Monitorowanie bakteriami Legionella sp. w świetle rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) Gdańsk, 28 czerwiec 2017 r. WSSE w Gdańsku.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) 3 ust. 1 Woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego oraz nie wskazuje agresywnych właściwości korozyjnych i spełnia: 1) podstawowe wymagania mikrobiologiczne określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia; 2) podstawowe wymagania chemiczne określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) ZAŁĄCZNIK Nr 1 E. Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda 1) należy badać w ciepłej wodzie w budynkach zamieszkania zbiorowego i przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne. Uwaga: W szpitalach, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym, pałeczki Legionella sp. powinny być nieobecne w próbce o objętości 1000 ml.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422) 5) budynek zamieszkania zbiorowego - rozumie się przez to budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi, poza stałym miejscem zamieszkania, taki jak hotel, motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, schronisko turystyczne, schronisko socjalne, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek zakwaterowania na terenie zakładu karnego, aresztu śledczego, zakładu poprawczego, schroniska dla nieletnich, a także budynek do stałego pobytu ludzi, takich jak dom rencistów, dom zakonny i dom dziecka
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) 9 ust. 2: Miejsca pobierania próbek ciepłej wody w celu wykrywania bakterii Legionella sp. są zlokalizowane w: 1) wypływie ze zbiornika ciepłej wody lub najbliższym punkcie czerpalnym; 2) punkcie czerpalnym najdalej położonym od zbiornika ciepłej wody; 3) miejscu powrotu wody do podgrzewacza; 4) wybranych punktach pośrednich. Których liczba zależy od wielkości systemu.
Zasady kontroli i zapobiegania namnażaniu się pałeczek Legionella w instalacjach i urządzeniach wytwarzających areozol wodno powietrzny w obiektach służby zdrowia. PZH - Warszawa W szpitalach: - punkty pośrednie minimum 2 próbki na 100 łóżek. - gdy w obiekcie jest więcej niż jeden obieg wody, należy pobierać z każdego obiegu zgodnie z sugestiami podanymi powyżej. Ponadto, przy ustalaniu planu miejsc poboru próbek należy przede wszystkim wziąć pod uwagę oddziały, na których przebywają osoby należące do grupy podwyższonego ryzyka (onkologia, transplantologia, HIV)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) ZAŁĄCZNIK NR 8 MINIMALNA CZĘSTOTLIWOŚĆ POBIERANIA PRÓBEK CIEPŁEJ WODY ORAZ PROCEDURY POSTĘPOWANIA W ZALEŻNOŚCI OD WYNIKÓW BADANIA BAKTERIOLOGICZNEGO. 1)
Liczba Legionella sp. w 100 ml. Ocena skażenia Postępowanie Badanie <100 brak/znikome System pod kontrolą nie wymaga <10 2 podjęcia specjalnych działań >100 10 2-10 3 średnie Jeżeli większość próbek jest pozytywna, należy sieć wodną uznać za skolonizowaną przez pałeczki Legionella, znaleźć przyczynę (dokonać przeglądu technicznego sieci, sprawdzić temperaturę wody) i podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii. Dalsze działania (czyszczenie i dezynfekcja) zależą od wyniku następnego badania. >1000 10 3-10 4 wysokie Przystąpić do działań interwencyjnych jw., włącznie z czyszczeniem i dezynfekcją systemu woda nie nadaje się do pryszniców. Po 1 roku lub po 3 latach 2) Po 4 tygodniach, jeżeli wynik badania nie ulegnie zmianie, należy przeprowadzić czyszczenie i dezynfekcję, powtórzyć badanie po 1 tygodniu, następnie po 1 roku. Po 1 tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, następnie co 3 miesiące 3) >10 000 bardzo >10 4 wysokie Natychmiast wyłączyć z eksploatacji urządzenia i instalacje wody ciepłej oraz przeprowadzić zabiegi ich czyszczenia i dezynfekcji. Po 1 tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, następnie co 3 miesiące 3) 8
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) Objaśnienia: 1) jeżeli jest to wynik badania 1-2 próbek, w celu wykluczenia skażenia punktowego powinno być pobranych i zbadanych więcej próbek. 2) Jeżeli w kolejnych badaniach w odstępach rocznych stwierdzono < 100 jtk/100 ml. 3) Jeżeli w kolejnych dwóch badaniach wykonanych w odstępach trzech miesięcy stwierdzono <100 jtk/100 ml, to następne badanie można wykonać za rok.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) Uwaga: Postępowanie dezynfekcyjne (dezynfekcja termiczna lub chemiczna) powinno zostać ponadto podjęte zawsze: 1) W przypadku wyłączenia instalacji wodociągowej na dłużej niż 1 miesiąc; 2) Jeśli instalacja lub jej część została wymieniona lub zabiegi konserwacyjne mogły prowadzić do jej zanieczyszczenia; 3) W instalacji wodociągowej w miejscu przebywania osób, u których wystąpiło podejrzenie lub stwierdzono zachorowanie na Legionelozę.