin w latach odpowiadało Stowarzyszenie Dialog-Współpraca-Rozwój z Zielonej Góry. 4

5 WYNIKI V RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO GŁÓWNE KATEGORIE GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY (INDEKS SYTUACJI GOSPODARCZEJ GMIN) KATEGORIA PODSTAWOWA 1. Żary (gmina miejska) 2. Nowa Sól (gmina miejska) 3. Witnica 4. Kostrzyn nad Odrą GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Żary 1. Lubrza 2. Nowa Sól 2. Łagów 3. Witnica 3. Zielona Góra GMINY WIEJSKIE INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ 1. Nowa Sól (gmina miejska) 2. Słubice 3. Zielona Góra (gmina wiejska) INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ 1. Żary (gmina miejska) 2. Nowa Sól (gmina miejska) 3. Kostrzyn nad Odrą INDEKS SOCJALNY 1. Lubrza 2. Kostrzyn nad Odrą 3. Łagów 5

6 INNE KATEGORIE PRYMUS INNOWACYJNOŚCI (CYFRYZACJI) 1. Wschowa, Babimost EUROPEJSKA GMINA 1. Lubrza 2. Stare Kurowo 3. Łagów LIDER SAMORZĄDOWY GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Nowa Sól 1. Deszczno 2. Witnica 2. Świdnica 3. Bytom Odrzański 3. Bogdaniec Tabela 1. Zbiorcze wyniki V Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. GMINY WIEJSKIE Przedstawione powyżej wartości wskaźników zostały obliczone według metodologii opracowanej przez ekspertów z dziedziny nauk społecznych. W przypadku większości kategorii podano gminy, które uzyskały trzy najwyższe wartości dla danego wskaźnika. Wyjątek stanowi kategoria podstawowa Głównego Wskaźnika Rankingowego oraz wskaźnik Prymus Innowacyjności. W przypadku tego pierwszego dwa najwyższe wyniki uzyskały gminy o statusie powiatów, tj. Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski, które według Regulaminu Rankingu Gmin nie zostaną nagrodzone. W przypadku Prymusa Innowacyjności wyłoniono dwie gminy, które są na równym, wysokim poziomie cyfryzacji obie jednostki samorządu terytorialnego uzyskały 9 na 10 możliwych punktów. Dalsza część raportu zawiera szczegółowe wyniki Rankingu Gmin zestawienia jednostek samorządu terytorialnego województwa lubuskiego wraz z uzyskanymi wartościami wskaźników, a także opis wyników badania. 6

7 Dane zebrane podczas badań zostały przekształcone według specjalnego algorytmu na skalę w przedziale 2 5, która odpowiada skali ocen szkolnych. Zabieg ten zastosowano celowo i służy on zwiększeniu czytelności prezentowanych wyników GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY Główny Wskaźnik Rankingowy (GWR) to inaczej Indeks Sytuacji Gospodarczej Gmin. Obliczony został na podstawie wskaźników, które zostały uznane za kluczowe jeżeli chodzi o ogólną sytuację gospodarczą jednostek samorządu terytorialnego. Bazę dla Indeksu stanowiły: Wskaźnik dochodów budżetowych gminy (WD) Wskaźnik wartości inwestycji gminy (WI) Wskaźnik pozyskanych przez gminę środków unijnych (WU) Wskaźnik wielkości zwrotu podatku PIT i CIT (WP). Każdemu wymienionemu powyżej wskaźnikowi przyznano wagę, świadczącą o jego istotności pod kątem kondycji finansowej badanych jednostek samorządu terytorialnego. Za najistotniejszy wskaźnik podstawowy Indeksu uznano wysokość środków pozyskanych z zewnątrz, szczególnie z funduszy unijnych (waga 0,4). Świadczy on o skuteczności realizacji planowanych inwestycji oraz wykorzystaniu przez gminę szans na rozwój gospodarczo-społeczny. Wskaźnik wartości inwestycji poczynionych w 2011 roku przez poszczególne gminy otrzymał wagę 0,3 i jest drugim według kryterium istotności. Świadczy on o dynamice rozwoju gospodarczego gminy. Wskaźnikowi wielkości zwrotu podatku CIT oraz PIT przyznano wagę 0,2, natomiast wskaźnikowi opartemu na wysokości dochodów budżetowych 0,1. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY (INDEKS SYTUACJI GOSPODARCZEJ GMIN) GMINA WARTOŚĆ GWR KATEGORIA PODSTAWOWA 1. Żary (gmina miejska) 2, Nowa Sól (gmina miejska) 2, Witnica 2, Kostrzyn nad Odrą 2,

8 5. Lubrza 2, Gubin (gmina miejska) 2, Szprotawa 2, Łagów 2, Żagań (gmina miejska) 2, Wschowa 2, Międzyrzecz 2, Świebodzin 2, Zielona Góra (gmina wiejska) 2, Lubsko 2, Kożuchów 2, Czerwieńsk 2, Drezdenko 2, Sulechów 2, Strzelce Krajeńskie 2, Stare Kurowo 2, Bogdaniec 2, Deszczno 2, Kłodawa 2, Słubice 2, Górzyca 2, Jasień 2, Sulęcin 2, Iłowa 2, GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Żary 2, Nowa Sól 2, Witnica 2, Kostrzyn nad Odrą 2, Gubin 2, Szprotawa 2, Żagań 2, Wschowa 2, Międzyrzecz 2,

9 10. Świebodzin 2, GMINY WIEJSKIE 1. Lubrza 2, Łagów 2, Zielona Góra 2, Stare Kurowo 2, Bogdaniec 2, Deszczno 2, Kłodawa 2, Górzyca 2, Świdnica 2, Słońsk 2, Tabela 2. Wyniki Głównego Wskaźnika Rankingowego. Najlepsze wyniki w kategorii podstawowej uzyskały dwie gminy na prawach powiatu Zielona Góra (4,51) oraz Gorzów Wielkopolski (4,22). Są to zarazem jedyne jednostki samorządu terytorialnego województwa lubuskiego, które w Rankingu uzyskały ocenę powyżej 4. Wyniki takie uzasadnione są wielkością gmin oraz statusem, który posiadają. Dlatego też na podstawie postanowień zawartych w regulaminie konkursu nie podlegają one nagrodzeniu. Ranking Gmin według Głównego Wskaźnika Klasyfikacji Rankingowej wygrała gmina miejska Żary (2,74). To ona jest laureatem głównej kategorii konkursu. Na drugim miejscu uplasowała się gmina miejska Nowa Sól (2,68), zaś na trzecim gmina miejsko-wiejska Witnica (2,52). Według regulaminu gmina, która wygrała klasyfikację w kategorii podstawowej, a zarazem zajęła pierwsze miejsce w jednej z dwóch pozostałych kategorii, nie jest już nagradzana w jej ramach. Tak jest w przypadku gminy Żary, która zajęła również pierwsze miejsce w kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich. Jeżeli chodzi o kolejną kategorię jednostek samorządu terytorialnego o statusie wiejskim, to zwycięską gminą jest Lubrza z wynikiem 2,49. Gmina wiejska Łagów z wynikiem 2,27 uplasowała się na drugim miejscu, zaś Zielona Góra z niewiele mniejszą uzyskaną wartością (2,26) na trzeciej pozycji. Warto zauważyć, że gminy, które uplasowały się na dwóch pierwszych pozycjach w kategorii badanych jednostek samorządu terytorialnego o charakterze wiejskim, wchodzą w skład powiatu świebodzińskiego. Świadczy to o sprawnym i efektywnym funkcjonowaniu wspomnianych gmin w zakresie ogólnogospodarczym: względnie wysokich dochodach budżetowych, wielu inwestycjach, efektywnym pozyskiwaniu środków unijnych oraz wielkości zwrotu podatku PIT oraz CIT. 9

