Załącznik do Strategii Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego dla Olsztyna na lata 2014 2020 Diagnoza stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w mieście Olsztynie w latach 2009 2014 Olsztyn, lipiec 2014 r.
1. WPROWADZENIE Polska znajduje się obecnie w niechlubnej czołówce państw Unii Europejskiej charakteryzujących się najniższym poziomem bezpieczeństwa ruchu drogowego. W ciągu ostatniej dekady ryzyko śmierci w ruchu drogowym, mierzone liczbą zabitych w wypadkach drogowych na 100 tys. mieszkańców, zmniejszył się w naszym kraju o niecałe 30%, podczas gdy w tym samym czasie państwa takie jak: Portugalia, Francja czy Litwa osiągnęły redukcję sięgającą 50-60%. Ich sukces był możliwy dzięki temu, że najwyższe władze tych państw stanowczo i w porę sprzeciwiły się rosnącemu zagrożeniu życia i zdrowia na drogach wdrażając i popierając trwałe, systemowe działania prewencyjne. Tymczasem w Polsce nadal istnieje przyzwolenie - zarówno władz, jak i dużej części społeczeństwa - dla działań pozornych i akcyjnych, które nie przynoszą spodziewanych skutków w postaci redukcji zagrożenia na drogach. Skutkiem tego, jako społeczeństwo ponosimy wielkie straty - średnio 4000 osób rocznie traci życie w ruchu drogowym. Raport Komisji Europejskiej z marca 2012 wskazuje Polskę jako kraj o najwyższej liczbie zabitych na drogach w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców; w 2011 w Polsce wskaźnik ten sięgnął 11, przy średniej unijnej wynoszącej nieco ponad 6. Nadzieją na poprawę istniejącej sytuacji jest rosnącą świadomość skali zagrożenia oraz podejmowanie działań poprawy brd wynikających nie tylko z obowiązku ustawowego, ale również własnej, samorządowej inicjatywy, czego dowodem mogą być powstające powiatowe i miejskie rady bezpieczeństwa ruchu drogowego (w tym w Olsztynie) oraz opracowywane przez nie programy poprawy brd. Wypadki drogowe to problem złożony, a jego rozwiązywanie nie może odbywać się metodą amatorską. Proces poprawy bezpieczeństwa na drogach musi przebiegać według spójnej, logicznej strategii działania oraz z zaangażowaniem odpowiednich partnerów. Bez względu na jakim poziomie zarządzania operujemy, proces ten powinien rozpocząć się od badań zjawiska czyli postawienia diagnozy, poprzez zastosowanie odpowiednich środków poprawy a zatem terapii, kończąc na ocenie efektów i ewentualnej korekcie przyjętego sposobu postępowania. Poprawa stanu bezpieczeństwa to wielkie, wspólne wyzwanie, w którym wszyscy użytkownicy dróg mają określone zadania, by osiągać cele cząstkowe składające się następnie na wspólną całość. Aby powyższe było możliwe konieczne jest prowadzenie działań prewencyjnych zarówno w skali międzynarodowej, krajowej, regionalnej, jak i lokalnej. Należy również uwzględniać wielosektorowy kontekst problemu wypadków drogowych, co oznacza konieczność podejmowania wielodyscyplinarnych działań w wielodyscyplinarnych zespołach, korzystając z doświadczeń tych, którym udało się odnieść sukces. Przy tak skomplikowanych zadaniach bez logicznego, systemowego zarządzania trudno oczekiwać spodziewanych rezultatów. Kraje, które w największym stopniu zminimalizowały ryzyko śmierci w ruchu drogowym jednoznacznie wskazują, że warunkiem koniecznym jest budowa systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego, który precyzuje formuły prawne, organizacyjne oraz finansowe oraz określa zasady współdziałania organizacji, instytucji i osób zaangażowanych w proces poprawy bezpieczeństwa na drogach. Podstawą takiego podejścia jest opracowanie spójnego, długofalowego programu działań z jasno określonymi celami i zadaniami do realizacji. Niniejszy dokument zawiera Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego - GAMBIT Olsztyński - Aktualizacja, część 1. Układ i zakres tego dokumentu; z diagnozą stanu i systemu bezpieczeństwa, wyznaczoną dalekosiężną wizją, celami ilościowymi oraz precyzyjnie postawionymi działaniami priorytetowymi, spełnia wszystkie wymagania nowoczesnej strategii prewencyjnej w zakresie zapobiegania wypadkom drogowym i stanowi podwaliny działań systemowych, gwarantujących osiągnięcie wymiernych efektów w założonej perspektywie czasowej. Warunkiem koniecznym realizacji takiego scenariusza jest jednak zapewnienie silnej woli ze strony lokalnych decydentów dla wdrożenia proponowanych w tym dokumencie działań i zaangażowanie realizację Strategii wszystkich potencjalnych partnerów zarówno lokalnych, jak i regionalnych. Diagnoza stanu i systemu brd powstała na podstawie analizy danych o zdarzeniach drogowych na terenie miasta Olsztyna w latach 2009 2012, danych z lat 2005 i 2008 oraz na podstawie informacji dotyczących działań podejmowanych przez instytucje związane z problematyką brd w Olsztynie. Strategia dla aktualizacji Programu z 2006 i 2009 roku przede wszystkim wskazuje, które z zaproponowanych działań należy realizować w pierwszej kolejności, w celu poprawy bezpieczeństwa użytkowników dróg 2
[%] w Olsztynie. Część elementów Strategii została powtórzona lub wprowadzono niezbędne poprawki, w pewnych punktach nastąpiła weryfikacja wcześniejszych założeń na podstawie, nowej zaktualizowanej diagnozy. 1.1 Charakterystyka brd w Polsce W ostatnich 4 latach w Polsce, w ponad 160 tys. wypadków drogowych śmierć poniosło ponad 16 tys. osób, a ponad 20 tys. zostało rannych. Każdego roku ofiarami wypadków staje się ponad 54 tys. uczestników ruchu drogowego. Ogrom strat powodowany wypadkami drogowymi oraz ciągle jeszcze bardzo duża skala problemu zmusza do podejmowania jeszcze bardziej zdecydowanych działań zmierzających do poprawy istniejącej sytuacji. Z kilkunastoletnich doświadczeń nad poprawą brd w Polsce wynika, że jedynie systemowe podejście do zagadnienia przynieść może wymierne rezultaty. 1.2 Stan brd w woj. warmińsko-mazurskim Przez ostatnie 4 lata liczba wypadków drogowych w województwie warmińsko - mazurskim ma tendencję spadkową, w roku 2012 widoczny jest spadek o 11,6% w stosunku do roku 2009. Widoczna jest również tendencja spadkowa od roku 2009 do roku 2012 ofiar rannych spadek o 13,3%. W przypadku ofiar ciężko rannych w roku 2012 zarejestrowano nieznaczny wzrost w stosunku do roku 2011. W przypadku ofiar śmiertelnych jedynie w roku 2011 zarejestrowano wzrost w stosunku do roku 2009, ale rok 2012 przyniósł spadek o 17,6% (w stosunku do roku 2009) (rys. 1.1). 5,0 Trendy brd w woj warmiosko - mazurskim 0,0 2009 2010 2011 2012-5,0-10,0-15,0-20,0 wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne Rys. 1.1 Wypadki drogowe w województwie warmińsko-mazurskim zmiany procentowe w stosunku do roku 2009 Oceniając stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w województwie warmińsko-mazurskim na podstawie bazy danych o zdarzeniach drogowych można wyciągnąć następujące wnioski: 1. W roku 2012 na terenie województwa zdarzyło się 1607 wypadków, w których ranne zostały 2066 osób, a 145 osób poniosło śmierć. 3. Najczęstszymi rodzajami wypadków były: najechania na pieszego (24,5%), zderzenia boczne (20%), najechanie na drzewo (16%). 4. Najwięcej ofiar śmiertelnych zarejestrowano w wyniku najechania na drzewo 29%, zderzeń czołowych 25% i najechania na pieszego 21%. 3