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989) nie zawiera szczegółowych wytycznych, dotyczących sposobu realizacji tych wymagań. Nie określa również wymagań dotyczących ograniczenia zagrożenia bakteriami Legionella związanego z użytkowaniem innych instalacji wodnych w budynkach.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach. (Dz. U. poz. 2016) 2. 1. Woda na pływalniach, w tym woda doprowadzana na pływalnię, powinna spełniać wymagania mikrobiologiczne i fizykochemiczne określone w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach (Dz. U. z 2015 r., poz. 2016) dotyczy jakości wody przeznaczonej do pływania, kąpania się, uprawiana sportu lub rekreacji w pływalniach, dodatkowo obejmuje wymagania dotyczące jakości wody z instalacji ciepłej wody użytkowej w budynkach pływalni tj. wody w natryskach wprowadzając konieczność badań bakterii Legionelli sp
Postępowanie w przypadku wykrycia ponadnormatywnego skażenia mikrobiologicznego wody w pływalniach i urządzeniach rekreacji wodnej wg wytycznych GIS w sprawie wymagań jakości wody oraz warunków sanitarno-higienicznych na pływalniach W-wa, październik 2014 Wykrycie obecności bakterii z rodzaju Legionella sp. nie zawsze jest równoznaczne z koniecznością przerwy w funkcjonowaniu pływalni i natychmiastowym zakazem kąpieli. Procedury postepowania w przypadku wystąpienia bakterii Legionella sp. w instalacji ciepłej wody użytkowej (woda z natrysków) są takie same jak określone w zał. 8 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r., poz. 1989)
Pobieranie próbek wody przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. pomorskiego realizowane jest zgodnie z instrukcją roboczą: Pobieranie Próbek Wody Nr IR_HK_12_01 Edycja 5
19
Ilość obiektów, w których przeprowadzono badania w kierunku Legionella w 2016 r. 56 42 36 szpitale podmioty lecznicze z wyłączeniem szpitali DPS/Dom Seniora 47 obiekty hotelarskie baseny 131 32 domy studenckie/ internaty
Ilość badań Legionella sp. w latach 2014-2016 1000 980 900 800 700 600 500 558 470 400 300 253 200 100 151 97 0 2014 2015 2016 Ilość badań ogółem Ilość badań, w których jakość wody nie odpowiadała wymaganiom
W 2016 roku przebadano 131 pływalni w zakresie bakterii Legionella sp. w ciepłej wodzie użytkowej w natryskach. W jednej z nich stwierdzono bardzo wysokie skażenie instalacji tymi bakteriami, w 13 obiektach wysokie, a w 12 pływalniach skażenie średnie.
700 600 500 622 Woda z niecek -liczba badań wykonanych Woda z niecek-liczba badań z przekroczeniami Woda wprowadzana do niecek z systemu cyrkulacji - liczba wykonanych badań Woda wprowadzana do niecek z systemu cyrkulacji- liczba badań z przekroczeniami 424 400 300 200 100 46 48 0 Legionella sp.
Skażenie ciepłej wody użytkowej w natryskach w nadzorowanych pływalniach województwa pomorskiego 9,41% 82,93% 17,07% 7,32% Ilość badań w normie Ilość badań wskazujących na skażenie średnie Ilość badań wskazujących na skażenie wysokie Ilość badań wskazujących na skażenie bardzo wysokie 0,35%
Zależność temperatury ciepłej wody użytkowej w nadzorowanych obiektach od ilości stwierdzonych bakteriii Legionella. 100 90 80 Legionella [jtk/100ml] 70 60 50 40 30 20 10 0 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 temperatura wody [ o C] Ilość bakterii Legionella sp. w 100ml 25
1000 Zależność temperatury ciepłej wody użytkowej w nadzorowanych obiektach od ilości stwierdzonych bakterii Legionella 900 Legionella sp. [jtk/100ml] 800 700 600 500 400 300 200 100 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 temperatura wody [ o C] Ilość bakterii Legionella sp.w 100ml 26
Zależność temperatury ciepłej wody użytkowej w nadzorowanych obiektach od ilości stwierdzonych bakterii Legionella 10000 9000 Legionella Sp. [jtk/100ml] 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 temperatura wody [ o C] Ilość bakterii Legionella sp. w 100 ml 27
40000 Zależność temperatury ciepłej wody użytkowej w nadzorowanych obiektach od ilości stwierdzonych bakterii Legionella 35000 Legionella Sp. [jtk/100ml] 30000 25000 20000 15000 10000 30 35 40 45 50 55 temperatura [ o C] Ilość bakterii Legionella Sp. w 100ml 28
Opracowanie Światowej Organizacji Zdrowia z marca 2011 r. pt. Bezpieczeństwo wodne w budynkach" ( Water safely in builidings"), Przetłumaczone na język polski http://gis.gov.pl/woda/woda-do-spozycia/470-opracowanieswiatowej-organizacji-zdrowia-z-marca-2011-r-pt-bezpieczenstwowodne-w-budynkach Światowa Organizacja Zdrowia przyznała Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu (Wydawcy) prawa do tłumaczenia, opublikowania w formacie elektronicznym i nieodpłatnego rozpowszechniania. Prawa autorskie do wskazanej publikacji przysługują Światowej Organizacji Zdrowia. Prawa autorskie do niniejszego tłumaczenia przysługują Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu.
