Environmental aspects of quality

Environmental aspects of quality 77

Środowiskowe aspekty jakości 78

Artur WOLAK, Renata SALERNO-KOCHAN, Paweł TUREK 3. JAKOŚĆ POWIETRZA W KRAKOWIE W LATACH 2010-2015 W ASPEKCIE DOPUSZCZALNYCH POZIOMÓW ZANIECZYSZCZEŃ 1. Wstęp Zanieczyszczenia powietrza w sposób istotny wpływają na zdrowie człowieka, powodując dużą ilość chorób układu oddechowego i krwionośnego [1, 7]. Największy wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzi obserwuje się w rejonach mocno zurbanizowanych, takich jak Kraków. Wskazuje się, że na obszarach gdzie zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym jest najbardziej nasilone, występują choroby układu oddechowego, choroby nowotworowe i nienowotworowe płuc, choroby układu krążenia, alergie [5, 6]. Corocznie w Polsce jest dokonywana ocena jakości powietrza pod kątem jego zanieczyszczenia 12 substancjami: dwutlenkiem azotu, tlenkiem węgla, benzenem i ozonem, pyłem zawieszonym PM10 i PM2,5 oraz zanieczyszczeniami oznaczanymi w pyle PM10: ołowiem, arsenem, kadmem, niklem i benzo(a)pirenem. Jakość powietrza oceniana jest również za granicami naszego Państwa (dla przykładu we Włoszech ocenę jakości powietrza w latach 1999-2008 przeprowadzili Cattoni i in. [3]). Badania jakości powietrza w Krakowie są prowadzone od wielu lat (na stronie WIOŚ znajdują się poziomy zanieczyszczeń dla wybranych substancji i okresów od roku 2006), jednakże dopiero od kilku lat, dzięki wprowadzeniu nowoczesnego systemu monitorowania zanieczyszczeń pyłowo-gazowych w wybranych punktach pomiarowych miasta informacje o stanie zanieczyszczenia powietrza są udostępniane opinii publicznej i są przedmiotem analiz różnych podmiotów. Celem niniejszego opracowania jest ocena zmian jakości powietrza w Krakowie w latach 2010-2015 na przykładzie trzech lokalizacji, tj. Al. Krasińskiego (AK), Nowa Huta (ul. Bulwarowa (NH)), Kurdwanów (ul. Bujaka (KK)) w kontekście wielkości oraz częstości przekraczania dopuszczalnych poziomów stężenia wybranych substancji zanieczyszczających, tj. NO 2 ; CO; PM10; PM2,5; SO 2, O 3, C 6 H 6. Właścicielem stacji jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. 2. Źródła zanieczyszczeń powietrza Analiza dotychczasowo przeprowadzonych ocen jakości powietrza za lata 2003-2013 wskazuje na fakt, że stan jakości w Polsce uległ zdecydowanej poprawie. Mimo to standardy jakości powietrza nadal nie są dotrzymywane [10]. Wyniki rocznych ocen, przeprowadzanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska, jednoznacznie wskazują, że za nieodpowiedni stan jakości powietrza w Polsce odpowiada w pierwszej kolejności zjawisko tzw. niskiej emisji, pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego oraz transportu. Environmental aspects of quality 83

