ZARZĄD WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO SPRAWOZDANIE ZE WSPÓŁPRACY WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Z ZAGRANICĄ W ROKU 2003 INFORMACJA

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO SPRAWOZDANIE ZE WSPÓŁPRACY WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Z ZAGRANICĄ W ROKU 2003 INFORMACJA DLA SEJMIKU WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO OPOLE, LUTY 2004

Sprawozdanie ze Współpracy Województwa Opolskiego z Zagranicą w roku 2003 Spis treści: I. Współpraca Samorządu Województwa Opolskiego z zagranicą w roku 2003 II. I. 1. Wprowadzenie. I. 2. Dziedziny współpracy zagranicznej Samorządu Województwa w roku 2003. I. 3. Kierunki geograficzne współpracy Samorządu Województwa. Analiza pod kątem dokumentu Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego z roku 1999. I. 4. Dynamika współpracy zagranicznej Samorządu Województwa w roku 2003. Współpraca zagraniczna gmin i powiatów województwa opolskiego z zagranicą w roku 2003 II. 1. Międzynarodowe umowy partnerskie gmin i powiatów woj. opolskiego II. 2. Dziedziny współpracy zagranicznej gmin i powiatów woj. opolskiego w roku 2003 II. 3. Kierunki geograficzne współpracy zagranicznej gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003. Analiza zbieżności podejmowanych inicjatyw z dokumentem Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego z roku 1999. II. 4. Aktywność zagraniczna gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003. III. Współpraca zagraniczna instytucji województwa opolskiego w roku 2003 - dziedziny i kierunki. IV. Podsumowanie współpracy zagranicznej województwa opolskiego w roku 2003. Główne kierunki i dziedziny współpracy zagranicznej w roku 2004. V. Załączniki: Kalendarium inicjatyw zagranicznych Samorządu Województwa w roku 2003 Grafy Materiały źródłowe dotyczące gmin, powiatów i instytucji znajdują się w Departamencie Współpracy z Zagranicą i Promocji Regionu. Dostępne są również w wersji elektronicznej, na załączonej dyskietce. 2

I. WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Z ZAGRANICĄ W ROKU 2003. I. 1. Wprowadzenie. Analiza kierunków oraz efektów działań prowadzonych w województwie opolskim w roku 2003 przy udziale partnerów zagranicznych obejmowała trzy poziomy realizowanych przedsięwzięć: poziom Samorządu Województwa, poziom samorządów powiatowych i gminnych, a także współpracę zagraniczną instytucji. Przedsięwzięcia prowadzone w roku 2003 przez Samorząd Województwa we współpracy z partnerami zagranicznymi pozostawały w zgodzie z zapisami dokumentu programowego dla tych działań Priorytetami Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego, podjętymi uchwałą Sejmiku w roku 1999. Współpraca zagraniczna województwa opolskiego w roku 2003 uwarunkowana była także generalnie niekorzystną sytuacją gospodarczą w Europie, mającą wpływ na gospodarkę polską. Dążenie do zmiany niekorzystnych warunków ekonomicznych oraz ich konsekwencji społecznych widoczne jest w działaniach zarówno Samorządu Województwa, jak i samorządów powiatowych i gminnych. Ze względu na położenie w sąsiedztwie wysoko uprzemysłowionych aglomeracji współpraca z partnerami zagranicznymi w zakresie wspólnych przedsięwzięć stanowi dla województwa opolskiego wyzwanie o szczególnym znaczeniu. Potencjał tych ośrodków ułatwia rozwój ich aktywności inwestycyjnej. Wynika on także z wielkości tych ośrodków. Warunkiem sukcesu małych regionów, do których należy również województwo opolskie jest konsolidacja działań z innymi polskimi regionami w różnych dziedzinach, także w zakresie wspólnych przedsięwzięć podejmowanych we współpracy z partnerami zagranicznymi. Wspieranie rozwoju gospodarczego województwa opolskiego stanowi bardzo istotny, ale nie jedyny cel współpracy z polskimi i zagranicznymi regionami. Równie ważnym czynnikiem, który zdeterminował zagraniczne formy aktywności w województwie jest ważny moment historyczny, jakim jest przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Wymiana doświadczeń z partnerami zagranicznymi i innymi regionami Polski w tym zakresie jest niezbędnym elementem przygotowań do integracji. Analizując współpracę zagraniczną województwa opolskiego w roku 2003 należy wziąć pod uwagę również wielkość środków przeznaczonych w budżecie regionu na ten cel. Ogólna kwota 76 200 zł warunkowała zarówno liczbę, jak i zakres podejmowanych przez Samorząd Województwa działań prowadzonych we współpracy z partnerami zagranicznymi. I.2. Dziedziny współpracy zagranicznej Samorządu Województwa w roku 2003. Do dziedzin, w których współpraca zagraniczna Samorządu Województwa w roku 2003 rozwijała się najprężniej należą: gospodarka, której dotyczyło 13 przedsięwzięć, integracja europejska (11 wydarzeń), a także rolnictwo wraz z rozwojem obszarów wiejskich (także 11 inicjatyw) oraz szeroko pojęta współpraca międzyregionalna. (Wykres nr 1). Liczby te stanowią odbicie opisanych we wstępie ogólnych tendencji i 3

