Indeks aktywnego starzenia - ujęcie regionalne dr hab. Jolanta Perek-Białas Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Kraków, 5.IV.2017
Polityka senioralna ogół celowych działań organów administracji publicznej wszystkich szczebli oraz innych organizacji i instytucji, które realizują zadania i inicjatywy kształtujące warunki godnego i zdrowego starzenia się rozumiana szeroko jako ogół działań, w okresie całego życia człowieka, prowadzących do zapewnienia warunków wydłużenia aktywności, zarówno zawodowej, jak i społecznej, oraz samodzielnego, zdrowego, bezpiecznego i niezależnego życia osób starszych. [ ]
WHO, 2002 uznawanie szerokiej gamy możliwości i zasobów posiadanych przez osoby starsze przewidywanie i reagowanie w sposób elastyczny w stosunku do potrzeb i preferencji związanym z procesami starzenia się respektowanie decyzji i wyborów osób starszych dotyczących trybu życia ochronę tych osób, które są najbardziej narażone na negatywne czynniki promowanie włączenia społecznego tych osób i ich wkładu we wszystkie dziedziny życia
Wiele się dzieje, ale jak to ocenić? Global Age Watch Przykład z USA Wskaźnik aktywnego starzenia (Active Ageing Index): na poziomie kraju na poziomie województw/regionów na poziomie miast
Global Age Watch
AARP Livable Communities supports the efforts of neighborhoods, towns and cities to become great places for people of all ages. Jak przyjazna jest Twoja okolica? Livability Index AARP, USA
Wskaźnik aktywnego starzenia się (Zaidi et al., 2013, UNECE/European Commission, 2015, p. 13). Active Ageing Index project. http://www1.unece.org/stat/platform/display/aai/active+ageing+index+home Wskaźnik może być narzędziem do oceny efektów polityki senioralnej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, uwzględniającym różny zakres odpowiedzialności decydentów za określone działania w ramach tej polityki (Karpinska, Dykstra 2014, 2015).
Indeks aktywnego starzenia jest narzędziem do pomiaru niewykorzystanego potencjału osób starszych oraz do oceny możliwości dla aktywnego i zdrowego starzenia, aby porównać różne kraje pomiar poziomu w jakim starsze osoby mogą prowadzić niezależne życie poprzez samodzielne funkcjonowanie, udział w rynku pracy w ramach pracy zarobkowej, ale też ocena aktywności społecznej oraz możliwości dla polityki aktywnego starzenia w danym kraju
Wskaźnik aktywnego starzenia (2012) Źródło: Active Ageing Index project. http://www1.unece.org/stat/platform/display/aai/active+ageing+index+home
Metodologia dla Polski syntetyczny wskaźnik, który pokazuje pozycję województwa w realizacji polityki aktywnego starzenia na poziomie kraju przełożenie definicji na obszary zainteresowań z definicji aktywnego starzenia ujęcie takie samo podobne jak w międzynarodowym indeksie aktywnego starzenia dot. osób 65+, ale też 55+
Koncepcja regionalnego wskaźnika aktywnego starzenia w Polsce AAI Zatrudnienie Aktywność społeczna Niezależność Zdolność do aktywnego starzenia Wskaźnik zatrudnienia 55-59 Wskaźnik zatrudnienia 60+ Wolontariat Opieka nad wnukami Aktywność fizyczna Dostęp do opieki medycznej protezy zębowe Średnie dalsze oczekiwanie życia w wieku 55* Odsetek zdrowych osób w wieku 65+ Opieka nad innymi osobami Niezależne samodzielne zamieszkanie Dobrostan psychiczny 55+ Zaangażowanie polityczne Relacja emerytury do wynagrodzenia Korzystanie Internet 2011, 2013, 2015 Zadowolenie z sytuacji finansowej Bezpieczeństwo Używanie komputera Więzi społeczne Wyższe wykształcenie osób 50+
ZATRUDNIENIE Najwyższe wartości wskaźników zatrudnienia w 2013 roku (II edycja) zanotowano w województwach mazowieckim, lubelskim i podkarpackim, a najniższe w tym obszarze miały województwa: śląskie, warmińsko-mazurskie i lubuskie. W 2015 roku najwyższe wartości wskaźników zatrudnienia zanotowano w województwach mazowieckim, lubelskim i pomorskie. Najniższe wartości wskaźników w tym obszarze miały województwa: śląskie, warmińskomazurskie i podkarpackie.
80 70 60 50 40 30 20 10 0 % Zatrudnienie 55-59 (2013) 60+ (2013) 55-59 (2015) 60+ (2015)
AKTYWNOŚĆ W II edycji w tym obszarze na pierwszych pozycjach znajdują się województwa: podkarpackie, lubelskie i dolnośląskie. Najniższe wartości w tym obszarze mają województwa: łódzkie, podlaskie, warmińskomazurskie. W III edycji w tym obszarze na pierwszych pozycjach znów znajdują się województwa: podkarpackie, lubelskie i dolnośląskie. Najniższe wartości w tym obszarze mają województwa: kujawsko-pomorskie, podlaskie, warmińsko-mazurskie.
