Systemy jakoœci ywnoœci dofinansowanie dzia³añ informacyjnych i promocyjnych w ramach PROW
Konsumenci w Unii Europejskiej coraz częściej kierują się podczas zakupów żywności nie tylko ceną produktów, ale ich walorami smakowymi, zdrowotnymi czy też tradycją wytwarzania lub ściślejszą kontrolą procesu produkcji. Z tych trendów konsumenckich wynika zwiększający się popyt na żywność wysokiej jakości, produkty regionalne, żywność produkowaną metodami tradycyjnymi, a także na żywność pochodzącą z produkcji ekologicznej. Polska posiada tradycję i potencjał rozwoju produkcji żywności o ponadstandardowej jakości, w tym produktów regionalnych. Stale zwiększa się zainteresowanie konsumentów krajowych i zagranicznych tymi produktami. Produkcja ponadstandardowa jest szansą na rozwój gospodarstw rolnych, ich specjalizację i wzrost dochodowości produkcji. Europejskie systemy ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych 1 informują konsumentów o tym, że oznaczone produkty mają gwarantowaną wysoką jakość i unikalny smak. Pomagają także chronić wytwórców przed podrabianiem ich produktów. 1 System Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP) i Chronionych Oznaczeń Geograficznych (ChOG) w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 oraz System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS) w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 509/2006.
Systemy jakości żywności dofinansowanie działań... Kategorie ochrony produktów w Unii Europejskiej Podstawowymi znakami służącymi do identyfikacji produktów rolnych i środków spożywczych zarejestrowanych przez Komisję Europejską i chronionych w całej Unii Europejskiej są: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne i Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Chroniona Nazwa Pochodzenia przyznawana tylko produktom, które swoją wyjątkową jakość zawdzięczają miejscu wytwarzania, przy czym składniki używane do ich produkcji również pochodzą z tego obszaru (np. oscypek i bryndza podhalańska, związane z Podhalem wieloma elementami: rasą owiec i krów, sposobem i warunkami wypasu, jakością i rodzajem mleka, metodami wytwarzania sera itp.). Polskie produkty chronione w tym systemie to: bryndza podhalańska, oscypek, redykołka, wiśnia nadwiślanka, podkarpacki miód spadziowy, karp zatorski, fasola wrzawska, miód z Sejneńszczyny/Łoździejszczyzny/Seinų/Lazdijų krašto medus (wniosek transgraniczny złożony wspólnie z Litwą) oraz fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca/fasola z Doliny Dunajca. 1
Chronione Oznaczenie Geograficzne przyznawane produktom, których co najmniej jedna faza wytwarzania odbywa się na danym terenie (np. miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, który jest wytwarzany z pyłku pozyskiwanego z kwiatów wrzosu z Borów Dolnośląskich, ale pszczoły mogą być tu przywożone z innych obszarów). Polskie produkty chronione w tym systemie to: miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, rogal świętomarciński, wielkopolski ser smażony, andruty kaliskie, truskawka kaszubska lub kaszëbskô malëna, fasola korczyńska, miód kurpiowski, kiełbasa lisiecka, suska sechlońska, obwarzanek krakowski, jabłka łąckie, śliwka szydłowska, chleb prądnicki, miód drahimski, jabłka grójeckie, kołocz śląski/kołacz śląski, ser koryciński swojski oraz jagnięcina podhalańska. Gwarantowana Tradycyjna Specjalność system obejmujący produkty, które swój tradycyjny charakter zawdzięczają co najmniej 30-letniej historii wytwarzania. Także ich składniki lub metoda produkcji muszą być tradycyjne. Instrumenty te zapewniają ochronę producentów przed nieuczciwą konkurencją i pozwalają im promować swoje 2
Systemy jakości żywności dofinansowanie działań... wyroby. Jednocześnie informują konsumenta o specyfice i unikatowości tych produktów. Polskie produkty chronione w tym systemie to: staropolskie miody pitne półtorak, dwójniak, trójniak i czwórniak, olej rydzowy, pierekaczewnik, kiełbasa jałowcowa, kiełbasa myśliwska oraz kabanosy. Rolnictwo ekologiczne jest to system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej, w którym do ochrony roślin aktywizowane są procesy przyrodnicze. W produkcji rolniczej wykorzystuje się naturalne nawozy oraz metody biologiczne i mechaniczne. Wykluczone jest stosowanie syntetycznych nawozów, chemicznych środków ochrony roślin, regulatorów wzrostu, dodatków paszowych i organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO). Rolnictwo ekologiczne to metoda produkcji przyjazna dla środowiska. Uprawy bez agrochemii i kontrolowane metody wytwarzania produktów przyczyniają się do zachowania różnorodności biologicznej, a wytworzona żywność ma wysoką jakość. Krajowe systemy jakości żywności W związku z rosnącym zainteresowaniem konsumentów danymi na temat jakości produktów rolnych, w Polsce odnotowano znaczny wzrost liczby systemów wyróżniania produktów ze względu na ich cechy lub właściwości, administrowanych przez organizacje 3
