STUDENCI PRAWA W POLSCE

STUDENCI PRAWA W POLSCE Raport przygotowany dla: Grudzień, Ipsos Polska Sp. z o.o. ul. Taśmowa 7 02-677 Warszawa tel.: + 48 22 448 77 00/01 Ipsos Wszystkie prawa zastrzeżone

Spis treści Opis projektu... 3 Metodologia... 4 1. Wizerunek zawodów prawniczych.5 2. Zmiany w zawodach prawniczych 13 3. Oczekiwania wobec przyszłej pracy. 22 4. Przygotowania do przyszłej pracy... 31 5. Zachowania podczas studiów 42 6. Dane demograficzne. 55

Opis projektu Badania Rynku Studentów Prawa są prowadzone od 8 lat przez Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Poland. Badania mają na celu określenie sytuacji studentów prawa w Polsce - ich potrzeb, oczekiwań i kwalifikacji. Wyniki badań służą zarówno Stowarzyszeniu jako podstawa przy określaniu priorytetów działalności ELSA, a także partnerom ELSA zarówno z sektora edukacyjnego jak i komercyjnego. Badania są prezentowane także w mediach dotychczas z wyników badań korzystały m.in. Gazeta Wyborcza, Edukacja Prawnicza i Rzeczpospolita W roku 2003 ELSA Poland rozpoczęła współpracę z IPSOS Polska. Forma i przebieg badań był konsultowany z profesjonalistami z IPSOS dzięki temu Badania Rynku Studentów Prawa nabrały nowego wymiaru. Badanie tegoroczne jest już szóstym, pomiarem zrealizowanym przy udziale Ipsos

Podejście metodologiczne Badanie polegało na przeprowadzeniu 1139 ankiet wśród dziennych studentów prawa z III, IV i V roku. Badanie odbyło się w na 17 wydziałach prawa i administracji działających w 15 ośrodkach akademickich, w których istnieją Grupy Lokalne ELSA. Zarząd Krajowy ELSA Poland powołał Ogólnopolskiego Koordynatora ds. Badania Rynku, którego zadaniem było nadzorowanie pracy 15 lokalnych koordynatorów wyznaczonych w każdej Grupie Lokalnej. Do zadań tych ostatnich należało przeprowadzenie odpowiedniej liczby ankiet, a następnie wprowadzenie danych do formularza zbiorczego. Na podstawie formularzy zbiorczych Ipsos opracował wyniki badań. Badanie przeprowadzono w miastach: Białystok, Gdańsk, Kraków, Lublin, Poznań, Rzeszów, Toruń, Warszawa, Katowice, Łódź, Wrocław, Szczecin, Olsztyn, Słubice, Opole. Kwestionariusze były wypełniane samodzielnie przez respondentów.

1. Wizerunek zawodów prawniczych Strzałkami oznaczone są istotnie statystycznie różnice na poziomie ufności 0.95 pomiędzy pomiarem w 2007 roku a pomiarem w roku

PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCH 1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe? Sędzia Adwokat 55% 58% Notariusz 3 Radca prawny Prokurator Pracownik naukowy 23% 22% 21% Doradca podatkowy Komornik Pracownik organów ścigania Rzecznik patentowy Pracownik administracji publicznej Pracownik samorządu terytorialnego Referendarz sądowy Inne 8% 5% 4% 3% 3% 1% N=1139

PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCH Zmiana opinia pomiędzy ostatnimi 3 pomiarami 1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe? Sędzia Adwokat Notariusz Pracownik naukowy Radca prawny Prokurator Doradca podatkowy Komornik Pracownik organów ścigania. Rzecznik patentowy Pracownik samorządu terytorialnego Referendarz sądowy Pracownik administracji publicznej 8% 8% 5% 4% 5% 4% 2% 3% 4% 3% 3% 4% 1% 4% 3% 3% 21% 21% 28% 23% 2 2 22% 21% 22% 58% 69% 70% 55% 65% 59% 3 40% 41% 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