10 Odnosząc się do działalności inwestycyjnej, gmina Lubrza udostępnia informacje na temat zakończonych inwestycji na swojej stronie internetowej. Wraz z krótką notatką można obejrzeć zdjęcia efektów działań gminy. Informowanie zainteresowanych o inwestycjach można uznać za dobrą praktykę w dziedzinie informacyjno-promocyjnej. Ponadto na tej samej platformie informacyjnej znajdują się informacje na temat aktualności z gminy Lubrza, kalendarza imprez oraz statystyk dotyczących liczby ludności. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku drugiej gminy Łagów: można zaobserwować w jej obrębie aktywność dotyczącą różnego rodzaju imprez mających za zadanie promocję lokalną obszaru. Należy zaznaczyć, że strona internetowa gminy jako źródło wiedzy o wydarzeniach z nią związanych jest kluczowym kanałem informacji zarówno dla mieszkańców, jak i osób z zewnątrz. Dlatego też strona świadcząca o życiu gminy oraz aktywności przyczynia się do wzrostu jej znajomości, a co za tym idzie, atrakcyjności jako obszaru inwestycyjnego, turystycznego oraz miejsca zamieszkania INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ Indeks Aktywności Gospodarczej gmin województwa lubuskiego stanowi wskaźnik, który świadczy o nastawieniu badanych gmin na nowe inwestycje, rozwój gospodarczy oraz zachęcenie inwestorów do rozpoczęcia działalności na ich terenie. Bazę dla obliczenia Indeksu stanowiły następujące zmienne: Ocena specjalnych stref gospodarczych (WSG) Wskaźnik wydatków na promocję (WPR). Tak jak w przypadku Głównego Wskaźnika Rankingowego, poszczególnym wskaźnikom podstawowym nadano wagi. Jako, że posiadanie przez gminę na swoim terenie specjalnej strefy gospodarczej świadczy o jej proinwestycyjnym nastawieniu, jak i aktywności na tym polu, ocenie nadano wagę 0,7. Ocena strefy inwestycyjnej została dokonana zaś na skali 2-5. Ocenę 2 otrzymały jednostki samorządu terytorialnego, które nie posiadają specjalnej strefy inwestycyjnej, 3 te, które posiadają, ale nie wchodzi ona w strukturę Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Natomiast ocenę 5 otrzymały gminy, które posiadają specjalną strefę wchodzącą w skład Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Wskaźnik wydatków na promocję obliczony został według wzoru analogicznego jak w przypadku Głównego Wskaźnika Rankingowego. Działania gminy na rzecz promocji wyrażone w wysokości środków przeznaczanych na ten cel, uważane są za jedno z ważniejszych działań aktywizujących lokalną gospodarkę. Dlatego też wskaźnik ten otrzymał wagę 0,3. 10

11 Należy również nadmienić o innych wskaźnikach, które zostały zmierzone w ramach badania, lecz nie zostały wzięte pod uwagę podczas obliczania wskaźnika Indeksu Aktywności Gospodarczej. Są to takie zmienne jak: Wartość inwestycji na ochronę środowiska Liczba nowopowstałych firm Wpływy z podatków i opłat lokalnych PKB per capita Wartość inwestycji z udziałem kapitału zagranicznego. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ GMINA WARTOŚĆ IAG 1. Nowa Sól (gmina miejska) 4, Słubice 4, Zielona Góra (gmina wiejska) 4, Gubin (gmina miejska) 4, Czerwieńsk 4, Kargowa 4, Kostrzyn nad Odrą 4, Dobiegniew 4, Sulęcin 4, Kożuchów 4, Bytom Odrzański 4, Lubsko 4, Nowa Sól (gmina wiejska) 4, Skwierzyna 4, Gubin (gmina wiejska) 4, Żagań (gmina miejska) 3, Żary (gmina miejska) 3, Szprotawa 2, Zbąszynek 2, Sulechów 2, Tabela 3. Wyniki Indeksu Aktywności Gospodarczej. 11

12 Bardzo dobrą ocenę w dziedzinie aktywności gospodarczej otrzymała gmina miejska na prawach powiatu Zielona Góra, tj. 5. Gmina miejska Nowa Sól oraz Słubice dwie plasujące się tuż za nią jednostki samorządu terytorialnego uzyskały ocenę powyżej 4,5. Aż 17 gmin uzyskało ocenę dobrą, czyli wyższą niż 4. Warto zwrócić uwagę, że na kształt wyników duży wpływ miał fakt, iż większość z gmin plasujących się w pierwszej 20 w ramach tej kategorii posiada specjalne strefy gospodarcze w ramach Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jeżeli chodzi o dobre praktyki z zakresu działalności gminy Nowa Sól to warto zwrócić uwagę na jej inwestycje dotyczące budowy dróg. Nowa Sól posiada swoją podstrefę w ramach Kostrzyńsko Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jedną z głównych inwestycji w 2011 roku była warta ,89 zł Budowa drogi łączącej węzeł Nowa Sól w ciągu drogi krajowej S3 z K_SSSE Podstrefa Nowa Sól II etap. Działania związane z inwestycją rozpoczęły się w I/II kwartale 2011 roku, a jej zakończenie zaplanowane jest w III kwartale 2012 roku. Samo posiadanie specjalnej strefy ekonomicznej stanowi atrakcyjny atrybut dla inwestorów, jednak jej dobre skomunikowanie jest kwestią kluczową. Ponadto w ramach promocji gminy opracowano i wydano folder informacyjno-promocyjny przedstawiający gminę Nową Sól jako obszar godny polecenia inwestycyjnie. Folder dostępny jest na stronie internetowej i zawiera ogólne informacje na temat miejsca, lokalizacji, obsługi, kadr, ulg oraz preferencji dla inwestorów, a także perspektyw i rekomendacji Nowej Soli jako strefy inwestycji. Informacje na temat inwestycji Nowej Soli można zaczerpnąć na stronie internetowej gminy. Warto również zwrócić uwagę na praktyki promocyjne gminy Słubice, która uplasowała się zaraz za Nową Solą w ramach Indeksu Aktywności Gospodarczej. Słubicki Miejski Ośrodek Kultury nakładem egzemplarzy wydaje miesięcznik pt. Gazeta Słubicka. Jest to bezpłatny biuletyn samorządowy, zawierający informacje na temat bieżących wydarzeń, inwestycji, a także sytuacji panującej w gminie. Jest on przeznaczony głównie dla mieszkańców, jak również stanowi źródło wiedzy o obszarze dla potencjalnych inwestorów. Ponadto za pośrednictwem strony internetowej odbiorca może udać się na wirtualny spacer po Słubicach, co jest ciekawym elementem promocji zarówno miasta, jak i całej gminy. Pierwszych 20 gmin, które uplasowały się na górze zestawienia Indeksu Aktywności Gospodarczej, uzyskało średnią ocenę 4,12. Natomiast ocena dla wszystkich gmin województwa lubuskiego w tej dziedzinie wynosi 2,7. 12