branżowe. Systemy te są zróżnicowane ze względu na uczestników, cele, obszar działalności czy zakresy stosowania. Służą one dostarczaniu konsumentom sprawdzonych i potwierdzonych informacji dotyczących produktów rolnych objętych systemami jakości żywności. Systemy te wyróżniają produkty, które oznaczane są najczęściej logo danego systemu. Specyfika produktu końcowego, wytworzonego w ramach prywatnych systemów jakości żywności uznanych za krajowe, wynika ze szczegółowych obowiązków nałożonych na producentów, gwarantujących jakość produktu końcowego, która w sposób znaczący przewyższa handlową jakość produktów. Systemy te obejmują obowiązujące opisy produktów, a zgodność z tymi opisami jest weryfikowana przez niezależny organ kontrolny. Do chwili obecnej zostały uznane następujące prywatne systemy jakości żywności: Jakość Tradycja 2 to system, w którym wytwarzane są jedynie produkty charakteryzujące się tradycyjnym składem, sposobem produkcji lub szczególną jakością wynikającą z ich tradycyjnego charakteru. Za tradycyjny uważa się produkt, który posiada co najmniej 50-letnią historię wytwarzania. Quality Meat Programe 3 (QMP) jest nowym krajowym systemem jakości żywności, dającym sprzedawcom detalicznym i konsumentom gwarancję oraz podstawę do więk- 2 System uznany na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i administrowany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego. 3 System uznany na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i administrowany przez Polskie Zrzeszenie Producentów Bydła Mięsnego. 4
Systemy jakości żywności dofinansowanie działań... szego zaufania wobec jakości wołowiny. Właściwości wołowiny QMP, takie jak np. kruchość czy soczystość, w wysokim stopniu spełniają oczekiwania konsumenta. W ramach tego systemu wytwarzana jest młoda wołowina i wołowina wysokiej jakości. System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP) 4 jest to system multiproduktowy obejmujący kulinarne mięso wieprzowe, kulinarne mięso z piersi kurczaka i indyka oraz tuszki i elementy młodej polskiej gęsi owsianej oraz wędliny. System Jakości Wieprzowiny PQS (Pork Quality System) 5 to system obejmujący mięso wieprzowe wysokiej jakości. Integrowana Produkcja (IP) system w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849). Integrowana Produkcja to system wymagający stosowania prawidłowo dobranego płodozmianu i agrotechniki, racjonalnego nawożenia, opartego na rzeczywistym zapotrzebowaniu pokarmowym roślin, oraz wykorzystywania, w sposób zrównoważony, postępu technicznego i biologicznego w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu, a także zwracania szczególnej uwagi na ochronę środowiska i zdrowie ludzi. Integro- 4 System uznany na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i administrowany przez Unię Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego. 5 System uznany na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i administrowany przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS oraz Związek Polskie Mięso. 5
wana ochrona roślin polega na stosowaniu różnych metod: biologicznych, agrotechnicznych, fizycznych i chemicznych, pozwalających utrzymać populację chorób, szkodników i chwastów poniżej progów ekonomicznej szkodliwości. Chemiczną ochronę roślin stosuje się tylko w uzasadnionych przypadkach, wyznaczanych progami ekonomicznej szkodliwości agrofagów. Ogranicza się ją do stosowania środków ochrony roślin bezpiecznych dla środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt. Które systemy są objęte dofinansowaniem z PROW? Pomocą finansową Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (w ramach działania Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności ) są objęte produkty wytwarzane w następujących systemach jakości: wspólnotowy systemem certyfikacji produktów regionalnych i tradycyjnych (Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne) Rolnictwo ekologiczne Jakość Tradycja Quality Meat Program Integrowana Produkcja. Kto może uzyskać środki? Producenci prowadzący na terenie Polski produkcję w ramach systemów jakości żywności mogą działając w formie grupy producentów wnioskować o środki na działania informacyjne i promocyjne. Za grupę producentów uznaje się organizację o dowolnej formie prawnej, która zrzesza producentów żywności wysokiej jakości. Natomiast podmioty działające na podstawie przepisów prawa spółdzielczego (np. spółdzielnie mleczarskie czy też gminne spółdzielnie), które wytwarzają produkty w ramach systemów jakości żywności, mogą samodzielnie wnioskować o środki na działania informacyjne i promocyjne. 6