Według raportu opracowanego przez Departament Ochrony Powietrza, udział źródeł odpowiedzialnych za przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 w skali kraju, przedstawia się następująco: 88,21% - indywidualne ogrzewanie budynków, 4,09% - ruch pojazdów, 2,9% - emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych z powierzchni odkrytych dróg i ulic, 1,68% - intensywny ruch pojazdów w centrach miast, 1,84% - przemysł, 1,17% - napływ transgraniczny, 0,02% - źródła nieantropogeniczne. Za przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 (wartość średnioroczna 25 µg/m 3 ) w skali kraju odpowiada w 86,5% indywidulane ogrzewanie budynków, w 8,1% ruch pojazdów w pobliżu stacji pomiarowej, oraz po 2,7% intensywny ruch pojazdów w centrum miasta i zakłady przemysłowe, ciepłownie [10]. Zmienną wpływającą na stan jakości powietrza są również niekorzystne warunki meteorologiczne (stany bezwietrzne, niska temperatura, mgła). Ma to znaczenie szczególnie w przypadku niskich źródeł emisji np. palenisk domowych, lokalnych kotłowni i komunikacji samochodowej. W przypadku Krakowa, istotny wpływ na poziom zanieczyszczenia powietrza mają dodatkowo warunki topograficzne, tj. usytuowanie źródeł emisji w dolinach górskich, utrudniające rozpraszanie zanieczyszczeń. Również lokalizacja miasta w dolinie rzeki Wisły, sprzyja powstawaniu warunków inwersji pogodowej, a co za tym idzie, tworzeniu się zjawiska zwanego smogiem [6]. Krajowy Program Ochrony Powietrza zawiera analizę środków dotychczas podejmowanych w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń oraz barier we wdrażaniu programów ochrony powietrza, jak i katalog najbardziej efektywnych, optymalnych kosztowo działań prawnych, technicznych, a także organizacyjnych, w skali całego kraju, które pozwolą na podjęcie stosownych kroków na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz lokalnym, co w efekcie mogłoby się przyczynić do poprawy sytuacji w tym zakresie. 3. Analiza stanu jakości powietrza w Krakowie Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej 2011/850/UE ustanawiającą zasady wprowadzania dyrektyw dotyczących jakości powietrza (2004/107/WE i 2008/50/WE) przekroczenie normy jakości powietrza występuje wtedy, gdy wartość odpowiedniej statystyki (np. średniej rocznej), po zaokrągleniu do liczby miejsc znaczących z jaką podana jest norma przekracza wartość normowaną [4]. Dopuszczalne poziomy poszczególnych substancji w powietrzu wraz z dopuszczaną częstością przekroczenia przedstawiono w tabeli 1. Środowiskowe aspekty jakości 84

Tab. 1. Kryteria obowiązujące w ocenie jakości powietrza Substancja zanieczyszczająca Dopuszczalny poziom w powietrzu [µg/m 3 ] Okres uśredniania stężeń Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu 24h rok kalendarzowy SO 2 125 (350 1 ) - 3 razy NO 2 200 1) 40 18 CO 10 000 2) - n/d benzen (C 6 H 6 ) - 5 n/d ozon 120 2) - 25 razy PM10 50 40 35 razy PM2,5-25/20 3) n/d 1) dopuszczalne stężenie 1-godzinne 2) dopuszczalne stężenie 8-godzinne 3) poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego w roku 2020 n/d nie dotyczy Źródło: opracowanie własne na podstawie [12]. Jakość powietrza może być monitorowana różnymi metodami. Obszerny przegląd tych metod prezentuje m.in. Marć i in. [8]. W swoim opracowaniu dokonali oni nie tylko przeglądu aktualnych metod analitycznych pomiaru jakości powietrza, ale pokazali także trendy w ich rozwoju, jak również zestawili informacje na temat urządzeń satelitarnych wykorzystywanych do zdalnego monitoringu jakości powietrza atmosferycznego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, w oparciu o dane którego prowadzono analizę, koncentruje się na takich metodach jak: chemiluminoscencja (NO 2 ), spektroskopia w podczerwieni(co), chromatografia/fotojonizacja PID (C 6 H 6 ), optyczna/grawimetryczna (PM10, PM2,5), fluorescencja (SO 2 ), fotometria UV (O 3 ). W zależności od rodzaju zanieczyszczeń pomiary wykonywane są automatycznie (NO 2 ; CO; PM10; PM2,5;SO 2, O 3 ) lub manualnie (C 6 H 6 ) [13]. Na rysunkach 1-4 przedstawiono dane dotyczące przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu drobnego PM10 i PM2,5. Zgodnie z przeprowadzoną analizą danych (rys. 1), w latach 2010-2015 przekroczenia rocznych poziomów dopuszczalnych pyłu drobnego PM10 występowały na wszystkich trzech stacjach. Można jednak zauważyć, że w ostatnich latach występuje trend poprawy jakości powietrza w Krakowie. Szczególnie jest on widoczny w zestawieniu danych średniego miesięcznego stężenia pyłu PM10 (rys. 2). Co więcej, można zauważyć wpływ pory roku na wysokość stężenia PM10. Wyraźne maksima emisyjne występują w okresie zimowym (od października do marca), tj. zwiększonego zapotrzebowania na energię cieplną, co daje podstawę do stwierdzenia, że dominującym źródłem emisji pyłu drobnego jest sektor bytowo-komunalny. Obserwacje te wydają się być zgodne z wynikami analiz Bodnara i in. [2], którzy wykorzystując BC index do porównania jakości powietrza we Włoszech, Niemczech i Polsce, wykazali wysokie wartości tego wskaźnika w okresach późnej jesieni, zimy oraz wczesnej wiosny. Co więcej wyniki tej analizy mogą być podstawą wyjaśnienia dylematów na temat źródeł zanieczyszczeń powietrza w Krakowie, które były i są przedmiotem licznych dyskusji i opracowań naukowych [9]. 24h Environmental aspects of quality 85