13 2.3. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ Kolejnym podstawowym wskaźnikiem sytuacji społeczno-gospodarczej gmin województwa lubuskiego jest Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej. Zaangażowanie społeczności w sprawy lokalne oraz aktywność mieszkańców w ramach społeczeństwa obywatelskiego skutkuje rozwojem gminy. Tego typu działania świadczą o wysokim potencjale rozwojowym danej jednostki terytorialnej, a także o kapitale ludzkim, jaki posiada gmina większa aktywność środowisk pozarządowych odnotowywana jest zazwyczaj w gminach zamieszkanych przez osoby o wyższych kwalifikacjach. Podstawą obliczania Indeksu Wspierania Aktywności Obywatelskiej przez gminy były następujące zmienne: Wskaźnik wydatków na edukację (WE) Wskaźnik wydatków na NGO (WN). Wydatki na edukację stanowią element inwestycji w kapitał ludzki oraz przyszłe kadry. Wskaźnikowi temu przyznano wagę 0,4. Za istotniejszą zmienną uznano wspieranie przez gminę organizacji pozarządowych temu wskaźnikowi przypisano wagę 0,6. Powyżej wymienione i opisane zmienne stały się bazą do obliczania wskaźnika Indeksu Wspierania Aktywności Obywatelskiej. Ponadto w jego ramach dokonano pomiaru dodatkowych danych, które stały się podstawą innych analiz: Świadczenia społeczne Liczba bezrobotnych w gminie Migracje Liczba ludności. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ GMINA WARTOŚĆ IA0 1. Żary (gmina miejska) 2, Nowa Sól (gmina miejska) 2, Kostrzyn nad Odrą 2, Zielona Góra (gmina wiejska) 2, Międzyrzecz 2,

14 6. Lubsko 2, Sulechów 2, Żagań (gmina miejska) 2, Świebodzin 2, Wschowa 2, Krosno Odrzańskie 2, Szprotawa 2, Sława 2, Gubin (gmina miejska) 2, Słubice 2, Sulęcin 2, Skwierzyna 2, Witnica 2, Drezdenko 2, Kożuchów 2, Strzelce Krajeńskie 2, Czerwieńsk 2, Kłodawa 2, Deszczno 2, Torzym 2, Santok 2, Nowa Sól (gmina wiejska) 2, Świdnica 2, Tabela 4. Wyniki Indeksu Wspierania Aktywności Obywatelskiej. Najbardziej aktywne ze wszystkich gmin województwa lubuskiego w sferze wspierania działalności obywatelskiej są dwie gminy na prawach powiatu Zielona Góra (4,73) oraz Gorzów Wielkopolski (4,68). Są to zarazem jedyne jednostki samorządu terytorialnego, które uzyskały ocenę wyższą niż 4. Pozostałe gminy plasują się poniżej wartości 3. W pierwszej trójce klasyfikacji Indeksu Wspierania Aktywności Obywatelskiej znalazła się gmina miejska Żary (2,87), której działalność w celu wspierania aktywności obywatelskiej analogicznie do ocen szkolnych można określić jako dostateczny. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku gminy miejskiej Nowa Sól (2,5). W wypadku pozostałych jednostek samorządu terytorialnego wartość wskaźnika kształtuje się poniżej 2,5. 14

15 Średnia wartość wskaźnika świadczącego o wspieraniu przez gminy aktywności obywatelskiej dla gmin z 20 najlepszymi wynikami kształtuje się na poziomie 2,56. Średnia ocena dla wszystkich 83 gmin województwa lubuskiego wynosi 2,18. Pomimo stosunkowo niskich wartości tego wskaźnika należy zauważyć, że żadna gmina nie uzyskała oceny niższej niż 2 (najniższa ocena ukształtowała się na poziomie 2,001031). Aktywność obywatelska przejawia się w wielu aspektach życia społeczności lokalnych, jednak jej pomiar możliwy jest jedynie za pomocą ustalonych, mierzalnych wskaźników. Ustalono, że najbardziej adekwatnym będzie działalność w zakresie zinstytucjonalizowanym, czyli w ramach organizacji pozarządowych (NGO). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na jedną szczególną organizację zrzeszającą NGO na Związek Lubuskich Organizacji Pozarządowych (ZLOP). Jest to organizacja pożytku publicznego, która zajmuje się między innymi tworzeniem warunków do integracji oraz współpracy organizacji pozarządowych z województwa lubuskiego celem zwiększenia ich skuteczności w działaniach na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto celem jej działalności jest pomoc organizacjom pozarządowym w rozwiązywaniu problemów, podnoszenie rangi NGO w polityce społecznej, ekonomicznej oraz kulturalnej, a także reprezentowanie organizacji pozarządowych wobec sektora publicznego oraz innych środowisk. Do Związku Lubuskich Organizacji Pozarządowych należy 99 NGO z województwa lubuskiego. Działalność organizacji można wyróżnić jako dobrą praktykę wspomagającą funkcjonowanie całego sektora lubuskich NGO. Członkiem Związku może stać się stowarzyszenie, fundacja lub inna osoba prawna w rozumieniu Prawa o stowarzyszeniach, działająca w szeroko rozumianym zakresie socjalnym, popierająca cele ZLOP oraz deklarująca realizację jego celów i zadań. Do ZLOP należy jedynie jedno stowarzyszenie z gminy Żary, która zajęła pierwsze miejsce tuż za gminami o statusie powiatów INDEKS SOCJALNY Indeks Socjalny stanowi wskaźnik, którego celem jest identyfikacja kierunku rozwoju, jaki realizuje konkretna gmina. Przyjmuje się, że gminy województwa lubuskiego w wyniku oddziaływania poprzedniego systemu polityczno-gospodarczego oraz zmiany funkcji terenów przygranicznych, przyjmują dwa różne kierunki rozwoju. Na tej podstawie wyróżniono ścieżkę proinwestycyjną oraz ścieżkę socjalną. 15

