Ameboidalne oliwinowe agregaty w chondrytach zwyczajnych

Podobne dokumenty
Jak klasyfikujemy chondryty zwyczajne?

Badanie składu pierwiastkowego i mineralnego chondrytu węglistego NWA 4967 za pomocą analitycznej mikroskopii elektronowej

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

Badania meteorytu NWA 4560 za pomocą analitycznej mikroskopii elektronowej

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

Petrologiczna i mineralogiczna charakterystyka chondrytu węglistego NWA 4967

Porównawcze badania mössbauerowskie meteorytów: Sołtmany (L6), Chelyabinsk (LL5) i Grzempy (H5)

Zastosowanie spektroskopii Ramana do identyfikacji minerałów meteorytu NWA 4967

Identyfikacja minerałów meteorytu NWA 4505 za pomocą spektroskopii Ramana

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych

PO CO ZASTANAWIAĆ SIĘ NAD TYM, JAK POWSTAJĄ SKAŁY?

ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

Średni ciężar atomowy chondrytów LL5: Siena, Hautes Fagnes i NWA 7915

Wietrzenie meteorytów Saint-Aubin i Zegdou w kolekcjach

ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

Chondryt Sołtmany. Sołtmany chondrite

Ogólne Warunki Ubezpieczenia PTU ASSISTANCE I.

USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz

Badania mikroskopowe ureilitu NWA XXX

Wyniki badań składu pierwiastkowego i mineralnego eukrytu NWA 4039 za pomocą analitycznej mikroskopii elektronowej

SUROWCE MINERALNE. Wykład 4

Kryształy w meteorytach *

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANIS AWA STASZICA, Kraków, PL BUP 26/07

1 Postanowienia ogólne

ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009

Olej rzepakowy, jako paliwo do silników z zapłonem samoczynnym

Si W M. 5mm. 5mm. Fig.2. Fragment próbki 1 ze strefowymi kryształami melilitu (M).

ĆWICZENIE Nr 9. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński

TEMAT PRACY DOKTORSKIEJ

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie bazy danych o sprz cie i zu ytym sprz cie

Reevesyt i jarosyt nowe wtórne fazy w meteorycie Morasko

Średni ciężar atomowy chondrytu Vicência (LL3.2)

Średni ciężar atomowy chondrytu Sołtmany, chondrytów L6 i minerałów pozaziemskich

2.Prawo zachowania masy

Meteoryt Tagish Lake związki organiczne

Załącznik nr pkt - szafa metalowa certyfikowana, posiadająca klasę odporności odpowiednią

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

Wniosek nr... /... o wynajęcie lokalu mieszkalnego (wypełnia Urząd Miasta)

II. WNIOSKI I UZASADNIENIA: 1. Proponujemy wprowadzić w Rekomendacji nr 6 także rozwiązania dotyczące sytuacji, w których:

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

Atom poziom podstawowy

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

8. Zginanie ukośne. 8.1 Podstawowe wiadomości

KORDIERYT Al 3 (Mg,Fe 2+ ) 2 Si 5 AlO 18 (rombowy-pseudoheksagonalny)

UCHWAŁA NR X/143/2015 RADY MIEJSKIEJ WAŁBRZYCHA. z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie utworzenia Zakładu Aktywności Zawodowej Victoria w Wałbrzychu

Przetwornica napiêcia sta³ego DC2A (2A max)

OBWIESZCZENIE Nr 19/2013 RADY GMINY ZBLEWO z dnia 28 marca 2013 r.

Czy warto byd w sieci? Plusy i minusy nakładania się form ochrony przyrody wsparte przykładami Słowioskiego Parku Narodowego

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

Fazy krzemianowe jako sk³adnik odpadów po hutnictwie elaza i stali na przyk³adzie odpadów ze zwa³owiska Huty Koœciuszko

BIULETYN MIŁOŚNIKÓW METEORYTÓW METEORYT. Nr 1 (85) Marzec W numerze:

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

S d Rejonowy... Spółdzielnia europejska. 9. Numer identyfikacji podatkowej NIP 10. Numer identyfikacyjny REGON

Wietrzenie w meteorycie Nantan (porównanie wybranych wtórnych faz mineralnych z meteorytów Nantan i Morasko)

SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH

Warszawa: Usługa druku w podziale na 2 zadania Numer ogłoszenia: ; data zamieszczenia: OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi

Proste struktury krystaliczne

Petrograficzny opis skały

Kategoria środka technicznego

Regulamin studenckich praktyk zawodowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Sączu

TEORIE KWASÓW I ZASAD.

DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY


Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu.