uwarunkowań współpracy międzyregionalnej, determinowanej przez sytuację gospodarczą oraz proces integracji europejskiej. Przykładem inicjatywy zagranicznej Samorządu Województwa z zakresu gospodarki była organizacja w październiku 2003 roku Misji Gospodarczej przedsiębiorców z Hrabstwa Essex, wspólnie z Centrum Handlu Essex. Przygotowania do tego przedsięwzięcia trwały cały rok i przyniosły wymierne efekty w postaci nawiązania kontaktów przez firmy opolskie i brytyjskie. Innym zasługującym na uwagę wydarzeniem jest realizacja Projektu RITTS INBO przy współpracy Regionalnego Stowarzyszenia Rozwoju Biznesu z Czech, Fundacji na Rzecz Rozwoju Pracy z Saksonii oraz Regionu Toskania, w ramach którego trwają prace nad opracowaniem Regionalnej Strategii Innowacji i Transferu Technologii. Region prezentowany był także podczas krajowych i zagranicznych forów i seminariów gospodarczych, m.in. Lipsku, Kolonii, Akwizgranie i Styrii. Trwały też przygotowania do podpisania umowy o współpracy gospodarczej między Województwem Opolskim a austriackim Krajem Związkowym Styrią. Przemawia za tym fakt, iż w regionie tym realizowany jest Program Internacjonalizacji Styrii, mający na celu otwarcie rynku tego regionu na rynki krajów, mających przystąpić do UE. Tematyka oficjalnych wizyt zagranicznych przedstawicieli regionu dotyczyła również przede wszystkim gospodarki. Bardzo wiele działań podejmowanych było także w zakresie integracji europejskiej, zwłaszcza przy współpracy Biura Informacyjnego Województwa Opolskiego w Brukseli. W marcu 2003 roku zorganizowano wyjazd studyjny dla przedstawicieli samorządów lokalnych nt. polityki regionalnej Unii Europejskiej oraz możliwości korzystania z funduszy unijnych po przystąpieniu Polski do struktur unijnych. Wyjazd zorganizowano w ramach programu Oficer Europejski i wzięło w nim udział 45 osób. Zarząd Województwa podjął w roku ubiegłym starania o zwiększenie udziału Województwa Opolskiego w programach ISPA i PHARE ESC. We wrześniu 2003 roku 35 projektów zgłoszonych do funduszy strukturalnych w Województwie Opolskim było analizowane przez ekspertów z francuskiego Ministerstwa Gospodarki. Przed czerwcowym referendum akcesyjnym zorganizowano również szereg imprez mających na celu przybliżenie procesu integracji europejskiej, m. in. Eurodebatę na temat przyszłości Unii Europejskiej, w której wzięli udział przedstawiciele Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, polscy parlamentarzyści i przedstawiciele regionów partnerskich Województwa Opolskiego: Nadrenii-Palatynatu oraz Kraju Ołomunieckiego, ale także Dzień Europy, Dzień Hiszpański i Międzynarodową Szkołę Letnią. Na uwagę zasługują także międzynarodowe działania Samorządu Województwa podejmowane w zakresie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. W październiku 2003 roku podpisano umowę o realizacji projektu pt. Sprzedaż bezpośrednia produktów rolnych w województwie opolskim we współpracy z Chrześcijańsko- Społecznym Stowarzyszeniem Saksonia. Celem projektu jest wzmocnienie konkurencyjności oraz promocja produktów rolno-spożywczych pochodzących z małych i średnich gospodarstw rolnych Województwa Opolskiego. Dotychczas w ramach samego przedsięwzięcia przeprowadzono analizę rynku sprzedaży bezpośredniej i zorganizowano jarmark świąteczny pod hasłem Z gospodarstwa na stół świąteczny, który okazał się sukcesem zarówno dla sprzedawców jak i kupujących. Przez cały rok intensywnie współpracowano również z Europejskim 4

Stowarzyszeniem Rozwoju Obszarów Wiejskich i Odnowy Wsi ARGE z Wiednia, organizując szkolenia i seminaria dla liderów programu Odnowy Wsi. Najważniejszym wydarzeniem z zakresu współpracy międzyregionalnej było podpisanie w maju 2003 roku Wspólnego Oświadczenia o utworzeniu 4-stronnej partnerskiej sieci międzyregionalnej pomiędzy Województwem Opolskim, Landem Nadrenia-Palatynat, Burgundią i Krajem Środkowoczeskim. Porozumienie to ma doprowadzić do realizacji przedsięwzięć, mających na celu wyrównanie różnic miedzy regionami, a co za tym idzie, osiągnięcie spójności społeczno-gospodarczej poprzez tworzenie trwałych form współpracy w dziedzinie gospodarki, administracji, nauki i kultury. Jednym z bezpośrednich efektów nawiązanej współpracy jest umożliwienie opolskim gimnazjalistom podjęcia nauki w renomowanym Liceum Charles de Gaulle w Dijon, a także udział regionu w międzynarodowych targach edukacyjnych Forcing czy też planowany występ Teatru im. Jana Kochanowskiego w Burgundii w ramach Roku Polskiego Polska Nova we Francji. Swoimi doświadczeniami podzielili się z województwem opolskim także francuscy eksperci ds. pozyskiwania funduszy strukturalnych. Rok 2003 był też rokiem realizacji innego przedsięwzięcia, prowadzonego wspólnie z regionem partnerskim- hiszpańską Galicją. 26 sierpnia 2003 roku odbyła się konferencja podsumowująca półtoraroczny okres realizacji Umowy twinningowej pomiędzy Województwem Opolskim a hiszpańską Galicją, która podzieliła się swoimi doświadczeniami w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych, organizując m. in. sesje szkoleniowe dla przyszłych trenerów. W zakresie współpracy międzyregionalnej kontynuowana była także inicjatywa wspólnotowa INTERREG III A, w ramach której powołany został zespół z udziałem polskich i czeskich przedstawicieli w celu opracowania projektu programu operacyjnego. Umożliwi on w najbliższej przyszłości wspólne wykorzystanie środków strukturalnych Unii Europejskiej przeznaczonych na rozwój pogranicza. W 2003 roku podjęto także szereg działań mających na celu promocję turystyczną Regionu. Województwo opolskie prezentowane było na targach krajowych i zagranicznych, w tym m. in. w Warszawie i Poznaniu, ale także w Brnie, Berlinie i Brukseli. Samorząd Województwa wspierając działania samorządów lokalnych w zakresie współpracy międzyregionalnej ogłosił w roku 2003 pierwszą edycję konkursu Partnerstwo bez granic. Jego celem jest wyłonienie najciekawszych przedsięwzięć o charakterze promocyjnym realizowanych przez samorządy lokalne województwa we współpracy z partnerami zagranicznymi. Laureatem pierwszej edycji konkursu została inicjatywa III Dni Twierdzy Nysa W 2003 roku trwały również intensywne prace nad przygotowaniem Priorytetów Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego na lata 2003-2006, które ostatecznie zostały przyjęte uchwałą Sejmiku Województwa Opolskiego w dniu 18 listopada 2003 roku. 5