Systemy jakości żywności dofinansowanie działań... Które działania podlegają dofinansowaniu? Dofinansowanie można uzyskać do prowadzonych wyłącznie na rynku wewnętrznym UE następujących działań: promocja i reklama, udział w targach, promocja w punktach sprzedaży itp. W ramach działań informacyjnych i promocyjnych można informować o: specyficznych cechach produktów, jakości produktów, specyficznych metodach produkcji, wysokich wymogach dotyczących dobrostanu zwierząt, poszanowania środowiska itp. W działaniach tych nie można promować marek handlowych. Operacja może stanowić jednorazowe działanie lub spójny zestaw działań wdrażany nie dłużej niż przez 2 lata, jednak nie później niż do 30 czerwca 2015 r. Niezależnie od rodzaju podejmowanych działań środki dostępne dla beneficjenta są wypłacane jako refundacja wynosząca 70% faktycznie poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Realizacja operacji nie może być finansowana z żadnych innych środków publicznych. Gdzie można składać wnioski? Wnioski można składać w Centrali ARR oraz w Oddziałach Terenowych Agencji, należy jednakże pamiętać, że za dzień złożenia wniosku uznaje się dzień, w którym wniosek ostatecznie został dostarczony do Centrali ARR. Składanie wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Kwota środków finansowych dostępnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 wynosi 10 mln euro. 7
UWAGA! Każdy z członków wchodzący w skład grupy musi dołączyć do wniosku kopie certyfikatów lub świadectw, które potwierdzą wytwarzanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów w celu wprowadzenia ich na rynek. Jeżeli grupa producentów ma formę spółdzielni (w rozumieniu prawa spółdzielczego), do wniosku dołącza kopie certyfikatu lub świadectwa znajdujące się w posiadaniu poszczególnych członków lub spółdzielni. Jak przygotować poprawny wniosek? Wszystkie wnioski oraz dokumenty związane z działaniem 133 Działania informacyjne i promocyjne w ramach PROW 2007 2013 dostępne są na stronie internetowej ARR www.arr.gov.pl w dziale Promocja Żywności Promocja ze środków PROW. Podstawowym elementem wniosku jest opis planowanej akcji promocyjno-informacyjnej, który powinien zawierać w szczególności: uzasadnienie potrzeby realizacji, cel realizacji, produkty objęte przedsięwzięciem, zasięg terytorialny, miejsce realizacji, strategię działań, grupy docelowe, harmonogram planowanych zadań, plan finansowy oraz plan realizacji, przewidywane rezultaty. 8
Systemy jakości żywności dofinansowanie działań... W jakich terminach następuje wypłata refundacji? Pomoc jest wypłacana: w etapach jeżeli operacja jest realizowana w kilku etapach; każdy etap trwa co najmniej 3 miesiące, po zakończeniu działania jeżeli operacja ma być realizowana w jednym etapie. Przykładowe operacje zrealizowane w ramach działania 133 Działania informacyjne i promocyjne : udział w targach, przygotowanie i prowadzenie strony internetowej, reklama w mediach, organizacja szkoleń, materiały wspomagające działania promocyjne np. roll-up, ulotki informacyjne, teczki ofertowe, długopisy itp. Podczas realizacji operacji w ramach działania 133 należy zwrócić uwagę na to, czy: 1) dokumenty potwierdzające poniesione koszty zostały wystawione po podpisaniu umowy pomiędzy ARR a beneficjentem, 2) dokumenty ujęte w zestawieniu są zgodne z okresem realizacji operacji oraz zapłacone do dnia złożenia wniosku o płatność, 3) materiały promocyjne, informacyjne zostały wyprodukowane po dacie zatwierdzenia ich przez ARR oraz MRiRW, 4) materiały posiadają wymagane zgodnie z obowiązującymi przepisami oznaczenia, tj. logo UE, logo PROW oraz slogan informujący o współfinansowaniu działania ze środków UE.! Broszura ma charakter wyłącznie informacyjny. ARR zastrzega, iż publikacja ta nie stanowi oferty kierowanej do beneficjentów ani nie jest zobowiązaniem ARR do działań mogących wynikać z treści broszury. ARR wyraża zgodę na przedruk materiałów z podaniem źródła.
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestuj¹ca w obszary wiejskie Publikacja opracowana przez Agencjê Rynku Rolnego Publikacja wspó³finansowana ze œrodków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Instytucja zarz¹dzaj¹ca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Agencja Rynku Rolnego ul. Nowy Œwiat 6/12, 00-400 Warszawa www.arr.gov.pl Biuro Promocji ywnoœci tel. 22 661 71 11, faks 22 661 72 10 e-mail: promocja@arr.gov.pl ARR wrzesieñ 2013 ISBN: 978-83-64002-21-2