D R M A R E K L E Ś N I A K Z A K Ł A D P R A W A G O S P O D A R C Z E G O I H A N D L O W E G O

D R M A R E K L E Ś N I A K Z A K Ł A D P R A W A G O S P O D A R C Z E G O I H A N D L O W E G O W Y D Z I A Ł P R A W A, A D M I N I S T R A C J I I E K O N O M I I U N I W E R S Y T E T W R O C Ł A W S K I

REJESTRY SĄDOWE Prowadzenie rejestrów o charakterze publicznym stanowi obecnie istotną część działalności sądów powszechnych. Rejestry te pełnią przede wszystkim zadania w zakresie funkcji kontrolnej i prawotwórczej. Dodatkowo nabiera coraz większego znaczenia funkcja informacyjna rejestrów publicznych, której prawidłowa realizacja ulega stałej ciągłej poprawie w dużej mierze właśnie dzięki wykorzystaniu do prowadzenia rejestrów systemów teleinformatycznych. Patrząc w przyszłość można zastanawiać się nad dalszą koniecznością prowadzenia rejestrów publicznych prze sądy i rozważać powierzenie ich prowadzenia innym organom ochrony prawnej. Przykładem mogą być postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/17/UE zmieniającej dyrektywę Rady 89/666/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/56/WE i 2009/101/WE w zakresie integracji rejestrów centralnych, rejestrów handlowych i rejestrów spółek. 2

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS 1.01.2001r. powstanie Krajowego Rejestru Sądowego 1.01.2007r. pierwsza nowelizacja związana z implementacją Dyrektywy 68/151/EWG 1.01.2012r. druga nowelizacja związana z implementacją Dyrektywy 2009/101/WE 28.06.2012r. uruchomienie usługi umożliwiającej samodzielne pobranie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ze strony internetowej MS wydruku zawierającego aktualne informacje o podmiotach wpisanych do KRS 3

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS 28.06.2012 r. na stronie internetowej MS udostępniany został wgląd do Monitora Sądowego i Gospodarczego 1.01.2012 r. umożliwienie założenia za pomocą normatywnego wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym spółki z o.o. 15.01.2015 r. umożliwienie założenia za pomocą normatywnego wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym spółek jawnej i komandytowej 1.04.2016 r. umożliwienie podejmowania uchwał wspólników w spółkach jawnych i komandytowych oraz uchwał wspólników i organów w spółce z o.o. a także dokonywanie innych czynności za pomocą normatywnych wzorców udostępnionych w systemie teleinformatycznym 4

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS Przepisy dotyczące postępowania rejestrowego znajdują się w tytule drugim księgi drugiej działu VI - art. 694 1 694 8 kpc. Przepisy te stosuje się wprost do postępowania w sprawach o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym (sprawach rejestrowych). Natomiast odpowiednio stosuje się je również do innych postępowań rejestrowych prowadzonych przez sądy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Do postępowania w sprawach o wpis do KRS znajdują także zastosowanie w szczególności art. 19, 19a, 19b, 20 ukrs oraz ustaw regulujących funkcjonowanie podmiotów wpisywanych do Rejestru. 5

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS IDENTYFIKACJA WNIOSKODAWCY Wnioski o wpis do KRS oraz dokumenty mogą być składane do sądu rejestrowego również drogą elektroniczną. Rozróżniamy wymogi co do podpisu elektronicznego, który stosowany jest do potwierdzenia wniosku składanego w ten sposób (art. 694 3 kpc). 1) dla wniosku o wpis do KRS spółki jawnej lub komandytowej, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym bezwzględnie wymagane jest opatrzenie wniosku bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (epuap). 6

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS IDENTYFIKACJA WNIOSKODAWCY 2) złożenie wniosku o wpis do KRS innego podmiotu, którego umowa (statut) nie zostały zawarte przy pomocy normatywnego wzorca umowy o którym mowa w art. 4 1 pkt. 12 ukrs może być dokonane po podpisaniu wniosku bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (epuap) 3) wniosek złożony drogą elektroniczną o wpis do KRS spółki z o.o., której umowa została zawarta przy wykorzystaniu normatywnego wzorca umowy spółki z o.o. udostępnionego w systemie teleinformatycznym, może być także opatrzony innym podpisem elektronicznym, który spełnia wymagania dotyczące podpisu elektronicznego osób zawierających umowę takiej spółki. Nie dotyczy to wniosku o zmianę i wykreślenie wpisu. Zatem wniosek złożony drogą elektroniczną o wpis do KRS formularzowej spółki z o.o. może być opatrzony zwykłym podpisem elektronicznym 7