16 Obie drogi rozwoju różnią się przede wszystkim strukturą wydatków jednostek samorządu terytorialnego. Gminy, które więcej środków przeznaczają na realizację nowych inwestycji niż na wydatki związane ze świadczeniami socjalnymi, uznawane są za proinwestycyjnie. Natomiast te, które większą część poświęcają wydatkom socjalnym niż inwestycjom gminy, uważane są za jednostki, które obrały ścieżkę socjalną. Podstawą Indeksu Socjalnego są następujące wskaźniki składowe: Wskaźnik inwestycji gminy (WI) Wskaźnik wydatków socjalnych gminy (WS). Powyższe wskaźniki zostały obliczone według wzoru jak w przypadku Głównego Wskaźnika Rankingowego oraz pozostałych indeksów podstawowych. Indeks Socjalny stanowi różnicę pomiędzy wskaźnikiem inwestycji a wskaźnikiem wydatków socjalnych danej gminy. INDEKS SOCJALNY GMINA WARTOŚĆ IS ŚCIEŻKA PROINWESTYCYJNA 1. Lubrza 0, Kostrzyn nad Odrą 0, Łagów 0, Witnica 0, Nowa Sól (gmina miejska) 0, Pszczew 0, Kłodawa 0, Zielona Góra (gmina wiejska) 0, Górzyca 0, Torzym 0, Deszczno 0, Kolsko 0, Szczaniec 0, Świdnica 0, Bobrowice 0, Stare Kurowo 0,

17 17. Siedlisko 0, Bojadła 0, Cybinka 0, Kargowa 0, ŚCIEŻKA SOCJALNA 1. Sulechów -0, Słubice -0, Świebodzin -0, Lubsko -0, Krosno Odrzańskie -0, Strzelce Krajeńskie -0, Żagań (gmina miejska) -0, Kożuchów -0, Szprotawa -0, Sulęcin -0, Sława -0, Wschowa -0, Skwierzyna -0, Rzepin -0, Międzyrzecz -0, Małomice -0, Żary (gmina wiejska) -0, Drezdenko -0, Lubiszyn -0, Żary (gmina miejska) -0, Tabela 5. Wyniki Indeksu Socjalnego. Wyniki Indeksu Socjalnego należy interpretować w ten sposób, że gminy, które uzyskały dodatnią wartość wskaźnika, przeznaczają więcej środków na cele inwestycyjne niż socjalne. Dlatego też na tej podstawie można wnioskować, że obrały one ścieżkę proinnowacyjną. Natomiast gminy, dla których wartość wskaźnika ukształtowała się na minusie, więcej środków przeznaczają na wsparcie socjalne dla swych mieszkańców niż na inwestycje. Wedle obliczeń, gminą województwa lubuskiego, dla której różnica wydatków na inwestycje oraz cele socjalne w 2011 roku była największa i przyjęła wartość dodatnią, jest gmina wiejska Lubrza (0,58). 17

18 Na dwóch kolejnych miejscach w rzeczonej kategorii plasują się gminy Kostrzyn nad Odrą (0,35) oraz Łagów (0,34). W tabeli nr 5 wyróżniono również kategorię gmin, które obierają ścieżkę rozwoju o charakterze socjalnym. Największe minusowe wartości Indeksu Socjalnego uzyskały gminy: na prawach powiatu Zielona Góra (-0,77), Sulechów (-0,41), Słubice (-0,38) oraz Świebodzin (-0,35). Warto zauważyć, że powodem uzyskania przez rzeczone gminy takiego wyniku może być nie tyle intencjonalny wybór ścieżki socjalnej, co kryzys gospodarczy i słaba kondycja ekonomiczna mieszkańców. Gmina Lubrza, której polityka określona została jako proinwestycyjna, rozpoczęła w 2011 roku realizację szeregu inwestycji. Przeważnie były to działania służące poprawie jakości infrastruktury gminnej. W minionym roku rozpoczęto inwestycje dotyczące m.in.: budowy kanalizacji, wymiany nawierzchni oraz przebudowy drogi gminnej. Działania takie służą wzrostowi atrakcyjności jednostki terytorialnej jako miejsca inwestycji oraz zamieszkania PRYMUS INNOWACYJNOŚCI Biorąc pod uwagę fakt, jak powszechny oraz ważny w obecnych czasach jest rozwój informatyzacji, również w ramach jednostek samorządów terytorialnych, stworzono kategorię mierzącą zaawansowanie gmin w zakresie cyfryzacji. Pomiar odbył się za pomocą 10 pytań o innowacyjność gminy, które zawarte zostały w kwestionariuszu Rankingu. Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego na każde z nich mogli udzielić odpowiedzi tak lub nie. Każda pozytywna odpowiedź, potwierdzająca wystąpienie aspektu cyfryzacji, rozwiązania innowacyjnego w danej gminie, otrzymywała 1 punkt. Na podstawie sumy punktów zdobytych przez każdą gminę wyłoniono te jednostki, które mogą uchodzić za Prymusów Innowacyjności województwa lubuskiego. Każda gmina mogła maksymalnie osiągnąć 10 punktów. Pomiar stopnia innowacyjności gmin województwa lubuskiego uwzględniał następujące zmienne: Możliwość załatwienia drogą elektroniczną kwestii meldunkowych Możliwość załatwienia drogą elektroniczną formalności związanych z ewidencją działalności gospodarczej Posiadanie jednostki odpowiedzialnej za informatyzację gminy Realizacja szkoleń dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych 18

19 Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z wykorzystaniem technologii informatycznych Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych Posiadanie elektronicznego systemu informacji przestrzennej Posiadanie punktów bezprzewodowego, bezpłatnego Internetu na terenie gminy Posiadanie elektronicznego systemu obiegu dokumentów. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI GMINA LICZBA PUNKTÓW MIEJSCE I 9 Babimost Wschowa MIEJSCE II 8 Zielona Góra (gmina miejska) Deszczno Kożuchów Zabór Kargowa Cybinka Łęknica Żagań (gmina wiejska) MIEJSCE III 7 Sulechów Gorzów Wielkopolski Łagów Gubin (gmina wiejska) Rzepin Bogdaniec Kostrzyn nad Odrą Żagań (gmina miejska) Tabela 6. Wyniki wskaźnika Prymus Innowacyjności. 19