PRESTIŻ ZAWODÓW PRAWNICZYCH Zmiana opinia pomiędzy ostatnimi 3 pomiarami 1. Które z wymienionych zawodów prawniczych są według Ciebie najbardziej prestiżowe? 70% 60% 50% 70% 69% 58% 55% 65% 59% 2007 2006 2005 2004 40% 41% 40% 3 30% 28% 2 2 20% 21% 21% 23% 22% 21% Sędzia Adwokat Notariusz Pracownik naukowy Radca prawny Prokurator

Zainteresowanie zawodami prawniczymi 3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości? Adw okat Radca praw ny Notariusz Sędzia Prokurator Pracow nik naukow y Doradca podatkow y Pracow nik organów ścigania Pracow nik adm inistracji publicznej Kom ornik Pracow nik samorządu terytorialnego Rzecznik patentow y Referendarz sądow y Inny Zam ierzam pracow ać poza branżą praw niczą 4% 3% 2% 1% 12% 14% 20% 2 31% 38% N=1139

Zainteresowanie zawodami prawniczymi 3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości? Adw okat Radca praw ny Sędzia Prokurator Pracow nik naukow y Notariusz Doradca podatkow y Pracow nik adm inistracji publicznej Kom ornik Pracow nik organów ścigania Pracow nik sam orządu terytorialnego Rzecznik patentow y Referendarz sądow y Inny Zam ierzam pracow ać poza branżą praw niczą 14% 12% 13% 14% 9% 9% 5% 4% 5% 4% 3% 3% 3% 2% 3% 3% 1% 3% 4% 9% 38% 43% 44% 31% 34% 38% 20% 25% 32% 19% 20% 20% 2 23% 22% 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Zainteresowanie zawodami prawniczymi 3. Które z wymienionych zawodów chciałbyś/łabyś wykonywać w przyszłości? 50% 40% 30% 44% 43% 38% 38% 34% 31% 32% 2007 2006 2005 2004 25% 2 20% 20% 20% 20% 19% 22% 14% 12% 13% 14% 0% Adw okat Radca praw ny Sędzia Prokurator Pracow nik naukow y Notariusz Doradca podatkow y

Zainteresowanie zawodem Prestiżowe zawody prawnicze i chęć wykonywania zawodu w przyszłości 2007 vs Niższy 50 prestiż Duże zainteresowanie Wysoki prestiż Duże zainteresowanie Adwokat Radca prawny Notariusz 25 Sędzia Prokurator Pracownik administracji Doradca podatkowy publicznej Pracownik naukowy Pracownik organów ścigania Komornik Wysoki prestiż Referendarz sądowy Rzecznik patentowy Małe zainteresowanie 0 Niższy prestiż 0 40 80 Prestiż Małe zainteresowanie 2007 N=1148, N=1139 2007

2. Zmiany w zawodach prawniczych

Dostęp do zawodów prawniczych 4. Czy uważasz, że dalsze zmiany w prawie planowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, otwierające dostęp do wykonywania zawodów prawniczych są potrzebne? 100% 90% 80% 70% 9% 12% 19% 1 Nie mam zdania Są niepotrzebne Planowane zmiany wymagają dopracowania Planowane zmiany nie wymagają dodatkowych poprawek 64% 1 60% 50% 40% 79% 30% 64% 20% Są potrzebne 0% 2007 2007 N=1148, N=1139

Zakres zmian dotyczących egzaminów na aplikacje 5. Czy uważasz, że obecne warunki egzaminów na aplikacje prawnicze (adwokacka, radcowska, notarialna, komornicza) powinny się zmienić? Koszty egzaminu pow inny być niższe Zakres w ym aganej w iedzy pow inien być ograniczony 42% 52% 52% 5 Egzam in pow inien odbyw ać się z w iększą ingerencją adm inistracji państw ow ej Próg zdaw alności pow inien być niższy Próg zdaw alności pow inien być w yższy Egzam in pow inien być przeprow adzany tylko przez sam orządy praw nicze Zakres w ym aganej w iedzy pow inien być nieograniczony 9% 9% 23% 24% 25% 23% 21% 24% 31% 3 50% 2007 Uw ażam, że obecne w arunki egzaminów nie pow inny się zm ienić W 2007 roku pytanie zadawane było w innej formie Nie mam zdania w tej kw estii Inne 2% 9% 1% 3% 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Egzamin ustny 6. Czy uznajesz, że jednym z wymogów właściwego przygotowania i sprawdzenia wiedzy prawniczej jest bezpośredni kontakt z egzaminatorem w formie egzaminu ustnego? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% 12% 21% 2 30% Nie mam zdania w tej kwestii Zdecydowanie nie Raczej nie Tak, ale egzamin powinien dotyczyć tych dziedzin prawa, które wiążą się z koniecznością publicznych wystąpień Zdecydowanie tak N=1139

