Zakres wymagań z przyrody dla klasy czwartej Dział I - Obserwujemy przyrodę - rozróżnianie pojęć przyroda ożywiona i nieożywiona - przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej - znajomość pomocy i przyrządów przyrodnika - budowa i zastosowanie mikroskopu - sposoby wyznaczania stron świata - znajomość kierunków głównych i pośrednich ( wraz ze skrótami ang.) - zmiany w przyrodzie zachodzące w poszczególnych porach roku - składniki pogody i sposoby ich pomiaru - czytanie z mapy prognozy pogody ( wykonanie własnej mapy pogody ) Dział II Życie na Ziemi - poziomy organizacji biologicznej ( od komórki do organizmu ) - przykłady organizmów jedno i wielokomórkowych - cechy istoty żywej - zależności między organizmami ze szczególnym uwzględnieniem łańcuchów pokarmowych - rozmnażanie płciowe i bezpłciowe z przykładami organizmów Dział III Tajemnice ciała - składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu - budowa i funkcje układów : pokarmowego, krwionośnego, oddechowego, nerwowego, kostno-mięśniowego i rozrodczego Dział IV- Zanim zostaniesz rodzicem - kobieta, mężczyzna, dziecko ( żeński i męski układ rozrodczy ) - etapy rozwoju dziecka - dojrzewanie fizyczne i psychiczne
Dział V Kiedy zachorujesz - przykłady, przebieg i objawy chorób zakaźnych - choroby wywołane czynnikami cywilizacyjnymi - sposoby zapobiegania chorobom - zasady udzielania pierwszej pomocy Dział VI - Wędrówki po bliższej i dalszej okolicy - pojęcia skali, planu i mapy - rodzaje skal i ich zamiana, rysowanie planów przedmiotów w prostych skalach - obliczanie odległości na planie i mapie; orientowanie mapy i planu - rodzaje znaków topograficznych - czytanie mapy poziomicowej i hipsometrycznej - obliczanie wysokości względnych i bezwzględnych - zewnętrzne i wewnętrzne czynniki rzeźbotwórcze - wypukłe i wklęsłe formy terenu - cechy ukształtowania powierzchni Polski Dział VII - Ziemia jako środowisko życia - obieg wody w przyrodzie - przystosowanie organizmów do życia w wodzie - cechy doliny rzecznej od źródła do ujścia ( powstawanie starorzeczy ) - charakterystyka wybranych ekosystemów lądowych ( lasu, łąki, pola ) - projektowanie parku miejskiego. Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów: - sprawdziany wiadomości ( 2-3 w semestrze po zakończonych działach ) - kartkówki ( 1-2 z bieżących tematów o kluczowym znaczeniu np. kierunki na mapie, obliczenia skali ) - odpowiedzi ustne ( ocena aktywności podczas zajęć )
- dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń ( po I i II semestrze ) Zakres wymagań z przyrody dla klasy piątej Dział I - Polska - moja ojczyzna - położenie Polski w Europie ( znajomość sąsiadów i ich stolic ) - Polska w Unii Europejskiej ( flaga, liczba państw członkowskich, data wstąpienia Polski, przykłady lokalnych inwestycji unijnych ) - podział administracyjny Polski - cechy rzeźby Polski z uwzględnieniem wpływu lądolodu skandynawskiego - pochodzenie i rodzaje skał najbliższej okolicy - typy genetyczne gleb Polski i ich rozmieszczenie - rodzaje i rozmieszczenie lasów w Polsce - wody powierzchniowe Polski ( sieć rzeczna, jeziora naturalne i sztuczne ) - systematyka świata przyrody ożywionej Karola Linneusza ( nazwy królestw, różnice w budowie komórki roślinnej i zwierzęcej ) - formy ochrony przyrody ( od ochrony gatunkowej po park narodowy ) Dział II - Morze Bałtyckie - słonowodne środowisko życia - Morze Bałtyckie ( położenie, typ morza, warunki życia organizmów, glony morskie, typy wybrzeży, cechy pogody nad morzem, osobliwości przyrodcze pobrzeży bałtyckich, główne miasta pobrzeży i zajęcia mieszkańców ) Dział III - Jeziora - słodkowodne środowisko życia - warunki życia w jeziorze ( przystosowanie roślin do życia w wodzie, glony słodkowodne, roślinność naszych jezior ) - charakterystyka Pojezierza Mazurskiego i Suwalskiego Dział IV - Ląd jako środowisko życia - mchy-jedne z pierwszych roślin lądowych ( budowa, gatunki mchów, rola mchów w przyrodzie i gospodarce człowieka )
- rośliny zarodnikowe - paprocie, skrzypy i widłaki ( budowa, występowanie i przedstawiciele ) - podział roślin nasiennych na nago - i okrytonasienne - budowa rośliny nasiennej i rola poszczególnych organów: korzenia, łodygi, liści, kwiatów i owoców - budowa i różnorodność grzybów ( odróżnianie grzybów jadalnych od trujących ) - porosty ( budowa, miejsce występowania, kształt i barwa plech ) Dział V Krajobrazy nizin środkowopolskich - charakterystyka pasa nizin środkowopolskich - położenie, cechy krajobrazu, gospodarka i osobliwości przyrodnicze nizin: Śląskiej, Mazowieckiej, Podlaskiej i Polesia Lubelskiego - Puszcza Białowieska i Białowieski Park Narodowy Dział VI Krajobrazy wyżyn - charakterystyka pasa wyżyn - położenie, cechy krajobrazu, gospodarka i osobliwości przyrodnicze wyżyn: Śląskiej, Krakowsko- Częstochowskiej, Lubelskiej Dział VII Krajobrazy gór - Góry Świętokrzyskie - kraina gołoborzy - Sudety - budowa kotlinowa, parki narodowe, przykłady degradacji środowiska - Tatry - cechy rzeźby wysokogórskiej, pogoda w górach, piętra roślinne, TPN Dział VIII Budowa i właściwości materii - rodzaje sił występujących w przyrodzie - działanie sił: grawitacji, magnetycznych, tarcia, elektrostatycznych, sprężystości - maszyny proste ( zasada działania bloku, równi pochyłej, kołowrotu i dźwigni ) - rozróżnianie pojęć: atom i cząsteczka