140 Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 [µg/m 3 ] 120 100 80 60 40 20 0 PM10(NH) PM10(KK) PM10(AK) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok Rys. 1. Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 (µg/m3) (średnie roczne oraz 95% przedział ufności) * linia na wykresie oznacza dopuszczalny poziom zanieczyszczenia PM10 zgodnie z tabelą 1. W ciągu ostatnich 6 lat z powodu wielkości i struktury emisji zanieczyszczeń oraz niekorzystnych warunków meteorologicznych, odnotowano w Krakowie następującą liczbę dni ze stężeniami pyłu PM10 przekraczającymi próg alarmowy (300 µg/m 3 ): stacja AK - 5 dni (27.01.2010 (398 µg/m 3 ), 05.01.2011 (303 µg/m 3 ), 06.01.2011 (356 µg/m 3 ), 08.12.2012 (352 µg/m 3 ), 09.12.2012 (402 µg/m 3 )), 160 140 120 100 80 60 40 20 PM10(NH) PM10(AK) PM10(KK) 0 01/2010 05/2010 09/2010 01/2011 05/2011 09/2011 01/2012 05/2012 09/2012 01/2013 05/2013 09/2013 01/2014 05/2014 09/2014 01/2015 05/2015 09/2015 01/2016 Stężenie pyłu zawieszonego PM10 [µg/m 3 ] Data Rys. 2. Średnie miesięczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 (µg/m3) Środowiskowe aspekty jakości 86