20 Najwyższy wynik 9 punktów uzyskały ex aequo dwie gminy: Babimost oraz Wschowa. Otrzymały one zarazem tytuły Prymusów Innowacyjności. Na drugim oraz na trzecim miejscu uplasowało się aż po 8 gmin. Jeżeli chodzi o wyniki nie ujęte w tabeli, to na IV miejscu z 6 punktami uplasowało się 6 gmin, po 5 punktów otrzymało 12 gmin. Świadczy to bardzo pozytywnie o poziomie informatyzacji lubuskich gmin. Warto zaznaczyć, że w ramach tej kategorii punktowały wszystkie jednostki samorządu terytorialnego. To znaczy, że żadna gmina nie otrzymała 0 punktów. Minimalny wynik (1 punkt) osiągnęło 8 gmin. Najbardziej popularnym rozwiązaniem wśród gmin z województwa lubuskiego jest realizowanie szkoleń dla pracowników, ponieważ 80,7% gmin stosuje taką praktykę. Jest to jednak działanie przynoszące rezultaty w postaci efektów miękkich wiedzy i umiejętności urzędników w zakresie cyfryzacji. Jednakże szkolenia nie mają bezpośredniego przełożenia na wygodę funkcjonowania w gminie oraz standard życia mieszkańców. Ponadto aż 75,9% gmin oferuje możliwość załatwienia drogą elektroniczną formalności związanych z ewidencją działalności gospodarczej. Najmniej gmin udostępnia mieszkańcom możliwość załatwienia drogą elektroniczną kwestii meldunkowych (5 gmin: Wschowa, Brody, Zabór, Lubsko, Trzebiel). Pomimo tego, że żadna gmina nie uzyskała maksymalnej liczby punktów, to nie było wśród rozważanych kategorii innowacji, której nie stosowałaby ani jedna gmina EUROPEJSKA GMINA Wskaźnik Europejska Gmina opiera się na wielkości pozyskanych przez gminę środków z funduszy unijnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy. Warto zaznaczyć, że analizie podlegały uzyskane przez gminy środki z uwzględnieniem również tych pozyskanych przez zakłady budżetowe gmin. EUROPEJSKA GMINA KWOTA POZYSKANYCH ŚRODKÓW GMINA UNIJNYCH W PRZELICZENIU NA MIESZKAŃCA (PLN) 1. Lubrza 3 450,17 2. Stare Kurowo 1 243,98 20

21 3. Łagów 1 086,07 4. Wymiarki 995,94 5. Witnica 835,01 6. Górzyca 806,03 7. Nowe Miasteczko 786,08 8. Słońsk 679,48 9. Dąbie 526, Gubin (gmina miejska) 469,13 Tabela 7. Wyniki wskaźnika Europejska Gmina. Najwięcej środków unijnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca pozyskała gmina wiejska Lubrza i to ona otrzymała tytuł Europejskiej Gminy. Jest to jedna z najmniejszych gmin pod kątem liczby mieszkańców, jednak pozyskała ona w 2011 roku stosunkowo dużą kwotę z funduszy europejskich w zestawieniu bezwzględnych kwot zajęła trzecie miejsce zaraz po gminach na prawach powiatu. Na drugim miejscu uplasowała się gmina wiejska Stare Kurowo, zaś na trzecim gmina wiejska Łagów. Warto zauważyć, że wszystkie gminy, których pozycje ukształtowały się do 10 miejsca, są jednymi z mniejszych pod względem liczby mieszkańców oscylują one w granicach 3-6 tysięcy. Wyjątek stanowi nieco większa gmina, jaką jest Witnica, jednak liczba jej mieszkańców nie przekracza osób. Jeżeli chodzi o same kwoty środków pozyskanych z funduszy unijnych przez wszystkie lubuskie gminy, to średnia wyniosła złotych. Najwięcej pozyskała gmina miejska Zielona Góra ( ,52 zł) oraz Gorzów Wielkopolski ( zł). Minimalna pozyskana kwota wyniosła złotych. Trzy analizowane jednostki terytorialne nie pozyskały żadnych kwot z funduszy unijnych w 2011 roku. Gmina Lubrza, która została Europejską Gminą, w 2011 roku inwestowała głównie w infrastrukturę gminy. Były to inwestycje z dziedziny m.in.: budowy kanalizacji, wymiany nawierzchni oraz przebudowy drogi gminnej. Działania takie przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności jednostki terytorialnej jako miejsca inwestycji oraz zamieszkania LIDER SAMORZĄDOWY Kategoria Lider Samorządowy została wprowadzona do V Rankingu Gmin jako zupełnie nowy rodzaj klasyfikacji. Oparty jest on na wzajemnych opiniach jednostek samorządu terytorialnego województwa 21

22 lubuskiego. Podstawą wskaźnika są subiektywne oceny przedstawicieli poszczególnych gmin na temat innych jednostek w regionie. Świadczy on o atrakcyjności gospodarczej w regionie, a także może mieć znaczenie przy ocenie wizerunku poszczególnych gmin. Przedstawiciele gmin (wójtowie, burmistrzowie i prezydenci) zostali poproszeni o wskazanie ich zdaniem najlepiej funkcjonujących w województwie jednostek samorządów terytorialnych. Wskazania odbywały się w dwóch kategoriach: gmin miejskich/miejsko-wiejskich oraz wiejskich. Warunkiem ważności głosowania danej gminy było pominięcie własnej jednostki. W przypadku gdy gmina wskazywała na siebie samą, głos uznawano za nieważny. Gmina, która wskazana została na I miejscu otrzymywała 3 punkty, na II miejscu 2 punkty, zaś na 3 1 punkt. Po zsumowaniu wszystkich punktów dla każdej jednostki wyłoniono Liderów Samorządowych. LIDER SAMORZĄDOWY GMINA LICZBA PUNKTÓW GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Nowa Sól Witnica Bytom Odrzański Kargowa Kostrzyn nad Odrą Zielona Góra Babimost Sulęcin Czerwieńsk Dobiegniew Gorzów Wielkopolski Zbąszynek 12 GMINY WIEJSKIE 1. Deszczno Świdnica Bogdaniec 26 22

23 4. Lubrza Skąpe Słońsk Kłodawa Zielona Góra Santok Bojadła Zabór 11 Żagań 10. Górzyca Kolsko 10 Tabela 8. Wyniki wskaźnika Lider Samorządowy. Liderem Samorządowym w kategorii gmin miejskich oraz miejsko-wiejskich została Nowa Sól. Wysoka liczba punktów świadczy o atrakcyjności oraz bardzo dobrej ocenie funkcjonowania tej gminy w oczach jednostek z regionu. Na uwagę zasługuje również wysoka punktacja gminy Witnica. Warto zauważyć, że subiektywna ocena częściowo koresponduje z wynikami Głównego Wskaźnika Rankingowego gmina miejska Nowa Sól zajęła w tamtej kategorii czwarte miejsce, zaś gmina Witnica uplasowała się na piątej pozycji. Kolejny wniosek jaki można wysnuć na podstawie rozkładu wartości obu kategorii jest taki, że jednostki, które w rzeczywistości najlepiej funkcjonują według wskaźników opartych na danych obiektywnych nie zajmują wcale górnych pozycji w zestawieniach subiektywnych. Niewątpliwym powodem, dla którego gmina Nowa Sól zajęła tak wysoką pozycję są jej liczne i zauważalne inwestycje. W gminie miejskiej Nowa Sól w roku 2011 było przeprowadzonych wiele inwestycji np.: - budowa drogi łączącej węzeł Nowa Sól w ciągu drogi krajowej S3 z nowosolską strefą ekonomiczną (od szpitala) - przebudowa ulicy Wojska Polskiego od skrzyżowania z ulicą Staszica do węzła Nowa Sól - parking po byłej bazie MZG - remont ul. Kaszubskiej - odbudowa mostu na kanale Starej Odry leżącego w ciągu drogi powiatowej nr 1027F - została wyremontowana Biblioteka Miejska - gmina wybudowała mieszkania komunalne przy ul. Długiej - gmina przeprowadza rewitalizację dzielnicy portowej. Dzięki tego typu działaniom gmina miejska staje się bardziej atrakcyjna turystycznie, a jej prestiż rośnie. 23