I. 3. Kierunki geograficzne współpracy zagranicznej Samorządu Województwa. Analiza pod kątem dokumentu Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego z roku 1999. Powyższa analiza przeprowadzona została w oparciu o obowiązujący jeszcze w roku ubiegłym dokument Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego, przyjęty uchwałą Sejmiku w roku 1999. W związku z koniecznością aktualizacji zapisów tego dokumentu w listopadzie 2003 roku Sejmik Województwa przyjął Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego na lata 2003-2006. Ze względu na fakt, iż nowe priorytety obowiązują od listopada 2003 roku, w sprawozdaniu zdecydowano się odnieść do wersji dokumentu, który obowiązywał Samorząd Województwa przez większą część 2003 roku. Do głównych kierunków współpracy, określonych w dokumencie Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa należą: a) Republika Czeska (porozumienie o współpracy z Krajem Ołomunieckim podpisane zostało w dniu 9 lipca 2002, Wspólne Oświadczenie o utworzeniu 4-stronnej partnerskiej sieci regionalnej z maja 2003 roku m.in. z Krajem Środkowoczeskimjako jednym z sygnatariuszy) b) landy w Niemczech, ze szczególnym uwzględnieniem Nadrenii Palatynatu (Wspólne oświadczenie o współpracy zostało podpisane w dniu 11.09.2001) c) Obwód Iwano-Frankiwski na Ukrainie (współpracę reguluje umowa o współpracy międzyregionalnej z dnia 5. 10. 2001) d) regiony państw należących do Unii Europejskiej takich jak: Hiszpania, Portugalia, Włochy, Irlandia, Francja czy Austria (porozumienie o współpracy z Galicją Województwo Opolskie podpisało w dniu 4.03.1999, z Bazylikatą w dniu 21.10.1999, z Francją- Wspólne Oświadczenie o utworzeniu 4-stronnej partnerskiej sieci regionalnej z maja 2003 roku) e) regiony państw Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza państw graniczących z Polską (porozumienie o współpracy z Komitatem Fejer na Węgrzech podpisano w dniu 21.08.2000) Z danych na temat inicjatyw podjętych przez Samorząd Województwa Opolskiego w roku 2003 wynika, że dwa pierwsze kierunki geograficzne priorytetów współpracy zagranicznej województwa były realizowane zgodnie z założeniami najwięcej inicjatyw odnotowaliśmy we współpracy z Niemcami (28), oraz z Czechami (15). (Wykres nr 2). W roku 2003 nastąpiła intensyfikacja współpracy pomiędzy Województwem Opolskim a hiszpańską Galicją, a wynika to z faktu, iż przez okres półtoraroczny regiony łączyła umowa twinningowa. Nowe możliwości współpracy z Galicją omówiono w trakcie wizyty Zarządu Województwa w Galicji w lipcu 2003 roku. Należy do nich propozycja otwarcia wspólnego przedstawicielstwa w Warszawie. 6

W maju 2003 - poprzez podpisanie Wspólnego Oświadczenia o utworzeniu 4-stronnej partnerskiej sieci regionalnej pomiędzy Województwem Opolskim, Landem Nadrenia- Palatynat, Burgundią i Krajem Środkowoczeskim - do grona naszych partnerów po raz pierwszy dołączył region francuski. W pierwszych miesiącach obowiązywania nowej umowy zrealizowano wspólnie z Burgundią 5 inicjatyw. Współpraca zagraniczna Samorządu Województwa koncentrowała się w roku 2003 na krajach położonych najbliżej geograficznie i wynikała z ważnego dla Polski momentu historycznego-procesu akcesji nowych członków do struktur unijnych. Dlatego ważnym partnerem działań międzynarodowych Samorządu Województwa były w roku 2003 instytucje europejskie oraz inne organizacje zajmujące się tym procesem. Szczególne znaczenie w tym zakresie ma reprezentacja interesów regionów w Unii Europejskiej w ramach prac Komitetu Regionów. W roku 2003 Marszałek Województwa Opolskiego pełnił w nim funkcję zastępcy obserwatora. I.4. Dynamika współpracy zagranicznej samorządu Województwa Opolskiego w roku 2003. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, najwięcej inicjatyw zagranicznych zostało podjętych lub sfinalizowanych w czerwcu i w maju, najmniej w lutym. (Wykres nr 3). Intensyfikacja działań, podejmowanych we współpracy z partnerami zagranicznymi w tych miesiącach wiązała się z przygotowaniami do referendum akcesyjnego oraz tematyką integracji europejskiej. Przeprowadzono również badania dotyczące udziału liczby wyjazdów zagranicznych przedstawicieli Samorządu Województwa w ogólnej liczbie podejmowanych inicjatyw. Wynika z nich, że na ogólną liczbę inicjatyw, 29 % wiązało się z wyjazdami samorządowców wojewódzkich poza granice kraju. (Wykres nr 4). Oznacza to, że na ogólną liczbę 102 inicjatyw we współpracy z partnerami zagranicznymi aż 73 odbyły się na terenie województwa opolskiego. Wynika to z faktu, iż środki przeznaczone w budżecie województwa na prowadzenie działalności z partnerami zagranicznymi poważnie ograniczają możliwości prowadzenia takich działań poza granicami kraju. 7

II. WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA GMIN I POWIATÓW WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W 2003 ROKU II.1. Międzynarodowe umowy partnerskie gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003. a. Gminy Liczba gmin oraz powiatów współpracujących z partnerami zagranicznymi rośnie systematycznie z roku na rok. Coraz więcej z tych podmiotów formalizuje kontakty podpisując oficjalne porozumienia międzynarodowe. Samorządy gminne województwa opolskiego zawarły w 2003 r. 9 umów o współpracy z partnerami zagranicznymi: 5 z Niemcami, 2 z Ukrainą, 1 z Węgrami, 1 z Rosją. Dane te nie obejmują umów podpisanych pomiędzy szkołami oraz jednostkami ochotniczej straży pożarnej działającymi na terenie gmin. W 2003 podpisano 10 takich umów: 6 z Niemcami, 2 z Czechami, 1 z Ukrainą, 1 z Węgrami. Według stanu na dzień 12 stycznia 2004, opolskie gminy podpisały dotychczas 151 umów o współpracy z partnerami zagranicznymi w tym 71 z partnerami niemieckimi i 49 z czeskimi. (tab. nr 1). Większość gmin posiada formalnego partnera w Niemczech, a co druga utrzymuje kontakty z gminami czeskimi na podstawie oficjalnych umów. Analizując powyższe dane warto zwrócić uwagę na fakt, że w 1994 roku tylko jedna gmina z terenu województwa miała podpisane porozumienie o współpracy z Czechami, a z partnerami niemieckimi współpracowało 12 gmin opolskich. b. Powiaty Do 2002 roku powiaty w województwie opolskim zawarły 10 umów z partnerami zagranicznymi. Liczba ta zwiększyła się w roku 2003 o umowę o współpracy pomiędzy powiatem Oleskim a powiatem Hochsauerland (Nadrenia-Północna Westfalia w Niemczech). Wśród jednostek podległych powiatom odnotowano zawarcie jednej umowy pomiędzy Zespołem Szkół w Komornie (Powiat Kędzierzyn-Koźle) a Szkołą Rolniczą i Gospodarstwem Szkolnym w Opawie (Czechy). Pełny wykaz partnerów zagranicznych powiatów Województwa Opolskiego, z którymi współpraca przebiega na podstawie podpisanych umów znajduje się w tabeli nr. 2. Zgodnie ze stanem z dnia 12 stycznia 2004 roku, opolskie powiaty prowadzą międzynarodową współpracę na podstawie 11 umów z partnerami niemieckimi oraz 5 ukraińskimi. Należy podkreślić, że powiaty współpracują z licznymi partnerami również bez odpowiednich porozumień. 8

II.2. Dziedziny współpracy zagranicznej gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003. a. Gminy W 2003 roku gminy województwa podjęły 420 inicjatyw z partnerami zagranicznymi. W porównaniu do 2002 roku, w którym odnotowano 312 inicjatyw, nastąpił wzrost o blisko 35%. Dominowały kontakty w dziedzinach: wymiany młodzieży 88 inicjatyw (zarówno w zakresie współpracy szkół, jak i wymiany wakacyjnej) wzrost o 87% w stosunku do roku poprzedniego Spotkania oficjalne 85 inicjatyw - wzrost o 136% w stosunku do roku poprzedniego wymiany kulturalnej 75 inicjatyw (organizacja wspólnych imprez i uroczystości z udziałem zespołów, chórów, orkiestr obu stron) wzrost o 4% w stosunku do roku poprzedniego współzawodnictwa sportowego 32 inicjatyw (turnieje sportowe, wspólne rozgrywki) - wzrost o 60% w stosunku do roku poprzedniego edukacji 31 inicjatyw (szkolenia, seminaria dla nauczycieli, wykorzystanie programów unijnych) - wzrost o 55% w stosunku do roku poprzedniego współpracy pomiędzy jednostkami straży pożarnej 26 inicjatyw wzrost o 4% integracji europejskiej 21 inicjatyw wzrost o 62% Szczegółowe dane znajdują się na wykresie nr 5. Powyższe dane wskazują, że gminy prowadzą intensywne działania z udziałem parterów zagranicznych na poziomie lokalnym, kierując konkretne inicjatywy do wybranych grup osób zamieszkujących gminę. Najwięcej inicjatyw odnotowano w zakresie wymiany młodzieży, co jest niezwykle cennym osiągnięciem. Wymiana młodzieży, szczególnie z krajami Unii Europejskiej pomaga w przygotowaniu młodszych pokoleń do życia w warunkach nowej, zjednoczonej Europy. Pozwala jednocześnie przełamywać dawne uprzedzania i buduje nową jakość współpracy międzynarodowej. Z korzyścią dla młodego pokolenia wykorzystywane są międzynarodowe programy: Socrates, Leonardo da Vinci, Moja Szkoła w UE, Bez granic. Główne korzyści z udziału w programach czerpią uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów. Wart uwagi jest fakt, że coraz częściej również nauczyciele uczestniczą w międzynarodowych seminariach i wymianach gdzie mają możliwość poznania doświadczeń innych krajów w dziedzinie edukacji (wzrost o 55% w stosunku do 2002 roku). Niewiele mniej inicjatyw odnotowano w zakresie wymiany kulturalnej. Dzięki temu mieszkańcy opolskich gmin mają zarówno możliwość poznania kultur innych krajów jak i zaprezentowania własnego dorobku partnerom zagranicznym. W roku 2003 miało miejsce 85 spotkań oficjalnych w partnerami zagranicznymi, co wskazuje wzrost o 136% w stosunku do analogicznego okresu w 2002 roku. Były to przede wszystkim wyjazdy oraz wizyty związane z podpisywaniem umów o współpracy, udział w obchodach dni gmin i miast partnerskich. Bardzo często spotkaniom tym towarzyszyła wymiana kulturalna. Natomiast w 2003 roku 9

