Rekomendacje polskich Ekspertów dotyczące profilaktyki grypy w sezonie epidemicznym 2014/2015 LIST OTWARTY EKSPERTÓW Szanowni Państwo, Jak co roku jesienią, poprzez szczepienia, przygotowujemy się do sezonu zachorowań na grypę. Ta często lekceważona choroba, rok rocznie przynosi spore żniwo poszkodowanych. Sezon epidemiczny 2013/2014 zakończył się z wynikiem ponad 2,7 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, ponad 9 tys. hospitalizacji i 15 zgonów. * Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy postawił sobie za cel budowanie świadomości potrzeby profilaktyki tej choroby, a co za tym idzie podnoszenie wyszczepialności. Ubiegły sezon zakończyliśmy pierwszym małym sukcesem. Po okresie kilku lat, w których co roku obserwowaliśmy kilkunastoprocentowe spadki poziomu wyszczepialności, odnotowaliśmy w Polsce zatrzymanie tego niepokojącego trendu, a nawet niewielki wzrost liczby zaszczepionych osób. Wierzymy, że dzięki zaangażowaniu wszystkich partnerów Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy będziemy konsekwentnie realizować postawione cele edukując zarówno profesjonalistów, jak i pacjentów. Szczególnie zachęcamy placówki medyczne, aby dołączyły do akcji i konkursu Placówka Medyczna Partner OPZG i aby poprzez szczepienia personelu medycznego wyznaczały wysokie standardy bezpieczeństwa opieki zdrowotnej. Dobry przykład personelu i zaangażowanie w rekomendacje szczepień pacjentom z grup ryzyka, w najwyższym stopniu mogą przyczynić się do lepszej kontroli epidemiologicznej w naszym kraju. Proponujemy wszystkim zmierzenie się i sprawdzenie swojej wiedzy w Ogólnopolskim Teście Wiedzy o Grypie. Tylko wykształcone i świadome społeczeństwo może podejmować racjonalne decyzje w sprawie swojego zdrowia. W tym roku w dniu 1 października planujemy również zapoczątkować nowy, dobry i zdrowy zwyczaj obchodów Ogólnopolskiego Dnia Profilaktyki Grypy. Ten dzień to niemalże centralny punkt sezonu szczepień w Polsce oraz Dzień Seniora, czyli przedstawicieli najbardziej licznej grupy ryzyka powikłań pogrypowych. W procesie podnoszenia wyszczepialności należy zmierzyć się z koniecznością modyfikacji postaw społecznych wobec szczepień przeciw grypie, dlatego też istotne jest zaangażowanie i wspólny, jednoznaczny głos wszystkich, którzy mają wpływ na ich kształtowanie. Należą tu: instytucje zdrowia publicznego, autorytety medyczne, pracownicy ochrony zdrowia, władze samorządowe i pracodawcy. Zapraszamy do zapoznania się z dołączonym do tego listu opracowaniem najnowszych danych epidemiologicznych oraz aktualnych polskich rekomendacji w zakresie profilaktyki grypy. Tylko wspólnymi siłami, dzięki konsekwencji i współpracy będziemy mogli konsekwentnie zmieniać oblicze profilaktyki grypy w Polsce oraz ograniczać medyczne, społeczne i ekonomiczne skutki grypy. *Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH, dostępne na www.pzh.gov.pl
W debacie FLU FORUM 2014 udział wzięli m.in.: prof. dr hab. med. Adam Antczak Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc prof. dr hab. Lidia B. Brydak Kierownik Zakładu Badań Wirusów Grypy, Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH prof. IK w Warszawie dr hab. med. Andrzej Ciszewski Polskie Towarzystwo Kardiologiczne dr Bożena Janicka Prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia dr Mariusz Janikowski Członek Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej Grzegorz Juszczyk Dyrektor ds. Innowacji Produktowych i Profilaktyki Grupy LUX MED, członek Pracodawców RP dr Jarosław Król Skarbnik Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia Piotr Kochan Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych dr n. med. Ernest Kuchar Polskie Towarzystwo Wakcynologii Izabela Kucharska Dyrektor Departamentu Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi w Głównym Inspektoracie Sanitarnym dr Joanna Lis Prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego dr n. med. Mirosława Malara Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Epidemiologicznych dr n. med. Agnieszka