5. Najwięcej ofiar ciężko rannych zarejestrowano w wyniku najechania na pieszego 24%, najechania na drzewo 19%, zderzeń bocznych 18%. 6. Wypadki wydarzyły się głównie w następujących porach: w dzień, wówczas w 70% wypadków drogowych zginęło 65% ogółu ofiar śmiertelnych (zwraca uwagę 35% ofiar śmiertelnych w pozostałej porze dnia), w lipcu 13%, w sierpniu 10%, w październiku 10%, najtragiczniejsze skutki wypadków miały miejsce w miesiącach lipcu 16%, maju 10%, kwietniu 10% oraz październiku 10% ogółu ofiar śmiertelnych. w piątek 15%, poniedziałek 15% wszystkich wypadków, najtragiczniejsze skutki miały miejsce w poniedziałek 18% i sobotę - 18% wszystkich ofiar śmiertelnych. w godzinie 16 9% i godzinie 15 8% wszystkich wypadków, najtragiczniejsze skutki miały miejsce w godzinie16 11% i w godzinie 18 9% wszystkich ofiar śmiertelnych 7. Przy podziale wypadków według okoliczności określono udział poszczególnych okoliczności lub przyczyn w całkowitej liczbie wypadków. Najczęstszą przyczyną wypadków z winy kierującego była nadmierna lub niedostosowana do warunków drogowych prędkość (33% ogółu wypadków i 48% ofiar śmiertelnych), nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu (15% ogółu wypadków i 3% ogółu ofiar śmiertelnych), z winy pieszego: nieostrożne wejście na jezdnię przed jadącym pojazdem (7% ogółu wypadków i 6% ofiar śmiertelnych). 1.3 Stan brd w mieście na tle województwa W latach 2009-2012 w Olsztynie udział wypadków drogowych w ogólnej liczbie wypadków odnotowanych w województwie warmińsko-mazurskim wyniósł 10%. Ofiary ranne na terenie analizowanego miasta stanowiły 9%, ofiary ciężko ranne 12%, a ofiary śmiertelne 3% w województwie, koszty wypadków drogowych to 9% w skali całego województwa. Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w mieście na tle województwa można scharakteryzować za pomocą następujących wskaźników (tab. 1.1 i 1.2, rys. 1.2-1.6): wskaźnik ryzyka bycia ofiarą śmiertelną wynosił 12 osób zabitych/100 tys. mieszkańców, co plasowało miasto Olsztyn jako najbardziej bezpieczny powiat województwa warmińsko-mazurskiego. Wskaźnik ten jest niższy cztery razy od średniej w województwie. wskaźnik ryzyka bycia ofiarą ciężko ranną wynosił 183 osób ciężko rannych/100 tys. mieszkańców i plasował Olsztyn na dwunastej pozycji najniebezpieczniejszych powiatów pod względem ryzyka bycia ofiarą ranną, wskaźnik ryzyka bycia ofiarą ranną wynosił 455 osób rannych/100 tys. mieszkańców i plasował Olsztyn na piątej pozycji najbezpieczniejszych powiatów pod względem ryzyka bycia ofiarą ranną, wskaźnik ryzyka uczestniczenia w wypadku drogowym wynosił 401 wypadków/100 tys. mieszkańców i plasował Olsztyn na dziewiątej pozycji najbezpieczniejszych powiatów pod względem ryzyka uczestniczenia w wypadku drogowym, wskaźnik ciężkości wypadków wynosił 3 ofiary śmiertelne/100 wypadków. Wskaźnik ten przedstawiał miasto Olsztyna jako najbezpieczniejszy powiat w województwie warmińsko-mazurskim. Wskaźnik ten był prawie cztery razy niższy niż średni w województwie (11 ofiar śmiertelnych/100 wypadków). 4
ludność [tys.] wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne ofiary koszty [mln pln] Tablica 1.1 Poziom brd w poszczególnych powiatach woj. warmińsko mazurskiego w latach 2009 2012 (wartości bezwględne) Powiat POWIAT BARTOSZYCKI 61,0 227 282 126 22 304 209,7 POWIAT BRANIEWSKI 43,3 198 249 47 19 268 119,5 POWIAT DZIAŁDOWSKI 66,7 236 309 23 32 341 131,7 POWIAT ELBLĄSKI 58,4 460 708 189 55 763 390,0 POWIAT EŁCKI 88,8 413 531 114 27 558 236,7 POWIAT GIŻYCKI 57,8 211 253 76 31 284 177,6 POWIAT GOŁDAPSKI 27,5 114 148 63 13 161 109,9 POWIAT IŁAWSKI 93,0 656 870 168 33 903 341,4 POWIAT KĘTRZYŃSKI 66,4 174 193 45 32 225 142,8 POWIAT LIDZBARSKI 43,1 214 272 92 20 292 169,4 POWIAT M. ELBLĄG 124,3 461 546 162 17 563 266,0 POWIAT M. OLSZTYN 175,4 703 798 321 22 820 468,9 POWIAT MRĄGOWSKI 51,3 382 523 139 24 547 252,1 POWIAT NIDZICKI 34,3 132 206 95 36 242 199,9 POWIAT NOWOMIEJSKI 44,3 194 241 52 21 262 128,5 POWIAT OLECKI 35,0 173 253 16 24 277 98,4 POWIAT OLSZTYŃSKI 120,9 798 1074 494 113 1187 875,6 POWIAT OSTRÓDZKI 107,4 392 573 256 56 629 447,1 POWIAT PISKI 58,4 146 206 69 16 222 128,4 POWIAT SZCZYCIEŃSKI 71,4 396 506 137 48 554 305,8 POWIAT WĘGORZEWSKI 23,7 116 145 10 7 152 42,8 Suma 1452,6 6796 8886 2694 668 9554 5242,5 Średnia Odchylenie stand. poziom krytyczny - poziom niebezpieczny poziom zagrożony poziom względnie bezpieczny 324 423 128 32 455 249,6 202 263 115 23 279 184,8 5
Tablica 1.2 Poziom brd w poszczególnych powiatach woj. warmińsko mazurskiego w latach 2009 2012 (wskaźniki) Wskaźnik Wskaźnik of. Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik ciężko śmiertelnych wypadków ofiar rannych kosztów [mln Powiat rannych [of. śmier. [zd./100 tys. [ofiary/100 zł/100 tys. [ranni/100 /100 tys. miesz.] tys. miesz.] miesz.] tys. miesz.] miesz.] POWIAT BARTOSZYCKI 371,9 462,0 206,4 36,0 343,5 POWIAT BRANIEWSKI 457,5 575,4 108,6 43,9 276,2 POWIAT DZIAŁDOWSKI 353,6 463,0 34,5 48,0 197,4 POWIAT ELBLĄSKI 787,5 1212,1 323,6 94,2 667,8 POWIAT EŁCKI 464,9 597,7 128,3 30,4 266,4 POWIAT GIŻYCKI 365,3 438,0 131,6 53,7 307,6 POWIAT GOŁDAPSKI 414,0 537,5 228,8 47,2 399,1 POWIAT IŁAWSKI 705,0 935,0 180,6 35,5 366,9 POWIAT KĘTRZYŃSKI 262,0 290,6 67,7 48,2 215,0 POWIAT LIDZBARSKI 496,7 631,3 213,5 46,4 393,2 POWIAT M. ELBLĄG 371,0 439,4 130,4 13,7 214,1 POWIAT M. OLSZTYN 400,8 454,9 183,0 12,5 267,3 POWIAT MRĄGOWSKI 743,9 1018,5 270,7 46,7 490,9 POWIAT NIDZICKI 385,2 601,1 277,2 105,0 583,2 POWIAT NOWOMIEJSKI 437,5 543,5 117,3 47,4 289,7 POWIAT OLECKI 493,7 722,1 45,7 68,5 280,9 POWIAT OLSZTYŃSKI 660,3 888,7 408,8 93,5 724,5 POWIAT OSTRÓDZKI 365,0 533,6 238,4 52,1 416,4 POWIAT PISKI 250,2 353,0 118,2 27,4 220,1 POWIAT SZCZYCIEŃSKI 554,3 708,3 191,8 67,2 428,1 POWIAT WĘGORZEWSKI 488,7 610,9 42,1 29,5 180,4 Średnia 468,1 619,8 173,7 49,9 358,5 6
liczba ofiar rannych liczba wypadków 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Powiaty 2009-2012 liczba wypadków poziom krytyczny poziom niebezpieczny poziom zagrożony poziom względnie bezpieczny Rys. 1.2 Liczba wypadków w powiatach woj. warmińsko mazurskim w latach 2009-2012 1200 1000 Powiaty 2009-2012 liczba ofiar rannych poziom krytyczny 800 poziom niebezpieczny 600 poziom zagrożony 400 200 poziom względnie bezpieczny 0 Rys. 1.3 Liczba ofiar rannych w powiatach woj. warmińsko mazurskim w latach 2009-2012 7