odnotowano 16 inicjatyw, których celem była wymiana doświadczeń pomiędzy samorządowcami. To o połowę mniej niż w roku wcześniejszym. Tak duża różnica może wynikać z klasyfikacji jaka została zastosowana w ankietach rozsyłanych do gmin. W wielu przypadkach trudno było rozstrzygnąć czy inicjatywa ma charakter oficjalnego spotkania czy jest wymianą doświadczeń samorządowych. Jednak po podsumowaniu obu dziedzin można stwierdzić, że nastąpił wzrost aktywności pracowników samorządów gminnych w zakresie współpracy zagranicznej. W trakcie spotkań zapoznawano się najczęściej z funkcjonowaniem poszczególnych samorządów oraz podległych im jednostek. Również w zakresie współzawodnictwa sportowego odnotowano znaczny wzrost liczby inicjatyw (o 60%). Po raz pierwszy od kilku lat było ich więcej niż inicjatyw związanych ze współpracą pomiędzy jednostkami straży pożarnej. Opolskie gminy w 2003 roku podjęły również większą niż w roku 2002 liczbę inicjatyw w dziedzinie integracji europejskiej (wzrost o 62%). Wśród nich dominowało wykorzystanie wspomnianych programów unijnych w dziedzinie edukacji oraz współpracy transgranicznej. Biorąc pod uwagę zbliżającą się datę wstąpienia Polski w struktury unijne jest to pozytywna tendencja. Jednak liczba inicjatyw o charakterze prounijnym powinna rosnąć znacznie szybciej w najbliższych latach w celu pełniejszego wykorzystania możliwości, jakie niesie nasze wejście do Unii Europejskiej. Zaskakujący jest spadek ilości inicjatyw podejmowanych przez samorządy lokalne we współpracy z partnerami zagranicznymi w obszarze gospodarki. W 2003 roku było ich 11, o dwie inicjatywy mniej niż w roku poprzednim. Wśród inicjatyw gospodarczych dominowały prezentacje firm oraz rozmowy przedsiębiorców w czasie oficjalnych wizyt w zagranicznych gminach partnerskich (udział w targach, wystawach) lub podczas odwiedzin ich przedstawicieli na Opolszczyźnie. Ponadto w kilku przypadkach miały miejsce spotkania w czasie których opolscy przedsiębiorcy mieli możliwość przeprowadzenia bezpośrednich rozmów z przedsiębiorstwami czeskimi i niemieckimi. Wśród inicjatyw o charakterze promocyjnym dla lokalnej i regionalnej gospodarki wymienić należy również cykliczne Targi Rzemiosła i Przedsiębiorczości INTER-REGION w Prudniku. Współpracę transgraniczną (8 inicjatyw) gminy podejmowały głównie w ramach Euroregionu Pradziad. W 2003 roku utrwaliła się wcześniejsza spadkowa tendencja odnośnie wzajemnej pomocy materialnej i finansowej. Oznacza to, że gminy i instytucje województwa opolskiego stają się równorzędnym partnerem dla zagranicy, a nie wyłącznie partnerem nastawionym na otrzymywanie pomocy. W roku 2003 odnotowano tylko 9 przypadków (w 2002 roku - 13) przekazania pomocy finansowej lub materialnej do naszego województwa na poziomie gminnym. Jednocześnie jesteśmy coraz częściej dawcą pomocy (np. przekazanie paczek świątecznych do Nadwórnej na Ukrainie, organizowanie bezpłatnych kolonii dla ukraińskich dzieci). W roku 2003 miały miejsce 2 takie inicjatywy. 10

b. Powiaty Samorządy powiatowe województwa opolskiego w 2003 roku podjęły 130 inicjatyw z partnerami zagranicznym, a więc tylko o jedną inicjatywę więcej niż w roku poprzednim. Dominowały następujące dziedziny współpracy: wymiana młodzieży 37 inicjatywy (współpracy szkół, wymiana wakacyjna) wzrost o 9% wymiana doświadczeń i specjalistów 18 inicjatyw (brak inicjatyw tego typu w latach poprzednich) wymiana kulturalna 17 inicjatyw (organizacja wspólnych imprez i uroczystości z udziałem zespołów, chórów, orkiestr obu stron) wzrost o 31% edukacja 14 inicjatyw (szkolenia, seminaria dla nauczycieli) spadek o 20% wymiana doświadczeń samorządowych 9 inicjatyw spadek o 18% gospodarka 7 inicjatyw wzrost siedmiokrotny współzawodnictwo sportowe 6 inicjatyw spadek o 33% integracja europejska 4 inicjatywy (brak inicjatyw tego typu w latach poprzednich) W przypadku opolskich powiatów nie odnotowano tak znacznego wzrostu liczby inicjatyw zagranicznych jak to miało miejsce w przypadku gmin. Nastąpiły jednak znaczące zmiany w ramach poszczególnych dziedzin współpracy. Po raz pierwszy od kilku lat odnotowano przedsięwzięcia z zakresu integracji europejskiej (4) oraz znaczny wzrost inicjatyw prowadzonych z partnerami zagranicznymi w obszarze gospodarki. W 2003 roku odbyło się 7 takich inicjatyw - w roku poprzednim odnotowano tylko jedną. Tendencja taka może oznaczać, że samorządy powiatowe coraz częściej angażują partnerów zagranicznych w przedsięwzięcia mające na celu pobudzenie i wspieranie lokalnej przedsiębiorczości ukierunkowane na pozyskanie zagranicznych inwestorów. Pewien niepokój może budzić spadek liczby inicjatyw zagranicznych prowadzonych przez powiaty w dziedzinie edukacji. Jest on jednak rekompensowany znacznym wzrostem działań w obszarze wymiany kulturalnej i wymiany młodzieży. Pełne zestawienie obszarów współpracy zagranicznej opolskich powiatów przedstawia wyk nr. 8 II. 3. Kierunki geograficzne współpracy zagranicznej gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003. Analiza zbieżności podejmowanych inicjatyw z dokumentem Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego z roku 1999. W tej części sprawozdania poddano weryfikacji stopień zbieżności Priorytetów z głównymi kierunkami działań podejmowanych przez samorządy gminne i powiatowe. Samorząd Województwa, reprezentujący całościowy i ogólny interes regionu może i powinien wspierać samorządy lokalne w ich działaniach prowadzonych we współpracy z partnerami zagranicznymi, natomiast decyzje 11