Mastalerz Migas Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej Rafał Rdzany Kierownik Działu Programów Zdrowotnych, Agencja Oceny Technologii Medycznych dr n. med. Aneta Nitsch Osuch Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Maciej Piróg Doradca Prezydenta RP Marek Posobkiewicz p.o. Głównego Inspektora Sanitarnego prof. Bolesław Samoliński - Prezes Polskiego Towarzystwa Alergologicznego Anna Chorąży Samsel wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej Prof. nadzw. UM we Wrocławiu, dr hab. med. Leszek Szenborn Kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu mec. Zenon Wasilewski Business Center Club Marek Wójcik Dyrektor Biura Związku Powiatów Polskich
Rekomendacje polskich Ekspertów dotyczące profilaktyki grypy w sezonie epidemicznym 2014/2015 Załączniki do Listu Ekspertów: I. Polskie dane epidemiologiczne a. Grypa zachorowania, hospitalizacje, zgony b. Szczepienia przeciw grypie II. Wskazania do szczepień a. Wskazania kliniczne b. Wskazania epidemiologiczne III. Przeciwwskazania do szczepień IV. Szczepionki przeciw grypie: a. szczepy zatwierdzone przez WHO b. szczepionki dostępne w Polsce w sezonie 2014/2015 c. dawkowanie
ZAŁĄCZNIK 1a. Epidemiologia Grypa: zachorowania, hospitalizacje i zgony Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę. Średnia dzienna zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych meldunków w sezonie 2014/15 w porównaniu do sezonów 2010/11-2013/14 (www.pzh.gov.pl) Dane dotyczące zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę oraz związanymi z nimi liczbami hospitalizacji i zgonów w sezonach 2000/2001-2013/2014 (www.pzh.gov.pl) Sezon Zachorowania Hospitalizacje Zgony 2000/2001 587 322 748 2 2001/2002 214 081 261 1 2002/2003 1 227 852 3 154 25 2003/2004 344 772 1 119 3 2004/2005 700 798 1 352 5 2005/2006 283 231 418 0 2006/2007 355 326 730 0 2007/2008 243 591 142 0 2008/2009 562 443 2 200 0 2009/2010 855 127 7 949 177 2010/2011 1 061 391 5 470 187 2011/2012 1 066 238 3 289 1 2012/2013 2 989 041 13 837 119 2013/2014 2 761 522 9 374 15
Zachorowania (w tysiacach) Zgony Zachorowania Hospitalizacje Tysiące Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę oraz hospitalizacje z powodu grypy lub podejrzeń grypy w sezonach 2000/2001-2013/2014 (www.pzh.gov.pl) Zachorowania Hospitalizacje 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 15 000 13 000 11 000 9 000 7 000 5 000 3 000 500 0 1 000-1 000 Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę oraz zgony z powodu grypy w sezonach 2000/2001-2013/2014 (www.pzh.gov.pl) 3500 3000 Zachorowania Zgony 177 187 200 180 160 2500 2000 1500 119 140 120 100 80 1000 500 0 2 1 25 3 5 0 0 0 0 1 15 60 40 20 0
ZAŁĄCZNIK 1b. Epidemiologia - Szczepienia przeciw grypie Liczba zgłoszonych do NIZP-PZH szczepień przeciw grypie (www.pzh.gov.pl) Rok 0-4 lat 5-14 lat 15-64 lat 65+ Suma szczepień 2004 22 637 91 339 873 435 369 297 1 356 708 2005 33 242 117 402 1 048 809 403 672 1 603 125 2006 26 804 98 853 799 527 446 421 1 371 605 2007 19 834 76 155 674 441 442 221 1 212 651 2008 20 346 65 298 608 479 464 755 1 158 878 2009 37 976 112 946 842 282 584 128 1 577 332 2010 20 241 66 185 601 055 480 951 1 168 432 2011 17 617 56 948 530 558 455 988 1 061 111 2012 13 140 43 418 427 845 418 905 903 308 2013 13 319 41 264 446 315 427 808 928 706 Porównanie zaraportowanych, zrealizowanych szczepień przeciw grypie, z ilością dawek szczepionek przeciw grypie sprzedanych na rynku, pozwalają domniemywać, że około 40-45% szczepień, realizowanych najprawdopodobniej w prywatnych placówkach medycznych i gabinetach lekarskich, nie jest raportowanych do NIZP-PZH. Estymacja liczby realizowanych szczepień w oparciu o liczbę sprzedanych na rynku polskim szczepionek przeciw grypie oraz poziomu realizacji szczepień raportowanych do NIZP-PZH w poszczególnych grupach wiekowych. ROK 0-4 lat 5-14 lat 15-64 lat 65+ Ilość szczepionek 2004 38 460 155 185 1 483 965 627 435 2 305 045 2005 68 325 241 305 2 155 697 829 698 3 295 025 2006 57 271 211 215 1 708 319 953 851 2 930 656 2007 38 261 146 909 1 301 050 853 079 2 339 300 2008 38 006 121 977 1 136 638 868 162 2 164 783 2009 62 446 185 724 1 385 018 960 519 2 593 707 2010 34 482 112 751 1 023 940 819 334 1 990 507 2011 28 689 92 739 864 004 742 568 1 728 000 2012 20 525 67 820 668 309 654 345 1 411 000 2013 20 394 63 182 683 381 655 044 1 422 000