liczba ofiar śmiertelnych liczba ofiar ciężko rannych 600 Powiaty 2009-2012 liczba ofiar ciężko rannych 500 400 poziom krytyczny 300 poziom niebezpieczny 200 poziom zagrożony 100 poziom względnie bezpieczny 0 Rys. 1.4 Liczba ofiar ciężko rannych w powiatach woj. warmińsko mazurskim w latach 2009-2012 120 Powiaty 2009-2012 liczba ofiar śmiertelnych 100 80 60 40 20 poziom krytyczny poziom niebezpieczny poziom zagrożony poziom względnie bezpieczny 0 Rys. 1.5 Liczba ofiar śmiertelnych w powiatach woj. warmińsko mazurskim w latach 2009-2012 8
koszty wypadków [mln zł] 1000,0 900,0 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0,0 Powiaty 2009-2012 koszty wypadków poziom krytyczny poziom niebezpieczny poziom zagrożony poziom względnie bezpieczny Rys. 1.6 Koszty wypadków drogowych w mln zł w powiatach woj. warmińsko mazurskim w latach 2009-2012 9
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO 2.1 Informacje ogólne Miasto Olsztyn leży w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego i obejmuje obszar 88,3 km 2 (0,4% powierzchni województwa), na którym mieszka 175,5 tys. ludzi (11,9% mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego). Miasto Olsztyn jest podzielone na 23 dzielnice administracyjne (rys. 2.1). Rys. 2.1 Podział administracyjny miasta Olsztyn Układ drogowy miasta Olsztyn stanowi 25,9 km dróg krajowych, 12,6 km dróg wojewódzkich, 12,8 km dróg powiatowych i 269,0 gminnych oraz ca 50,0 km dróg wewnętrznych, co daje łączną długość 370,3 km dróg zarządzanych przez administrację drogową miasta. 10
Rys. 2.2 Plan miasta Olsztyna Przez miasto przebiegają drogi krajowe: DK16 (ulice: Sielska, Armii Krajowej, Obrońców Tobruku, Sikorskiego, Pstrowskiego, Wyszyńskiego, Leonharda, Towarowa, Budowlana, Lubelska), DK51 (ulice: Warszawska, Armii Krajowej, Sielska, Schumana, Ofiar Katastrofy Smoleńskiej, Artyleryjska, Wojska Polskiego), DK53 (ulica Pstrowskiego) oraz drogi wojewódzkie: DW598 (ulice: Sikorskiego, Płoskiego), DW527 (ulice: Bałtycka, Grunwaldzka, Mochnackiego, Roosevelta, Niepodległości) (rys. 2.2). 2.2 Stan brd w mieście w latach 2009-2012 W ciągu ostatnich czterech lat na terenie Olsztyna odnotowano 703 wypadki, w których 798 osób zostało rannych, a 22 poniosło śmierć. Każdego roku w wypadki drogowe na terenie miasta uwikłanych jest około 200 osób. Liczba wypadków oraz ofiar rannych między latami 2010 i 2012 ma tendencję wzrostową. Liczba ofiar ciężko rannych oraz koszty wypadków w całym analizowanym okresie mają tendencję wzrostową. Zwraca uwagę wzrost liczby ofiar ciężko rannych w roku 2012 o 27% w stosunku do roku 2011. Pozytywną tendencją jest natomiast spadek liczby ofiar śmiertelnych w roku 2012 w stosunku do roku 2011. (tab. 2.1, rys. 2.3-2.7). 11
Liczba zdarzeń [%] Tablica 2.1 Zdarzenia drogowe i ich ofiary w mieście Olsztyn Ofiary Wypadki Ofiary ranne Rok ciężko ranne Ofiary śmiertelne Koszty liczba [%] liczba [%] liczba [%] liczba [%] [mln zł] [%] 2009 166 0,0 192 0,0 70,0 0,0 4 0,0 102,3 0,0 2010 162-2,4 188-2,1 76,0 8,6 6 50,0 112,5 9,9 2011 178 7,2 190-1,0 78,0 11,4 7 75,0 118,1 15,4 2012 197 18,7 228 18,8 97,0 38,6 5 25,0 136,0 32,9 Suma 703 798 321 22 468,9 Średnia 176 200 80 6 323,2 Uwaga: wartości procentowe podane w odniesieniu do roku 2009 80 Olsztyn 2009-2012 Tendencje zmian liczby wypadków, ofiar wypadków oraz kosztów wypadków 70 60 50 40 30 20 10 0-10 2009 2010 2011 2012 Wypadki Ofiary ranne Ofiary ciężko ranne Ofiary śmiertelne Koszty Rys. 2.3 Tendencje zmian liczby zdarzeń drogowych oraz liczby ofiar wypadków w Olsztynie w latach 2009 2012 250 Wypadki 200 150 100 50 0 2009 2010 2011 2012 Rok Rys. 2.4 Liczba wypadków drogowych w Olsztynie w latach 2009-2012 12
Liczba ofiar śmiertelnych Liczba ofiar ciężko rannych Liczba ofiar rannych 250 Ofiary ranne 200 150 100 50 0 2009 2010 2011 2012 Rok Rys. 2.5 Liczba ofiar rannych w Olsztynie w latach 2009-2012 120 Ofiary ciężko ranne 100 80 60 40 20 0 2009 2010 2011 2012 Rok Rys. 2.6 Liczba ofiar ciężko rannych w Olsztynie w latach 2009-2012 Ofiary śmiertelne 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2009 2010 2011 2012 Rok Rys. 2.7 Liczba ofiar śmiertelnych w Olsztynie w latach 2009-2012 3. SZCZEGÓŁOWA ANALIZA ZDARZEŃ DROGOWYCH Analizy przeprowadzone w poniższym rozdziale zostały wykonane na podstawie danych zawartych w systemie SEWIK (Policyjnej Bazy Danych o Zdarzeniach Drogowych). 3.1 Rodzaje wypadków W tablicy 3.1 oraz na rysunku 3.1 przedstawiono zestawienia danych o rodzajach wypadków. Analizując otrzymane wyniki stwierdzono, że na terenie miasta Olsztyna w latach 2009-2012 najczęstszymi rodzajami wypadków były: najechania na pieszego - 317 wypadków, w których zginęło 16 osób, a 323 zostały ranne (w tym 150 ciężko), zderzenia boczne - 146 wypadków, w których zginęła 1 osoba, a 188 zostało rannych (w tym 65 ciężko), zderzenia tylne - 83 wypadki, w których 102 osoby zostały ranne (w tym 30 ciężko), 13
zderzenia czołowe 42 wypadki, w których 56 osób odniosło obrażenia ciała (w tym 18 ciężko) a 1 osoba zginęła, wywrócenie się pojazdu - 33 wypadki, w których zginęła 1 osoba, a 38 zostało rannych (w tym 19 ciężko). Powyżej wymienione rodzaje wypadków stanowiły ponad 88% wszystkich wypadków w mieście, przy czym najpoważniejszymi w skutkach było najechanie na pieszego 73% ogólnej liczby zabitych. Tablica 3.1 Rodzaje zdarzeń drogowych Rodzaj zdarzenia wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne liczba % liczba % liczba % liczba % Najechanie na pieszego 317 45,1 323 40,5 150 46,7 16 72,7 Zderzenie pojazdów boczne 146 20,8 188 23,6 65 20,2 1 4,5 Zderzenie pojazdów tylne 83 11,8 102 12,8 30 9,3 0 0,0 Zderzenie pojazdów czołowe 42 6,0 56 7,0 18 5,6 1 4,5 Inne 33 4,7 37 4,6 17 5,3 1 4,5 Wywrócenie się pojazdu 33 4,7 38 4,8 19 5,9 1 4,5 Najechanie na słup, znak 23 3,3 29 3,6 13 4,0 0 0,0 Wypadek z pasażerem 15 2,1 16 2,0 6 1,9 0 0,0 Najechanie na drzewo 11 1,6 9 1,1 3 0,9 2 9,1 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 Najechanie na drzewo Rodzaje wypadków Wypadek z pasażerem Najechanie na słup, znak Wywrócenie się pojazdu ofiary śmiertelne ofiary ciężko ranne ofiary ranne wypadki Inne Zderzenie pojazdów czołowe Zderzenie pojazdów tylne Zderzenie pojazdów boczne Najechanie na pieszego 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 Rys. 3.1 Procentowy udział ofiar rannych i śmiertelnych według ich rodzaju w Olsztynie w latach 2009-2012 [%] 14