stacja KK - 5 dni (05.12.2010 (359 µg/m 3 ), 17.12.2010 (369 µg/m 3 ), 18.12.2010 (339 µg/m 3 ), 06.01.2011 (313 µg/m 3 ), 09.12.2012 (335 µg/m 3 )), stacja NH - 2 dni ((27.01.2010 (337 µg/m 3 ), 12.02.2012 (309 µg/m 3 )). Na rysunku 3 zestawiono liczbę dni z przekroczoną dobową normą pyłu zawieszonego PM10 (50 µg/m 3 ) w analizowanych latach. Stężenia przekraczały wartość dopuszczalną wczasie ponad 35 dni w każdym roku oraz na każdej stacji. Najwyższą liczbę przekroczeń odnotowano na stacji przy Alejach Krasińskiego w latach: 2010 (222 razy), 2011 i 2015 (200 razy). Najmniejszą liczbę przekroczeń średniodobowej normy pyłu PM10 zarejestrowano w roku 2010 (70 razy) na stacji przy ul. Bujaka. Rys. 3. Częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu 24-godzinnego stężenia pyłu zawieszonego * linia na wykresie oznacza dopuszczalną częstość przekroczeń zanieczyszczenia PM10 zgodnie z tabelą 1. Równolegle z pomiarami pyłu PM10 prowadzono w Krakowie pomiary pyłu zawieszonego PM2.5. Średnie roczne stężenie pyłu PM2.5 przekroczyło wartość dopuszczalną i poziom docelowy (25 µg/m 3 ) we wszystkich analizowanych latach. Szczegóły zestawiono na rysunku 4. Jeżeli chodzi o zanieczyszczenie powietrza pyłem PM2,5, najwyższe hot-spoty odnotowano w następujących dniach: stacja Nowa Huta 27.01.10 (245 µg/m 3 ), 17.12.10 i 18.12.10 (odpowiednio 209, 202 µg/m 3 ), 20.12.11 (214 µg/m 3 ), od 11.02.12 do 13.02.12 (odpowiednio 226, 243, 198 µg/m 3 ) oraz 09.12.12 (221 µg/m 3 ), stacja Kraków-Kurdwanów 05.12.10 (296 µg/m 3 ), 16.12.10 i 18.12.10 (odpowiednio 183 i 217 µg/m 3 ), 05.01.11 i 06.01.11 (odpowiednio 206 i 241 µg/m 3 ), 20.12.11 (196 µg/m 3 ), 12.02.12 (213 µg/m 3 ) oraz 09.12.12 (260 µg/m 3 ), stacja Al. Krasińskiego 27.01.10 (356 µg/m 3 ), 05.12.10 (252 µg/m 3 ), 17.12.10 i 18.12.10 (odpowiednio 258 i 282 µg/m 3 ), 05.01.11 i 06.01.11 (odpowiednio 269 i 317 µg/m 3 ), 08.12.12 i 09.12.12 (odpowiednio 267 i 314 µg/m 3 ). Environmental aspects of quality 87

120 Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM2.5 [µg/m 3 ] 100 80 60 40 20 0 PM2.5(AK) PM2.5(KK) PM2.5(NH) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok Rys. 4. Stężenie pyłu zawieszonego PM2.5 (µg/m3) (średnie roczne oraz 95% przedział ufności) * linia na wykresie oznacza dopuszczalny poziom zanieczyszczenia PM2.5 zgodnie z tabelą 1 Stężenie dwutlenku siarki zmierzone na stanowisku zlokalizowanym przy ulicy Bujaka oraz stężenie tlenku siarki zmierzone przy ulicy Bulwarowej, wykazały, że zarówno stężenia 1-godzinne jak i 24-godzinne, obowiązujące ze względu na kryterium ochrony zdrowia ludzkiego, mieściły się w granicach poziomów dopuszczalnych. Zgodnie z wynikami przeprowadzonej oceny jakości powietrza za lata 2010-2015 w zakresie SO 2 oraz SO średnie miesięczne (miesiące zimowe 10-03) stężenie tych tlenków ulega zmniejszeniu z roku na rok (za wyjątkiem 2012) (rys. 5). 30 28 Średnie miesięczne stężenie SO oraz SO 2 [µg/m 3 ] 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 12/2009 03/2010 06/2010 09/2010 12/2010 03/2011 06/2011 09/2011 12/2011 03/2012 06/2012 09/2012 12/2012 03/2013 06/2013 09/2013 12/2013 03/2014 06/2014 09/2014 12/2014 03/2015 06/2015 09/2015 12/2015 SO 2 (NH) SO(KK) Data Rys. 5. Średnie miesięczne stężenie SO 2 oraz SO (µg/m 3 ) (średnie miesięczne oraz 95% przedział ufności) * pomiary SO 2 prowadzone były tylko na stacji NH, natomiast SO na stacji KK Środowiskowe aspekty jakości 88