Forma egzaminu na aplikacje 7. Czy uważasz, że jednolity egzamin państwowy I stopnia, umożliwiający dostęp do aplikacji prawniczych (adwokacka, radcowska, notarialna, sądowo-prokuratorska, referendarska, komornicza i legislacyjna) powinien być wprowadzony? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 22% 30% 48% Nie mam zdania Nie, powinien mieć mniejsze Zdecydowanie tak 0% N=1139

Doradca Prawny 8. Czy uważasz, że doradca prawny w świetle nowych przepisów będzie gwarantował właściwy poziom przygotowania do świadczenia usług prawniczych? 8a. A czy uważasz, że doradca prawny będzie w świetle nowych przepisów stanowił konkurencje dla adwokatów i radców prawnych? 100% Gwarantowanie właściwego poziomu przygotowania do świadczenia usług prawniczych Konkurencje dla adwokatów i radców prawnych? 90% 80% 70% 21% 11% 1 Nie mam zdania w tej kwestii Zdecydowanie nie 60% 50% 23% 28% Raczej nie 40% 30% 28% 31% Raczej tak 20% 1 1 Zdecydowanie tak 0%

Zdobywanie wiedzy i doświadczenia w innych zawodach prawniczych jako niezbędne atrybuty do bycia sędzią prawniczych adwokata/radcy prawnego/notariusza/prokuratora? a 9. Czy dochodzenie do zawodu sędziego powinno odbywać się poprzez zdobywanie wiedzy i doświadczenia w innych zawodach 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% 12% 23% 30% 25% Nie mam zdania w tej kwestii Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak N=1139

Tajemnica adwokacka jako fundament prawa do obrony 10. Czy twoim zdaniem tajemnica adwokacka to fundament prawa do obrony? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% 8% 2% 2 55% Nie mam zdania w tej kwestii Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak N=1139

System boloński na studiach prawniczych 11. Czy jesteś zwolennikiem systemu bolońskiego na studiach prawniczych? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 22% 30% 29% Nie mam zdania w tej kwestii Nie Tak, ale przedmioty do wyboru muszą obejmować pełen zakres materiału z danej dziedziny 20% 0% 18% Tak N=1139

3. Oczekiwania wobec przyszłej pracy

Czynniki decydujące o znalezieniu dobrej pracy 19. Co Twoim zdaniem decyduje o znalezieniu dobrej pracy? 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Wysokie kw alifikacje Dośw iadczenie Nieform alne układy Znajomość języków Um iejętność zaprezentow ania się pracodaw cy Ukończenie dobrej uczelni Dodatkow e kursy i szkolenia Wysoka średnia ocen Wygląd Praca społeczne w trakcie studiów 5 5 8 9 9 9 9 8 19 17 14 33 31 31 24 30 35 27 30 27 23 30 27 24 63 69 72 41 44 40 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Mniej ważne Ważność Ważne Oczekiwane cechy przyszłego pracodawcy 13. Czym będziesz się kierował/a wybierając pracę po studiach? Oceń wszystkie poniższe cechy pracodawcy korzystając ze skali, na której 1 oznacza, że ta cecha jest dla Ciebie zupełnie nie ważna, zaś 5 iż jest bardzo ważna. Korzystając z pośrednich wartości możesz stopniować swoją ocenę.. Wysokość wynagrodzenia 53 Gwarancja bezpiecznego zatrudnienia 43 Atmosfera w pracy Ścieżka kariery i określone kryteria awansu 39 38 Szkolenia i możliwości dalszego zdobywania wiedzy Praca w gronie specjalistów posiadających wysokie kwalifikacje 32 31 Czas pracy Możliwości stałego kontaktu z językami obcymi 28 27 Marka przedsiębiorstwa 24 Obszar działania przedsiębiorstwa (Polska, Europa, Świat) Miejscowość Świadczenia socjalne Tempo pracy Otrzymane wyposażenie dodatkowe (np. telefon komórkowy, samochód itd.) Wielkość przedsiębiorstwa 23 21 19 18 17 14 TopBox wartość procentowa odpowiedzi bardzo ważna (5)