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS IDENTYFIKACJA WNIOSKODAWCY Składanie wniosków i dokumentów, może być dokonane jedynie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przez zarejestrowanego użytkownika. W przypadku wniosków składanych do sądów rejestrowych zarejestrowanym użytkownikiem powinna być osoba uprawniona do występowania w imieniu wnioskodawcy. Adres systemu teleinformatycznego jest dostępny na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości. 8

POSTĘPOWANIE REJESTROWE KRS DORĘCZENIA ORZECZEŃ I PISM W przypadku złożenia wniosku drogą elektroniczną doręczenia orzeczeń i pism sądowych dokonywane są osobom składającym wniosek za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie rejestrowe (art. 694 3 4 kpc). Orzeczenia i pisma sądowe wysłane w ten sposób uznaje się za doręczone z datą wskazaną w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji. W przypadku braku takiego potwierdzenia doręczenie uznaje się za skuteczne z upływem 14 dni od daty umieszczenia korespondencji w systemie teleinformatycznym (art. 694 3 5 kpc). 9

NORMATYWNE WZORCE UMÓW ORAZ UCHWAŁ WSPÓLNIKÓW LUB ORGANÓW SPÓŁEK Od 15.1.2015r. możliwe jest zawarcie przy wykorzystaniu normatywnego wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym umów trzech typów spółek handlowych: jawnej (art. 23 1 1 ksh), komandytowej (art. 106 1 1 ksh) oraz z o.o. (art. 157 1 1 ksh.) Z dniem 1.4.2016r. możliwe będzie także dokonywanie zmian umów spółek: jawnej (art. 23 1 4 ksh.), komandytowej (art. 106 1 4 ksh.) oraz z o.o. (art. 240 1 1 w zw. z art. 255 4 ksh.) przy wykorzystaniu wzorca uchwały zmieniającej umowy ww. spółek, udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Aby dokonać zmiany umowy za pomocą wzorca uchwały, będą musiały być spełnione łącznie dwa warunki: pierwszy - umowa spółki będzie musiała zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz drugi - uchwała będzie opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym epuap. Możliwe będzie dokonywanie również innych czynności za pomocą wzorca. 10

FORMA DOKUMENTÓW STANOWIĄCYCH PODSTAWĘ WPISU DO KRS Do wniosku o wpis do KRS składanego drogą elektroniczną dołącza się dokumenty na podstawie których dokonywany jest wpis, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (epuap). W przypadku spółki z o.o., której umowa została zawarta za pomocą wzorca umowy dokumenty te składane drogą elektroniczną mogą być opatrzone także zwykłym podpisem elektronicznym, spełniającym wymagania dotyczące podpisu elektronicznego osób zawierających umowę takiej spółki Brak wymogu użycia bezpiecznego podpisu elektronicznego albo podpisu potwierdzonego profilem zaufanym epuap nie dotyczy zmiany umowy spółki z o.o. (możliwej przy wykorzystaniu wzorca umowy od 1.4.2016r.), a jedynie zawarcia umowy tej spółki. Są to przykłady wyjątków od zasady, że dokumenty na podstawie których dokonuje się wpisu, składa się w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach opisanej w art. 694 4 1 k.p.c.. 11

FORMA DOKUMENTÓW STANOWIĄCYCH PODSTAWĘ WPISU DO KRS Zgodnie z art. 694 4 3 kpc wypisy aktów notarialnych, wyciągi, odpisy i poświadczenia dokumentów mogą być przesłane do sądu drogą elektroniczną, jeżeli notariusz opatrzył je bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Przepis ten stanowi materialną podstawę do wydawania wypisów aktów notarialnych w postaci elektronicznej powstałych w związku z utworzeniem podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do KRS. Będą to przede wszystkim wypisy umów lub statutów spółek handlowych sporządzone w formie aktu notarialnego. 12