3.2 Miejsca występowania zdarzeń drogowych Na podstawie analizy odcinków sieci drogowej w Olsztynie stwierdzono, że na (tab. 3.2 3.3, rys. 3.2 3.3): odcinku prostym zarejestrowano 45% wszystkich wypadków, 43% wszystkich ofiar rannych oraz 68% ofiar śmiertelnych, skrzyżowaniach zarejestrowano 45% wszystkich wypadków, 46% wszystkich ofiar rannych oraz 23% ofiar śmiertelnych, łukach zarejestrowano 7% wszystkich wypadków, 8% wszystkich ofiar rannych oraz 9% ofiar śmiertelnych. Analizując wypadki drogowe na poszczególnych elementach infrastruktury drogowej stwierdzono, że na: przejściach dla pieszych zarejestrowano 34% wszystkich wypadków, 30% wszystkich ofiar rannych oraz 23% wszystkich ofiar śmiertelnych, chodnikach, drogach dla pieszych, rowerzystów zarejestrowano 5% wszystkich wypadków, 5% wszystkich ofiar rannych oraz 6% ofiar zabitych wyjazdach z posesji 6% wszystkich wypadków, 7% wszystkich ofiar rannych oraz 1% ofiar zabitych, Należy zwrócić uwagę na bardzo wysoki udział wypadków śmiertelnych zarejestrowanych na przejściach dla pieszych. Tablica 3.2 Lokalizacja zdarzeń na poszczególnych elementach dróg i ulic wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne Odcinek liczba % liczba % liczba % liczba % odcinek prosty 316 45,0 343 43,0 153 47,7 15 68,2 skrzyżowanie z drogą z pierwsz. 286 40,7 332 41,6 121 37,7 5 22,7 łuk 51 7,3 61 7,6 22 6,9 2 9,1 skrzyżowanie o ruchu okrężnym 29 4,1 35 4,4 8 2,5 0 0,0 spadek 15 2,1 18 2,3 11 3,4 0 0,0 wzniesienie 4 0,6 7 0,9 5 1,6 0 0,0 skrzyżowanie równorzędne 2 0,3 2 0,3 1 0,3 0 0,0 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 skrzyżowanie równorzędne Odcinek ulicy wzniesienie spadek skrzyżowanie o ruchu okrężnym Suma łuk ofiary śmiertelne ofiary ciężko ranne ofiary ranne wypadki skrzyżowanie z drogą z pierwsz. odcinek prosty 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 Rys. 3.2 Udział wypadków i ofiar wg elementów dróg i ulic (lata 2009-2012) [%] 15
Tablica 3.3 Lokalizacja zdarzeń drogowych na poszczególnych elementach infrastruktury drogowej wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne Element infrastruktury liczba % liczba % liczba % liczba % jezdnia 450 64,0 541 67,8 204 63,6 7 31,8 przejście dla pieszych 179 25,5 181 22,7 78 24,3 13 59,1 chodnik, droga dla pieszych 27 3,8 29 3,6 13 4,0 0 0,0 droga dla rowerzystów 19 2,7 18 2,3 10 3,1 1 4,5 parking, plac 7 1,0 7 0,9 5 1,6 0 0,0 wjazd, wyjazd z posesji, pola 7 1,0 7 0,9 4 1,2 0 0,0 pas dzielący jezdnie 4 0,6 3 0,4 1 0,3 1 4,5 pobocze 3 0,4 3 0,4 0 0,0 0 0,0 przystanek komunikacji publicznej 3 0,4 4 0,5 3 0,9 0 0,0 most, wiadukt, łącznica, tunel 2 0,3 2 0,3 2 0,6 0 0,0 roboty drogowe, oznakowanie tymczasowe 1 0,1 1 0,1 1 0,3 0 0,0 skarpa, rów 1 0,1 2 0,3 0 0,0 0 0,0 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 skarpa, rów Element infrastruktury roboty drogowe, oznakowanie tymczasowe most, wiadukt, łącznica, tunel przystanek komunikacji publicznej pobocze pas dzielący jezdnie ofiary śmiertelne ofiary ciężko ranne ofiary ranne wypadki wjazd, wyjazd z posesji, pola parking, plac droga dla rowerzystów chodnik, droga dla pieszych przejście dla pieszych jezdnia 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 Rys. 3.3 Udział wypadków i ofiar wg elementów infrastruktury drogowej (lata 2009-2012) Wykonano również analizę poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego w dzielnicach Olsztyna. Dla potrzeb analiz wykorzystano podział administracyjny dzielnic przyjęty przez Urząd Miasta. Na podstawie analizy występowania wypadków drogowych i ich ofiar (tab. 3.4, rys. 3.4-3.8) stwierdzono, że: najwięcej wypadków drogowych zarejestrowano w dzielnicach: -Kormoran 99 (14% wszystkich wypadków w Olsztynie), -Kętrzyńskiego 76 (11%), najwięcej ofiar rannych zarejestrowano w dzielnicach: -Kormoran 107 (13% wszystkich ofiar rannych w Olsztynie), -Kętrzyńskiego 95 (12%), najwięcej ofiar ciężko rannych zarejestrowano w dzielnicach: -Kormoran 44 (14% wszystkich ofiar rannych w Olsztynie), -Kętrzyńskiego 30 (9%), najwięcej ofiar śmiertelnych zarejestrowano w dzielnicach: -Kormoran 6 (27% wszystkich ofiar śmiertelnych w Olsztynie), -Nagórki 3 (14%), -Pojezierze 3 (14%). [%] 16
Tablica 3.4 Rozkład wypadków drogowych w Olsztynie w latach 2009 2012 wg dzielnic Nr Osiedle Wypadki Ofiary ranne Ofiary ciężko ranne Ofiary śmiertelne Koszty [Liczba] [Liczba] [Liczba] [Liczba] [mln zł] 1 Brzeziny 4 5 2 0 2,6 2 Dajtki 20 21 13 1 18,0 3 Generałów 3 3 0 0 0,4 4 Grunwaldzkie 18 27 14 0 16,9 5 Gutkowo 19 22 11 0 13,6 6 Jaroty 48 52 20 1 28,8 7 Kętrzyńskiego 76 95 30 0 40,9 8 Kormoran 99 107 44 6 71,3 9 Kortowo 33 41 19 0 23,8 10 Kościuszki 38 43 15 0 20,2 11 Likusy 10 11 3 1 6,7 12 Mazurskie 19 19 8 1 12,8 13 Nad Jeziorem Długim 18 21 7 0 9,5 14 Nagórki 60 64 25 3 40,0 15 Pieczewo 5 13 7 0 8,1 16 Podgrodzie 33 36 9 2 18,1 17 Podleśna 31 36 15 0 19,3 18 Pojezierze 48 51 23 3 36,4 19 Redykajny 1 1 1 0 1,1 20 Śródmieście 33 37 18 1 24,8 21 Wojska Polskiego 42 41 13 2 23,0 22 Zatorze 42 49 23 1 31,2 23 Zielona Górka 3 3 1 0 1,4 Razem 703 798 321 22 468,9 poziom krytyczny - poziom niebezpieczny poziom zagrożony poziom względnie bezpieczny 17
Brzeziny Dajtki Generałów Grunwaldzkie Gutkowo Jaroty Kętrzyńskiego Kormoran Kortowo Kościuszki Likusy Mazurskie Nad Jeziorem Długim Nagórki Pieczewo Podgrodzie Podleśna Pojezierze Redykajny Śródmieście Wojska Polskiego Zatorze Zielona Górka Liczba ofiar rannych Brzeziny Dajtki Generałów Grunwaldzkie Gutkowo Jaroty Kętrzyńskiego Kormoran Kortowo Kościuszki Likusy Mazurskie Nad Jeziorem Długim Nagórki Pieczewo Podgrodzie Podleśna Pojezierze Redykajny Śródmieście Wojska Polskiego Zatorze Zielona Górka Liczba wypadków Olsztyn 2009-2012, Dzielnice wypadki 120 100 80 60 40 20 0 Rys. 3.4 Liczba zdarzeń drogowych w poszczególnych dzielnicach w latach 2009-2012 120 Olsztyn 2009-2012, Dzielnice ofiary ranne 100 80 60 40 20 0 Rys. 3.5 Liczba ofiar rannych w poszczególnych dzielnicach w latach 2009-2012 18
Brzeziny Dajtki Generałów Grunwaldzkie Gutkowo Jaroty Kętrzyńskiego Kormoran Kortowo Kościuszki Likusy Mazurskie Nad Jeziorem Długim Nagórki Pieczewo Podgrodzie Podleśna Pojezierze Redykajny Śródmieście Wojska Polskiego Zatorze Zielona Górka Liczba ofiar śmiertelnych Brzeziny Dajtki Generałów Grunwaldzkie Gutkowo Jaroty Kętrzyńskiego Kormoran Kortowo Kościuszki Likusy Mazurskie Nad Jeziorem Długim Nagórki Pieczewo Podgrodzie Podleśna Pojezierze Redykajny Śródmieście Wojska Polskiego Zatorze Zielona Górka Liczba ofiar ciężko rannych Olsztyn 2009-2012, Dzielnice ofiary ciężko ranne 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Rys. 3.6 Liczba ofiar ciężko rannych w poszczególnych dzielnicach w latach 2009-2012 7 Olsztyn 2009-2012, Dzielnice ofiary śmiertelne 6 5 4 3 2 1 0 Rys. 3.7 Liczba ofiar śmiertelnych w poszczególnych dzielnicach w latach 2009-2012 19