Wysokość wynagrodzenia Praca w gronie specjalistów posiadających wysokie kwalifikacje Ścieżka kariery i określone kryteria awansu Atmosfera w pracy Gwarancja bezpiecznego zatrudnienia Szkolenia i możliwości dalszego zdobywania wiedzy Czas pracy Możliwości stałego kontaktu z językami obcymi Świadczenia socjalne Miejscowość Tempo pracy Obszar działania przedsiębiorstwa (Polska, Europa, Świat) Marka przedsiębiorstwa Wielkość przedsiębiorstwa Otrzymane wyposażenie dodatkowe (np.: telefon komórkowy, samochód itd.) 4,4 4,3 4,2 4,1 3,9 4 3,8 3,7 3,6 3,5 3,4 3,3 3,2 3,1 2,9 3 2,8 2,7 2,6 2,5 4,3 4,1 4,1 4 4 4 3,9 3,9 4,1 3,9 3,8 3,8 3,7 3,6 Oczekiwane cechy przyszłego pracodawcy 13. Czym będziesz się kierował/a wybierając pracę po studiach? Oceń wszystkie poniższe cechy pracodawcy korzystając ze skali, na której 1 oznacza, że ta cecha jest dla Ciebie zupełnie nie ważna, zaś 5 iż jest bardzo ważna. Korzystając z pośrednich wartości możesz stopniować swoją ocenę.. Średnie na skali 1-5, gdzie 5 oznacza bardzo ważna, a 1 zupełnie nie ważna 3,4 3,4 3,4 3,4 3,3 3,3 3,5 2007 3,1 3,1 3,1 3

Oczekiwania finansowe netto wobec pierwszej pracy 16. Jakiego wynagrodzenia (netto) oczekujesz rozpoczynając pracę zaraz po studiach? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 5% 3% 3% 1% 3% 3% 5% 5% 11% 9% 2 24% 32% 29% 2% 4% 4% 5% 8% 15% 25% 39% Nie wiem Powyżej 5000 złotych 4001-5000 złotych 3001-4000 złotych 40% 30% 20% 35% 51% 53% 39% 33% 29% 22% 2001-3000 złotych 1001-2000 złotych Do 1000 złotych 0% 3% 4% 5% 2% 2003 2004 2005 2006 2007

Osobiste atuty w poszukiwaniu pracy 33. Co uważasz za swój największy atut przy poszukiwaniu pracy? Pracowitość i odpowiedzialność 4 Znajomość języków obcych 43% Doświadczenie zawodowe zdobyte w trakcie studiów 38% Łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi 3 Umiejętności autoprezentacji 35% Wysoka średnia ocen 33% Dodatkowe kursy i szkolenia 28% Praca społeczna podczas studiów 22% Wygląd 18% N=1139

Osobiste słabości w poszukiwaniu pracy 34. Co uważasz za swoją największą słabość przy poszukiwaniu pracy? Brak doświadczenia zawodowego zdobytego w trakcie studiów 31% Brak odbytych dodatkowych kursów i szkoleń 2 Niska średnia ocen 20% Słaba znajomość języków obcych 19% Brak solidnej wiedzy teoretycznej 1 Nieduże umiejętności autoprezentacji 15% Trudności w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi 12% Niefrasobliwość i brak zapału do pracy 11% Wygląd 9% N=1139