dotyczące kierunków i dziedzin leżą w gestii bezpośrednio zainteresowanych gmin i powiatów. a. Gminy W 2003 roku opolskie gminy współpracowały z partnerami z 29 krajów. Wśród nich dominującą część stanowili partnerzy niemieccy (227 inicjatyw), czescy (136 inicjatyw) oraz ukraińscy (30 inicjatyw). (wyk. nr 6). Wymienione trzy główne kierunki współpracy są zbieżne z zapisami Priorytetów Współpracy Województwa Opolskiego z Zagranicą. Należy dodać, że duża część niemieckich gmin partnerskich położonych jest w Landzie Nadrenia-Palatynat, regionie partnerskim Województwa Opolskiego. Wśród innych landów, na których obszarze lezą niemieckie gminy partnerskie należy wymienić Dolną Saksonię i Nadrenię-Westfalię. W przypadku Czech, współpraca prowadzona jest głównie pomiędzy gminami przygranicznymi, w tym z licznymi partnerami z terenu Kraju Ołomunieckiego regionu partnerskiego Województwa Opolskiego. Wiele z opolskich gmin współpracuje jednocześnie z kilkoma czeskimi samorządami. Aktywna jest współpraca w ramach Euroregionu Pradziad, dzięki której możliwe jest szersze wykorzystanie funduszy małych projektów Phare CBC. Opolskie gminy współpracują także z partnerami z państw należących do Unii Europejskiej: Francją (22), Włochami (11), Austrią (10), Szwecją (5). Są to kierunki istotne dla Samorządu Województwa, co znajduje odzwierciedlenie w treści Priorytetów współpracy zagranicznej województwa. W porównaniu z latami ubiegłymi zwiększyła się liczba kontaktów gmin z państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Gminy współpracowały z partnerami z: Litwy (9), Węgier (4), Słowacji (3), Rosji (4), Białorusi (2). Dziedziny współpracy obejmowały głównie: wymianę młodzieżową oraz kulturalną, edukację, ochronę środowiska. Podobnie jak w roku poprzednim dzięki aktywności miasta Opola i Strzelec Opolskich najintensywniej przebiegała współpraca z Litwą, Odnotowano tylko 3 inicjatywy z partnerami ze Stanów Zjednoczonych, natomiast nie miała miejsca jakakolwiek współpraca z państwami Azji oraz Bliskiego Wschodu. Dane te potwierdzają słuszność decyzji Samorządu Województwa o rezygnacji z nadania tym kierunkom współpracy priorytetowego charakteru. b. Powiaty Powiaty województwa opolskiego współpracowały z partnerami z 14 krajów. Pod względem intensywności działań dominują cztery główne kierunki: Niemcy (89 inicjatyw), Czechy (11), Francja (8), Ukraina (4) (wyk nr. 9). Na uwagę zasługuje fakt, że w stosunku do 2002 roku bez zmian pozostała liczba inicjatyw z partnerami niemieckimi i ukraińskimi, natomiast liczba inicjatyw z partnerami czeskimi na poziomie powiatowym spadła o ponad połowę. Zwiększyła się natomiast znacznie liczba kontaktów z partnerami francuskimi. Podobną tendencję można zaobserwować w przypadku opolskich gmin (wzrost liczby kontaktów z partnerami francuskimi o 175%), co jest dla nas pozytywnym sygnałem. W przeddzień przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, Francja staje się dla nas coraz ważniejszym partnerem. Widać to wyraźnie na każdym szczeblu samorządowym 12

województwa opolskiego. Zwiększoną ilość kontaktów z partnerami francuskimi odnotowują zarówno gminy jak i powiaty. Także Samorząd Wojewódzki nawiązuje i dynamicznie rozwija współpracę z nowym regionem we Francji Burgundią, w ramach 4-Stronnego Porozumienia. Ponadto odnotowano współpracę powiatów z kilkoma partnerami (oprócz niemieckich i francuskich) z obszaru krajów należących do UE: Holandii (4). Wielkiej Brytanii (3), Irlandii (2), Austrii (1), Włoch (1). Powyższa analiza świadczy o zbieżności kierunków działań wszystkich samorządów województwa z zapisami Priorytetów Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego, które obowiązywały do listopada 2003 roku. Nowe Priorytety na lata 2003 2006 odzwierciedlają wspomniane tendencje, uwzględniając jednocześnie nowe potrzeby regionu w związku z poszerzeniem Unii Europejskiej. II. 4. Aktywność zagraniczna gmin i powiatów województwa opolskiego w roku 2003 Gminy oraz powiaty cechuje bardzo zróżnicowana aktywność w kontaktach z partnerami zagranicznymi. Znaczna liczba gmin pokłada duże nadzieje we współpracy z zagranicą. Gminy podpisują nowe porozumienia, a także realizują już istniejące, inicjują też działania w coraz nowszych dziedzinach. Z drugiej strony nieliczne samorządy lokalne województwa opolskiego nie utrzymywały kontaktów z zagranicą w 2003 roku. a. Gminy Wśród gmin najwięcej działań z partnerami zagranicznymi w roku 2003 przeprowadziło miasto Opole, które podjęło 84 inicjatywy zagraniczne. Obejmowały one wszystkie wymieniane wyżej dziedziny oraz większość kierunków geograficznych wyznaczonych w Priorytetach Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego z 1999 roku. Na drugim miejscu pod względem ilości inicjatyw znajduje się Prudnik, który podjął 51 inicjatyw zagranicznych. W tym przypadku współpraca prowadzona była z następującymi krajami: Niemcy, Czechy, Ukraina, Włochy. Strzelce Opolskie w 2003 roku odnotowały 38 inicjatyw co stawia je na trzeciej pozycji pod względem aktywności gmin (I miejsce w roku 2002). Aktywność pozostałych gmin przedstawia wykres nr 7. b. Powiaty W przypadku powiatów, dominuje Powiat Opolski z liczbą 32 inicjatyw zrealizowanych we współpracy z partnerami zagranicznymi. Na drugim miejscu znajduje się Starostwo Krapkowickie, które łącznie z podległymi jednostkami zrealizowało 23 inicjatyw. Powiat brzeski wykazał 20 inicjatyw zagranicznych, kędzierzyńsko kozielski 17 a namysłowski 12. Aktywność pozostałych powiatów przedstawiona została na wykresie nr. 10. Generalnie nastąpiła istotna zmiana aktywności poszczególnych powiatów w stosunku do roku poprzedniego. Zmiany te są jednak znacznie większe niż w przypadku gmin. Jednocześnie na uwagę zasługuje fakt, iż w tym roku powiaty zaprezentowały w ankietach także współprace zagraniczną podległych jednostek, co oznacza tendencję do decentralizacji tych inicjatyw na poziomie lokalnym 13

III. WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA INSTYTUCJI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W ROKU 2003 - DZIEDZINY I KIERUNKI. Ankietę dotyczącą współpracy zagranicznej w roku 2003 wystosowano do 22 instytucji z terenu województwa opolskiego, reprezentujących obszar nauki, kultury, i gospodarki, które prowadzą działania o charakterze międzynarodowym. ( Wykres nr 13). Najwięcej, bo aż 41 inicjatyw zanotowano w obszarze gospodarki. (Wykres nr 12). Dużą aktywnością wykazał się Oddział Wojewódzkiego Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód, który pomagał w pozyskiwaniu i wymianie ofert biznesowych dla firm i przedsiębiorstw z Opolszczyzny działających na rynku wschodnim, jak również wspierał wymianę naukową opolskich uczelni. Na uwagę zasługują również działania instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości. Z 9 umów międzynarodowych podpisanych przez wszystkie badane instytucje w roku 2003, 5 dotyczyło obszaru gospodarki. Również w roku ubiegłym Izbie Gospodarczej Śląsk udało się utworzyć przy współpracy Komisji Europejskiej Euro Info Centre w Opolu, którego odpowiedniki istnieją w największych miastach europejskich. Szeroko zakrojoną współpracę zagraniczną prowadziły także opolskie szkoły wyższe. Obejmowała ona m. in. udział pracowników naukowych w konferencjach i szkoleniach a studentów w licznych programach i stypendiach na europejskich uniwersytetach. Działania te często finansowane były ze środków unijnych, jak w przypadku Politechniki Opolskiej, która tylko ze środków CESTI umożliwiła wygłoszenie pracownikom naukowym 9 referatów na konferencjach międzynarodowych, odbywających się m.in. w Toronto, Sewilli czy Zurychu. Aktywne na polu nauki są również opolskie wyższe szkoły prywatne, które coraz częściej podpisują umowy z ich odpowiednikami za granicą. Otwarty na wymianę doświadczeń i wspólne prowadzenie badań jest również Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych. Bogatą współpracę zagraniczną prowadziły w roku 2003 samorządowe instytucje kultury. Największą liczbą inicjatyw może pochwalić się Filharmonia Opolska, która regularnie organizuje koncerty wybitnych artystów w Opolu oraz wyjazdy opolskich muzyków za granicę. Rokrocznie koncertują oni w Niemczech, Czechach i we Włoszech. Wiele inicjatyw, mających na celu wzajemną wymianę doświadczeń z parterami zagranicznymi, podjęło w ubiegłym roku Muzeum Jeńców Wojennych oraz Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu. Kierunki współpracy zagranicznej instytucji województwa opolskiego zbieżne są w znacznej mierze z zapisami dokumentu Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa. Najwięcej kontaktów w roku w 2003 instytucje utrzymywały z krajami najbliższymi geograficznie- z Niemcami, Czechami i Ukrainą. (Wykres nr 11). Częstym partnerem zwłaszcza na polu nauki była także Rosja. W kilku przypadkach współpraca dotyczyła Austrii, Włoch i Francji. Są to kraje, z których doświadczeń instytucje korzystały w ramach problematyki integracji europejskiej. Jednostkowe działania prowadzone były z takimi krajami jak Brazylia, Finlandia czy Słowenia. Bardzo często, pomimo chęci i zaangażowania obu stron, wysokie koszty stanowią istotną barierę w kontynuacji współpracy z krajami o dalekim położeniu geograficznym.

IV. PODSUMOWANIE WSPÓŁPRACY ZAGRANICZNEJ WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W ROKU 2003. GŁÓWNE KIERUNKI I DZIEDZINY WSPÓŁPRACY ZAGRANICZNEJ WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W ROKU 2004. W roku 2003 największą liczbę inicjatyw w zakresie współpracy z partnerami zagranicznymi zrealizowały samorządy gminne województwa (420 inicjatyw), o połowę mniej instytucje (223), natomiast samorządy powiatowe 130. Samorząd Województwa zrealizował w 2003 roku 71 inicjatyw zagranicznych. Średnio na jedną gminę w województwie przypada 6, a na powiat 12 działań realizowanych rocznie z partnerami zagranicznymi. Ogólnie wzmożona aktywność zagraniczna samorządów lokalnych w porównaniu z rokiem 2002 świadczy o coraz większej decentralizacji tych działań. Jednocześnie tendencja ta potwierdza w praktyce znaczenie europejskiej zasady subsydiarności, zgodnie z którą większe jednostki administracyjne powinny pełnić rolę jedynie pomocniczą i wspierającą dla mniejszych jednostek terytorialnych. Przykładem wsparcia Samorządu Województwa dla inicjatyw zagranicznych realizowanych przez samorządy lokalne jest, zorganizowany po raz pierwszy w roku 2003, konkurs Partnerstwo bez Granic. Jego celem jest wyłonienie i wspieranie najciekawszych inicjatyw realizowanych przez samorządy lokalne we współpracy z partnerami zagranicznymi, o charakterze promocyjnym dla obszaru, na którym się odbywają. Z przeprowadzonego rozeznania wynika, że jest to jedyna tego typu inicjatywa realizowana przez władze regionalne w Polsce. Nowy dokument programowy Samorządu Województwa, określający dziedziny i kierunki współpracy zagranicznej stanowią Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego na lata 2003-2006. Czteroletnie doświadczenia międzyregionalnej współpracy zagranicznej wymogły aktualizację wcześniej przyjętego przez Sejmik dokumentu. Zmiana uwarunkowań współpracy została uwzględniona w nowym dokumencie, podjętym przez Sejmik Województwa uchwałą w listopadzie 2003. Priorytety Współpracy Zagranicznej Województwa Opolskiego na lata 2003-2006 odzwierciedlają nie tylko główne kierunki działań zagranicznych prowadzonych przez Samorząd Województwa, ale także przez samorządy lokalne i instytucje. Zgodnie z nimi, większość inicjatyw o charakterze międzynarodowym prowadzonych było w roku 2003 we współpracy z partnerami z Niemiec i Czech. W dokumencie tym, przyjętym przez Sejmik Województwa w listopadzie 2003 roku zrezygnowano z poprzednich, nie realizowanych zapisów i uwzględniono nowe potrzeby samorządów terytorialnych regionu. Zarówno w działaniach Samorządu Województwa, jak i samorządów lokalnych i instytucji prowadzonych we współpracy z partnerami zagranicznymi w roku 2003 odbicie znalazły ogólne zewnętrzne uwarunkowania gospodarcze i społeczne, dotyczące sytuacji ekonomicznej kraju oraz Europy, a także związane z procesem, który przez wiele kolejnych lat będzie warunkował kierunek zmian w Polsce i w Europie procesem integracji europejskiej. 15