22 7.5 20 7.0 Średnie roczne stężenie SO oraz SO 2 [µg/m 3 ] 18 16 14 12 10 SO 2(NH) SO(KK) Średnie roczne stężenie SO oraz SO 2 [µg/m 3 ] 6.5 6.0 5.5 5.0 4.5 4.0 3.5 SO 2(NH) SO(KK) 8 3.0 6 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok (miesiące od października do marca) 2.5 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok (miesiące od kwietnia do września) Rys. 6. Średnie roczne (okres zimowy oraz letni) stężenie SO 2 oraz SO (µg/m 3 ) (średnie miesięczne oraz 95% przedział ufności) * pomiary SO 2 prowadzone były tylko na stacji NH, natomiast SO na stacji KK Stężenia ditlenku azotu zmierzone w trzech krakowskich stacjach, wykazały, że w żadnym punkcie pomiarowym nie wystąpiły ponadnormatywne 1-godzinne stężenia ditlenku azotu z częstością wyższą niż dopuszczalna (200 µg/m 3 ). Średnie roczne stężenie ditlenku azotu przekroczyło poziom dopuszczalny (40 µg/m 3 ) w każdym roku (z analizowanego okresu) w stacji zlokalizowanej przy al. Krasińskiego. W pozostałych stanowiskach nie zostały przekroczone wartości kryterialne ustanowione dla NO 2 ze względu na ochronę zdrowia ludzi (rys 7). 100 90 Średnie roczne stężenie NO 2 [µg/m 3 ] 80 70 60 50 40 30 NO 2 (NH) NO 2 (KK) NO 2 (AK) 20 10 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok Rys. 7. Średnie roczne stężenia ditlenku azotu (µg/m 3 ) (średnie roczne wraz z odchyleniami standardowymi) * linia na wykresie oznacza dopuszczalny poziom zanieczyszczenia NO 2 zgodnie z tabelą 1 Environmental aspects of quality 89

Pomiary stężenia B(a)P w Krakowie od roku 2010 (stacja NH) oraz od roku 2014 (stacja KK i AK) nie wykazały występowania przekroczeń wartości normatywnych stężeń tego zanieczyszczenia (rys 8). 4.4 4.2 4.0 Średnie roczne stężenie C 6 H 6 [µg/m 3 ] 3.8 3.6 3.4 3.2 3.0 2.8 2.6 2.4 2.2 C 6 H 6 (NH) C 6 H 6 (KK) C 6 H 6 (AK) 2.0 1.8 1.6 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rok Rys. 8. Średnie roczne stężenie C 6 H 6 (µg/m 3 ) (średnie roczne oraz 95% przedział ufności) * pomiary C 6 H 6 na stacjach KK oraz AK prowadzone były dopiero od 2014 roku. Za przekroczenie poziomu docelowego B(a)P (wartość średnioroczna 1 ng/m 3 ), w skali kraju odpowiada w 98% indywidulane ogrzewanie budynków oraz po 1% intensywny ruch pojazdów w centrach miast oraz zakłady przemysłowe, ciepłownie [10]. Występowanie przekroczeń poziomu docelowego wiąże się z istotnym wzrostem stężeń B(a)P w okresie zimowym [11]. Przekroczenie poziomów docelowych benzo(a)pirenu występują we wszystkich trzech stacjach, jednakże z roku na rok widoczny jest spadek średniorocznych stężeń C 6 H 6. W 2015 roku poziom dopuszczalny tlenku węgla, określany jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczonych ze średnich jednogodzinnych i wynoszący 10 000 (µg/m 3 ), nie został przekroczony na żadnym z dwóch stanowisk (rys. 9). Największym problemem Krakowa w kwestii jakości powietrza jest skala przekroczeń wartości normatywnych, która na tle pozostałych miast krajów Unii Europejskiej plasuje Miasto Królów w ścisłej czołówce miast najbardziej zanieczyszczonych pyłem zawieszonym i benzo(a)pirenem. Warto dodać, że istnieje istotny wpływ zanieczyszczenia powietrza na przejrzystość/widoczność powietrza, na co zwrócili uwagę w swoim opracowaniu Majewski i inni. Wykazali oni korelację odwrotnie proporcjonalną pomiędzy przejrzystością powietrza a temperaturą powietrza (wraz ze spadkiem temperatury powietrza, rośnie jego zanieczyszczenie) [7]. Z tego też względu autorzy niniejszego opracowania uważają za zasadne, zebranie w kolejnej pracy podstawowych charakterystyk warunków meteorologicznych w latach 2010 2015 oraz powiązanie ich z zaprezentowaną analizą. Środowiskowe aspekty jakości 90

