LINIA BRZEGU W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH WNIOSKI Z ORZECZNICTWA

Krzysztof Kowalski LINIA BRZEGU W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH WNIOSKI Z ORZECZNICTWA Wrocław 2011 r.

Copyright by Krzysztof Kowalski Wrocław 2011 Autor Krzysztof Kowalski kowalski@ks.k.pl, tel. 691 518 089 Stan prawny na dzień 20 czerwca 2011 r. Opublikowane na zasadach licencji Creative Commons 3.0 Polska Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach Dozwolone: - Kopiowanie - Rozpowszechnianie - Odtwarzanie - Wykonywanie - Tworzenie utworów zależnych Autor w żadnym wypadku nie odpowiada na żadnej podstawie prawnej za żadne szczególne, przypadkowe lub następcze szkody wynikłe z wykorzystania utworu. Autor nie składa żadnych zapewnień oraz nie udziela żadnych gwarancji a także wyłącza rękojmię, czy to wyraźną, dorozumianą czy inną, w szczególności dotyczących możliwości korzystania z utworu zgodnie z jego przeznaczeniem, przeznaczenia utworu do konkretnego celu, co do tego, że nie narusza on praw innych osób, braku jawnych lub ukrytych wad, dokładności, występowania lub niewystępowania wad widocznych jak i ukrytych. Grunt i woda.pl

WPROWADZENIE Ostatnie lata pokazują wzrost liczby postępowań administracyjnych związanych z ustaleniem linii brzegu cieków naturalnych. Budowa urządzeń wodnych, regulacja koryt cieków, trwałe zajęcia gruntów przez wodę płynącą, wymagają ustalenia linii brzegu. Procesy administracyjne w tym przedmiocie bazują, oprócz prawa administracyjnego, na przepisach materialnych zebranych w ustawie Prawo wodne. Normy te jednak odczytywane są niekiedy z nadmierną swobodą, co zakłóca jednolitość postępowań administracyjnych. Dodatkowo, organy wykazują często brak konsekwencji w egzekwowaniu wymogów ustawowych. Zbyt duże zaufanie do wnioskodawców i dokumentacji przez nich przygotowanej sprawia, że wydawane decyzje mogą nie spełniać podstawowych wymogów Prawa wodnego. Prawo administracyjne nakłada na organy obowiązki i ujmuje w ramy przepisów wszystkie prawem zdefiniowane postępowania. Zgodnie z tym organy zobowiązane są działać na podstawie prawa (art. 6 k.p.a.), co w wypadku ustalania linii brzegu dotyczy przede wszystkim przepisów art. 15 i 15a Prawa wodnego. W trakcie postępowania organ zobowiązany jest do podejmowania wszelkich działań niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7 k.p.a.). W tym celu powinien przeprowadzić wyczerpujące badanie zgromadzonych dowodów (art. 77 1 k.p.a.), jednocześnie nie ograniczając rodzaju materiałów dowodowych (art. 75 1 k.p.a.), jeżeli przyczyni się to do lepszego rozpoznania stanu faktycznego sprawy, i tym samym pozwoli wydać prawidłowe orzeczenie. Konsekwencją niestosowania wymienionych zasad było wycofanie przez sądy administracyjne z obiegu prawnego orzeczeń, które oparte były na niekompletnej dokumentacji lub nie były poprzedzone podstawowym badaniem stanu faktycznego. Postępowania w sprawie ustalenia linii brzegu mają charakter dość wszechstronny. Dotyczą one przede wszystkim określenia zasięgu prawnego koryt cieków, ale ze względu na duży wpływ linii brzegu na otoczenie prawne oraz jej genezę wynikającą z urozmaiconej przestrzeni fizycznej, należy zachować sporą czujność w trakcie postępowania. Zapoznanie się z głównymi uchybieniami jakie mają miejsce podczas ustalania linii brzegu może pozwolić udoskonalić prowadzone postępowania, a podmiotom wnioskującym prawidłowo przygotować dokumentację projektową, na podstawie której wydawane będą decyzje. LINIA BRZEGU OBIEKTU HYDROLOGICZNEGO, JAKO POJĘCIE PRAWNE, FUNKCJONUJE WYŁĄCZNIE W FORMIE USTALONEJ DECYZJĄ ADMINISTRACYJNĄ Z przepisów ustawy Prawo wodne wynika, że linię brzegu ustala się wyłącznie w formie decyzji (art. 15 ust. 2). Ma to znaczenie o tyle, że praktyczne wyznaczenie linii brzegu nie wymaga decyzji organu. Wystarczy posłużyć się metodami