Osobiste atuty i słabości w poszukiwaniu pracy 33. Co uważasz za swój największy atut przy poszukiwaniu pracy? 34. Co uważasz za swoją największą słabość przy poszukiwaniu pracy? ATUTY SŁABOŚCI 2007 2006 2005 2007 2006 2005 Pracowitość i odpowiedzialność 4 62% 70% 6 Brak doświadczenia zawodowego 31% 38% 43% 62% Łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi 3 4 58% 59% Brak odbytych dodatkowych kursów i szkoleń 2 2 31% 29% Znajomość języków obcych 43% 45% 53% 41% Słaba znajomość języków obcych 19% 20% 1 15% Umiejętności autoprezentacji 35% 38% 43% 35% Brak solidnej wiedzy teoretycznej 1 1 18% 14% Doświadczenie zawodowe 38% 30% 3 15% Nieduże umiejętności autoprezentacji 15% 12% 9% 15%

Skłonność do zmiany miejsca zamieszkania w celu podjęcia pracy 12. Czy byłbyś/abyś gotowy/a przeprowadzić się do innego miasta, gdyby wymagało tego podjęcie pracy? 100% 90% 14% Zdecydowanie nie 80% 70% 60% 45% 45% Ewentualnie 50% 40% 30% 20% 48% 40% Zdecydowanie tak 0% 2007 2007 N=1148, N=1139

4. Przygotowania do przyszłej pracy

Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów? 17. Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów? Przystąpić do egzaminu na aplikację 53% Podjąć pracę w branży prawniczej 4 Kontynuować naukę 35% Podjąć pracę poza branżą prawniczą 1 Wyjechać za granicę w celach zarobkowych 9% Nie wiem jeszcze N=1139

Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów? 17. Co zamierzasz robić w ciągu pierwszego roku po zakończeniu studiów? Przystąpić do egzaminu na aplikację 53% 58% 64% Podjąć pracę w branży prawniczej 4 45% 5 Kontynuować naukę 35% 35% 45% Podjąć pracę poza branżą prawniczą Wyjechać za granicę w celach zarobkowych 1 12% 13% 9% 11% 12% 2007 2006 Nie wiem jeszcze 13% 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Czy planujesz po zakończeniu studiów kontynuować naukę? 18. Czy planujesz po zakończeniu studiów kontynuować naukę, jeśli tak, to w jakiej formie? Studia doktoranckie Studia podyplomowe Studia za granicą LL.M. (Master of Laws) Nie planuje 11% 14% 11% 9% 13% 2 2 33% 23% 2 28% 2007 2006 34% 32% 23% 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Chęć pracy po studiach w firmie prawniczej (kancelarii prawnej) 14. Czy w przyszłości planujesz pracować w kancelarii prawnej? Czy chciałbyś po studiach pracować w firmie prawniczej? Czy w przyszłości planujesz pracować w kancelarii prawnej? 1% 1% 1% 29% 2 25% 30% 28% 29% 11% Nie wiem 21% Nie 50% 63% 65% 69% 71% 69% Tak 2003 2004 2005 2006 2007 N=1139

Czynniki brane pod uwagę przy wyborze kancelarii prawnej w której chciałbym pracować Osoby planujące w przyszłości pracę w kancelarii prawniczej N=790) Specjalizacja w określonych dziedzinach praw a Wysokość w ynagrodzenia Dogodne w arunki w czasie odbyw ania aplikacji Renom a zatrudnionych praw ników Czas pracy Miejscow ość Międzynarodow y zasięg Pozycja w rankingach Możliw ość stałego kontaktu z językam i obcym i Krajow y zasięg Przekazyw anie inform acji o sw ojej działalności studentom na uczelniach 5% 8% 5% 15% 14% 20% 22% 20% 21% 25% 23% 21% 20% 19% 1 22% 2 2 2 30% 3 34% 40% 50% 54% 58% 58% 52% 2006: N=837, 2007: N=815, N=790

Znajomość firm (1/2) % ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY Deloitte Ernst & Young Domański Zakrzewski Palinka Accreo Taxand PricewaterhouseCoopers Allen & Overy Baker & McKenzie KPMG Polska McKinsey & Company Clifford Chance Sołtysiński Kawecki & Szlęzak Chałas i Wspólnicy White & Case Wardyński i Wspólnicy Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy Lovells H. Sėisler Linklaters Wierzbowski Eversheds M. Furtek i Wspólnicy CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta 18 17 16 16 15 14 13 12 12 11 11 20 25 28 31 33 38 37 56 60 N=1139