Działania te dotyczyły przede wszystkim gospodarki (wspólnie na wszystkich badanych poziomach w tej dziedzinie przeprowadzono 72 inicjatywy), w także integracji europejskiej (51 przedsięwzięć). Pozostałe dziedziny prowadzonych działań odzwierciedlają poziom szczegółowych uprawnień poszczególnych podmiotów. Prawidłowość tę odzwierciedla liczba działań prowadzonych we współpracy z partnerami zagranicznymi w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich Samorząd Województwa przeprowadził ich w skali roku 11, natomiast na poziomie samorządów lokalnych odnotowano tylko dwa takie przedsięwzięcia. Jest to związane z realizacją prekursorskiego w skali kraju regionalnego programu Odnowa Wsi w Województwie Opolskim, wprowadzanego w życie przez Samorząd Województwa na podstawie doświadczeń Nadrenii-Palatynatu i Dolnej Austrii. Ogólną tendencją działań prowadzonych przez samorządy w roku 2003 jest zaangażowanie w realizację poszczególnych projektów wielu partnerów zagranicznych. Udział w tego typu wielostronnych projektach przygotowuje społeczność regionu do funkcjonowania w ramach europejskich sieci współpracy. Realizacja multilateralnych przedsięwzięć jest często związana z możliwością pozyskania na nie funduszy unijnych, co daje większe gwarancję ich powodzenia. Tendencja ta widoczna jest coraz częściej nie tylko na poziomie europejskich regionów partnerskich, tworzących międzynarodowe sieci współpracy (np. PRAXIS, w którym uczestniczy także Województwo Opolskie), ale także na poziomie regionów polskich, które deklarują wielostronną współpracę w dziedzinie np. promocji gospodarczej i turystycznej, z udziałem zagranicznych regionów partnerskich. Podwaliny takiej współpracy stanowiły spotkania Marszałków Województw: Opolskiego, Śląskiego i Dolnośląskiego, zapoczątkowane w II kadencji Samorządu Województwa. Jednym ze strategicznych kierunków działań Samorządu Województwa w roku 2004 pozostaje niezmiennie zaangażowanie partnerów zagranicznych Województwa w działania mające na celu poprawę sytuacji gospodarczej w regionie. Służyć temu będzie między innymi organizacja misji gospodarczych oraz prezentacji gospodarczych Województwa w regionach partnerskich. Jednym z tego typu planowanych działań jest także podpisanie umowy o współpracy gospodarczej z Krajem Związkowym Styrią (Austria), w której z powodzeniem realizowany jest program Internacjonalizacji Styrii, mający na celu rozwój gospodarczy tego regionu oraz jego otwarcie na rynki krajów mających przystąpić do Unii Europejskiej. Także w ramach podpisanego w roku 2003 Wspólnego Oświadczenia o utworzeniu 4-stronnej sieci partnerskiej regionów trwają prace nad szczegółowym planem przedsięwzięć mających na celu rozwój gospodarczy województwa opolskiego. Wspólnie z Dolną Saksonią oraz wieloma partnerami instytucjonalnymi z terenu województwa kontynuowany będzie także projekt Sprzedaż bezpośrednia produktów rolnych, którego celem jest promocja i organizacja sprzedaży produktów pochodzących bezpośrednio z gospodarstw rolnych. Jego motto brzmi z regionu dla regionu, czyli od mieszkańców dla mieszkańców. Jego celem jest ożywienie rynku regionalnego związanego z przetwórstwem rolno-spożywczym.

Realizacja powyższych projektów przyspieszy proces przygotowania województwa opolskiego do członkostwa w Unii Europejskiej. Wymiernym efektem działań prowadzonych we współpracy z partnerami zagranicznymi w roku 2004 powinno być jak najszybciej postępujące wyrównanie różnic społeczno-gospodarczych w Europie. Ułatwi nam to udowodniony wielokrotnie pozytywny stosunek naszych partnerów do członkostwa Polski w Europie. Służyć temu celowi będzie także współpraca z regionami partnerskimi państw, które w najbliższej przyszłości przystąpią do Unii Europejskiej, takimi jak Kraj Ołomuniecki, z którym realizowany będzie program INTERREG, a także z węgierskim Komitatem Fejer oraz ukraińskim Obwodem Iwano-Frankiwskim. Przygotowanie: Mateusz Figiel, Katarzyna Tracz, Iwona Charciarek Referat Współpracy z Zagranicą, Departament Współpracy z Zagranicą i Promocji Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Styczeń 2004 17