opisanymi w art. 15 ust. 1 Prawa wodnego, aby stwierdzić jej przebieg na gruncie. Jednak ustawa nie przewiduje tego typu ustalania linii brzegu. Jedyną formą ustalania linii brzegu jest decyzja administracyjna (wyrok WSA w Warszawie z dnia 25 września 2009 r., IV SA/Wa 841/09). Tylko tak ustalona linia brzegu może być wykorzystywana w postępowaniach administracyjnych i sądowych oraz wszystkich pochodnych czynnościach formalno-prawnych np. geodezyjnym rozgraniczeniu gruntów pokrytych wodami płynącymi od gruntów przyległych. Wniosek z tego jest taki, że wszędzie tam, gdzie ustawa Prawo wodne (lub inny akt normatywny) mówi o linii brzegu, należy rozumieć linię ustaloną decyzją Grunt i woda.pl 3

administracyjną. W przeciwnym wypadku można jedynie posłużyć się pojęciem linii brzegu jako prawdopodobnej granicy wód, obarczonej pewnym błędem, który z założenia powinien zostać wyeliminowany na etapie postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia linii brzegu. Ustalanie linii brzegu przez organ administracji ma teoretycznie za zadanie wykorzystać możliwości jakie daje prawo administracyjne w zakresie pozyskiwania i badania dowodów oraz aktywnego udziału stron, w celu jej prawidłowego ustalenia. W podobnym duchu wypowiedział się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 maja 2011 r. (II CSK 238/10), w którym stwierdził generalnie, że ustalenie linii brzegu nie może mieć miejsce w orzeczeniu sądu powszechnego, wskazują przy tym jednoznacznie, że jedynym sposobem ustalenia linii brzegu jest droga administracyjna. Jak czytamy w uzasadnieniu postanowienia: ( ) zgodnie z art. 15 ust. 2 Prawa wodnego, ustalenie linii brzegu nie należy do kognicji sądu powszechnego, nawet wówczas, gdy ma stanowić jedynie przesłankę rozstrzygnięcia w sprawie należącej do drogi sądowej. Przebieg linii brzegu wynika wprawdzie z przepisów Prawa wodnego, ale jej ustalenie powinno nastąpić w decyzji administracyjnej. ). Jako argumenty za tym przemawiające sąd wymienia: Przede wszystkim należy mieć na uwadze specyficzne przesłanki, które uwzględnia się ustalając linię brzegu np. według średniego stanu wody ustalonego przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną z okresu co najmniej ostatnich 10 lat (art. 15 ust. 1 Prawa wodnego), czy poprzez połączenie zewnętrznych krawędzi budowli regulacyjnych (art. 15 ust. 7 Prawa wodnego). Dostęp do danych umożliwiających ustalenie linii brzegu, według podanych przesłanek, posiadają jedynie wyspecjalizowane w gospodarce wodnej organy państwowe, a postępowanie sądowe oparte na zasadzie kontradyktoryjności np. w razie biernej postawy stron, nie zawsze gwarantuje prawidłowe ustalenie linii brzegu. Należy mieć także na uwadze, że linia brzegu powinna mieć charakter ciągły, co oznacza, że zewnętrzny punkt tej linii na końcu nieruchomości przylegającej do nieruchomości pokrytej wodami powierzchniowymi oznacza jednocześnie początek tej linii dla kolejnej nieruchomości sąsiadującej z nieruchomością pokrytą tymi wodami. Z tego względu krąg osób zainteresowanych prawidłowym ustaleniem linii brzegu jest zazwyczaj szerszy od kręgu osób występujących w sporze o własność. Ponadto ustalenie linii brzegu wykracza poza funkcje związane z określeniem stosunków własnościowych na gruntach pokrytych wodami powierzchniowymi, lecz ma znaczenie dla wykonywania przez osoby trzecie prawa polegającego na powszechnym korzystaniu z wód (por. art. 27 ust. 1 Prawa wodnego) oraz zadań organów państwa związanych z gospodarką wodną (por. art. 82 ust. 1 pkt 4a Prawa wodnego). Ustalenie linii brzegu samodzielnie przez sąd w postępowaniu sądowym miałoby ograniczone znaczenie ze względu na skutki, jakie wywołuje prawomocne orzeczenie. Z tej przyczyny ustalenie linii brzegu należy do kompetencji organów administracji. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE USTALENIA LINII BRZEGU WSZCZYNA WNIOSEK PODMIOTU MAJĄCEGO INTERES PRAWNY LUB FAKTYCZNY Postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia linii brzegu jest postępowaniem wnioskowym, to znaczy, że może być wszczęte jedynie na wniosek uprawnionego podmiotu (wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 5 marca 2008 r., II SA/Rz 490/07). Ustawa Prawo wodne w tym miejscu wskazuje na mającego interes prawny lub faktyczny (art. 15 ust. 2). Pod tym pojęciem należy rozumieć podmiot legitymujący się prawem do wody, prawnorzeczowym uprawnieniem do gruntu pokrytego wodą lub gruntu przyległego objętego ustaleniem linii brzegu, w szczególności: prawem własności, użytkowaniem wieczystym lub użytkowaniem (Szachułowicz, Prawo wodne, Komentarz, 2007). Interes faktyczny dotyczy natomiast posiadacza gruntu bez tytułu prawnego. W przypadku właściciela wody i gruntu nią pokrytego podmiotami właściwymi do wszczęcia postępowania są organy i jednostki wymienione w art. 11 ust. 1 Prawa wodnego, wykonujące uprawnienia 4 Grunt i woda.pl

właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do tego mienia (art. 9 ust. 2 pkt 4 Prawa wodnego). W wyroku z dnia 5 marca 2008 r. WSA w Rzeszowie dodał ponadto do grupy mającej interes prawny podmioty posiadające pozwolenia wodnoprawne. Sąd precyzuje, że (...) postępowanie oparte na art. 15 może być wszczęte tylko po złożeniu wniosku w interesie własnym przez wskazane wyżej podmioty i to dopiero wówczas, gdy przedłożą one wymaganą prawem dokumentację przewidzianą art. 15 ust. 3 ustawy. Wniosek złożony przez podmioty nie odpowiadające powyższym wymogom nie może skutecznie zainicjować postępowania na podstawie art. 15 ustawy. W razie podjęcia w związku z takim wnioskiem przez organ administracji czynności przewidzianych w kodeksie postępowania administracyjnego postępowanie takie winno zostać umorzone, jako bezprzedmiotowe. Stanowisko to wynika z tego, że organ administracji nie może wszcząć postępowania administracyjnego na wniosek dowolnego podmiotu, jako że czyniłby to w sposób niezgodny z prawem (wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 listopada 2004 r., V SA/Wa 3379/03). Zatem wszczęcie postępowania w sprawie ustalenia linii brzegu może nastąpić wyłącznie na wniosek podmiotu mającego legitymację prawną lub faktyczną ku temu, co również oznacza że musi być złożony w interesie własnym. Tego typu podejście ustawodawcy do zagadnienia wynika z samej istoty linii brzegu jako prawnej granicy koryta cieku, która skutkując m. in. rozgraniczeniem gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych, ogranicza ilość podmiotów mogących zainicjować postępowanie do grona ściśle zainteresowanych, a więc mających interes w ustaleniu linii brzegu, lub tych, których prawa zostają dotknięte w wyniku tego ustalenia. Ponadto należy zauważyć, że ustawa nie daje możliwości wszczęcia postępowania w sprawie ustalenia linii brzegu z urzędu (wyłączając możliwość jaką daje art. 61 2 k.p.a. i 15b Prawa wodnego). Wynika to m. in. z argumentów przytoczonych wyżej, dotyczących oddziaływania linii brzegu na prawa podmiotów objętych postępowaniem. Ponadto postępowanie to oparte jest o dokumentację techniczną, o której mowa w art. 15 ust. 3 Prawa wodnego. Może być zatem wszczęte wyłącznie po złożeniu przez wnioskodawcę projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych, wykonanego zgodnie z wymogami ustawy. Wszczęcie postępowania z urzędu, wobec braku szczególnych regulacji w tym zakresie, obligowałoby organ do sporządzenia odpowiedniej dokumentacji we własnym zakresie. Przepis art. 15 ust. 2 Prawa wodnego nie tylko wymienia podmioty właściwe do wszczęcia postępowania w sprawie ustalenia linii brzegu, ale również sugeruje kto może uczestniczyć w postępowaniu na prawach strony. Jak wskazuje WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010 r. (II SA/Po 822/09): Jakkolwiek