Notker Wolf OSB z jasnego nieba pomysły i inspiracje do życia ziemskiego Przekład: Radosław Biskup
Spis treści Przedmowa do wydania polskiego... 9 1. Przedmowa... 11 2. Idee z jasnego nieba... 13 3. Papież Benedykt XVI ambasador prawdy i miłości... 16 4. Czy powinniśmy być z siebie dumni?... 19 5. Przecież często jeszcze można coś uratować... 21 6. Krzyż, który dźwiga człowiek, gdy ma na imię Madonna... 24 7. Świętowanie wbrew ciemnym dniom... 26 8. Dzieci potrzebują ufności, aby móc mierzyć się z życiem... 28 9. Chwile szczęścia wystarczający powód, aby wierzyć w Boga... 30 10. Co jest ważniejsze: telefon komórkowy czy człowiek?... 32 11. Niewygodne pytania do chrześcijan i muzułmanów... 34 12. Kiedy jednak ponownie powinniśmy ze sobą rozmawiać... 36 13. Wiara kompletne oszustwo?... 38 14. Odwaga jest częścią miłości bliźniego... 40 15. Kto wierzy, może śmiać się z siebie i z innych... 42 16. Czy można zrezygnować ze wspólnoty duchowej?... 44 17. Tolerancja widzieć w innych odbicie Boga... 46 18. To, co zewnętrzne, jest kwestią wewnętrznego nastawienia... 48 5
19. Zachować spokój, nawet gdy wszystko idzie źle... 50 20. Dawać, aby uchylić nieba... 52 21. Piękna dusza nie potrzebuje operacji plastycznej... 54 22. Dziecko w żłóbku życie według nowych zasad... 56 23. Boże Narodzenie albo szczęście wspólnego radowania się... 58 24. Z czystym kontem w Nowy Rok... 60 25. Gry pełne przemocy szkodzą dzieciom... 62 26. Kiedy człowiek jest pusty, wówczas dzień musi być zapełniony... 64 27. Niekiedy milczenie jest większą pociechą niż wszystkie słowa... 66 28. hulaszcze życie żaden problem dla Boga... 68 29. Spokojne sumienie można nazwać diabłem... 70 30. Więcej odwagi do prawdziwego życia... 72 31. O mężczyznach, którzy nie chcą przeżywać stresu... 74 32. Bóg nie ma nic lepszego na strach... 76 33. Łaska znak ludzkiej wielkości... 78 34. Nadzieja wykraczająca poza śmierć... 80 35. Dieter Bohlen nie jest właściwie do niczego potrzebny... 82 36. Gdy z trudem przychodzi kochanie kogoś... 84 37. Dlaczego jestem prześladowany przez szczęście?... 86 38. Miłość bliźniego lekarstwo na depresję... 88 39. Świat bez bólu i cierpienia nie nadaje się do zamieszkania... 90 40. Był taki, który zginął za ustępliwość... 92 41. Jedzenie nie oznacza zapełniania sobie brzucha... 94 42. Nie można unikać szczerych rozmów... 96 6
43. Dzieci potrzebują przede wszystkim jednego: matek i ojców... 98 44. Jesteśmy przeznaczeni do niebiańskiego szczęścia... 100 45. Duch Boży duch demokratyczny... 102 46. Dlaczego człowiek powinien chcieć być lepszym?... 104 47. Radość życia jest najlepszą dietą... 106 48. Można przeciwdziałać próbom stosowania dopingu?... 108 49. Dzieci muszą iść własną drogą... 110 50. Ostatnie tabu kiedy życie ludzkie jest warte tyle, co wejściówka... 112 51. Czy Bóg jest tylko dla słabeuszy?... 115 52. Rozbrajać przez własny przykład... 117 53. Kiedy dzieci zostaną wyłączone od telewizora... 119 54. Patrzeć na drugą osobę innym spojrzeniem... 121 55. Chrześcijaństwo wciąż wywiera duże wrażenie... 123 56. Dom Benedykta w Afganistanie... 125 57. Każdy kościół skrywa jakąś tajemnicę... 127 58. Budda czy Jezus który bardziej przekonuje?...129 59. Tylko jedno słowo wybaczenia... 131 60. Muzyka ze słuchawek a może jednak śpiewać w chórze?... 133 61. Każdy potrzebuje rodziny... 135 62. Dlaczego komplementy od dzieci czynią nas tak szczęśliwymi?... 137 63. Być nierozsądnym i szalonym zupełnie według serca Jezusa... 139 64. Matki Boskiej Bolesnej powód do świętowania... 141 65. Możemy się uczyć pobożności od muzułmanów... 143 7