REGULACJE PRAWNE CI KRS Wydawanie dokumentów oraz udzielanie informacji przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego reguluje art.4 ukrs. Formę odpisów, wyciągów, zaświadczeń, informacji i kopii dokumentów doręczanych wnioskodawcom drogą elektroniczną regulują rozporządzenia wykonawcze Ministra Sprawiedliwości: - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27.12.2011 r. w sprawie ustroju i organizacji CI KRS oraz trybu i sposobu udzielania informacji z KRS i wydawania kopii dokumentów z katalogu, a także struktury udostępnionych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru oraz cech wydruków umożliwiających ich weryfikację z danymi w Rejestrze. - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27.12. 2011 r w sprawie warunków organizacyjno-technicznych dotyczących formy wniosków i dokumentów oraz ich składania drogą elektroniczną do sądów rejestrowych i CI KRS oraz sposobu posługiwania się dokumentami w postaci elektronicznej. 13

REGULACJE PRAWNE CI KRS CI KRS wydaje odpisy, wyciągi i zaświadczenia oraz udziela informacji z Rejestru, które mają moc dokumentów urzędowych, jeżeli zostały wydane w postaci papierowej lub elektronicznej. Pobrane samodzielnie wydruki komputerowe aktualnych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru mają moc zrównaną z mocą dokumentów wydawanych przez Centralną Informację, jeżeli posiadają cechy umożliwiające ich weryfikację z danymi zawartymi w Rejestrze. CI KRS wydaje z katalogu, drogą elektroniczną, kopie dokumentów, które są poświadczane za zgodność z dokumentami znajdującymi się w aktach rejestrowych podmiotu. 14

REGULACJE PRAWNE CI KRS Wyszukiwarka podmiotów w KRS Dostęp do MSiG Elektroniczna rejestracja spółek jawnej, komandytowej oraz z o.o. 15

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 1.07.2003r. wejście w życie ustawy z dnia 14 lutego 2003r. o przenoszeniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym 16.06.2010r. - MS uruchomiło możliwość przeglądania ksiąg wieczystych bez konieczności wychodzenia z domu 1.10.2010r. - księgi wieczyste w Polsce są prowadzone wyłącznie w postaci elektronicznej w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych 1.12.2013r. MS umożliwia uzyskiwanie odpisu księgi wieczystej, wyciągu z księgi wieczystej lub zaświadczenia o zamknięciu księgi wieczystej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego 16

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE Aktualnie brak faktycznej możliwości złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej drogą elektroniczną. Prawne regulacje już istnieją. To ustawa z 15.01.2015r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 218), która zmienia postępowanie wieczystoksięgowe. Celem noweli jest zapewnienie łatwiejszego i szybszego dostępu do sądu oraz usprawnienie postępowania wieczystoksięgowego tak, by prowadzone było drogą elektroniczną. 17

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 1. Wprowadzono obowiązek składania za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wniosków o wpis do księgi wieczystej oraz wniosków o założenie księgi wieczystej, co stworzy możliwość automatycznego przetwarzania danych zawartych w treści wniosku do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie teleinformatycznym po zweryfikowaniu tych danych przez orzecznika. Zmiana umożliwi także natychmiastowe zamieszczanie wzmianek wyłączających rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych. 18

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 2. Wprowadzono elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe do rozdziału 6 kpc, przyjmując, że użytkownik mający uprawnienia do złożenia wniosku w e.p.w. będzie posiadał dostęp do systemu teleinformatycznego obsługującego to postępowanie. Doprecyzowano, że składający wniosek będzie zobowiązany do odpowiedniego uwierzytelnienia i autoryzacji składanego wniosku. 3. Uregulowano funkcjonowanie systemu elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego. Składający wniosek (wyłącznie osoba fizyczna) będzie musiał założyć konto w systemie obsługującym e.p.w. Przyjęto, że w pierwszym etapie wdrażania e.p.w. będą to: notariusz, komornik sądowy lub naczelnik US jako organ egzekucyjny (system sprawdzi tożsamość zalogowanych użytkowników). 19