Brzeziny Dajtki Generałów Grunwaldzkie Gutkowo Jaroty Kętrzyńskiego Kormoran Kortowo Kościuszki Likusy Mazurskie Nad Jeziorem Długim Nagórki Pieczewo Podgrodzie Podleśna Pojezierze Redykajny Śródmieście Wojska Polskiego Zatorze Zielona Górka Koszty [mln zł] Olsztyn 2009-2012, Dzielnice koszty 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Rys. 3.8 Koszty zdarzeń drogowych w poszczególnych dzielnicach w latach 2009-2012 Dla dzielnic miasta sporządzono klasyfikację bezpieczeństwa ruchu drogowego. W celu oceny stanu bezpieczeństwa analizowanych dzielnic przyjęto cztery klasy bezpieczeństwa ruchu, w których miarami odniesienia były wartości średnia Wśr i odchylenia od wartości średniej OW poszczególnych wskaźników (tab. 3.4): względnie bezpieczne gdy W Wśr, zagrożone gdy Wśr < W Wśr + OW, niebezpieczne gdy Wśr + OW < W Wśr + 2 OW, krytyczne gdy W > Wśr + 2 OW 3.3 Pora występowania zdarzeń drogowych Porę występowania wypadków drogowych w latach 2009-2012 można scharakteryzować następująco (tablica 3.5-3.6; rys. 3.9-3.10): największą liczbę wypadków oraz ofiar rannych odnotowano w miesiącach (październik, maj, czerwiec, listopad), w których to doszło do ponad 40% wszystkich wypadków zaistniałych w ciągu 4 lat, w miesiącach tych zostało rannych 318 osób, co stanowi 40% ogólnej liczby ofiar rannych; najtragiczniejsze skutki wypadków miały miejsce w miesiącach: styczeń 4 ofiary śmiertelne, wrzesień, październik, listopad po 3 ofiary śmiertelne łącznie prawie 60% ogółu ofiar śmiertelnych; analizując rozkład wypadków w ciągu dni tygodnia można stwierdzić, że najwięcej wypadków wydarzyło się w poniedziałek (18%), a najtragiczniejsze skutki mierzone ilością ofiar śmiertelnych miały miejsce w poniedziałek 23% of. śmiertelnych; najwięcej wypadków odnotowano w godzinach 16.00 10% ogółu wypadków, 18.00 8%, najwięcej ofiar śmiertelnych w godzinach 13.00 i 19.00 po 13%. 20
Tablica 3.5 Rozkład zdarzeń drogowych w poszczególnych miesiącach miesiąc wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ofiary ranne śmiertelne liczba % liczba % liczba % liczba % styczeń 45 6,4 46 5,8 19 5,9 4 18,2 luty 43 6,1 55 6,9 23 7,2 1 4,5 marzec 38 5,4 41 5,1 14 4,4 1 4,5 kwiecień 56 8,0 60 7,5 23 7,2 0 0,0 maj 71 10,1 85 10,7 42 13,1 1 4,5 czerwiec 69 9,8 84 10,5 35 10,9 1 4,5 lipiec 57 8,1 62 7,8 29 9,0 2 9,1 sierpień 61 8,7 80 10,0 30 9,3 2 9,1 wrzesień 62 8,8 74 9,3 26 8,1 3 13,6 październik 83 11,8 83 10,4 36 11,2 3 13,6 listopad 63 9,0 66 8,3 19 5,9 3 13,6 grudzień 55 7,8 62 7,8 25 7,8 1 4,5 SUMA 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 Tablica 3.6 Rozkład zdarzeń drogowych według dni tygodnia Dzień ofiary ciężko ofiary wypadki ofiary ranne tygodnia ranne śmiertelne liczba % liczba % liczba % liczba % poniedziałek 125 17,8 136 17,0 57 17,8 5 22,7 wtorek 109 15,5 125 15,7 48 15,0 3 13,6 środa 102 14,5 110 13,8 48 15,0 4 18,2 czwartek 105 14,9 122 15,3 45 14,0 1 4,5 piątek 113 16,1 128 16,0 55 17,1 3 13,6 sobota 81 11,5 92 11,5 37 11,5 4 18,2 niedziela 68 9,7 85 10,7 31 9,7 2 9,1 SUMA 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne Rys. 3.9 Procentowy udział zdarzeń w poszczególnych miesiącach w latach 2009-2012 w Olsztynie 21
[%] 25,0 20,0 wypadki ofiary ciężko ranne ofiary ranne ofiary śmiertelne 15,0 10,0 5,0 0,0 Rys. 3.10 Procentowy udział zdarzeń drogowych i ofiar w Olsztynie według dni tygodnia 3.4 Przyczyny i okoliczności zdarzeń drogowych Najbardziej istotne i najczęściej występujące przyczyny i okoliczności wypadków drogowych zestawiono w tabeli 3.7. Zestawienie wykonano określając udział poszczególnych okoliczności lub przyczyn w odniesieniu do ogólnej liczby zdarzeń. Wyróżniono następujące okoliczności i przyczyny: nieprawidłowe zachowanie kierującego było przyczyną towarzyszącą 87,5% wypadków drogowych, w których 89% osób odniosło obrażenia, a 86% poniosło śmierć. Do największej ilości wypadków doszło w wyniku nieprawidłowego przejeżdżania przejść dla pieszych 22% wypadków, w których zginęło 36% wszystkich ofiar śmiertelnych, nieudzielania pierwszeństwa przejazdu 17% wypadków; w następnej kolejności można wyróżnić niedostosowanie prędkości do warunków ruchu 16% wypadków i 14% ofiar śmiertelnych, które poniosły śmierć na ulicach miasta Olsztyna w latach 2009-2012; nieprawidłowe zachowanie pieszego doprowadziło do powstania prawie 13% wypadków drogowych, w których 11% osób odniosło obrażenia ciała, a 14% osób poniosło śmierć. Najczęściej do wypadku z winy pieszego dochodziło w wyniku nieostrożnego wejścia na jezdnię przed jadącym pojazdem ponad 8% wszystkich wypadków i 9% wszystkich ofiar śmiertelnych; niedozwolone stężenie alkoholu we krwi uczestników ruchu stwierdzono przy prawie 8% wypadków, w których śmieć poniosło 5% osób. Wypadki pod wpływem alkoholu były powodowane w 5% przez kierowców i w 3% przez pieszych; zły stan nawierzchni - powierzchniowy stan nawierzchni był okolicznością występującą w 41% wypadków; przede wszystkim była to nawierzchnia mokra 34% wypadków i 60% ofiar śmiertelnych; 22
Tablica 3.7 Okoliczności i przyczyny zdarzeń drogowych wypadki ofiary ranne ofiary ciężko ranne ofiary śmiertelne Przyczyny i okoliczności liczba % liczba % liczba % liczba % Zachowanie się kierującego, w tym: 615 87,5 713 89,3 280 87,2 19 86,4 nieprawidłowe przejeżdżanie przejścia dla pieszych 157 22,3 164 20,6 76 23,7 8 36,4 niedostosowanie prędkości do warunków ruchu 113 16,1 138 17,3 50 15,6 3 13,6 nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu 117 16,6 149 18,7 46 14,3 0 0,0 niezachowanie bezp. odl. między pojazdami 37 5,3 39 4,9 9 2,8 0 0,0 wjazd przy czerwonym świetle 20 2,8 27 3,4 8 2,5 0 0,0 Zachowanie się pieszego: w tym: 88 12,5 85 10,7 41 12,8 3 13,6 nieostrożne wejście na jezdnię 59 8,4 57 7,1 25 7,8 2 9,1 przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym 15 2,1 15 1,9 8 2,5 0 0,0 wejście na jezdnię przy czerwonym świetle 14 2,0 13 1,6 8 2,5 1 4,5 Alkohol u sprawców wypadków, w tym: 55 7,8 65 8,1 29 9,0 1 4,5 u pieszych 23 3,3 23 2,9 11 3,4 0 0,0 u kierujących 32 4,6 42 5,3 18 5,6 1 4,5 Zły stan powierzchniowy nawierzchni, w tym: 286 40,7 316 39,6 130 40,5 13 59,1 mokra 239 34,0 264 33,1 110 34,3 13 59,1 oblodzona, ośnieżona 43 6,1 47 5,9 18 5,6 0 0,0 3.5 Ofiary wypadków drogowych Analizę ofiar wypadków przeprowadzono z uwzględnieniem wieku ofiar oraz sposobu uczestniczenia w ruchu drogowym (tablica 3.8 3.9). W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że najczęściej, bo aż w 73% ofiarami śmiertelnymi byli