Znajomość firm (2/2) % ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy Hogan & Hartson Roedl & Partner DLA Piper Wiater Wierciński Kwieciński Baehr Salans Dewey & LeBoufe Grynhoff Woźny i Maliński Chadbourne & Parke Magnusson Law Firm Gide Loyrette Nouel BSJP Brockhuis Schnell Jurczak Prusak Noerr Stiefenhoffer Lutz Gleiss Lutz Mazars Weil, Gotshal & Manges Norton Rose Rotthege Wasserman Partner 6 6 6 6 6 6 8 8 8 11 11 10 10 10 10 9 9 9 N=1139

Znajomość firm ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA, STUDENCI WSKAZYWALI KTÓRE FIRMY ZNAJĄ Z PRZEDSTAWIONEJ LISTY 2007 2006 2005 2007 2006 2005 Ernst & Young 5 64% 70% 7 Hogan&Hartson 11% 9% 11% 12% Deloitte 60% 5 5 52% Lovells 13% 8% 12% 13% Baker&McKenzie 28% 40% 41% 3 Chadburne & Parke 9% 8% Domański Zakrzewski Palinka 38% 32% 34% 35% Roedl & Partner 13% Allen&Overy 31% 2 20% 25% Magnusson Law Firm 8% 14% PricewaterhouseCoopers 33% 2 41% 50% Weil, Gotshal& Menges Chałas i wspólnicy 1 22% 19% 18% Salans 12% 9% KPMG Polska 25% 19% 23% 2 Gide Loyrette Nouel 8% 8% Sołtysiński Kawecki& Szlęzak 1 19% 23% 23% Beiten Burkhardt 4% White&Case 1 1 24% 32% Noerr Stiefenhoffer Lutz 4% 5% Drzewiecki, Tomaszek& Wspólnicy 14% 13% 12% Norton Rose 4% Clifford Chance 18% 12% 9% 9% Haarman Hemmeirath 5% 8% Wierzbowski Eversheds 12% 11% 12% 1 Łaszczuk i Wspólnicy 5% 8% CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta 11% 1 1 Miller Canfield 4% 5% 5% Linklaters 12% 14% 22% Squire Sanders Wiater 4% 4% 5% Dewey & LeBoeuf 9% 12% 14% Gleis Lutz 3% 5% Wardyński i Wspólnicy 15% 9% 13% 14% TGC Ordowska 3% 3% N=1230 Wzrost znajomości Spadek znajomości

W której z poniższych firm chciałbyś pracować? 22. W której z poniższych firm chciałbyś/łabyś pracować? Ernst & Young Deloitte Domański Zakrzewski Palinka PricewaterhouseCoopers Baker & McKenzie Sołtysiński Kawecki & Szlęzak McKinsey & Company Allen & Overy White & Case Accreo Taxand 5% 13% 13% 12% 14% 13% 9% 11% 11% 12% 11% 1 11% 28% 25% 18% 25% 19% 1 18% 1 18% 31% 32% 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139 Wszystkie wskazania powyżej

www.lexstudent.pl www.pracuj.pl www.rzeczpospolita.pl www.edukacjaprawnicza.pl www.praktykiprawnicze.pl www.prawnik.pl www.e-prawnik.pl www.sejm.gov.pl www.money.pl www.edu.pl www.kariera.com www.hoga.pl www.infor.pl www.semestr.pl www.napis.pl Które portale internetowe uważasz za cenne źródła informacji na temat prawniczego rynku pracy? 20. Które portale internetowe uważasz za cenne źródła informacji na temat prawniczego rynku pracy? 9% 8% 9% 8% 5% 5% 3% 2% 2% 3% 2% 12% 12% 15% 18% 1 1 22% 22% 3 38% 32% 30% 31% 25% 30% 28% 32% 2 35% 33% 2 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