Szacunkowe liczby dawek szczepionek przeciw grypie sprzedanych na rynku polskim w latach 2004-2013 oraz poziom wyszczepialności przeciw grypie populacji polskiej 3 500 000 3 295 025 2 930 656 3 000 000 2 305 045 2 339 300 2 593 707 2 500 000 8,6% 2 164 783 1 990 507 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 6,0 % 7,7% 6,1% 5,7% 6,8% 1 728 000 1 411 000 1 422 000 5,2% 4,5% 3,8% 3,8% 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Średnie poziomy zaszczepienia populacji w poszczególnych grupach wiekowych w latach 2004-2013 (estymacje rynkowe na bazie danych pochodzące od dystrybutorów oraz dostępnych na stronie www.pzh.gov.pl) 20,0% 18,0% 16,0% 16,3% 18,6% 16,6% 16,9% 18,6% 15,8% 14,0% 14,2% 12,53% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 12,5% 8,6% 7,7% 6,0% 8,0% 6,3% 6,1% 5,7% 5,5% 4,8% 5,5% 5,0% 4,2% 3,4% 3,8% 3,2% 2,1% 3,6% 2,1% 3,1% 2,0% 6,8% 5,1% 5,2% 4,8% 3,8% 3,0% 3,2% 4,5% 3,1% 2,4% 1,7% 1,4% 12,51% 3,7% 3,7% 2,43% 2,49% 1,79% 1,67% 1,01% 1,01% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 0-4 lat 5-14 lat 15-64 lat 65+ Populacja
ZAŁĄCZNIK 2. Wskazania do szczepień przeciw grypie W Polsce Główny Inspektor Sanitarny 1 od wielu lat rekomenduje szczepienie przeciw grypie w ramach realizacji Polskiego Programu Szczepień Ochronnych. W roku 2014 te rekomendacje zostały znacząco poszerzone. Główny Inspektor Sanitarny, podobnie jak Advisory Committee on Immunization Practice 2, zaleca szczepienie przeciw grypie wszystkim osobom powyżej 6 miesiąca życia. Również inne instytucje zdrowia publicznego i towarzystwa naukowe, takie jak: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH 3, Kolegium Lekarzy Rodzinnych 4, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc 5, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne 6 wskazują pacjentów chorych przewlekle, jako grupy szczególnie rekomendowane do corocznych szczepień przeciw grypie. NOWE POLSKIE REKOMENDACJE na rok 2014 Komunikat GIS z dnia 31.10.2013, www.gis.gov.pl Szczepienie przeciw grypie zalecane jest: I. Ze wskazań klinicznych i indywidualnych: a. przewlekle chorym dzieciom (powyżej 6 m.ż.) i dorosłym, szczególnie chorującym na niewydolność układu oddechowego, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, niewydolność układu krążenia, chorobę wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca) niewydolność nerek, nawracający zespół nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne i neurorozwojowe; b. osobom w stanach obniżonej odporności (w tym pacjentom po przeszczepie narządów lub tkanek); c. dzieciom z grup ryzyka od 6 m.ż. do 18 roku życia, szczególnie zakażonym wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczonym przewlekle salicylanami; d. kobietom w ciąży lub planującym ciążę. II. Ze wskazań epidemiologicznych wszystkim osobom od 6 m.ż., w szczególności: a. zdrowym dzieciom w wieku od 6 m.ż. do 18 roku życia (ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku od 6 do 60 m.ż.); b. osobom w wieku powyżej 55 lat; c. osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku poniżej 6 m.ż. oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi (w ramach realizacji strategii kokonowej szczepień); d. pracownikom ochrony zdrowia (personel medyczny, niezależnie od posiadanej specjalizacji oraz personel administracyjny), szkół, handlu, transportu; e. pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej oraz innych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w szczególności przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, placówkach pielęgnacyjno-opiekuńczych, podmiotach świadczących usługi z zakresu opieki paliatywnej, hospicyjnej, długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego.