66. Recepta na szczęście ludzi w Trzecim Świecie... 145 67. Cuda muszą być zauważane... 147 68. Ciosy losu gdzie byłeś, Boże?... 149 69. Mania młodości gdy starsi nie mają już nic do powiedzenia... 151 70. W środku życia idzie się naprzód... 153 71. Szacunek dla dzieci... 155 72. Gdy w szkole coś nie wychodzi, to nie jest aż takie złe... 157 73. Dlaczego niektórzy ludzie muszą być trudni?... 159 74. Równe szanse tylko z surowymi zasadami... 161 75. Zapomnieć o przeszłości, by znowu móc się śmiać... 163 76. Wizja chrześcijańska wielka ludzka rodzina... 165 77. Wiara nie jest towarem niczym odkurzacz... 167 78. Każdy może przeżyć w swoim życiu przewrót kopernikański... 169 79. Czas adwentu błysk świateł dla innego sensu... 171 80. Bez Bożego Narodzenia niebiański spokój?... 173 81. Kłopoty to spontaniczne pomysły życia... 175 82. Błogosławieństwo w hallu pewnego hotelu... 177
Przedmowa do wydania polskiego Fakt, iż moja książka Z jasnego nieba trafia teraz w polskim tłumaczeniu do Was, łaskawe Czytelniczki i Czytelnicy, jest dla mnie wielką radością. Oto obserwacje z dnia codziennego będące niemalże medytacjami o ludziach w znaczeniu św. Benedykta. On zna ludzi, ich małe i wielkie troski, lecz także ich radości. Spogląda na ludzi oczami miłującego Boga. Niniejszy przekład jest symbolem benedyktyńskiej solidarności, właśnie dlatego, że podstawowe wartości benedyktyńskiego życia nie znają żadnych granic, lecz są dla wszystkich drogowskazem. Rzym, Wielkanoc 2010 Notker Wolf OSB Opat prymas zakonu benedyktynów
1. Przedmowa Być może przypominacie sobie, że ten lub ów tutaj opublikowany pomysł z jasnego nieba już spotkaliście. Łatwo można to wytłumaczyć: wszystkie były wcześniej publikowane w postaci cotygodniowego felietonu na łamach dużego czasopisma dla kobiet. Zostały zebrane w niniejszej książce, a z rozproszonych pomysłów powstał szczególny rodzaj wiedzy: moje osobiste wyznanie wiary. W wielkim skrócie oznacza ono, że wiara chrześcijańska jest siłą, która w życiu codziennym wciąż na nowo okazuje się potrzebna. To jest moje doświadczenie, to jest moje przekonanie, to jest niniejszy tom, na który składają się wszystkie zebrane tutaj przyczynki. Opowieści zawarte w tej książce zachowały formę felietonu. Zauważycie to po tym, że poszczególne rozdziały odpowiadają przebiegowi roku i zawsze nawiązują do dni świątecznych roku kościelnego, stanowiących odbicie największych wydarzeń w historii zbawienia. Poza tym omawiane teksty mają zwięzły charakter kolumny. Pod tym pojęciem rozumie się krótkie, regularnie ukazujące się komentarze, wynikające z jakichś obserwacji, idei. 11
Jezus ostrzegał przed tym, aby nie stawiać drugiemu człowiekowi większych wymagań niż sobie samemu, by nie oczekiwać od niego większej wielkości wewnętrznej, niż samemu się posiada. Dlatego za niechrześcijańską uważam postawę, kiedy traktujemy nasz ograniczony świat, z całym jego człowieczeństwem, z ironicznym uśmieszkiem na twarzy. Nie znajdujemy w postawie Jezusa zdenerwowania czy moralnego oburzenia i mam nadzieję, że nie odnajdziecie tego na stronach niniejszej książki. To, co umożliwia nam lepsze nastawienie do życia, do świata, do ludzi, to pewność, że jest jeszcze inne spojrzenie na nasze troski, biedy i osobliwości, mianowicie: spojrzenie z innego świata i do tej perspektywy zamierzam się często odwoływać. Ostatecznie chodzi wszak o to, aby pokonywać od wewnątrz nasze własne ograniczenia, i pozwalać na to, by działająca z zewnątrz siła miłości pomogła nam pojednać się z samym sobą, z innymi ludźmi i z Bogiem. Życzę wam, by pomysły z jasnego nieba napełniły was radością. Niech was Bóg błogosławi. 12