5. Zachowania podczas studiów

Materiały pomocne przy nauce do egzaminów 24. Z jakich materiałów korzystasz przygotowując się do egzaminu? 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zalecanego podręcznika 84% 8 91% Kodeksu lub konkretnej ustawy 7 81% 90% Notatek z wykładów 7 82% 85% Podręczników dodatkowych Materiałów internetowych 2 22% 30% 35% 38% 3 2007 2006 Czasopisma prawnicze 9% 11% 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Czytelnictwo czasopism prawniczych 23. Które czasopisma prawnicze czytujesz? Rzeczpospolita (żółte strony) 58% Gazeta Prawna 52% Edukacja Prawnicza 39% Państwo i Prawo Gazeta Sądowa Palestra Ius et Lex Monitor Podatkowy Monitor Prawa Pracy Jurysta Magazyn Prawniczy 24% 21% 19% 1 1 1 15% Prawo i podatki Radca Prawny 13% 13% % wszystkich studentów czytających choć sporadycznie dany tytuł

Czytelnictwo czasopism prawniczych PORÓWNANIE MIĘDZY LATAMI 23. Które czasopisma prawnicze czytujesz? Czyta w ogóle 1 43% 2005 2006 2007 (żółte strony) 72% 74% 72% 72% 58% 2007 22% 49% 42% 5 60% 51% 51% 52% 2007 8% 43% 2007 8% 31% 34% Stale (każdy lub prawie każdy numer) Sporadycznie 42% 3 41% 41% 39%

Znajomość języków obcych 26A. Jakimi językami obcymi się posługujesz? 0% 21% 31% 41% 34% Angielski 3 14% 2005 94% 2006 93% 2007 89% 89% 79% Niemiecki 11% 13% 14% 60% 50% 4 4 38% Francuski 9% 9% 14% 2 28% 20% 20% 32% Hiszpański 5% 13% 1 1 14% 14% 24% Włoski 5% 4% 9% Bardzo dobrze, biegle 15% 11% 8% 18% Rosyjski 11% Dobrze, komunikacyjnie 2 21% 20% 20% 24% Inne 1% 1% 1% Słabo 3% 2% 2% % wszystkich studentów

Znajomość terminologii prawniczej w językach obcych W bardzo dobrym stopniu 4 3 2 Zdecydowanie mała lub w ogóle Nie wiem/ brak odpowiedzi 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Średnia Angielski (79% wszystkich studentów) 12% 18% 18% 14% 13% 25% 3 Niemiecki (38% wszystkich) 11% 11% 13% 1 29% 19% 2,5 Francuski (32% wszystkich) 3% 4% 1 11% 4 18% 1,9 Hiszpański (24% 0% 1% 4% 4% wszystkich) 64% 2 1,2 Rosyjski (24% wszystkich) 1% 3% 54% 24% 1,5 Włoski (18% wszystkich) 1% 2% 2% 6 22% 1,3 Studenci znający dany język minimum słabo

Których języków obcych uczysz się lub uczyłeś w trakcie studiów? 27. Których języków obcych uczysz się lub uczyłeś/aś w trakcie studiów? Angielski Niemiecki Francuski Hiszpański Rosyjski Włoski Inne 22% 24% 28% 13% 11% 1 11% 11% 8% 11% 4% 8% 1% 2% 3% 7 7 7 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Udział w zajęciach szkoły prawa obcego 28. Czy brałaś/eś udział w zajęciach w ramach którejś ze szkół prawa obcego? 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoła prawa angielskiego Szkoła prawa niemieckiego Szkoła prawa amerykańskiego 12% 9% 9% 12% 8% 9% 8% Nie brałem udziału, ponieważ nie ma w mieście gdzie studiuję: 4% Szkoła prawa francuskiego 4% 5% 3% 11% 2007 Inne 3% 1% 2006

Atrakcyjność aplikacji specjalistycznych 2. Proszę powiedzieć do jakiego/jakich egzaminu/ów na wymienione poniżej aplikacje zamierzasz przystąpić? Aplikacja adwokacka Aplikacja radcowska Aplikacja sądowa Aplikacja notarialna Aplikacja prokuratorska Aplikacja dyplomatyczna Aplikacja administracyjna Aplikacja rzecznika patentowego Aplikacja komornicza Aplikacja sejmowa Nie zamierzam przystępować do aplikacji 9% 9% 13% 5% 4% 5% 4% 4% 4% 2% 8% 39% 43% 39% 33% 35% 3 24% 25% 29% 2 19% 19% 1 19% 1 92% 2007 2006 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Obowiązkowe praktyki studenckie (odbyte i przyszłe) 29. Gdzie odbywałeś/aś lub odbędziesz obowiązkowe praktyki studenckie? Sąd Mała kancelaria polska Prokuratura Duża kancelaria polska Administracja publiczna Kancelaria międzynarodowa Dział prawny przedsiębiorstwa Bank Firma konsultingowa Inne 13% 14% 15% 8% 11% 11% 4% 8% 5% 5% 4% 3% 2% 2% 4% 24% 21% 21% 21% 30% 35% 39% 38% 4 2007 2006 Procenty nie sumują się do 100, gdyż student mógł odbywać, lub ma zamiar odbywać praktyki w więcej niż jednym miejscu 2006 N=1213, 2007 N=1148, N=1139