Opracowano na podstawie: 1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31.10.2013r. (http://www.mz.gov.pl). 2. Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8):1-64. (Tłumaczenie opublikowane w Medycynie Praktycznej Wydanie Specjalne 3/2010). 3. Wytyczne Zakładu Badania Wirusów Grypy Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH: Sezon epidemiczny 2012/2013. Zalecenia do szczepień przeciwko grypie (ACIP, WHO 2010r.). Dostępne na: http://www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user_upload/sezon_epidemiczny_2012_sklad_szczepi onki_19_03_2012_03.pdf 4. Profilaktyka i leczenie grypy Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (Zalecane przez konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej), Wydawnictwo AKTIS, Łódź 2006. 5. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ftyzjopneumonologicznego rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Pneumonologia i Alergologia Polska 2004/72. 6. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2011. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia doświadczalna i kliniczna, 2011, 11, supl. A, 54.
ZAŁACZNIK 3. Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie: anafilaktyczna nadwrażliwość na białko jaja kurzego lub antybiotyki używane w procesie produkcji lub inne składniki szczepionki,* ostre choroby gorączkowe, ostre choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, bez względu na to, czy towarzyszy im gorączka, czy też nie, zespół Guillain-Barré stwierdzony w okresie 6 tygodni po poprzednim szczepieniu przeciw grypie.** * osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie po dokonaniu oceny stopnia nadwrażliwości na składniki szczepionki i odpowiednim odczuleniu. ** osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie Opracowanie: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds Grypy w NIZP-PZH www.pzh.gov.pl (na podstawie: Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8):1-64.)
ZAŁĄCZNIK 4. Szczepionki przeciw grypie a) W sezonie 2014/2015 dla Półkuli Północnej WHO rekomenduje następujący skład inaktywowanych trójwalentnych szczepionek przeciw grypie: A/California/7/2009 (H1N1)pdm09-like virus; A/Texas/50/2012 (H3N2)-like virus; B/Massachusetts/2/2012-like virus. Pełne informacje dostępne na: http://www.who.int/influenza/vaccines/virus/recommendations/2014_15_north/en/index.html b) W Polsce zarejestrowane są następujące szczepionki przeciwko grypie: Typ szczepionki typu split 1 Sposób podania Domięśniowe (IM) Śródskórne (ID) Producent/ wskazanie Sanofi Pasteur GlaxoSmithKline 6-35 m.ż. od 6 m.ż. 18-59 lat 60 lat i więcej Vaxigrip Junior* (0,25ml) Vaxigrip* (0,5ml) Fluarix* (0,5 ml) IDflu 9 µg* (0,1 ml) IDflu 15 µg* (0,1 ml) typu subunit 2 Novartis Abbott Novartis Begrivac* (0,5ml) Influvac* (0,5ml) Agrippal* (0,5ml) Optaflu** (0,5ml) Wirosomalne 3 Berna Biotech Inflexal V* (0,5ml) * Czerwonym kolorem zaznaczono szczepionki, które będą dostępne w Polsce w sezonie 2014/2015 1. Inaktywowane szczepionki przeciwko grypie z rozszczepionym wirionem. 2. Szczepionki podjednostkowe, zawierające izolowane antygeny powierzchniowe. 3. Szczepionka wirosomalna. * Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych. ** Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli tkankowej MDCK. Szczepionki dostępne są w większości dużych hurtowni farmaceutycznych oraz w aptekach. c) Dawkowanie: Dzieciom od 6. m.ż. do 35. m.ż.: ½ dawki - 0,25 ml (postać pediatryczna 0,25ml) (1 lub 2 dawki), po 4-6 tygodniach następną ½ dawki (postać pediatryczna 0,25 ml). Dorosłym i dzieciom od 36. m.ż.: 1 dawka - 0,5 ml. Dzieciom do ukończenia 8 r.ż., które uprzednio nie były szczepione, należy podać drugą dawkę, po 4-6 tygodniach.