2. Idee z jasnego nieba W moim elektronicznym notesie posiadam osobny plik na idee z jasnego nieba. Jest zatytułowany Myśli i ciągle się rozbudowuje. Zamieszczam tutaj przypadkowe obserwacje oraz nagłe inspiracje; wszystko to, co mi przy okazji wpada w oko, a co nie ma nic wspólnego z tym, czym zajmuję się normalnie jako opat prymas zakonu benedyktynów nic wspólnego z kongresem opatek w Nowym Jorku, nic wspólnego z rekolekcjami w pewnym hiszpańskim klasztorze czy wizytą w irlandzkim opactwie, którego opat wezwał mnie na pomoc. Te pomysły z jasnego nieba pojawiają się zawsze w przewidzianych i nieprzewidzianych chwilach wytchnień od zwykłego dnia; w wolnym czasie, kiedy człowiek nie wie, co ze sobą zrobić. W takich momentach obserwuję ludzi. Towarzyszą temu małe objawienia... Wspaniałymi miejscami inspiracji są dla mnie na przykład lotniska. Stoisz przy taśmie bagażowej, a twoja walizka jest zawsze ostatnia. Siedzisz od dłuższego czasu w hali odlotów, ale wciąż musisz czekać na wezwanie do wejścia na pokład samolotu. Albo start opóźnia się, gdyż włoski pilot chce w spokoju obejrzeć do końca mecz podczas mistrzostw świata w piłce nożnej. W takich chwilach obserwuję ludzi. Młody Amerykanin, który spogląda ponuro, okazuje 13
się później niewiarygodnie uprzejmym człowiekiem. Albo wypielęgnowany przedsiębiorca, który bez pardonu przepycha się między ludźmi. Albo młodzi rodzice, którzy próbują uspokajać swoje krzyczące dziecko (ty też byłeś mały mówię sobie wtedy, zanim sam zacznę tracić cierpliwość). Wówczas spadają na mnie małe objawienia, spostrzeżenia na marginesie, materiał do moich danych, zapisanych jako myśli. Także podczas jazdy pociągiem otwiera się dla mnie jasne niebo, gdy za oknem przesuwa się krajobraz. Lub w czasie lotu, kiedy studiuję formacje chmur lub pozwalam zawędrować spojrzeniu na dalsze płaszczyzny położone niżej i staram się sobie wyobrazić, między jakimi ludźmi zaraz się znajdę. Szczególnie obfite są jednak modlitwy liturgii godzin, na które my, mnisi, zbieramy się w kościele cztery razy w ciągu dnia, aby śpiewać psalmy. Te modlitwy to przewidziane, zaplanowane przerwy, to momenty dnia, które należą tylko do mnie i do Boga. Gdy śpiewam, moje myśli niekiedy płyną przed ufnymi słowami psalmów i nagle wpadam na nowo na to, o czym właściwie wiem od dawna że Bóg, na przykład, zawsze opowiada się po stronie bezbronnych i prześladowanych. Staje się wówczas dla mnie zupełnie jasne: gdy Bóg przemawia słowami psalmistów czy proroków, to wstawia się za pechowcami i przegranymi, za bezsilnymi i ofiarami. Jakże często upomina sędziów, aby ferowali sprawiedliwe wyroki, i jakże często przestrzega panujących przed korupcją i nadużyciami władzy! Któż jest jak nasz Bóg? jak głosi Psalm 113 14