interpretując art. 15 ust. 2 Prawa wodnego można odnieść wrażenie, iż wyznacza on tylko krąg osób uprawnionych do wszczęcia postępowania, to jednak nie może budzić wątpliwości, że z jego treści wypływa również uprawnienie wymienionych w nim podmiotów do uczestniczenia w postępowaniu w charakterze strony. Trudno bowiem wyobrazić sobie by dana osoba - mająca interes faktyczny - mogła wystąpić o ustalenie linii brzegu, a jednocześnie była pozbawiona ochrony swego prawa w takim postępowaniu - np. w sytuacji, gdyby inny podmiot wszczął postępowanie mające na celu niekorzystną dla niej zmianę przebiegu linii brzegu. Wykładnia taka znajduje oparcie w regule wnioskowania argumentum a maiori ad minus.. W tym samym wyroku Sąd potwierdza, że podmiotem uprawnionym do udziału w postępowaniu jest również użytkownik gruntu pokrytego wodą, na mocy umowy ustanowionej na podstawie art. 20 Prawa wodnego Sąd wyjaśnia, (...) że źródłem interesu prawnego, o którym mowa w art. 28 kpa., a który jest warunkiem uczestnictwa danego podmiotu w postępowaniu w charakterze strony, mogą być nie tylko przepisy prawa administracyjnego, ale również przepisy prawa cywilnego, w szczególności prawa rzeczowego. W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, wyrażony m. in. w uchwale składu 5 sędziów z dnia 26 listopada 2001 r., OPK 19/01 (ONSA z 2002 r., z. 2, poz. 68), że źródłem interesu prawnego, o którym mówi art. 28 K.p.a. może być prawo cywilne, a w szczególności prawo rzeczowe (...). Należy także pamiętać, że zgodnie z art. 251 Kodeksu cywilnego do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności (por. wyrok z dnia 5 marca 2010 r. sygn. akt II OSK 494/09, publ. orzeczenia.nsa.gov.pl). M. Z. przysługuje zatem prawo do ochrony ustanowionego na jego rzecz użytkowania gruntu pokrytego wodami jeziora T., w tym prawo do Grunt i woda.pl 5

uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym dotyczącym tego gruntu. DOBÓR METOD USTALANIA LINII BRZEGU NIE MOŻE BYĆ PRZYPADKOWY Linia brzegu ustalana jest według ściśle określonych metody, które zostały wymienione w art. 15 ust. 1 Prawa wodnego. Wynikają one z wymogów hydrologicznych, które mają swoją genezę w naturalnych cechach korty cieków. Ustawa determinuje również sposób wykorzystania tych metod, co zostało szczegółowo opisane w art. 15 ust. 5, 6 i 7. Według Prawa wodnego sposoby ustalania linii brzegu tworzą układ hierarchiczny, w którym zastosowanie każdej kolejnej metody uzależnione jest od możliwości ustalenia linii brzegu według sposobu poprzedzającego (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 26 marca 2008 r., II SA/Ol 1140/07). Ustawowe sposoby ustalania linii brzegu wykorzystuje się w projektowaniu według kolejności przedstawionej w tabeli 1. Hierarchia sposobów ustalania linii brzegu Tabela 1. I. Cieki o korytach nieuregulowanych I.1. wyraźna krawędź brzegu I.2. granica stałego porostu traw Sposoby ustalania linii brzegu wg Prawa wodnego w porządku hierarchicznym I.3. linia przecięcia się zwierciadła wody z gruntem przyległym według średniego stanu wody z okresu co najmniej ostatnich 10 lat II. Cieki o korytach uregulowanych II.1. linia łącząca zewnętrzne krawędzie budowli regulacyjnych, a przy plantacjach wikliny na gruntach uzyskanych w wyniku regulacji granica plantacji od strony lądu Głównym elementem, który powinien zawierać projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych jest przyjęty sposób ustalenia projektowanej linii brzegu (art. 15 ust. 3 pkt 1). Projekt musi być przygotowany w sposób systemowy, ze z góry przyjętą metodologią projektowania linii brzegu. Każdy z przyjętych sposobów projektowania linii brzegu powinien być uzasadniony charakterem cieku, rodzajem koryta i panującymi na nim warunkami hydrologicznymi. Jak wynika z wyroku WSA w Olsztynie z dnia 26 marca 2008 r., nie jest dopuszczalne przyjęcie