- modelowe ułożenie cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach - budowa i właściwości ciał stałych, cieczy i gazów - rozszerzalność temperaturowa ciał stałych, cieczy i gazów Dział IX - Przemiany chemiczne wokół nas - rozumienie pojęć: substancja prosta i złożona, pierwiastek i związek chemiczny - mieszaniny jednorodne i niejednorodne - roztwory wodne i ich znaczenie w przyrodzie - spalanie i utlenianie w przyrodzie Dział X - Ochrona przyrody - wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze ( przykłady korzystnych i niekorzystnych działań człowieka w środowisku ) - formy ochrony przyrody ( przykłady globalnych działań służących ochronie środowiska ) Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów: - sprawdziany wiadomości ( 2-3 w semestrze po zakończonych działach ) - kartkówki ( 1-2 z bieżących tematów o kluczowym znaczeniu np. kierunki na mapie, obliczenia skali ) - odpowiedzi ustne ( ocena aktywności podczas zajęć ) - dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń ( po I i II semestrze ) Zakres wymagań z przyrody dla klasy szóstej Wymagania do poszczególnych działów. Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata podpisuje na ilustracjach przedstawione ciała niebieskie używając nazw: gwiazd, planeta; planeta karłowata, planetoida, księżyc, kometa; wymienia założenia teorii heliocentrycznej;
wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca; rozróżnia masę i ciężar ; wymienia jednostki masy i ciężaru; wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów; wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego; wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą loty kosmiczne; definiuje prawo powszechnego ciążenia. Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie wymienia przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła; wymienia ciała przezroczyste i nieprzezroczyste rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promienia świetlnego; wymienia źródła dźwięków; wskazuje na rysunku wybrane elementy budowy oka i ucha ludzkiego; rysuje prosty obwód elektryczny; wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień; rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej; wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła; wyjaśnia, jak powstaje echo; wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny ; omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko ; wyjaśnia, czym jest echolokacja ; wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła ; rysuje schemat przejścia światła białego przez pryzmat ; wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali; wyjaśnia, czym są ultradźwięki. Dział 3. Ziemia nasza planeta 3.1Położenie geograficzne wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny;
rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię; zaznacza na schematycznym rysunku półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową; określa kierunki świata na mapie ; zaznacza na mapie punkty, które mają jednakową szerokość lub jednakową długość geograficzną; rysuje linie sił pola magnetycznego; wyjaśnia znaczenie pojęcia siatka geograficzna i siatka kartograficzna ); określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli lub dowolnego punktu na globusie; odszukuje na mapie punkt o podanych współrzędnych geograficznych; wyjaśnia zasadę działania igły magnetycznej; 3.2 Ruchy Ziemi. Komórka zwierzęca. Odkrycia geograficzne wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc ; podpisuje na mapie kontynenty i oceany ; rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię; zaznacza na rysunku kierunek ruchu obrotowego Ziemi lub demonstruje to na globusie; wymienia cechy ruchu obiegowego Ziemi ; podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi ; podpisuje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej ; wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych; wymienia wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi ; charakteryzuje rolę poszczególnych struktur komórkowych. Dział 4. Życie w wodzie 4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej podpisuje na schematycznym rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny ; podpisuje na rysunku grzbiet i dolinę fali ;; na schematycznym rysunku podpisuje długość i wysokość fali ; wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej ; opisuje pochodzenie raf koralowych ; wymienia przyczyny ruchu wód oceanicznych ; wyjaśnia, co to są prądy morskie ;
analizuje na mapie w podręczniku rozkład temperatur wód oceanicznych na kuli ziemskiej ; wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy ; omawia przyczyny i skutki pływów morskich ; wyjaśnia znaczenie pojęcia tsunami. 4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów wymienia strefy życia w morzu ; omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu ; porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach morza wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton ; wykonuje schematyczny rysunek meduzy i polipa opisuje budowę; opisuje budowę koralowców ; wymienia zwierzęta kręgowe żyjące w morzach i oceanach ; omawia sposób rozmnażania się ryb ; opisuje budowę zewnętrzną ryby ; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta zmiennocieplne ; wymienia cechy przystosowujące ssaki do życia w morzach i oceanach ; wyjaśnia znaczenie pojęć: linienie, akwakultura ; uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców ; wymienia zagrożenia wód oceanicznych będących skutkiem działalności człowieka. 