który podnosi nędzarza z prochu i dźwiga z gnoju ubogiego (Ps 113,5 7). Nie, nasz Bóg nie jest sprzymierzeńcem bogatych i pięknych. Nasz Bóg stoi po stronie tych, którzy potrzebują w życiu silnego sojusznika. Między innymi dlatego właśnie kocham Boga. Ten i pozostałe fragmenty Biblii cytowane przez o. Notkera podawane są tutaj w przekładzie Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 2000 5 przyp. tłum. 15
3. Papież Benedykt XVI ambasador prawdy i miłości Papież Benedykt XVI celebrował Mszę świętą w starym rzymskim kościele św. Sabiny. Podczas tej Mszy śpiewała nasza schola schola opactwa Sant Anselmo, w którym żyję i pracuję. I gdy papież po Mszy opuszczał prezbiterium, spojrzał na mnie, skinął głową i uśmiechnął się. Być może był to wyraz radości, że nasz chór śpiewał z takim dostojeństwem. Ten wdzięczny uśmiech zapadł mi w pamięci. Kto znał Benedykta XVI wcześniej, ten wspominał go nieco inaczej. Wówczas był wnikliwym i niejednokrotnie ostro przemawiającym kardynałem Ratzingerem, nieustępliwym orędownikiem czystej wiary katolickiej. A teraz odbieramy tego samego człowieka jako ojcowskiego i przyjaznego papieża, który swoim uśmiechem poszukuje innych ludzi, i ich znajduje. Cóż za przemiana! Tę metamorfozę zauważyło wiele osób. Kochają go za to. Któż by pomyślał, że Benedykt XVI będzie cieszył się taką popularnością? Podczas wielkich audiencji papieskich na Placu św. Piotra kłębią się jeszcze większe tłumy niż wcześniej, a wśród nich jest wiele młodych osób. Papieżowi jednak nie zależy na tej spontanicznej serdeczności, dzięki której jego po- 16
przednik, Jan Paweł II, chciał objąć świat. Cóż zatem jest tak fascynującego w tym małym, wyglądającym na onieśmielonego człowieku? A może to wszystko to tylko masowa histeria, jak się niekiedy negatywnie twierdzi? Nic z tych rzeczy. Papież Benedykt XVI nie jest medialną gwiazdą, nie porywa za sobą ludzi, nie pozbawia ich rozumu. Przekonuje nas jednak, gdyż ucieleśnia ideał wiarygodniej niż ktokolwiek inny. Ideał, którego na próżno szukać w polityce i gospodarce, w sporcie czy show biznesie. Pierwsza w tym ideale jest prawda. Benedykt wybrał dla siebie hasło Współpracownik prawdy, i rzeczywiście nazywa rzeczy po imieniu. Wypowiada się tak samo jednoznacznie na temat łamania praw człowieka w Chinach i w krajach islamu, jak w kwestii szybko postępującej utraty wiary wśród Europejczyków. Drugim ideałem jest natomiast miłość. Papież Benedykt XVI wie, że prawda bez miłości czyni twardym. Dlatego w swojej ostatniej encyklice ukazał Boga, który nie jest księgowym naszych grzechów i policjantem, lecz Bogiem uśmierzającym naszą tęsknotę za bezpieczeństwem, przebaczeniem i ludzkością. Dokładnie na tym polega, według mnie, wielkie oddziaływanie Benedykta: wskazuje kierunek w czasach pozbawionych punktów odniesienia. Jego przesłanie nie pochodzi z naszego świata wojen i zamachowców-samobójców, korupcji i bezlitosnej konkurencji. Opat prymas Notker ma zapewne na myśli encyklikę Deus caritas est ( Bóg jest miłością ) z 2006 roku przyp. tłum. 17
Pochodzi ono od jednego Boga, który chce uczynić z ludzi wielką ludzką rodzinę. Nie można zatem nikogo posądzać o skłonność do histerii czy zarzucać komuś bycie człowiekiem starej daty tylko dlatego, że chce prawdziwie i osobiście przeżywać pielgrzymkę papieża czy audiencję u niego. Umiłowanie prawdy, szczerość i miłość bliźniego to idee, które nigdy się nie starzeją. Oczarowanie młodych ludzi tym papieżem jest na to najpiękniejszym dowodem.