dowolnego sposobu ustalania linii brzegu. Pierwszą czynnością jaką należy wykonać przy selekcji metody projektowania linii brzegu jest ocena naturalności koryta cieku. Podstawowa zasada Prawa wodnego mówi, że dla wód uregulowanych linia brzegu biegnie zewnętrzną krawędzią budowli regulacyjnych (art. 15 ust. 7). Prawo wodne nie zawiera definicji budowli regulacyjnej. Pośrednio urządzenia takie można definiować jako służące poprawie warunków korzystania z wód i ochronie przeciwpowodziowej, które kształtują przekrój podłużny i poprzeczny oraz układ poziomy koryta cieku naturalnego (art. 67 Prawa wodnego). Ocenę charakteru poszczególnych budowli wykonuje hydrolog projektujący linię brzegu w oparciu o własną wiedzę oraz pozyskane informacje i dokumentację techniczną. W przypadku gdy koryto cieku ma cechy naturalne linię brzegu należy ustalić wyraźną krawędzią brzegu (art. 15 ust. 5), a jeżeli takowej nie można wyznaczyć, przyjmuje się granicę stałego porostu traw (art. 6 Grunt i woda.pl

15 ust. 6). Jeżeli granica stałego porostu traw leży powyżej średniego stanu wody z okresu ostatnich 10 lat, linię brzegu projektuje się linią przecięcia zwierciadła wody z gruntem przy tym stanie wody (art. 15 ust. 6). Nie jest zatem możliwe zastosowanie dowolnej metody ustalania linii brzegu, według uznania projektującego, wnioskodawcy, czy też organu prowadzącego postępowanie administracyjne. Wybór każdej z metod powinien być uzasadniony i wynikać bezpośrednio z cech koryta cieku i warunków hydrologicznych. Zadaniem projektującego linię brzegu jest prawidłowo odczytać dane pozyskane z oględzin i pomiarów koryta oraz dobrać do nich odpowiedni sposób ustalenia linii brzegu. Informacja o wybranej metodzie oraz jej uzasadnienie powinno znaleźć się w części opisowej projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych. W tym miejscu można dla porządku nadmienić, że nie ma podstaw do odrzucenia możliwości ustalania linii brzegu na danym obiekcie różnymi metodami, w zależności od charakteru brzegów. Ukształtowanie koryt cieków jest zmienne, dlatego naturalne jest stosowanie różnych metod dla poszczególnych odcinków koryta tego samego cieku. Oczywiście w takim wypadku każda z wybranych metod powinna być uzasadniona. PROJEKT ROZGRANICZENIA GRUNTÓW POKRYTYCH WODAMI OD GRUNTÓW PRZYLEGŁYCH MUSI ZAWIERAĆ WSZYSTKIE ELEMENTY PRZEWIDZIANE PRZEZ PRAWO WODNE Przepisy Prawa wodnego zapewniają dbałość o jakości projektów rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych, wymagając zawarcia w nich wszystkich informacji niezbędnych do prawidłowego ustalenia linii brzegu. Dlatego ustawa szczegółowo wymienia w art. 15 ust. 3 elementy, które powinny stać się częścią projektów linii brzegu (tabela 2). Jak wynika z uzasadnienia wyroku WSA w Krakowie (wyrok WSA w Krakowie z dnia 21 stycznia 2009 r., II SA/Kr 1159/08) zamieszczenie tych informacji jest obligatoryjne. Tabela 2. Wymagana ustawowo treść projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych Część opisowa projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych (art. 15 ust. 3 pkt 1 Prawa wodnego) oznaczenie wnioskodawcy, ze wskazaniem jego siedziby i adresu, przyjęty sposób ustalenia projektowanej linii brzegu, ustalenie stanu prawnego nieruchomości objętych projektem z oznaczeniem właścicieli wraz ze wskazaniem ich siedziby i adresu oraz stan stosunków wodnych na gruntach przylegających do projektowanej linii brzegu Część mapowa projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych (art. 15 ust. 3 pkt 2 Prawa wodnego) mapa inwentaryzacji powykonawczej budowli regulacyjnych lub zaktualizowana kopia mapy zasadniczej, w skali, w jakiej sporządzony jest projekt regulacji wód śródlądowych, lub w skali 1:500, 1:1000, 1:2000 albo 1:5000, z wykazaniem: a) punktów stałych osnowy poziomej nawiązanych do sieci państwowej, b) granicy stałego porostu traw, c) krawędzi brzegów, przymulisk, odsypisk i wysp, d) proponowanej linii brzegu Niemniej jednak charakter niektórych cieków nie wymaga wykazywania wszystkich danych, o których mowa w Prawie wodnym. Przykładowo dla cieków uregulowanych, dla których przyjęto sposób Grunt i woda.pl 7

