Czynności zmierzające do identyfikacji sprawców zagrożeń bioterrorystycznych oraz pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej Krzysztof A. Wójcik prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie Ryn, 9-12 września 2013r.
Czynności podejmowane przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości czynności przedsądowe - operacyjno rozpoznawcze (niejawne) - procesowe czynności sądowe - przed wniesieniem oskarżenia (incydentalne w toku śledztwa) - po wniesieniu oskarżenia (bezpośrednio zmierzające do orzeczenia o winie i karze)
Terroryzm wg CIA Groźba użycia przemocy, albo jej użycie dla celów politycznych przez jednostki i grupy, niezależnie czy działają one na rzecz, czy też w opozycji do ustanowionej władzy państwowej, w sytuacji gdy działania te mają przerazić, bądź zastraszyć więcej osób niż tylko bezpośrednie ofiary.
USA PATRIOT Act Groźba, spiskowanie i próby porwania samolotów, łodzi, autobusów i innych pojazdów oraz popełnianie aktów przemocy wobec osób korzystających z ochrony prawnej, takich jak urzędnicy państwowi, a nadto każde przestępstwo popełnione z użyciem jakiejkolwiek broni lub niebezpiecznego urządzenia, gdy celem dokonania tego czynu jest stworzenie zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego lub spowodowanie znacznych strat materialnych, bardziej niż osiągnięcie zwykłego, osobistego zysku materialnego.
Kodeks karny RP art. 115 20 Przestępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu: 1) poważnego zastraszenia wielu osób, 2) zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności, 3) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej - a także groźba popełnienia takiego czynu.
Płaszczyzny rozważań dot. bioterroryzmu Zagadnienie bioterroryzmu musi być rozważane, przy uwzględnieniu cech: wspólnych dotyczących użycia wszystkich rodzajów broni masowego rażenia specyficznych aktów bioterrorystycznych w stosunku do użycia innych broni masowego rażenia, a to jądrowej i chemicznej.
Uzasadnione podejrzenie popełnienia ataku bioterrorystycznego wystąpienia wyjątkowo rzadkich chorób, lub takich, które już eradykowano, wyjątkowo ciężkiego przebiegu chorób, braku odpowiedzi na rutynowo stosowane terapie lub szerzenia się choroby wśród szczepionej populacji (cechy te mogą świadczyć o modyfikacji genetycznej patogenu), zaistnienia wielu zachorowań i zgonów o podobnych objawach a nieznanej etiologii w krótkim przedziale czasowym, wystąpienia egzotycznej choroby u pacjenta, który w ostatnim czasie nie opuszczał Polski, wystąpienia chorób lub szczepów bakterii nie występujących na danym terenie, masowego wymierania zwierząt gospodarskich lub strat w uprawach roślin na dużą skalę, nietypowego sposobu transmisji chorób (np. poprzez żywność).
Konieczność zredefiniowania pojęcia śledztwo podstawowy cel w przypadku najgroźniejszych przestępstw to zapobieganie, a nie reakcja na popełnienie przestępstwa, którego dotyczą czynności wykorzystywanie wyników tajnych czynności w orzekaniu o winie i karze ograniczone możliwości korzystania z osobowych źródeł dowodowych coraz szersze stosowanie operacji typu żądło (posłużenie się agentem-prowokatorem) oraz metody Al Capone (surowe karanie za jakiekolwiek naruszanie prawa osób objętych działaniami służb policyjnych i specjalnych)
Modele śledztwa m.in. Toolkit to Combat Trafficking in Persons. Global Programme against Trafficking in Humans Beings UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND CRIME Vienna, 2008 New York, s. 175-195 W zależności od relacji czasowej do czynu, który stanowi przedmiot śledztwa można wyróżnić następujące jego modele: retroaktywne prowadzone po dokonaniu lub w czasie trwania przestępstwa proaktywne prowadzone w czasie trwania lub przed dokonaniem przestępstwa (tylko w sprawach o najpoważniejsze przestępstwa) destrukcyjne prowadzone przed popełnieniem przestępstwa (tylko w sprawach o najpoważniejsze przestępstwa)
Śledztwo proaktywne Według dr hab. Jerzego Koniecznego (m.in. byłego Szefa wcześniej działającego Urzędu Ochrony Państwa oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji) śledztwo proaktywne, to procedura wszczynana przez służbę policyjną, z jej inicjatywy (a nie na skutek np. zgłoszenia przez pokrzywdzonego), zazwyczaj w sprawach najpoważniejszych (terroryzm, handel ludźmi, pranie pieniędzy, przestępczość narkotykowa i inne formy zorganizowanej przestępczości, choć, oczywiście, nie tylko), nakierowanej raczej na przestępcę niż na przestępstwo, z wykorzystaniem różnorodnych tajnych metod operacyjno-rozpoznawczych.
Podstawowe zalety śledztwa proaktywnego - możliwość planowania działalności, stosownie do wytyczonych celów i posiadanych możliwości; - decydowanie przez organy o miejscu i czasie rozpoczęcie czynności, w tym czynności procesowych oraz kontrolowanie kierunków śledztwa, z określeniem czasu podjęcia decyzji o zakończeniu działań utajnionych, do którego to momentu przestępcy nie powinni wiedzieć jakie, kiedy i gdzie podejmowane są działania organów ścigania; - możliwość wykorzystania w orzekaniu o winie i karze, jeżeli były podejmowane za zgodą i pod kontrolą organów niezależnych (prokuratorzy) i niezawisłych (sądy)
Śledztwo destrukcyjne celem jest utrudnienie lub udaremnienie prowadzenia działalności warunkującej bezpośrednio lub pośrednio możliwość popełnienia przestępstwa - w tym wdrożenie programów edukacyjnych nie rozwiązuje, a odsuwa w czasie konieczność rozwiązania problemu niezbędne jest współdziałanie wielu organów i agencji państwowych czynności należy prowadzić w sposób potęgujący uciążliwości niezbędne jest uwzględnienie odpowiedzialności odszkodowawczej efektem może być podjęcie czynności proaktywnych
Podsumowanie Efektywność podejmowanych działań wymaga: podejmowania czynności niejawnych w szerszym zakresie, jako śledztwa proaktywnego - czyli z możliwością wykorzystania w orzekaniu o winie i karze zapewnienie realnej kontroli organów niezależnych i niezawisłych od władzy wykonawczej w sytuacji ingerowania czynnościami niejawnymi w podstawowe prawa człowieka opracowania szczegółowych zasad współdziałania na miejscu zdarzenia pomiędzy służbami specjalnymi zobowiązanymi do udaremnienia lub ograniczenia skutków ataku bioterrorystycznego oraz służbami śledczymi zajmującymi się ujawnianiem i zabezpieczeniem dowodów
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