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 4. Notariuszy, komorników sądowych i naczelników US jako organów egzekucyjnych zobligowano do inicjowania postępowania wieczystoksięgowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. 5. Zdefiniowano moment złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej. Przyjęto, że chwilą wpływu wniosku o wpis do właściwego sądu złożonego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego jest godzina, minuta i sekunda zamieszczenia wniosku w tym systemie. Wzmianka o wniosku złożonym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego zamieszczana będzie automatycznie. 20

ELEKTRONICZNE POSTĘPOWANIE WIECZYSTOKSIĘGOWE 6. Przyjęto, że wniosek o dokonanie wpisu albo wniosek o założenie księgi wieczystej, złożony za pośrednictwem systemu teleinformatycznego będzie podlegał wydrukowaniu i dołączeniu do akt księgi wieczystej. Nowelizacja wejdzie w życie 1.04.2016r. 21

REGULACJE PRAWNE CI KW Wydawanie dokumentów oraz udzielanie informacji przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego reguluje art.36 4 ukwh. Formę odpisów, wyciągów, zaświadczeń, informacji i kopii dokumentów doręczanych wnioskodawcom drogą elektroniczną reguluje rozporządzenie wykonawcze Ministra Sprawiedliwości: - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27.12.2013 r. w sprawie Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych. 22

OCENA ISTNIEJĄCEJ SYTUACJI Jak zaprezentowano wykorzystanie nowych technologii występuje w postępowaniach rejestrowych w wielu obszarach. Wszędzie tam pojawiają się zagrożenia charakterystyczne dla procesu porozumiewania się na odległość. Dotyczy to potencjalnej możliwości manipulacji informacjami zgromadzonymi w postaci elektronicznej w tym w szczególności, możliwości zmiany treści przesyłanych danych w całości lub części, czy wyparcia się autorstwa dokumentu przez jego twórcę. Należy postulować, aby uchwalane rozwiązania legislacyjne nie kierowały się jedynie postulatem przyspieszenia określonych postępowań np. założenia spółki ale zapewniały również bezpieczeństwo obrotu prawnego i gospodarczego. 23

OCENA ISTNIEJĄCEJ SYTUACJI W przypadku wykorzystania środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu prowadzącym do powstania spółki handlowej istotne jest przede wszystkim zapewnienie właściwej weryfikacji tożsamości uczestnika czynności prawnej dokonywanej w Internecie. W tym także umożliwienie przestrzegania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tj. Dz. U. nr 455 z 2014 r.) Jeśli chodzi o dostęp drogą elektroniczną do dokumentów i danych o spółkach handlowych, to ważne jest, aby przede wszystkim zapewnić integralność dokumentów oraz danych podlegających ujawnieniu. Bardzo istotne dla powodzenia wprowadzenia e.p.w. będzie właściwe przygotowanie rozporządzeń wykonawczych określających strukturę wniosku oraz wzajemna kompatybilność oprogramowania stosowanego przez notariuszy i sądy. Kluczowe znaczenie wydaje się mieć możliwość tworzenia elektronicznego wypisu aktu notarialnego. Notariusze są obecnie wyposażeni w cyfrowe narzędzia, które to umożliwiają. 24

OCENA ISTNIEJĄCEJ SYTUACJI Jednocześnie można przypuszczać, że w związku z przyjęciem 13.06.2012 r. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/17/UE zmieniającej dyrektywę Rady 89/666/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/56/WE i 2009/101/WE w zakresie integracji rejestrów centralnych, rejestrów handlowych i rejestrów spółek konieczne będzie uchwalenie kolejnych przepisów odwołujących się do nowych technologii. Nowe regulacje wprowadza też projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jednoosobowych spółek z o.o. zakładanych za pomocą formularza (SUP) z kwietnia 2014 r. bardzo mocno zmieniony w kolejnych wersjach. Warto też zauważyć, że Komisja Europejska organizuje w dniu 2.10.2015r. konferencję pod znamiennych tytułem Company Law in the Digital Age, na której zaprezentowane zostaną nowe kierunki aktywności cyfrowej w obszarze prawa spółek. 25

Dziękuję Państwu za uwagę lesniak@prawo.uni.wroc.pl 26