ustalenia linii brzegu zgodnie z art. 15 ust. 7, tj. zewnętrzną krawędzią budowli regulacyjnej, nie wiele do postępowania wnosi np. granica stałego porostu traw. W takiej sytuacji wnioskodawca jest zobowiązany uzyskać zwolnienie z zamieszczenia w projekcie wymaganych prawem informacji. Zwolnienie to następuje w formie decyzji, wydanej przez organ właściwy do ustalenia linii brzegu, na wniosek podmiotu występującego z zamiarem zainicjowania postępowania w sprawie ustalenia linii brzegu (art. 15 ust. 4 Prawa wodnego). Wniosek taki powinien być uzasadniony charakterem koryta cieku, który staje się przedmiotem badania organu zwalniającego. Po zbadaniu uzasadnienia organ wydaje decyzję zwalniającą wnioskodawcę z obowiązku zawarcia w projekcie niektórych danych lub odmawia zwolnienia. Odmowa zwolnienia odbywa się również w formie decyzji. Projekt rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych niezawierający wszystkich wymaganych informacji, przy jednoczesnym braku decyzji zwalniającej z zawarcia w nim niektórych danych powoduje że, jako niezgodny z wymogami Prawa wodnego, formalnie nie może być podstawą ustalenia linii brzegu. W takim wypadku postępowanie administracyjne nie powinno być wszczęte (wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 5 marca 2008 r., II SA/Rz 490/07). Podmiot, który złożył wniosek w sprawie ustalenia linii brzegu na podstawie niekompletnego projektu rozgraniczenia gruntów, powinien zostać wezwany przez organ do jego uzupełnienia (art. 64 2 k.p.a.). Postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia linii brzegu organ wszczyna dopiero po uzupełnieniu przez wnioskującego projektu rozgraniczenia gruntów. W przypadku stwierdzenia w czasie postępowania okoliczności, które kwestionują przedstawiony przez wnioskodawcę projekt linii brzegu, organ może zażądać poprawienia projektu zgodnie z ustaleniami podjętymi w trakcie postępowania. Żądania te mogą dotyczyć zarówno przebiegu projektowanej linii brzegu, jak i sposobu (jakości, rzetelności) wykonania projektu, zwłaszcza, gdy projekt nie zawiera wszystkich istotnych informacji, jego treść jest nieaktualna (niezaktualizowane mapy zasadnicze) lub gdy forma nie pozwala ustalić ważnych okoliczności związanych z ustaleniem linii brzegu (np. brak ewidencyjnych granic nieruchomości). STAN FAKTYCZNY MAJĄCY WPŁYW NA PRZEBIEG LINII BRZEGU POWINIEN ZOSTAĆ DOGŁĘBNIE WYJAŚNIONY NA ETAPIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Postępowanie w sprawie ustalenia linii brzegu jest postępowaniem o szczególnym charakterze, gdyż wymaga przyporządkowania odpowiednich przepisów prawa faktycznemu stanowi koryta cieku. Koryto cieku natomiast jest nieustannie kształtowane w sposób naturalny przez wodę, jak i sztuczny - przez człowieka. Czynnik antropogeniczny ma swoje źródło nie tylko w działaniach planowych jednostek zarządzających wodami (prace konserwacyjne koryt, regulacje), ale również w interwencjach innych podmiotów, mających cechy prac budowlanych, często wykonywanych bez zachowania wymogów prawnych. Projektowanie linii brzegu, zwłaszcza na ciekach nieuregulowanych, powinno poprzedzać badanie stanu koryta cieku pod kątem jego zmian pochodzenia nienaturalnego. W przypadku stwierdzenia naruszenia koryta w wyniku działania sił innych niż naturalne, w pierwszej kolejności powinno się zbadać wpływ tych zmian na ustalenie linii brzegu. Ma to znaczenie w prawidłowym zaprojektowaniu linii brzegu, ponieważ zmiana kształtu koryta cieku wpływa na przebieg linii brzegu. Również planowe działania prowadzone przez jednostki do tego powołane, w razie uzasadnionych podejrzeń o naruszenie przepisów prawa w trakcie ich wykonywania, powinny zostać zbadane pod kątem legalności (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 2 kwietnia 2009 r., II SA/Wr 540/08). 8 Grunt i woda.pl