piesi, następnie kierowcy 23% i pasażerowie 4%. Obrażenia ciała również najczęściej odnosili piesi uczestnicy ruchu 40% ofiar rannych. Kierujący pojazdami byli w 37% ofiarami rannymi a pasażerowie w 23% (rys. 3.11). Biorąc pod uwagę wiek ofiar rannych w wypadkach drogowych można stwierdzić, że (tab. 3.9): 14% rannych uczestników wypadków było w wieku 20-24 lat, 13% rannych uczestników wypadków było w wieku powyżej 64 roku życia 10% rannych uczestników wypadków było w wieku 25-29 lat, Najwięcej ofiar śmiertelnych, było w wieku powyżej 64 lat - 41% wszystkich ofiar śmiertelnych. Przeprowadzona analiza struktury wiekowej wykazała również, że biorąc pod uwagę wielkość populacji danej grupy wiekowej, ryzyko bycia ofiarą wypadku drogowego mierzone liczbą rannych na 100 tys. mieszkańców było najwyższe dla przedziału wiekowego 30-34 lat (128 of. rannych/100 tys. mk). Natomiast ryzyko zmierzone liczbą ofiar śmiertelnych na 100 tys. mieszkańców wykazało, że najwyższe jest dla grupy wiekowej powyżej 64 lat (9,3 of. śmiertelnych/100 tys. mk) (rys.3.12). Tablica 3.8 Struktura ofiar wypadków drogowych w mieście Olsztyn (2009-2012) Ofiara kierowca pasażer pieszy Ofiary ranne liczba [%] liczba [%] liczba [%] 296 180 322 37,1 22,6 40,4 Ofiary ciężko ranne 108 61 152 33,6 19,0 47,4 Ofiary śmiertelne 5 1 16 22,7 4,5 72,7 SUMA 798 100,0 321 100,0 22 100,0 23
ofiary ranne 40,4 37,1 22,6 kierowca pasażer pieszy ofiary ciężko ranne 33,6 47,4 19,0 kierowca pasażer pieszy ofiary śmiertelne 22,7 4,5 72,7 kierowca pasażer pieszy Rys. 3.11 Procentowy rozkład ofiar wypadków drogowych w Olsztynie za okres 2009-2012 24
ranni/ 100 tys miesz. of. śmiertelne/ 100 tys miesz. Tablica 3.9 Ofiary wypadków drogowych w mieście Olsztyn (2009-2012) Grupa wiekowa Ludność Liczba [%] Liczba % ranni/ 100 tys miesz. Liczba % of. śmiertelne/ 100 tys miesz. 0-4 7448 4,3 13 1,6 34,9 0 0,0 0,0 5-9 8241 4,8 26 3,3 63,1 0 0,0 0,0 10-14 10160 5,9 35 4,4 68,9 0 0,0 0,0 15-19 14131 8,2 65 8,1 92,0 0 0,0 0,0 20-24 18920 10,9 113 14,2 119,5 1 4,5 1,1 25-29 14772 8,5 80 10,0 108,3 4 18,2 5,4 30-34 11879 6,9 76 9,5 128,0 2 9,1 3,4 35-39 10824 6,3 67 8,4 123,8 1 4,5 1,8 40-44 12624 7,3 45 5,6 71,3 0 0,0 0,0 45-49 15192 8,8 39 4,9 51,3 0 0,0 0,0 50-54 14044 8,1 53 6,6 75,5 0 0,0 0,0 55-59 8781 5,1 46 5,8 104,8 3 13,6 6,8 60-64 6615 3,8 38 4,8 114,9 2 9,1 6,0 >64 19381 11,2 102 12,8 105,3 9 40,9 9,3 Razem 173012 100,0 798 100,0 92,2 22 100,0 2,5 Ranni Of. śmiertelne 300 24 250 20 200 16 150 12 100 8 50 4 0 0 of. śmiertelne/ 100 tys miesz. ranni/ 100 tys miesz. Rys. 3.12 Wskaźnik demograficzny ofiar wypadków drogowych w Olsztynie w latach 2009-2012 3.6 Sprawcy wypadków drogowych Biorąc pod uwagę sposób uczestniczenia w ruchu drogowym oraz rodzaj pojazdu, sprawców wypadków można scharakteryzować następująco (tab. 3.10-3.12): kierujący pojazdami spowodowali 78% wypadków, w których 79% osób zostało rannych, a 59% zostało ofiarami śmiertelnymi, piesi spowodowali 13% wypadków, w których 11% ofiar zostało rannych, a 14% ofiar poniosło śmierć, uwzględniając rodzaj pojazdu kierowanego przez sprawcę, stwierdzono, że w 76% sprawcami byli kierowcy samochodów osobowych, w 10% rowerzyści, w 7% kierowcy samochodów ciężarowych,, ze względu na brak danych dotyczących rodzaju pojazdu w ponad 22% wypadków, nie przeprowadzono szczegółowej analizy. Porównując wielkość populacji sprawców w poszczególnych grupach wiekowych ze skutkami wypadków w postaci liczby ofiar rannych i śmiertelnych można zauważyć, że największe prawdopodobieństwo spowodowania wypadku przez kierowcę, dotyczy grupy wiekowej 25-29 lat. W przypadku pieszych największe 25
prawdopodobieństwo spowodowania wypadku, w którym uczestnicy odniosą obrażenia lub był to wypadek ze skutkiem śmiertelnym dotyczy przedziałów wiekowych 15-19 lat i powyżej 64 roku życia (rys. 3.13-3.15). Tablica 3.10 Sprawcy wypadków drogowych ofiary ofiary Wypadki ofiary ranne Sprawca ciężko śmiertelne ranne liczba [%] liczba [%] liczba [%] liczba [%] kierowca 548 78,0 632 79,2 239 74,5 13 59,1 pasażer 9 1,3 9 1,1 4 1,2 0 0,0 pieszy 89 12,7 86 10,8 41 12,8 3 13,6 współwina 8 1,1 8 1,0 4 1,2 2 9,1 inne przyczyny 49 7,0 63 7,9 33 10,3 4 18,2 SUMA 703 100,0 798 100,0 321 100,0 22 100,0 Tablica 3.11 Zestawienie zdarzeń drogowych w Olsztynie wg wieku sprawcy - kierowca Wiek sprawcy [lata] liczba wypadki wypadki na 100 tys. mieszk. ofiary ranne liczba ranni na 100 tys. mieszk. ofiary ciężko ranne i śmiertelne liczba zabici na 100 tys. mieszk. 0-4 0 0,0 0 0,0 0 0,0 5-9 2 4,9 2 4,9 1 2,4 10-14 5 9,8 5 9,8 2 3,9 15-19 28 39,6 32 45,3 11 15,6 20-24 93 98,3 115 121,6 44 46,5 25-29 87 117,8 105 142,2 39 52,8 30-34 51 85,9 56 94,3 27 45,5 35-39 57 105,3 70 129,3 28 51,7 40-44 39 61,8 46 72,9 13 20,6 45-49 22 29,0 23 30,3 7 9,2 50-54 43 61,2 47 66,9 20 28,5 55-59 35 79,7 38 86,6 18 41,0 60-64 22 66,5 23 69,5 13 39,3 >64 41 42,3 45 46,4 22 22,7 SUMA 525 60,7 607 70,2 245 28,3 26
wypadki na 100 tys. mieszk. Tablica 3.12 Zestawienie zdarzeń drogowych w Olsztynie wg wieku sprawcy - pieszy Wiek sprawcy [lata] liczba wypadki wypadki na 100 tys. mieszk. ofiary ranne liczba ranni na 100 tys. mieszk. ofiary ciężko ranne i śmiertelne liczba zabici na 100 tys. mieszk. 0-4 0 0,0 0 0,0 0 0,0 5-9 7 17,0 7 17,0 4 9,7 10-14 9 17,7 9 17,7 6 11,8 15-19 13 18,4 13 18,4 2 2,8 20-24 9 9,5 9 9,5 3 3,2 25-29 2 2,7 1 1,4 1 1,4 30-34 6 10,1 6 10,1 2 3,4 35-39 5 9,2 5 9,2 1 1,8 40-44 4 6,3 4 6,3 3 4,8 45-49 4 5,3 4 5,3 2 2,6 50-54 6 8,5 6 8,5 5 7,1 55-59 5 11,4 5 11,4 3 6,8 60-64 3 9,1 3 9,1 1 3,0 >64 16 16,5 14 14,4 11 11,4 SUMA 89 10,3 86 9,9 44 5,1 140 Wypadki wg wieku sprawcy 120 100 80 60 40 20 0 kierowcy piesi Rys. 3.13 Udział kierowców i pieszych - sprawców wypadków drogowych w danej grupie wiekowej - wypadki 27
ofiary ciężko ranne i śmiertelne na 100 tys. mieszk. ranni na 100 tys. mieszk. Ofiary ranne wg wieku sprawcy 150 130 110 90 70 50 30 10-10 kierowcy piesi Rys. 3.14 Udział kierowców i pieszych - sprawców wypadków drogowych w danej grupie wiekowej ofiary ranne Ofiary ciężko ranne i śmiertelne wg wieku sprawcy 60 50 40 30 20 10 0 kierowcy piesi Rys. 3.15 Udział kierowców i pieszych - sprawców wypadków drogowych w danej grupie wiekowej ofiary ciężko ranne i śmiertelne 28