4. Czy powinniśmy być z siebie dumni? Coś takiego mogło się wydarzyć tylko w Niemczech. Coś takiego jak historia, którą niedawno opowiedział mi mój niemiecki znajomy. Jego przyjaciel po dłuższym pobycie za granicą wylądował w czasie trwania mistrzostw świata w piłce nożnej na jednym z niemieckich lotnisk i był przerażony: na wszystkich taksówkach niemieckie flagi! Wszędzie czarne, czerwone i złote barwy! Oburzające! Temu człowiekowi nie mieściło się w głowie, aby wsiąść do jednej z takich oflagowanych taksówek. Dla niego, przedstawiciela pokolenia 68, flaga oznaczała niemiecki naród, a niemiecki naród to zło. Nie liczył się dla niego fakt, że właśnie teraz ten naród okazywał się wspaniałym gospodarzem i wraz z przedstawicielami innych krajów obchodził wielkie święto piłkarskie. Nie, wręcz odwrotnie: spoglądając na proporczyki, węszył dumę narodową, a Niemcy przecież już nigdy nie powinni być dumni! W każdym razie nie ze swojego narodu. Przyjaciel mojego znajomego czekał rozgniewany, aż podjedzie taksówka bez flagi. Cóż złego jest w dumie? Dumnym słyszę ciągle w Niemczech dumnym można być wyłącznie z włas- Mistrzostwa świata w piłce nożnej odbyły się w Niemczech w 2006 roku przyp. tłum. 19
nych dokonań. Jestem zdumiony. Jak to było wówczas, gdy wraz z włoskimi przyjaciółmi siedzieliśmy w Rzymie, a oni narzekali na własny rząd? W pewnym momencie dołączyłem swój głos do tych utyskiwań i... spotkało mnie kłopotliwe milczenie. Będąc cudzoziemcem, nie powinienem uderzać w te same tony, co oni. To urażało ich dumę. Wówczas zaczęli trzymać się razem. I mieli rację. Duma nie jest bowiem pychą. Duma to poczucie własnej godności. Kiedy jesteśmy dumni z tego, co czyni nas Włochami, Niemcami lub Szwedami, to oznacza jedynie, że kultura, język i styl życia naszego narodu stają się naszą własną sprawą. I naszym własnym zadaniem. Duma chroni nas przed lekceważącym podejściem i niedocenianiem tego, co nasze. Duma narodowa jest więc świadomością, że każdy naród ma wiele do stracenia. Język, tradycja, styl życia danego narodu to wartości niepowtarzalne, powinny więc być pod ciągłą ochroną. Pozwólmy zatem łopotać spokojnie naszym flagom w czasie mistrzostw świata w piłce nożnej. Moi włoscy przyjaciele wykazaliby się w tej sytuacji pełnym zrozumieniem. Jako chrześcijanin, cieszę się z tego, że my, Niemcy, najwyraźniej wzięliśmy sobie do serca to, co Mojżesz przykazał w imieniu Boga swojemu ludowi: każdy obcy jak napisano w Księdze Kapłańskiej, w rozdziale 19 ma mieszkać wśród was jak tutejszy, a wy macie go kochać jak siebie samych (por. Kpł 19,34). 20