2800 2600 Średnie miesięczne stężenie CO (8h)[µg/m 3 ] 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 CO(8h)(AK) CO(8h)(NH) 400 200 01/2015 03/2015 05/2015 07/2015 09/2015 11/2015 02/2015 04/2015 06/2015 08/2015 10/2015 12/2015 Data Rys. 2. Średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących stężenia tlenku węgla, (µg/m 3 ) (średnie miesięczne wraz z odchyleniami standardowymi) * pomiary CO(8h) na stacji KK nie są prowadzone w ogóle. 4. Podsumowanie Podsumowując wyniki przeprowadzonej analizy jakości powietrza w Krakowie za lata 2010-2015, można jednoznacznie stwierdzić, że stan jakości powietrza ulega poprawie. W sezonie letnim pozostają w normach stężenia ozonu troposferycznego, a w zimowym benzo(a)pirenu. Niemniej jednak w sezonie zimowym, w analizowanych latach, rejestrowane były alarmowe poziomy pyłu zawieszonego PM10, szczególnie groźne dla wrażliwych grup ludności: dzieci, kobiet w ciąży, osób starszych oraz chorych ze schorzeniami układu oddechowego i alergików. Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonej analizy wydaje się, że kluczowym zadaniem w zakresie dalszej poprawy jakości powietrza w Krakowie winno być podjęcie spójnych działań o charakterze strategicznym, legislacyjnym, finansowym i informacyjnym na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Z pewnością pomocną w tym działaniu okaże się uchwała antysmogowa podpisana przez prezydenta miasta Krakowa w 2015 roku, o zakazie palenia węglem. Zakaz będzie obowiązywał od września 2019 roku. Do tego czasu mieszkańcy Krakowa mają czas na wymianę pieców węglowych na nowe ekologiczne ogrzewanie. Rozważając sposoby uzyskania poprawy czystości powietrza warto także zwrócić uwagę na propozycję Biskupiskiego i Generowicza, którzy proponują trzy technologie aut ograniczających poziom zanieczyszczeń. Ich zdaniem, według kolejności nieszkodliwości byłby to: pojazdy o silnikach na uszlachetnione bio-gazy, auta elektryczne zasilane ogniwami paliwowymi, przy założeniu lokalnego pozyskania wodoru i tlenu, Environmental aspects of quality 91