4.3 Życie w jeziorze wymienia organizmy cudzożywne żyjące w jeziorze; omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze ; podpisuje części ciała pantofelka ; wymienia przedstawicieli skorupiaków i mięczaków żyjących w jeziorze ; nazywa części ciała raka ; wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych żyjących w jeziorze ; rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze ; wymienia przykłady łańcuchów pokarmowych w jeziorze ; rozpoznaje gatunki ryb na podstawie opisu ; porównuje budowę stułbi z budową chełbi ; wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka. Dział 5. Życie w środowisku lądowym. 5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe ; rozpoznaje zwierzęta należące do poszczególnych grup zwierząt bezkręgowych ; wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi ; omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie ; omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy ; omawia budowę owada ; omawia rozwój owadów na przykładzie motyla ; wymienia przykłady owadów pożytecznych i owadów, które są szkodnikami ; wyjaśnia znaczenie pojęć: owady społeczne, walka biologiczna ; wskazuje na schemacie części ciała pająka;
charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków ; wymienia cechy przystosowujące żabę do życia w środowisku wodno- -lądowym ; klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy ; omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie. 5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki. wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie ; odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży ; wymienia cechy budowy przystosowujące ptaka do lotu ; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne ; nazywa elementy budowy pióra ; wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki i zagniazdowniki ; porównuje gady i ptaki ; wymienia przykłady ptaków występujących cały rok w Polsce, odlatujących na zimę, przylatujących na zimę ; wyjaśnia znaczenie pojęcia pasożytnictwo lęgowe ; wymienia charakterystyczne cechy ssaków oraz środowisko ich życia; omawia sposób rozmnażania się ssaków. Dział 6. Krajobrazy Ziemi 6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli wartości najwyższej i najniższe temperatury powietrza, najniższą i najwyższą sumę opadów oblicza roczną amplitudę temperatury powietrza i średnią roczną sumę opadów na podstawie danych z tabeli lub odczytanych z wykresu klimatycznego ; wskazuje na mapie świata strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących ; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie międzyzwrotnikowej ; przyporządkowuje strefie krajobrazowej cechy klimatu i roślinności ; wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych ; rysuje wykres klimatyczny na podstawie danych zawartych w tabeli ; opisuje zajęcia Beduinów, mieszkańców Sahelu, Pigmejów w Kotlinie Konga, Papuasów w Nowej Gwinei, Indian na Nizinie Amazońskiej ; wymienia mechanizmy obronne roślin, występujących w strefie sawann i pustyń, przed wysoką temperaturą powietrza i niedostatkiem wody. 6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi wskazuje na mapie świata strefy: śródziemnomorską, lasów liściastych, stepów i tajgę ; wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej ; wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna ; wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej ; charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego; porównuje cechy klimatu: śródziemnomorskiego strefy lasów liściastych, stepów i tajgi na podstawie wykresów klimatycznych ; wymienia przykłady roślin, które rosną w stepie ;
wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w stepie ; wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe; ; porównuje zagospodarowanie przez człowieka obszaru strefy śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i tajgi ; wskazuje na mapie step, pampę i prerię 6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych wskazuje na mapie świata obszary, na których występuje tundra ; opisuje, na podstawie wykresu, klimat tundry, Antarktydy i Arktyki ; wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze ; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych ; charakteryzuje gospodarkę człowieka w tundrze i w strefie pustyń lodowych porównuje Antarktydę i Arktykę ; omawia dokonania odkrywców strefy pustyń lodowych. Dział 7. Ziemia nasze wspólne dobro wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywane, zasoby niewyczerpywane ; wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ; wskazuje przyczyny nasilenia się efektu cieplarnianego ; wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu ; wyjaśnia, jak powstaje dziura ozonowa ; rozpoznaje symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska ; wymienia przykłady działań, które służą ochronie przyrody ; wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000. Formy kontroli i oceny osiągnięć uczniów: sprawdziany wiadomości 2-3 w ciągu semestru; kartkówki z bieżących tematów; odpowiedzi ustne; dwukrotnie oceniany zeszyt ćwiczeń (po I i II semestrze).