Odbyte dobrowolne praktyki studenckie % studentów, którzy odbywali dobrowolne praktyki: Nie 4 48% Brak danych Tak Nieznaczny wzrost w stosunku do roku 2007 Gdzie odbywałeś dodatkowe praktyki studenckie? (N=547) Mała kancelaria polska Sąd Duża kancelaria polska Administracja publiczna Prokuratura Kancelaria międzynarodowa Bank Dział prawny przedsiębiorstwa Firma konsultingowa Inne 13% 11% 14% 12% 13% 14% 11% 5% 5% 8% 11% 8% 5% 4% 4% 3% 4% 2% 19% 31% 31% 2 2 2007 2006 38% 40%

Pośrednictwo ELSA w szukaniu praktyk studenckich Czy szukając praktyk korzystałeś z pośrednictwa ELSA? Nie 6 8% Nie wiem/ Nie pamiętam 2 Tak 2007 (23%) N=1139

Znajomość projektów Elsa Które projekty ELSA znasz? Dni Edukacji Praw niczej Adapciak Obóz adaptacyjny dla studentów I roku Konkurs na Najlepszego Studenta Praw a Prim us in Prim is Lokalny Konkurs Krasom ów czy Praktyki krajow e Ogólnopolski Dzień Praktyk Praw niczych Konkurs w iedzy podatkow ej Moneta Aurea Praw nicza Akadem ia Film ow a Praw nicze Targi Pracy Wokanda w yjścia na rozpraw y do sądów Ogólnopolski Konkurs na Glosę Patrole Policyjne Praktyki m iędzynarodow e Konkurs na Najlepszą Pracę Magisterską Luminarz Ogólnopolska Konferencja Podatkow a Konkurs ITele t Konkurs na esej w języku angielskim Verba Legis Konkurs Law Games 38% 34% 33% 30% 29% 29% 2 25% 23% 23% 22% 21% 1 1 1 4 58% 65% N=1139

6. Dane demograficzne

DEMOGRAFIA Rok studiów 3 3 35% 34% 33% 32% 31% 30% 29% 28% 2 3 34% 30% III rok IV rok V rok N=1139

DEMOGRAFIA Czy studiujesz równolegle inny kierunek studiów? Na jakim drugim kierunku studiujesz? (N=168 studentów) Administracja 18% Ekonomia Europeistyka 13% 13% Historia 8% Stosunki Międzynarodowe Nie 85% 15% Tak Politologia Zarządzanie 4% 4% Dziennikarstwo 3% Filologia angielska 3% Finanse i Rachunkowość 2% Kulturoznawstwo 2% Socjologia 2% Filologia Polska 2% N=1139 Inne 2%

DEMOGRAFIA Czy miasto, w którym studiujesz jest Twoim rodzinnym miastem? Z jakiej wielkości miejscowości pochodzisz? (Studenci nie studiujący w swoim rodzinnym mieście N=708) Wieś 1 38% Tak Miasto do 50.000 mieszkańców 28% Nie 62% Miasto od 50.001 do 100.000 mieszkańców 2 Miasto od 100.001 do 500.000 mieszkańców 21% N=1139 Miasto powyżej 500.001 mieszkańców

DEMOGRAFIA PŁEĆ WIEK 21 lat lub mniej 2 55% 45% Mężczyzna 22 lata 2 Kobieta 23 lata 2 24 lata 12% 25 i więcej 9% Średnia: 23 lata N=1139