Projekt badawczy rozwojowy N R04 002 04 Ograniczenie zagrożenia dla zdrowia ludzi bakteriami z rodzaju Legionella w instalacjach wodociągowych i klimatyzacyjnych w istniejących budynkach. Wytyczne projektowania, wykonywania i użytkowania instalacji wodociągowych i klimatyzacyjnych w celu ograniczenia zagrożenia bakteriami z rodzaju Legionella. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa
DVGW Przepisy techniczne Instrukcja robocza W 551 Kwiecień 2004 Urządzenia do podgrzewania i dystrybucji wody do spożycia; środki techniczne służące do ograniczenia wzrostu Legionelli; planowanie, budowa, eksploatacja o odkażanie instalacji wody do spożycia
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej Jakość wody z sieci wodociągowej może mieć zasadniczy wpływ zarówno na skażenie instalacji bakteriami, jak i na powstanie warunków sprzyjających namnażaniu się bakterii w instalacjach wodociągowych. Do takich czynników zalicza się:
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej rodzaj ujmowanej wody - jest bardziej prawdopodobne, że w przypadku ujmowania wody powierzchniowej, w wodzie będą obecne bakterie z rodzaju Legionella oraz mikroorganizmy typu ameby, w których bakterie mogą się uchronić przed działaniem środków dezynfekcyjnych;
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej stosowane metody uzdatniania wody i jakość wody wprowadzanej do sieci - ryzyko występowania w wodzie wodociagowej bakterii i ameb maleje, jeśli mętność wody jest mniejsza niż 0,1 NTU, woda nie zawiera żelaza i manganu > 0,1 mg/l ani amoniaku i jest skutecznie dezynfekowana;
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej korozyjność wody w stosunku do materiałów instalacyjnych - jest bardziej prawdopodobne, że w przypadku ujmowania wody powierzchniowej, w wodzie będą obecne bakterie z rodzaju Legionella oraz mikroorganizmy typu ameby, w których bakterie mogą się uchronić przed działaniem środków dezynfekcyjnych;
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej zanieczyszczenie wody wodociągowej zasilającej instalacje produktami korozji - nawet okresowe zanieczyszczenie wody wodociągowej produktami korozji może sprzyjać tworzeniu się warstw osadów na powierzchniach kontaktujących się z wodą w instalacjach;
Czynniki związane z jakością wody z sieci wodociągowej woda wodociągowa wykazuje skłonność do wytrącania osadów z powodu wysokiej twardości lub zasolenia - osady wytrącające się po podgrzaniu i/lub odparowaniu wody, osadzające się w podgrzewaczach i/lub sitkach prysznicowych są miejscem, gdzie mogą namnażać się bakterie;
Podsumowanie Pomimo pewnych luk w krajowych przepisach, należy stwierdzić, że aktualnie obowiązujące przepisy budowlane, łącznie z ustawą o chorobach zakaźnych, w stopniu wystarczającym określają obowiązek podejmowania przez zarządców/właścicieli budynków działań, mających na celu zapobieganie namnażaniu oraz zwalczanie bakterii z rodzaju Legionella.
Podsumowanie Ograniczanie zagrożenia bakteriami Legionella związanego z użytkowaniem budynków należy do obowiązków ich zarządców i właścicieli. Działania mające na celu ochronę zdrowia użytkowników powinny obejmować: - zapobieganie skażeniu do początku użytkowania instalacji, - zwalczanie skażenia, jeśli zostało potwierdzone badaniami w kierunku wykrywania bakterii Legionella, - zapobieganie powtórnemu namnożeniu się bakterii w instalacjach wodnych i urządzeniach.
Dziękuję za uwagę