4. PORÓWNANIE STATYSTYK W LATACH 2005 2008-2012 Na podstawie analizy danych o wypadkach drogowych w Olsztynie w latach 2005 2008 2012, stwierdzono, że (tab. 4.1 4.4, rys. 4.1 4.4): w roku 2012 w stosunku do roku 2005 zmniejszyła się liczba wypadków o 34%, liczba ofiar rannych o 34%, liczba ofiar ciężko rannych o 5% oraz liczba ofiar śmiertelnych o 44%, analizując dane dotyczące: wypadków na przejściach dla pieszych, wypadków z ofiarami wśród dzieci, najechań na pieszych, wypadków z ofiarami powyżej 64 roku życia, na skrzyżowaniach, ze sprawcami pod wpływem alkoholu, wypadków z nadmierną prędkością, wypadków związanych z wypadnięciem z jezdni, z wypadkami spowodowanymi przez młodych kierowców i zderzeniami bocznymi we wszystkich przypadkach zarejestrowano spadek w roku 2012 w stosunku do roku 2005 największy przy zderzeniach czołowych (56%), najmniejszy przy nadmiernej prędkości (30%), w przypadku wypadków z udziałem rowerzystów zarejestrowano wzrost w roku 2012 w stosunku do roku 2005 o 79%. podobnie tendencje zarejestrowano w przypadku liczby ofiar rannych i ofiar ciężko rannych, w przypadku liczby ofiar śmiertelnych na niezmienionym poziomie pozostała liczba ofiar dla rowerzystów, dzieci, nadmiernej prędkości, spadła liczba ofiar śmiertelnych w przypadku przejść dla pieszych, najechania na pieszego, osób powyżej 64 roku życia, skrzyżowań, alkoholu oraz młodych kierowców, wzrosła w przypadku wypadnięcia z jezdni i zderzeń czołowych. Tablica 4.1 Wypadki w latach 2005 2008-2012 Zmiana [%] 2005-2012 Wypadki 2005 2008 2012 Ogółem 298 275 197-34 Rowerzyści 14 25 25 79 Przejścia dla pieszych 89 77 44-51 Dzieci 41 31 21-49 najechanie na pieszego 166 111 88-47 Osoby powyżej 64 roku życia 51 43 33-35 Skrzyżowania 135 119 84-38 Alkohol u sprawców wypadków 28 29 16-43 Nadmierna prędkość 44 49 31-30 Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. 36 31 23-36 Młodzi kierowcy - sprawcy 60 62 36-40 Zderzenia czołowe 18 20 8-56 Tablica 4.2 Ofiary ranne w latach 2005 2008 2012 Ofiary ranne 2005 2008 2012 Zmiana [%] 2005-2012 Ogółem 345 318 228-34 Rowerzyści 14 25 25 79 Przejścia dla pieszych 88 78 47-47 Dzieci 41 31 21-49 Najechanie na pieszego 167 109 93-44 Osoby powyżej 64 roku życia 46 39 31-33 Skrzyżowania 166 139 104-37 Alkohol u sprawców wypadków 33 37 19-42 Nadmierna prędkość 59 62 36-39 Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. 48 37 25-48 Młodzi kierowcy - sprawcy 81 78 43-47 Zderzenia czołowe 29 34 10-66 29
Tablica 4.3 Ofiary ciężko ranne w latach 2005 2008-2012 Ofiary ciężko ranne 2005 2008 2012 Zmiana [%] 2005-2012 Ogółem 102 96 97-5 Rowerzyści 5 9 10 100 Przejścia dla pieszych 24 31 21-13 Dzieci 11 3 9-18 Najechanie na pieszego 54 46 47-13 Osoby powyżej 64 roku życia 15 18 17 13 Skrzyżowania 41 42 40-2 Alkohol u sprawców wypadków 11 14 8-27 Nadmierna prędkość 16 13 11-31 Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. 16 9 9-44 Młodzi kierowcy - sprawcy 18 15 14-22 Zderzenia czołowe 8 14 3-63 Tablica 4.4 Ofiary śmiertelne w latach 2005 2008-2012 Ofiary śmiertelne 2005 2008 2012 Zmiana [%] 2005-2012 Ogółem 9 6 5-44 Rowerzyści 0 0 0 0 Przejścia dla pieszych 6 3 2-67 Dzieci 0 0 0 0 najechanie na pieszego 8 5 2-75 Osoby powyżej 64 roku życia 5 4 2-60 Skrzyżowania 2 2 1-50 Alkohol u sprawców wypadków 1 2 0-100 Nadmierna prędkość 1 2 1 0 Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. 0 0 2 200 Młodzi kierowcy - sprawcy 1 0 0-100 Zderzenia czołowe 0 0 1 100 30
Ogółem Rowerzyści Przejścia dla pieszych Dzieci najechanie na pieszego Osoby powyżej 64 roku życia Skrzyżowania Alkohol u sprawców wypadków Nadmierna prędkośd Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. Młodzi kierowcy - sprawcy Zderzenia czołowe liczba ofiar rannych Ogółem Rowerzyści Przejścia dla pieszych Dzieci najechanie na pieszego Osoby powyżej 64 roku życia Skrzyżowania Alkohol u sprawców wypadków Nadmierna prędkośd Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. Młodzi kierowcy - sprawcy Zderzenia czołowe liczba wypadków 350 300 250 200 150 100 50 Liczba wypadków: 2005-2008 - 2012 2005 2008 2012 0 Rys. 4.1 Liczba wypadków w latach 2005 2008-2012 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Liczba ofiar rannych: 2005-2008 - 2012 2005 2008 2012 Rys. 4.2 Liczba ofiar rannych w latach 2005 2008-2012 31
Ogółem Rowerzyści Przejścia dla pieszych Dzieci najechanie na pieszego Osoby powyżej 64 roku życia Skrzyżowania Alkohol u sprawców wypadków Nadmierna prędkośd Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. Młodzi kierowcy - sprawcy Zderzenia czołowe liczba ofiar śmiertelnych Ogółem Rowerzyści Przejścia dla pieszych Dzieci najechanie na pieszego Osoby powyżej 64 roku życia Skrzyżowania Alkohol u sprawców wypadków Nadmierna prędkośd Najechanie na słup, drzewo, wywrócenie poj. Młodzi kierowcy - sprawcy Zderzenia czołowe liczba ofiar ciężko rannych 120 100 80 60 40 Liczba ofiar ciężko rannych: 2005-2008 - 2012 2005 2008 2012 20 0 Rys. 4.3 Liczba ofiar ciężko rannych w latach 2005 2008 2012 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Liczba ofiar śmiertelnych: 2005-2008 - 2012 2005 2008 2012 Rys. 4.4 Liczba ofiar śmiertelnych w latach 2005 2008-2012 Dla wybranych problemów wykonano analizy szczegółowe: piesi, jako ofiary wypadków, młodzi kierowcy (do 25 roku życia), jako sprawcy wypadków, 32
[%] 4.1 Piesi Najechania na pieszego, w latach 2009-2012 w Olsztynie stanowiły 45% wszystkich rodzajów wypadków. W ich wyniku rannych zostało 323 osób (41% wszystkich ofiar rannych), 150 zostało ciężko rannych (47%) a 16 poniosło śmierć (aż 73% wszystkich ofiar śmiertelnych). Ze względu na powyższe dane należy traktować tę grupę uczestników ruchu, jako najbardziej narażoną na śmierć w wypadkach drogowych na terenie miasta Olsztyna. Na podstawie tab. 4.5 oraz rys. 4.5 4.6 stwierdzono, że od 2005 roku do roku 2012 zdecydowanie spadła liczba wypadków (47%), ofiar rannych (44%) i szczególnie ofiar śmiertelnych (75%). Niepokojącym zjawiskiem jest niewielki spadek liczby ofiar ciężko rannych(13%), przy jednoczesnym wzroście w stosunku do lat 2009-2011. Tablica 4.5 Najechania na pieszego w latach 2005-2012 ofiary cieżko wypadki ofiary ranne Rok ranne ofiary śmiertelne liczba [%] liczba [%] liczba [%] liczba [%] 2005 166 0,0 167 0,0 54 0,0 8 0,0 2009 83-50,0 88-47,3 32-40,7 2-75,0 2010 73-56,0 70-58,1 33-38,9 6-25,0 2011 73-56,0 72-56,9 38-29,6 6-25,0 2012 88-47,0 93-44,3 47-13,0 2-75,0 Suma 483 490 204 24 Średnia 97 98 41 5 Olsztyn 2005-2012 Piesi - Tendencje zmian liczby wypadków drogowych oraz liczby ofiar wypadków 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0 2005 2009 2010 2011 2012-40,0-60,0-80,0-100,0 wypadki ofiary ranne ofiary cieżko ranne ofiary śmiertelne Rys. 4.5 Zmiana procentowa wypadków związanych z najechaniem na pieszego 33