Przedmowa Czêœæ pierwsza. Podstawy frontalnych automatów komórkowych... 11

PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH

REGULAMIN RADY RODZICÓW DZIAŁAJĄCEJ PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 29 IM. GIUSEPPE GARIBALDIEGO W WARSZAWIE

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

Obróbka cieplna stali

WŁAŚCIWOŚCI KRUSZYW LEKKICH MODYFIKOWANYCH ZUśYTYMI ADSORBENTAMI

ZASTOSOWANIE LASERÓW W HOLOGRAFII

SYSTEMY CZASU PRACY. 1. PODSTAWOWY [art. 129 KP]

Regulamin Konkursu wiedzy o podatkach. Podatkowy zawrót głowy

- Miejscowość Kod pocztowy Nr posesji Ulica Gmina

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa

Wieluń, r. SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ W WIELUNIU WIELUŃ, UL. SZPITALNA 16

kot³y serii MAX KOT Y SERII MAX

Kratownice Wieża Eiffel a

STATUT KOŁA NAUKOWEGO KLUB INWESTORA

Sąd Rejonowy... Spółka europejska. 9. Numer identyfikacji podatkowej NIP 10. Numer identyfikacyjny REGON

STOWARZYSZENIE LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA JURAJSKA KRAINA REGULAMIN ZARZĄDU. ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne

Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza 2018

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania EUROGALICJA Regulamin Rady

ELEMENTY GEOCHEMII SKAŁ METAMORFICZNYCH

DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA ZDROWIA

DE-WZP JJ.3 Warszawa,

Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU

Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Meteorytowego za okres sprawozdawczy IV 2016 r. III 2017 r.

UCHWAŁA NR XIV/ /16 RADY GMINY STARE BABICE. z dnia 28 stycznia 2016 r.

1 FILTR. Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? PROBLEMÓW Z WOD ROZWI ZUJE. NOWATORSKIE uzdatnianie wody 5 w 1

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)

Implant ślimakowy wszczepiany jest w ślimak ucha wewnętrznego (przeczytaj artykuł Budowa ucha

REGULAMIN ZARZĄDU Stowarzyszenia Dolina Karpia

UMOWA korzystania z usług Niepublicznego Żłobka Pisklęta w Warszawie nr../2013

NOWELIZACJA USTAWY PRAWO O STOWARZYSZENIACH

W N I O S E K o przyznanie pomocy materialnej o charakterze socjalnym: stypendium szkolne

Transkrypt:

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 2, 2011 Krzysztof OWOCKI 1 Ameboidalne oliwinowe agregaty w chondrytach zwyczajnych Amoeboid Olivine Aggregates in ordinary chondrites Abstract: An amoeboid olivine aggregates (AOA) are the refractory end-member of a family of fine-grained inclusions. They consist of masses of fine-grained (generally forsteritic) olivine crystals with other phases dispersed in between. The AOA are important components of carbonaceous chondrite and have been reported only from the unequilibrated Semarkona LL3.0 ordinary chondrite and examined by author equilibrated Sahara 02500 ordinary chondrite. The AOA s are thought to represent solar-nebula condensates that experienced high-temperature annealing, but largely escaped melting. An amoeboid olivine aggregate found in the equilibrated ordinary Sahara 02500 chondrite has experienced weak planetary metamorphism resulting in equilibration and recrystallization of fine-grained olivine and albitic feldspar. The aggregate contains several fine-grained inclusions consisting of recrystallised fayalitic olivine, feldspar and minor amounts of metal, diopside, chromite, and apatite. Keywords: Ordinary Chondrite; Amoeboid Olivine Aggregate; thermal metamorphism. Wstęp Ameboidalne oliwinowe agregaty (AOA) s¹ najpospolitszym typem inkluzji trudnotopliwych w chondrytach wêglistych typów CM, CR, CH, CV, CO. Znaleziono je równie w niezgrupowanych chondrytach wêglistych Acfer 094 i Adelaide (Komatsu i in.., 2001; Komatsu i in., 2004). Inkluzje maj¹ rozmiary od kilkudziesiêciu mikrometrów do kilku milimetrów. W prymitywnych (nieprzeobra onych i niezmetamorfizowanych) chondrytach wêglistych, inkluzje AOA sk³adaj¹ siê z drobnoziarnistego (< 15 µm) forsterytu (Mg 2 SiO 4 ), niewielkich iloœci metalu (Fe-Ni) i pustych przestrzeni porowych. Typowe dla pierwotnych AOA s¹ du e wahania zawartoœci MnO i Cr 2 O 3 w oliwinie. Niewielkie inkluzje CAI obecne w ameboidalnych oliwinowych agregatach, sk³adaj¹ siê z bogatego w glin diopsydu (CaMgSi 2 O 6 ), magnezowego spinelu (MgAl 2 O 4 ) i bardzo rzadkiego melilitu (Ca 2 (Mg, Al)[(Si,Al) 2 O 7 ]). Melilit jest czêsto zastêpowany przez drobnoziarnist¹ mieszaninê Al-diopsydu i anortytu (CaAl 2 Si 2 O 8 ) zaœ Spinel jest czasami zastêpowany przez anortyt. 1 Instytut Paleobiologii PAN w Warszawie, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Krzysztof OWOCKI 113 Efekty metamorfizmu AOA w chondrytach węglistych AOA przeobra one lub zmetamorfizowane w CR, CM, CV i CO 3.1-3.9 chondrytach zawieraj¹ minera³y powsta³e z rozpadu lub przeobra enia pierwotnych sk³adników. Takimi wtórnymi minera³ami mog¹ byæ: krzemiany warstwowe, magnetyt, wêglany, nefelin, sodalit, grossular, wollastonit, hedenbergit i andradyt (Krot i in., 2004). W chondrytach wêglistych typu petrologicznego 3.1 3.2 w wyniku dzia³alnoœci fluidów wokó³ forsterytu narastaj¹ obwódki fajalitowe (Fe 2 SiO 4 ) kosztem pustych przestrzeni porowych. Przy wy szym typie petrologicznym nastêpuje równie rekrystalizacja oliwinu pod wp³ywem metamorfizmu termicznego (Sweet i Chizmadia, 2007). Towarzysz¹ca metamorfizmowi dyfuzja wewn¹trz ziaren i miêdzy nimi, prowadzi do zrównowa enia sk³adu kryszta³ów oliwinu, zaniku porowatoœci inkluzji i wytworzenia granic miêdzy kryszta³ami pod k¹tem 120º (ang. triple junction boundaries). Pod wp³ywem metamorfizmu spinel jest wzbogacany w elazo, natomiast anortyt jest przekszta³cany w oligoklaz ((Na,Ca)(Al,Si) 4 O 8 ) (Krot i in., 2004; Sweet i Chizmadia, 2007). Inkluzje AOA w chondrytach zwyczajnych Dotychczas znaleziono inkluzje AOA w dwóch chondrytach zwyczajnych: Semarkona (Itoh i in., 2004) i badanym przez autora Sahara 02500. Trzy porowate inkluzje o rozmiarach 50 300 µm, opisano w chondrycie zwyczajnym Semarkona LL3.0. Sk³adaj¹ siê one z forsterytowego (Fo 99-100 ) drobnoziarnistego oliwinu (50 80% obj.) i inkluzji CAI tworzonych przez nieregularne przerosty wzbogaconego w wapñ i glin (0,5 wt% TiO 2 ~1 wt% Al 2 O 3 ) diopsydu i anortytu o rozmiarach rzêdu kilku/kilkunastu mikrometrów (Itoh i in., 2004). W chondrycie Sahara 02500 (typ petrologiczny L4) autor znalaz³ pojedyncz¹ inkluzjê (3200 1500 µm), zbudowan¹ z drobnych ziaren mineralnych (1 35 µm), tworz¹cych zbit¹ strukturê pozbawion¹ porów (Fig. 1). Dominuj¹c¹ faz¹ jest oliwin (84,8% obj.), którego ziarna czêsto siê ze sob¹ kontaktuj¹ pod katem 120º i maj¹ zrównowa onym sk³ad (Fo 73-76 ), zgodny ze sk³adem ziaren w chondrach i matriks meteorytu. Nieliczne ziarna wykazuj¹ relikty budowy zonalnej lub maj¹ sk³ad wzbogacony w elazo i mangan (Fig. 2a-b). Oligoklaz stanowi 14,2% obj. natomiast pozosta³y 1% obj. to drobne ziarna (maks. 5 mm) stopu Fe-Ni. Ameboidalny agregat w chondrycie Sahara 02500 zamyka w sobie bardziej zbite skupienia oliwinu (Fig. 3), o œrednicy do 500 µm, z pobocznie wystêpuj¹cymi Cl-apatytem, ziarnami stopu Fe-Ni, oligoklazem oraz akcesorycznymi Al-diopsydem i chromitem. Diopsyd razem z oligoklazem tworz¹ zrosty o rozmiarach dochodz¹cych do 20 µm, mog¹ce byæ reliktami po inkluzjach CAI. Inkluzja znaleziona w chondrycie zwyczajnym Sahara 02500, uleg³a s³abemu termicznemu metamorfizmowi, jaki mia³ miejsce na macierzystym obiekcie. Œwiadcz¹ o tym m.in. brak porowatoœci, dominacja zrekrystalizowanego bogatego w elazo oliwinu o zrównowa onym sk³adzie, zast¹pienie anortytu bogatym w sód oligoklazem oraz powszechne 120º granice miêdzy kryszta³ami oliwinu. Podobne