24 Ponadto w gminie realizowany jest projekt Dragońskie zmagania z Odrą, czyli Nowosolska wyprawa wodna do Eisenhüttenstadt, który wspiera różne formy rekreacji i turystyki wodnej na Odrze oraz aktywizuje i zacieśnia kontakty o charakterze kulturalnym i społecznym społeczności przygranicznych z Województwa Lubuskiego. Taka sama sytuacja ma miejsce w kategorii gmin wiejskich. Jako najbardziej atrakcyjna i najlepiej funkcjonująca postrzegana jest gmina Deszczno (6 miejsce w GWR), a następnie Świdnica (9) oraz Bogdaniec (5). Wynik taki pozytywnie świadczy o wizerunku oraz relacjach danych gmin z innymi analogicznymi jednostkami w regionie. Na bardzo dobrą ocenę gminy wiejskiej Deszczno wpływa dogodna lokalizacja oraz liczne atrakcje organizowane na terenie gminy. Przez gminę Deszczno przebiegają dwie drogi krajowe trasa nr 3 przebiegająca południkowo przez województwa: zachodniopomorskie, lubuskie i dolnośląskie, stanowiąca polską część międzynarodowej trasy E65 z Malmö w Szwecji do miejscowości Chaniá na Krecie oraz droga krajowa nr 22 prowadząca od polsko-rosyjskiego przejścia granicznego w Grzechotkach do przejścia granicznego w Kostrzynie. Bliskość szklaków komunikacyjnych przyciąga nowych inwestorów np.: firmy spedycyjne czy zakłady produkcyjne. W gminie działa 6 Kół Gospodyń Wiejskich i 6 klubów sportowych. Atrakcją są dwie imprezy plenerowe: Zlot Kierowców Aut Ciężarowych (KAC) oraz Święto Pieczonego Kurczaka czyli Amatorskie Mistrzostwa Pogranicza w Grillowaniu Drobiu. Centrum Spotkań Artystycznych Kotłownia Pomysłów, w której znajduję się Biblioteka Publiczna, centrum informacji turystycznej. Organizowane są tam różne warsztaty z rękodzieła dla mieszkańców i kursy językowe. 24

25 3. SYTUACJA GOSPODARCZA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 3.1. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN Oprócz podstawowych oraz dodatkowych wskaźników wyrażających stan poszczególnych aspektów sytuacji gospodarczej gmin województwa lubuskiego, w trakcie analizy obliczono Indeks, w ramach którego wzięto pod uwagę szereg wskaźników. Są one miarodajne, a Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX) obliczone na ich podstawie stanowi uzupełnienie informacji o kondycji gospodarczej poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego województwa lubuskiego. Indeks został stworzony za pomocą procedury rangowania. Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin zostało oparte na następujących zmiennych: Kapitał ludzki Wielkość zwrotu podatku PIT i CIT Opłaty lokalne Współpraca z biznesem oraz zachęty dla biznesu i inwestorów Liczba inwestycji z udziałem BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych) Wysokość budżetu przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska Pozyskane środki unijne w przeliczeniu na jednego mieszkańca Inwestycje ze środków własnych gminy Wydatki gminy na edukację Wydatki gminy na promocję Wysokość deficytu budżetowego gminy Zadłużenie gminy Świadczenia socjalne gminy Stopa bezrobocia. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN (BASIC INDEX) GMINA LICZBA PUNKTÓW KATEGORIA PODSTAWOWA 1. Zielona Góra (gmina miejska)

26 2. Żary (gmina miejska) Kostrzyn nad Odrą Gubin (gmina miejska) Babimost Lubsko Łagów Witnica Kożuchów Świdnica 659 GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE 1. Zielona Góra Żary Kostrzyn nad Odrą Gubin Babimost Lubsko Witnica Kożuchów Żagań Wschowa 642 GMINY WIEJSKIE 1. Łagów Świdnica Żagań Zielona Góra Deszczno Skąpe Górzyca Dąbie Brody Lubiszyn 531 Tabela 9. Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin. Liczba punktów przypisana każdej gminie jest wypadkową miejsca, które zajęła ona w każdej z wymienionych uprzednio kategorii i oparta jest na procedurze rangowania. Przy czym nadmienić 26

27 należy, że podczas konceptualizacji Podstawowego Kryterium Klasyfikacji Gmin rzeczone zmienne sklasyfikowano pod kątem ich wpływu na stan gospodarki lokalnej. W zależności od kierunku oddziaływania danego wskaźnika na rozwój gmin, jednostkom terytorialnym przypisywane były punkty w porządku rosnącym lub malejącym. Do wskaźników oddziałujących pozytywnie na rozwój gmin zaliczono: Kapitał ludzki Wielkość zwrotu podatku CIT i PIT Opłaty lokalne Współpraca z biznesem oraz zachęty dla biznesu i inwestorów Liczba inwestycji z udziałem BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych) Wysokość budżetu przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska Pozyskane środki unijne w przeliczeniu na jednego mieszkańca Inwestycje ze środków własnych gminy Wydatki gminy na edukację Wydatki gminy na promocję. Wskaźniki wpływające spowolniająco na rozwój gminy: Wysokość deficytu budżetowego gminy Zadłużenie gminy Świadczenia socjalne gminy Stopa bezrobocia. W kategorii podstawowej, obejmującej wszystkie rodzaje gmin, na pierwszych 10 pozycjach znalazło się 8 gmin o charakterze miejskim i miejsko-wiejskim, a także 2 gminy wiejskie. Największą liczbę punktów otrzymała gmina na prawach powiatu Zielona Góra. Na drugim miejscu z niewiele mniejszą liczbą punktów uplasowała się gmina miejska Żagań, zaś na trzecim miejscu Kostrzyn nad Odrą. Należy zauważyć, że pomiędzy gminą, która uzyskała największą liczbę punktów, a tą zamykającą pierwszą dziesiątkę jest niecałe 100 punktów różnicy. Tak samo sytuacja kształtuje się w kategorii uwzględniającej gminy miejskie oraz miejsko-wiejskie pierwsze trzy miejsca to zarazem trzy czołowe miejsca z kategorii podstawowej. W kategorii gmin wiejskich największą punktację osiągnęła gmina Łagów, następnie Świdnica i Żagań. 27