[Liczba] Olsztyn 2005-2012 Piesi - Liczba wypadków drogowych oraz liczby ofiar wypadków 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2005 2009 2010 2011 2012 wypadki ofiary ranne ofiary cieżko ranne ofiary śmiertelne Rys. 4.6 Liczby wypadków i ich ofiar w latach 2005-2012 W latach 2009 2012 do największej liczby wypadków z pieszymi doszło w dzielnicach (rys. 4.7, tab. 4.6): Kormoran - 17% wszystkich wypadków z pieszymi w Olsztynie, Kętrzyńskiego - 10%, Jaroty - 9%, przy czym najtragiczniejsze w skutkach wypadki, w których ofiary poniosły śmierć odnotowano w dzielnicach: Kormoran - 38% wszystkich ofiar śmiertelnych wśród pieszych w Olsztynie, Pojezierze - 19%, Podgrodzie - 12%. Uwagę należy zwrócić na fakt, że w mieście Olsztyn 25% wszystkich wypadków, (56% wypadków z pieszymi), w których zginęło 59% wszystkich ofiar śmiertelnych (81% ofiar śmiertelnych wśród pieszych), odnotowano na wyznaczonych przejściach dla pieszych. 34
Tablica 4.6 Wypadki i ich ofiary według dzielnic Olsztyna w latach 2009-2012 Nr Osiedle Ofiary śmiertelne [Liczba] [%] [Liczba] [%] [Liczba] [%] [Liczba] [%] 1 BRZEZINY 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 DAJTKI 4 1,3 4 1,2 1 0,7 0 0,0 3 GRUNWALDZKIE 5 1,6 6 1,9 4 2,7 0 0,0 4 GUTKOWO 4 1,3 4 1,2 4 2,7 0 0,0 5 JAROTY 29 9,1 29 9,0 12 8,0 1 6,3 6 KĘTRZYŃSKIEGO 32 10,1 34 10,5 15 10,0 0 0,0 7 KORMORAN 54 17,0 56 17,3 25 16,7 6 37,5 8 KORTOWO 15 4,7 15 4,6 10 6,7 0 0,0 9 KOŚCIUSZKI 20 6,3 21 6,5 11 7,3 0 0,0 10 LIKUSY 3 0,9 2 0,6 1 0,7 1 6,3 11 MAZURSKIE 6 1,9 6 1,9 2 1,3 0 0,0 12 NAD JEZIOREM DŁUGIM 2 0,6 2 0,6 0 0,0 0 0,0 13 NAGÓRKI 14 4,4 15 4,6 5 3,3 0 0,0 14 PIECZEWO 2 0,6 4 1,2 1 0,7 0 0,0 15 PODGRODZIE 16 5,0 16 5,0 6 4,0 2 12,5 16 PODLEŚNA 16 5,0 17 5,3 6 4,0 0 0,0 17 POJEZIERZE 27 8,5 25 7,7 15 10,0 3 18,8 18 REDYKAJNY 1 0,3 1 0,3 1 0,7 0 0,0 19 ŚRÓDMIEŚCIE 22 6,9 22 6,8 9 6,0 1 6,3 20 WOJSKA POLSKIEGO 18 5,7 17 5,3 7 4,7 1 6,3 21 ZATORZE 25 7,9 25 7,7 15 10,0 1 6,3 22 ZIELONA GÓRKA 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 23 GENERAŁÓW 2 0,6 2 0,6 0 0,0 0 0,0 Razem Wypadki Ranni Ofiary cięzko ranne 317 100,0 323 100,0 150 100,0 16 100,0 35
BRZEZINY DAJTKI GRUNWALDZKIE GUTKOWO JAROTY KĘTRZYŃSKIEGO KORMORAN KORTOWO KOŚCIUSZKI LIKUSY MAZURSKIE NAD JEZIOREM DŁUGIM NAGÓRKI PIECZEWO PODGRODZIE PODLEŚNA POJEZIERZE REDYKAJNY ŚRÓDMIEŚCIE WOJSKA POLSKIEGO ZATORZE ZIELONA GÓRKA Liczba ofiar BRZEZINY DAJTKI GRUNWALDZKIE GUTKOWO JAROTY KĘTRZYŃSKIEGO KORMORAN KORTOWO KOŚCIUSZKI LIKUSY MAZURSKIE NAD JEZIOREM DŁUGIM NAGÓRKI PIECZEWO PODGRODZIE PODLEŚNA POJEZIERZE REDYKAJNY ŚRÓDMIEŚCIE WOJSKA POLSKIEGO ZATORZE ZIELONA GÓRKA GENERAŁÓW Liczba wypadków 60 50 Olsztyn 2009-2012, Dzielnice Wypadki z udziałem pieszych 40 30 20 10 0 30 25 Olsztyn 2001-2005, Dzielnice ciężko ranne i ofiary śmiertelne wśród pieszych 20 15 Ofiary cięzko ranne Ofiary śmiertelne 10 5 0 Rys. 4.7 Rozkład liczby wypadków i liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach z pieszymi w dzielnicach Olsztyna 36
Na rys. 4.8 przedstawiono mapę wypadków związanych z najechaniem na pieszego w Olsztynie w latach 2009-2012. Rys. 4.8 Mapa wypadków w Olsztynie w latach 2009-2012 4.2Młodzi kierowcy Młodzi kierowcy (do 25 roku życia) byli sprawcami w latach 2009 2012 128 wypadków, co stanowi 18% wszystkich wypadków w mieście. W wypadkach z ich winy rannych zostało 154 osób (19%), a zginęły 3 osoby (13%). W latach 2005 2012 nastąpił spadek liczby wypadków spowodowanych przez młodych kierowców 40% (tab. 4.7, rys. 4.9 4.10). 37
Liczba wypadków [%] Tablica 4.7 Najechania na pieszego w latach 2005-2012 ofiary ofiary wypadki ofiary ranne Rok ciężko śmiertelne liczba [%] liczba [%] liczba ranne [%] liczba [%] 2005 60 0,0 2009 31-48,3 2010 29-51,7 2011 32-46,7 2012 36-40,0 81 0,0 18 0,0 1 0,0 34-58,0 16-11,1 2 100,0 36-55,6 12-33,3 1 0,0 41-49,4 13-27,8 0-100,0 43-46,9 14-22,2 0-100,0 Razem 188 235 73 4 10,0 Olsztyn 2009-2012 Tendencje zmian liczby wypadków drogowych oraz liczby ofiar wypadków Sprawca: Młody kierowca 0,0-10,0 2005 2009 2010 2011 2012-20,0-30,0-40,0-50,0-60,0 wypadki ofiary ciężko ranne ofiary ranne Rys. 4.9 Trendy w wypadkach spowodowanych przez młodych kierowców w latach 2005-2012 70 60 50 40 30 20 10 0 wypadki 2005 2009 2010 2011 2012 Rok 38
Rys. 4.10 Wypadki spowodowane przez młodych kierowców w latach 2005-2012 39
SUPLEMENT do statystyki wypadków drogowych obejmujący lata 2008 I półrocze 2014 Przeprowadzona w roku 2013 ocena skuteczności realizacji Programu opracowanego na lata 2009-2012 wykazała, że pozytywna tendencja jaka charakteryzowała okres 2004-2009 uległa odwróceniu. Od tego czasu obserwujemy wzrost ilości wypadków drogowych i co gorsza również ich ciężkości. Generalnie zagrożenie na ulicach Olsztyna wzrasta a koszty ekonomiczno-społeczne tych zdarzeń w sposób istotny rosną. Alarmujący jest rok bieżący, w którym mamy do czynienia z dramatycznie rosnącym wskaźnikiem ilości ofiar śmiertelnych, wskaźnikiem który w ostatnich latach udawało się utrzymać na względnie niskim poziomie. Analiza roku 2014 została oparta o dane statystyczne pierwszego półrocza. Aby uzyskać dane porównywalne z latami ubiegłymi dane te ekstrapolując - pomnożono przez dwa. Przyjęcie takiej metody jest optymistyczne, ponieważ wg analizy wypadków w latach 2009-2012, dane za I półrocze są niższe niż 50% w stosunku do danych za rok wypadki-45,8% ranni-46,5% ciężko ranni-48,7% ofiary śmiertelne-36,2). Statystyka zdarzeń drogowych w okresie styczeń czerwiec 2014 r.: wypadki - 125 ranni - 136 ciężko ranni - 30 ofiary śmiertelne - 8 kolizje - 1400 Obrazem tej sytuacji są poniższe wykresy i tabele: Wypadki w latach 2008-2014 300 250 200 276 232 198 171 177 163 250 150 100 50 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 40
350 300 250 200 150 100 50 319 Ranni w latach 2008-2014 197 189 189 229 270 272 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Ofiary śmiertelne w latach 2008-2014 16 7 6 6 5 4 3 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 41
Trendy brd w Olsztynie 42
Ciężko ranni w latach 2004 2014 Zestawienie danych o wypadkach i ofiarach wypadków w Olsztynie - trendy - Tabela nr 1 Rok Wypadki Ranni Ofiary śmiertelne Ofiary Koszty(mln PLN) walor. wsp. infl. liczba [%] liczba [%] liczba [%] liczba [%] liczba [%] 2008 276 0,0 319 0,0 6 0,0 325 0,0 70,7 0,0 2009 171-38,1 197-38,3 4-33,4 201-38,2 46,0-34,9 2010 163-41,0 189-40,8 6 0,0 195-40,0 47,7-32,5 2011 177-35,9 189-40,8 7 +16,6 196-39,7 51,5-27,1 2012 198-28,3 229-28,3 5-16,7 234-28,0 59,8-15,4 2013 232-15,9 270-15,3 3-50,0 273-16,0 67,7-4,2 2014 250-9,1 272-14,8 8 (16) +33/266 288-11,4 75,2/86,4 +6,4/22,2 Suma 1217 x 1393 x 31 x 1424 x 343,4 x Średnia 203 x 232 x 5 x 237 x 57,2 x Przyjęto następujące koszty społeczne: ofiara śmiertelna 1 200 000 PLN; Waloryzowane w latach wsk. inflacji: ofiara ranna - 200 000 PLN R-PLN(mln) Z-PLN(mln) 2009 4,0% 0,208 1,248 2010-2,0% 0,212 1,274 2011-5,0% 0,223 1,337 2012-3,8% 0,231 1,387 2013-1,5% 0,235 1,408 43