Wolontariat osób 55+ analiza dla 2013 i 2015 Mniejsze zaangażowanie w wolontariat około 17% Większe zaangażowanie w wolontariat ponad 21%
2.2 Opieka nad dziećmi, 2.3 Opieka nad innymi Udział w życiu społecznym wnukami (55+) osobami (55+) Lp Województwo PNZ 2011 PNZ 2011 1 Dolnośląskie 12,0 1,0 2 Kujawsko-pomorskie 11,0 2,0 3 Lubelskie 22,0 4,0 4 Lubuskie 17,0 3,0 5 Łódzkie 10,0 1,0 6 Małopolskie 15,0 1,0 7 Mazowieckie 11,0 3,0 8 Opolskie 9,0 3,0 9 Podkarpackie 9,0 2,0 10 Podlaskie 14,0 3,0 11 Pomorskie 9,0 4,0 12 Śląskie 11,0 7,0 13 Świętokrzyskie 8,0 3,0 14 Warmińsko-mazurskie 14,0 3,0
NIEZALEŻNE FUNKCJONOWANIE W edycji II (2014, dla wyliczeń 2013) najwyższe wskaźniki dla tego obszaru zanotowano dla województw: śląskiego, opolskiego i zachodniopomorskiego. Z kolei, najniższe wartości w tym obszarze mają województwa: warmińsko-mazurskie i podlaskie oraz podkarpackie. W edycji III (2016, dla wyliczeń 2015) najwyższe wskaźniki dla tego obszaru zanotowano dla tych samych województw: śląskiego, opolskiego i zachodniopomorskiego. Z kolei, najniższe wartości w tym obszarze mają województwa: warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie oraz podkarpackie.
Obszar IV (Zdolność i przygotowanie otoczenia do wykorzystania potencjału starzejącego się społeczeństwa) W II edycji wskaźnika w tym obszarze najwyższe wartości mają województwa: pomorskie, śląskie i dolnośląskie, a najniższe podlaskie, świętokrzyskie, lubelskie. Z kolei w III edycji wskaźnika najwyższe wartości mają województwa: pomorskie, śląskie i zachodniopomorskie, a najniższe tak jak w II edycji podlaskie, świętokrzyskie, lubelskie. Perek-Białas, Zwierzchowski, 2014 oraz 2016
Średnie dalsze trwanie życia LATA 35 30 25 20 15 10 5 0 przeciętne dalsze trwania życia mężczyzn w wieku 55 lat M przeciętne dalsze trwania życia kobiet w wieku 55 lat K
Co robi różnicę, że w tym obszarze są różnice między regionami? Ocena stanu zdrowia (zadowolenie) Tzw. dobrostan psychiczny Korzystanie z Internetu Więzi społeczne
Aktywne starzenie ogółem w ujęciu wojewódzkim 2015
Podsumowanie Możliwa ocena dynamiki poszczególnych wskaźników i tym samym ocena skuteczności prowadzonych celowych polityk publicznych w obszarze starzenia (seniorów) Czy cele postawione na poziomie regionu zostały osiągnięte w określonej perspektywie czasowej? Przykładowo, chcemy by 50% osób w wieku 60+ do 2020 korzystało z komputera oraz z Internetu
Na zakończenie Analizy dla miast, nie tylko regionów (np. Niemcy)
Adaptacja wskaźnika AAI na poziomie lokalnym przykład Najwyższe wartości: Niemiec Esslingen, Stuttgart, Rhein-Neckar, Rems-Murr, Nürnberg, Frankufurt am Main Najniższe wartości: Zwickau (Region), Dortmund, Duisburg AAI jako wartość referencyjna dla miast, aby zobaczyć zmiany w czasie działań i porównywać efekty (każdy obszar niezależnie) Źródło: Extending the active ageing index to the local level in Germany, UNECE/EC, 2016
Na zakończenie Analizy dla miast, nie tylko regionów (np. Niemcy) Analizy wg płci, ale i Analizy wg wykształcenia, miejsca zamieszkania i dochodu (projekt UNECE, Polska-Niemcy)
Dziękuję za uwagę! jolanta.perek-bialas@uj.edu.pl http://www1.unece.org/stat/platform/display/aai/active+ageing+index+home www.senior.gov.pl Perek-Białas J., (2016), Tradycyjne i uzupełniające podejścia do ewaluacji efektów polityki senioralnej w Polsce, Problemy Polityki Społecznej, Nr 34/2016, 91-111, http://problemypolitykispolecznej.pl/images/czasopisma/34/pps-34-91-111.pdf Perek-Bialas J., Mysińska E., (2013), Indeks aktywnego starzenia w ujęciu regionalnym, Departament Polityki Senioralnej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa. Perek-Białas J., Zwierzchowski J., (2014), Indeks aktywnego starzenia w ujęciu regionalnym (II edycja), Departament Polityki Senioralnej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa. Perek-Białas J., Zwierzchowski J., (2016), Indeks aktywnego starzenia w ujęciu regionalnym (II edycja), Departament Polityki Senioralnej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa [w akceptacji]