28 Liczba punktów oraz pozycja w rankingu świadczy o sytuacji gospodarczej gminy sprzyjającej jej rozwojowi. Wysokie pozycje gmin świadczą o ich stosunkowo wysokim potencjale rozwojowym SYTUACJA FINANSOWA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Ważnym aspektem świadczącym o stanie regionalnej gospodarki jest sytuacja budżetowa jednostek samorządu terytorialnego województwa lubuskiego. Na podstawie danych uzyskanych od gmin za pomocą kwestionariusza dokonano oceny ich sytuacji gospodarczej. W przypadku dochodów wykonanych w 2011 roku gminy uzyskiwały średnio kwoty na poziomie ,32 zł. Najmniejsze wykonane dochody gminy wyniosły ,78 zł, zaś największe zł. Wykres nr 1 obrazuje przedziały oraz liczebności gmin, które osiągnęły dochody w danych przedziałach. Wykres 1. Dochody wykonane gmin województwa lubuskiego w 2011 roku. Jak widać na powyższym wykresie, dochody większości gmin kształtują się na poziomie zł. Łącznie 55 gmin województwa lubuskiego osiągnęło w 2011 roku dochody nieprzekraczające zł. Jedynie 5 jednostek samorządu terytorialnego zakończyło rok z dochodami przekraczającymi zł. 28

29 Gminą, która w 2011 roku uzyskała najwyższy dochód wykonany w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jest Bogdaniec, następnie gmina wiejska Lubrza. Tabela nr 10 zawiera dane dotyczące dochodów wykonanych gmin w przeliczeniu per capita. NAJWIĘKSZY DOCHÓD WYKONANY GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA GMINA DOCHÓD (PLN) / MIESZKAŃCA 1. Bogdaniec ,15 2. Lubrza 6 512,93 3. Drezdenko 6 258,15 4. Zwierzyn 4 391,63 5. Górzyca 4 107,40 6. Łęknica 4 018,36 7. Zielona Góra (gmina miejska) 3 965,36 8. Babimost 3 872,95 9. Pszczew 3861, Łagów 3749,36 NAJMNIEJSZY DOCHÓD WYKONANY GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA 83. Sława 314, Dobiegniew 1 328, Niegosławice 1 749, Żary (gmina wiejska) 2 303, Żagań (gmina wiejska) 2 414, Nowa Sól (gmina wiejska) 2 425, Sulechów 2 479, Żagań (gmina miejska) 2 480, Krosno Odrzańskie 2 483, Gubin (gmina wiejska) 2 514,82 Tabela 10. Dochody wykonane lubuskich gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2011 roku. 29

30 Wykres nr 2 stanowi wizualizację rozkładu liczebnego gmin osiągających dochody w określonych przedziałach. Wykres 2. Rozkład liczebny gmin województwa lubuskiego pod kątem przedziału wysokości ich dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Średnie dochody wykonane gmin na jednego mieszkańca wyniosły 3 284,02 zł, jednak zaznaczyć trzeba, że skrajnie wysoka kwota przyjęła wartość powyżej zł. Po jej odrzuceniu, średnia wysokość dochodów gmin per capita wyniosła 3 027,24 zł. Istotnym źródłem dochodów gminy są wpływy z podatku PIT oraz CIT. Świadczą one również o lokalnej dynamice gospodarczej oraz sytuacji regionu. W tabeli nr 11 przedstawiono 10 gmin posiadających najwyższy dochód pochodzący z tytułu wpływów z podatku PIT oraz CIT w 2011 roku. Świadczy to o aktywności gospodarczej na terenie gminy, oraz ogólnej dobrej sytuacji ekonomicznej jej mieszkańców. NAJWIĘKSZY WPŁYW ZE ZWROTU PODATKU PIT ORAZ CIT GMINA PIT, CIT / MIESZKAŃCA 1. Zielona Góra (gmina miejska) 1 090,15 2. Gorzów Wielkopolski 812,19 3. Zielona Góra (gmina wiejska) 771,79 30

31 4. Żary (gmina miejska) 678,60 5. Świdnica 617,82 6. Kostrzyn nad Odrą 576,04 7. Zbąszynek 557,95 8. Międzyrzecz 548,90 9. Żagań (gmina miejska) 531, Świebodzin 513,123 Tabela 11. Dochody lubuskich gmin pochodzące z podatku PIT oraz CIT w 2011 roku. Ważnym wskaźnikiem świadczącym o sytuacji finansowej gmin jest stopień ich zadłużenia. Następna tabela zawiera dane dotyczące 10 najmniej oraz najbardziej zadłużonych gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca. NAJMNIEJSZE ZADŁUŻENIE GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA GMINA ZADŁUŻENIE (PLN) / MIESZKAŃCA 1. Żagań (gmina wiejska) 0 2. Zabór 190,61 3. Brzeźnica 216,07 4. Żary (gmina wiejska) 217,04 5. Łęknica 245,87 6. Gubin (gmina wiejska) 253,44 7. Trzebiel 300,80 8. Maszewo 352,18 9. Świebodzin 443, Żagań (gmina miejska) 502,75 NAJWIĘKSZE ZADŁUŻENIE GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA 83. Lubrza 2 527, Witnica 2 413, Lubsko 2 392, Kolsko 2 348,43 31

32 79. Nowe Miasteczko 2 271, Słubice 1 994, Ośno Lubuskie 1 941, Górzyca 1 825, Krzeszyce 1 781, Gorzów Wielkopolski 1 755,86 Tabela 12. Zadłużenie lubuskich gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2011 roku. Zadłużenie w przeliczeniu na jednego mieszkańca w przypadku żadnej z gmin nie przekracza zł. Wykres poniżej obrazuje strukturę zadłużenia lubuskich gmin według przedziałów kwot. Od 2000 do 3000 zł 5 Od 1000 do 2000 zł 52 Od 500 do 1000 zł 17 Do 500 zł Wykres 3. Rozkład liczebny gmin województwa lubuskiego pod kątem przedziału wysokości ich zadłużenia w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Kolejnym wskaźnikiem świadczącym o kondycji finansowej oraz obranej ścieżce rozwoju gminy jest wielkość wydatków inwestycyjnych. Następny wykres, analogicznie do tego przedstawiającego dochody wykonane, wizualizuje rozkład liczebny gmin przez pryzmat wysokości wydatków inwestycyjnych. 32