auta elektryczne ładowane z lokalnych źródeł energii (słoneczne, wiatrowe, biogazownia). Bez szerokiego udziału mieszkańców w programie i zrozumienia zdrowotnych konsekwencji własnych działań skuteczność i efektywność programu będzie ograniczona. Źródło finansowania: Publikacja została sfinansowana ze środków przyznanych Wydziałowi Towaroznawstwa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, w ramach dotacji na utrzymanie potencjału badawczego 4. Literatura [1] Balcerzak B. and Magiera A., Informing about the environmental health risk related to air pollution in the city of Cracow by selected daily newspapers between 2009 2013 Environ. Med., t. 18, nr 2, s. 48 57, 2015. [2] Bodnar O., Cameletti M., Fassò A. i Schmid W., Comparing air quality in Italy, Germany and Poland using BC indexes Atmos. Environ., t. 42, nr 36, s. 8412 8421, 2008. [3] Cattani G., Di Bucchianico A. D., Dina D., Inglessis M., Notaro C., Settimo G., Viviano G., Marconi A., Evaluation of the temporal variation of air quality in Rome, Italy from 1999 to 2008 Environ. Issues Heal. Concern, t. 46, nr 1, s. 242 253, 2010. [4] DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI z dnia 12 grudnia 2011 r. ustanawiająca zasady stosowania dyrektyw 2004/107/WE i 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do systemu wzajemnej wymiany informacji oraz sprawozdań dotyczących jakości otaczającego p, 2011. [5] Gulia S., Nagendra S. i Khare M., Comparative Evaluation of Air Quality Dispersion Models for PM2.5 at Air Quality Control Regions in Indian and UK Cities Mapan, t. 30, nr 4, s. 249 260, 2015. [6] Jędrychowski W., Majewska R., Mróz E. i inni, Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2011 roku Kraków, 2012. [7] Majewski G., Czechowsk P. O., Badyda A., Brandyk A., Effect of air pollution on visibility in urban conditions. Warsaw case study, Environ. Prot. Eng., t. 40, nr 2, 2014. [8] Marc M., Tobiszewski M., Zabiegała B., De la Guardia M. i Namieśnik J., Current air quality analytics and monitoring: A review Anal. Chim. Acta, t. 853, nr 1, s. 116 126, 2015. [9] Mazur M., Dziugieł M., Problemy zanieczyszczenia powietrza Krakow, Aura, t. 4, s. 7 10, 2012. [10] Ministerstwo Środowiska - Departament Ochrony Powietrza - Krajowy Program Ochrony Powietrza w Polsce, Warszawa, 09.03.2015. [11] Pająk B., Czarnecka L., Dębska B. i Machalska A., Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku 2015. [12] Rada Unii Europejskiej i Parmalemt Europejski, Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady Europy 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy Dz. Urzędowy UE, t. L 152, s. 1 44, 2008. [13] WIOŚ, Stacje pomiarowe [Online: http://monitoring.krakow.pios.gov.pl. [Dostęp: 15-Mar-2016]. Środowiskowe aspekty jakości 92

Streszczenie Artykuł prezentuje ocenę zmian jakości powietrza w Krakowie w latach 2010-2015 na przykładzie trzech lokalizacji, tj. Al. Krasińskiego, Nowa Huta (ul. Bulwarowa), Kurdwanów (ul. Bujaka) w kontekście wielkości oraz częstości przekraczania dopuszczalnych poziomów stężenia wybranych substancji zanieczyszczających, tj. NO 2 ; CO; PM10; PM2,5; SO2, O3, C6H6. W opracowaniu zestawiono wykresy z których można wnioskować o poprawie jakości powietrza, niemniej jednak w sezonie zimowym, w analizowanych latach zaznaczono występowanie alarmowych poziomów pyłu zawieszonego PM10, szczególnie groźnych dla wrażliwych grup ludności. KRACOW AIR QUALITY IN 2010-2015 AND THE PERMISSIBLE LEVELS OF POLLUTION Summary The article presents the assessment of changes in Krakow air quality between 2010 and 2015 on the example of three major locations, i.e. Al. Krasińskiego, Nowa Huta (ul. Bulwarowa), Kurdwanów (ul. Bujaka). The levels of pollution as well as the frequency of exceeding the permissible concentration of the following pollutants have been compared: NO 2 ; CO; PM10; PM2,5; SO2, O3, C 6 H 6. The graphs presented in the study show that the air quality in Krakow is improving; however, in the winter seasons of the analyzed period, emergency levels of PM10 have been observed, which might be especially dangerous to more vulnerable population groups. Dr inż. Artur Wolak Dr hab. inż. Renata Salerno-Kochan, prof. UEK Dr inż. Paweł Turek Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Wydział Towaroznawstwa, Katedra Towaroznawstwa Przemysłowego wolaka@uek.krakow.pl Environmental aspects of quality 93