114 Ameboidalne oliwinowe agregaty w chondrytach zwyczajnych

Krzysztof OWOCKI 115 Fig. 3. Obraz BSE oliwinowego agregatu z inkluzjami CAI (linie przerywane) w chondrycie zwyczajnym Sahara 02500. Objaśnienia Ol oliwin, Olg oligoklaz, Cr chromit, Ap apatyt, Dio diopsyd, Met przerosty kamacytu i taenitu wg klasyfikacji Van Schmusa i Wooda (1967), charakteryzuj¹cego siê m.in. zrównowa onym sk³adem oliwinu w ca³ym meteorycie (w przypadku Sahary 02500 równie w inkluzji AOA) oraz obecnoœci¹ oligoklazu. Anomalne ziarna oliwinu wzbogacone w Mn i Fe, najprawdopodobniej zawdziêczaj¹ swój sk³ad dyfuzji jonów z s¹siaduj¹cymi z nimi kryszta³ami akcesorycznego chromitu. W przeciwieñstwie do Sahary 02500, inkluzje AOA w chondrycie Semarkona, posiadaj¹ pierwotny sk³ad i strukturê, typowe dla agregatów znanych z niezmetamorfizowanych chondrytów wêglistych (Itoh i in. 2004). Œwiadcz¹ o tym m.in. obecnoœæ anortytu, niska porowatoœæ inkluzji AOA, brak bogatego w elazo oliwinu i innych minera³ów wtórnych (Itoh i in., 2004). Wnioski Inkluzje AOA w chondrytach zwyczajnych maj¹ sk³ad zbli ony do swoich odpowiedników w chondrytach wêglistych. Dziêki swojej drobnoziarnistej strukturze i specyficznemu sk³adowi s¹ dobrymi wskaÿnikami planetarnego metamorfizmu cia³ macierzystych dla chondrytów. Inkluzje znalezione dotychczas w chondrytach zwyczajnych prezentuj¹ dwa skrajne stadia ewolucji AOA w ciele macierzystym. Agregaty opisane przez Itoh i in. (2004) w chondrycie Semarkona maj¹ pierwotny sk³ad i strukturê, natomiast znaleziona przez autora inkluzja w chondrycie Sahara 02500, zosta³a metamorficznie w pe³ni przeobra ona na swoim ciele macierzystym. ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM vol. 2, 2011

116 Ameboidalne oliwinowe agregaty w chondrytach zwyczajnych Podziêkowania dla Andrzeja Piskiego za udostêpnienie do badañ okazu chondrytu Sahara 02500 oraz dla Tadeusza Przylibskiego za uwagi, które pomog³y ulepszyæ ten artyku³. Literatura Itoh S., Russell S.S, Yurimoto H. 2004. Amoeboid olivine aggregates from the Semarkona LL3.0 chondrite. Geochimica et Cosmochimica Acta 68: Supplement A766. Komatsu M., Krot A.N., Keil K., Kasama T., Tachikawa O., Ulyanov A., Miyamoto M. 2001. Mineralogy and petrology of amoeboid olivine aggregates from Efremovka, Leoville, Vigarano and Allende. Meteoritics & Planetary Science 36: Supplement A103. Komatsu M., Krot A.N., Mikouchi T, Tagai T, Miyamoto M., Keil K. 2004. Amoeboid olivine Aggregates in the NWA 760 CV3 chondrite. Lunar and Planetary Science XXXV: abstract no 1537. Lindsley D.H. 1983. Pyroxene thermometry. American Mineralogist 68: 477 493. Sweet A., Chizmadia L. 2007. Using Fe and Mg in olivine as an indicator of asteroidal hydrothermal alteration. Bulletin of the American Astronomical Society 38: 203 226. Van Schmus W.R., Wood J.A. 1967. A chemical-petrologic classification for the chondritic meteorites. Geochim. Cosmochim. Acta 31, 747 765. Krot A.N., Petaev M.I., Russell S.S., Itoh S., Fagand T.J., Yurimoto H., Chizmadia L., Uylanov A.A., Keil K. 2004. Amoeboid olivine aggregates and related objects in carbonaceous chondrites: records of nebular and asteroid processes. Chemie der Erde 64, 185 239.