33 Powyżej 25 mln. zł 4 Od 15 do 25 mln. zł 3 Od 10 do 15 mln. zł 8 Od 5 do 10 mln. zł 13 Od 500 tys. do 5 mln. zł 51 Do 500 tys. zł Wykres 4. Wydatki inwestycyjne gmin województwa lubuskiego w 2011 roku. Największe wydatki inwestycyjne w 2011 roku poniosła gmina, która przeznaczyła na ten cel zł, natomiast najmniejsza zainwestowana przez jednostkę samorządu terytorialnego kwota wyniosła zaledwie zł (gmina Tuplice). Średnio gminy inwestowały ,34 zł, jednak większość gmin uplasowała się w dolnych granicach wartości. Ponad 60% gmin swoje wydatki inwestycyjne w 2011 roku zamknęła w przedziale pomiędzy a zł. Łącznie 21 gmin zainwestowało w analizowanym okresie kwoty w granicach do zł. Cztery jednostki samorządu terytorialnego wskazały najniższe zainwestowane kwoty nie przekraczające zł. Również cztery gminy zadeklarowały inwestycje o wartościach wyższych niż zł (z czego jedna kwota osiągnęła wartość trochę ponad dolnej granicy, dwie ok , oraz jedna z wartością maksymalną zł). Gmina, która poniosła w 2011 roku największe wydatki inwestycyjne to gmina na prawach powiatu Gorzów Wielkopolski. Na terenie gminy realizowanych jest wiele inwestycji, a bardzo często są to duże oraz rozciągnięte w czasie projekty. W 2011 roku w Gorzowie Wielkopolskim zakończyła się modernizacja części wschodniej Bulwaru Nadwarciańskiego. Modernizacja polegała na adaptacji infrastruktury technicznej na cele kulturalne, turystyczne oraz rekreacyjne. Zadaniem inwestycji było stworzenie miejsca służącemu funkcjom miejskim takim jak wypoczynek czy rekreacja, a także 33

34 zwiększenie atrakcyjności turystycznej tej części miasta. W 2011 roku realizowane były również inne duże inwestycje związane z infrastrukturą miejską: - Budowa Centrum Edukacji Artystycznej Filharmonii Gorzowskiej - Modernizacja Stadionu im. Edwarda Jancarza - Budowa bloku komunalnego przy ul. Zbąszyńskiej - Przebudowa ul. Wyszyńskiego - Budowa Przedszkola Miejskiego nr 17 przy ulicy Maczka. O ponad połowę mniej w ramach wydatków inwestycyjnych poniosła druga gmina na prawach powiatu Zielona Góra. W jej ramach w 2011 roku inwestowano głównie w modernizacje, przebudowy oraz budowy elementów infrastruktury miejskiej (drogowej, przestrzennej). Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku gmin, które zajęły pod kątem wartości inwestycji trzecie (gmina miejska Nowa Sól) oraz czwarte miejsce (gmina miejska Żary). Skuteczność gminy w kwestii pozyskiwania środków ze źródeł zewnętrznych świadczy o sprawnym funkcjonowaniu danej jednostki samorządu terytorialnego. Środki pozyskane z funduszy Unii Europejskiej z uwzględnieniem środków pozyskanych przez zakłady budżetowe gminy średnio wyniosły ,11 zł. Minimalna kwota pozyskana przez gminę wyniosła zł, zaś maksymalna ,52 zł. Wykres nr 3 przedstawia rozkład ilościowy gmin według wysokości pozyskanych środków unijnych. Wykres 5. Pozyskane środki unijne w 2011 roku. 34

35 Dwie najwyższe kwoty pozyskanych środków unijnych powyżej zł osiągnęły gminy, których wartości rzeczonych środków oscylowały wokół oraz zł. Również w przypadku tej zmiennej widać, że najwięcej gmin uplasowało się w przedziałach o najniższych wartościach. Dodać należy, że występują gminy, które nie pozyskały w 2011 roku środków unijnych. Dodatkowym wskaźnikiem funkcjonowania gmin w zakresie pozyskiwania środków unijnych jest przeliczenie kwot uzyskanych przez gminę z uwzględnieniem środków uzyskanych przez zakłady budżetowe gminy. Chodzi tutaj o zakłady funkcjonujące w ramach jednostek samorządów terytorialnych, które prowadzą odpłatną działalność oraz pokrywają koszty rzeczonej działalności z własnych przychodów. Są to zakłady działające w zakresach m.in.: komunikacji miejskiej, wodociągów oraz kanalizacji, komunalnej gospodarki mieszkaniowej, usług z zakresu ochrony zdrowia, dostawy energii elektrycznej oraz cieplnej, itd. GMINY, KTÓRE POZYSKAŁY NAJWIĘCEJ ŚRODKÓW Z FUNDUSZY UNIJNYCH W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA GMINA ŚRODKI Z UE / MIESZKAŃCA 1. Lubrza 3 450,17 2. Stare Kurowo 1 243,98 3. Łagów 1 086,07 4. Wymiarki 995,94 5. Witnica 835,01 6. Górzyca 806,03 7. Nowe Miasteczko 786,08 8. Słońsk 679,48 9. Dąbie 526, Gubin (gmina miejska) 469,13 GMINY, KTÓRE POZYSKAŁY NAJMNIEJ ŚRODKÓW Z FUNDUSZY UNIJNYCH W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA Żary (gmina wiejska) 13, Brzeźnica 17,10 1 Trzy gminy nie pozyskały żadnych środków z funduszy unijnych. 35

36 78. Ośno Lubuskie 17, Gubin (gmina wiejska) 19, Krzeszyce 22, Bytnica 25, Bogdaniec 27,9 73. Krosno Odrzańskie 29,5 72. Sulęcin 31, Przytoczna 34,74 Tabela 13. Środki z funduszy unijnych pozyskane przez gminy województwa lubuskiego w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2011 roku. Tabela nr 13 zawiera obliczenia dotyczące pozyskanych z funduszy unijnych kwot w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy. W zestawieniu znalazło się 20 jednostek samorządu terytorialnego, które uzyskały największą lub najmniejszą ilość środków per capita na realizację projektów. Poniższy wykres zawiera rozkład liczbowy gmin przez pryzmat przedziałów kwot na jednego mieszkańca, które zostały pozyskane z UE. Wykres 6. Pozyskane środki unijne w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2011 roku. 36

37 3.3. DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE Działania proinwestycyjne rozumiane są przez wydatki gminy na promocję, a także posiadanie specjalnych stref ekonomicznych oraz stosowanie preferencyjnych warunków dla nowopowstających przedsiębiorstw, inwestorów. Środki przeznaczone i wydane przez gminy na promocję swojej jednostki wyniosły zaledwie 664,20 zł. Najwięcej w promocję zainwestowała gmina, która wydała na ten cel zł. Średnia kwota dla wszystkich gmin wyniosła ,10 zł. Ponieważ rozstęp pomiędzy wartościami skrajnymi przyjął wartość przekraczającą zł, w celu głębszej analizy należy przedstawić rozkład liczebny gmin przez pryzmat przedziałów kwot. Wykres 7. Wydatki na promocję gmin województwa lubuskiego w 2011 roku. Należy zaznaczyć, że cztery gminy (Cybinka, Górzyca, Kłodawa, Małomice) biorące udział w V Rankingu Gmin nadesłały kwestionariusze z kwotą równą zeru, co oznacza, że w minionym roku na promocję własnej jednostki nie przeznaczyły żadnych środków. Pozostałe jednostki samorządu terytorialnego na działania promocyjne przeznaczały w większości kwoty do (24) oraz od 20 do zł (27). Łącznie środków do zł przeznaczyło 69 gmin, natomiast powyżej tej kwoty 37