5. Przecież często jeszcze można coś uratować Czy wiemy, jak należy się ze sobą godzić? Mam na myśli jako zakochani. Jako ludzie, którzy nie mogą wyobrazić sobie niczego piękniejszego od wspólnego bycia razem. Gdy patrzę, jak wiele par wcześniej lub później rozstaje się, wówczas myślę: bez wątpienia zapomnieliśmy, jak to jest godzić się ze sobą. Pewnie pomyślicie, że jako mnich nie mam pojęcia, o czym mówię. Zapewniam was jednak, że mam. Przynajmniej od kiedy poznałem młodą rzymską parę, która pewnej nocy zaparkowała swój samochód przed wielką bramą opactwa Sant Anselmo. Zaraz pojedziemy dalej powiedział młody mężczyzna. Zauważyłem, że obydwoje byli bardzo zakochani. Zaczęliśmy rozmawiać. Czy można tutaj wziąć ślub? zapytała nagle kobieta. Oczywiście powiedziałem ale nie o tej godzinie. I dałem jej nasz numer telefonu. Po pewnym czasie pojawili się, aby porozmawiać o ślubie. Jednak przez następne pół roku nie miałem 21
od nich żadnego znaku życia. I oto nagle pojawili się u mnie ponownie, tym razem okropnie skłóceni. Spędziliśmy razem cztery godziny. Pomyślałem, że tutaj już nie ma co ratować. Zbyt się od siebie różnią. On był gruboskórny, musiał zupełnie sam walczyć o wszystko, osiągnął sukces i teraz chciał delektować się swoim szczęściem życiowym. Ona natomiast była jego całkowitym przeciwieństwem. Wszystko kręciło się wokół rodziny. Każda podejmowana przez nią decyzja musiała być najpierw omówiona w rodzinnym kręgu. W typowo rzymski sposób. Dla niego jednak jej pokora była nie do zniesienia. Rozsądek podpowiadał mi: musisz im poradzić, aby się rozstali. Zrobiłbym to jednak niezbyt chętnie. Nie tylko dlatego, że polubiłem tę parę. Także dlatego, że uważałem miłość za najważniejszą w życiu, za największy dar Ducha Świętego dla ludzi. Miłość cierpliwa jest. Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma (1 Kor 13,4.7) jak napisał apostoł Paweł. Też tak myślę. I dlatego postanowiłem jeszcze raz spróbować. Poprosiłem młodą kobietę na stronę i powiedziałem: Jeżeli naprawdę kochasz swego przyjaciela, musisz teraz, dla niego, podjąć decyzję sama, licząc się ze wszystkimi konsekwencjami. Nikt nie może wywierać wpływu na twoje zdanie, także twoja rodzina. Skinęła głową. Nie miałem jednak wielkich nadziei na pozytywny obrót tej sprawy. Pięć miesięcy później udzieliłem obojgu ślubu w kościele opactwa Sant Anselmo. Po naszej rozmo- 22
wie przeszli kurs małżeński i stali się jakby jacyś inni ona energiczniejsza, a on bardziej uprzejmy niż wcześniej. Na uroczystości weselnej na plaży w Ostii byłem niemalże tak samo szczęśliwy jak oni. Pogodzili się. Zrozumieli, że miłość oznacza bliskość, a bliskość oznacza spory. Te tarcia mogą być bolesne, ale wytwarzają również ciepło. Ciepło, dzięki któremu można przeżyć całe życie. W każdym bądź razie spotykam ich od tamtego czasu w kościele Sant Anselmo przynajmniej dwa razy w roku na Pasterce oraz w Wielkanoc. Spróbujcie się ze sobą pogodzić. To się opłaca.