Pojawienie się wątpliwości co do stanu koryta cieku, w stosunku do którego toczy się postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia linii brzegu, powinno spowodować wyjaśnienie stanu faktycznego, które leży po stronie organu prowadzącego. Jak zaznaczył WSA w Olsztynie: Wskazać bowiem należy, że w postępowaniu administracyjnym strona nie ma obowiązku dowodzenia swoich twierdzeń. Wydanie decyzji w każdym przypadku powinno poprzedzić, stosownie do art. 7 i 77 1 k.p.a., dokładne ustalenie stanu faktycznego sprawy. W tym celu środkiem dowodowym mogą być nie tylko protokoły i dokumenty, ale wszystkie środki dowodowe mogące przyczynić się do dokładnego wyjaśnienia sprawy, w tym przesłuchanie świadków i opinia biegłego. Przy czym, to organ administracji zobowiązany jest do podejmowania wszystkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (...), (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 26 marca 2008 r., II SA/Ol 1140/07). Tę podstawową zasadę prowadzenia postępowań administracyjnych można rozciągnąć na wszystkie wątpliwości jakie podnoszone są przez strony biorące udział w ustalaniu linii brzegu. Tyle że wyjaśnieniu powinny podlegać wyłącznie te, które są istotne z punktu widzenia prowadzonego postępowania, tj. w szczególności mogą mieć wpływ na przebieg linii brzegu. ORGAN PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE W SPRAWIE USTALENIA LINII BRZEGU NIE MOŻE ROZSTRZYGAĆ W SPRAWACH WYKRACZAJĄCYCH POZA JEGO KOMPETENCJE I TREŚĆ WNIOSKU W trakcie postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia linii brzegu organ prowadzący ma prawo wyjaśniać wszystkie okoliczności związane z projektowaną linią brzegu, w szczególności podnoszone przez strony, które mają wpływ na ostateczny kształt orzeczenia (przebieg linii brzegu). Na etapie postępowania nie jest jednak dopuszczalne rozstrzyganie kwestii nie związanych merytorycznie z ustaleniem linii brzegu oraz wykraczających poza kompetencje organu. Nie jest również uzasadnione warunkowanie ustalenia linii brzegu od innych czynności prawnych lub formalnych, które powinny być rozstrzygane w odrębnych postępowaniach, na podstawie innych przepisów prawa. Jako przykład można podać kwestię odszkodowania za grunt zajęty przez wodę (wyrok WSA w Krakowie z dnia 21 stycznia 2009 r., II SA/Kr 1159/08). Odszkodowanie często staje się przedmiotem dyskusji podczas rozpraw administracyjnych w sprawie ustalenia linii brzegu. Jednak organ prowadzący postępowanie związany jest żądaniem strony (art. 61 1 k.p.a.), a ponadto nie może rozstrzygać w sprawach wykraczających poza jego właściwość rzeczową (art. 19 k.p.a.). Odszkodowanie za grunty zajęte w sposób naturalny przez wodę powinno być przedmiotem odrębnego postępowania opartego o przepisy Kodeksu cywilnego (art. 17 ust. 2, art. 188 ust. 1 Prawa wodnego), prowadzonego pomiędzy właścicielem wody, a właścicielem gruntu zajętego przez wodę. Innym przykładem mogą być wszelkie kwestie prawno-techniczne związane z ewidencją gruntów, a zwłaszcza powierzchnią nieruchomości objętych ustaleniem linii brzegu oraz przebiegiem ich granic. Zarzuty co do prawidłowości danych zawartych w ewidencji gruntów pojawiają się w czasie prac geodezyjnych związanych z przygotowaniem dokumentacji do sporządzenia projektu rozgraniczenia gruntów i są podnoszone w trakcie postępowań administracyjnych. Rozstrzygnięcie wątpliwości w tym względzie nie może się odbywać na podstawie przepisów Prawa wodnego, w czasie postępowania o ustalenie linii brzegu, gdyż właściwe w tej materii są normy Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Grunt i woda.pl 9