Dobra praktyka Wioska tematyczna Kraina Dinozaurów jako inicjatywa oddolna Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Bałtów

Projekt pn. Edukacja dla inicjatywy lokalnej w Gminie Lubomierz jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX, działanie 9.5 Dobra praktyka Wioska tematyczna Kraina Dinozaurów jako inicjatywa oddolna Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Bałtów Moduł I: Obszary interwencji inicjatywy lokalnej Gmina Lubomierz 59-623 Lubomierz Plac Wolności 1 tel. 75 78 33 166 fax 75 78 33 167 www.lubomierz.pl e-mail: ugim@lubomierz.pl

ROZWÓJ GMINY BAŁTÓW W OPARCIU O INICATYWĘ ODDOLNĄ MIESZKAŃCÓW oraz w oparciu o partnerstwo lokalne i idee ekonomii społecznej

Gmina Bałtów W 2001 roku mieli zarośniętą rzekę, biedę, bezrobocie. Dziś bezrobocie jest minimalne, rzeką płyną tratwy z turystami, a o Parku Jurajskim słyszała cała Polska. Co roku przyjeżdża tu ponad 200 tysięcy turystów. Zapaleńcom z Bałtowa udało się umiejętnie połączyć działania z ekonomicznymi. społeczne Charakter gmina wiejska Powierzchnia 105 km 2 Ludność 3 942 osoby Powiat ostrowiecki Woj. świętokrzyskie

Obraz gminy Bałtów z tamtych lat: BAŁTÓW SPŁYW TRATWAMI Przemiany społeczno gospodarcze lat 90 tych spowodowały zmniejszenie zatrudnienia w dużych zakładach przemysłowych pobliskiego Ostrowca Św. Ta sytuacja szczególnie pogłębiła kryzys społeczny w okolicznych gminach.

Obraz gminy Bałtów z tamtych lat: stopień zwodociągowania terenu - 19 % bez szans na dalszy postęp; brak kanalizacji; brak systemu gospodarowania odpadami; brak nadajników sieci komórkowej; jeden komputer w Urzędzie Gminy Duże bezrobocie, sięgające 30 % i związane z nim patologie społeczne były iskrą do bałtowskich przemian.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt Stowarzyszenie powstało z inicjatywy mieszkańców gminy w sierpniu 2001r. Powodem powołania stowarzyszenia był ogólny sprzeciw mieszkańców gminy Bałtów wobec sytuacji społeczno gospodarczej gminy i nieudolności lokalnej władzy.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt MISJA PRZEDSIĘWZIĘCIA Rozwój gminy zagrożonej bezrobociem oraz stworzenie mieszkańcom szansy na lepsze życie. Założyciele stowarzyszenia chcieli mieć pracę i żyć godnie w Bałtowie

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt Stowarzyszenie Bałt w wyborach samorządowych wystawiło swój komitet wyborczy i osiągnęło sukces. w 2002 roku Następne lata to praca społeczno edukacyjna na rzecz mieszkańców oraz rozwój produktu turystycznego.

BAŁTÓW SPŁYW TRATWAMI

W czerwcu 2003 r. ruszyły spływy tratw (kwiecień październik) Trzeba było: Uzyskać wiele zezwoleń Oczyścić ze śmieci rzekę i jej brzegi Znaleźć flisaków z patentem starszego marynarza

BAŁTÓW TROPY DINOZAURÓW

Pojawił się pomysł na BAŁTOWSKI PARK JURAJSKI

Powstanie Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów oraz dwie pierwsze inicjatywy uruchomiły w Bałtowie rozwój podmiotów ekonomii społecznej

Dalszy rozwój produktu turystycznego w oparciu o odkrycia paleontologiczne był możliwy dzięki inwestycjom Stowarzyszenia Delta. BAŁTÓW TROPY DINOZAURÓW

Cele STOWARZYSZENIA DELTA Stowarzyszenie DELTA miało się zająć przede wszystkim działalnością gospodarczą i tworzeniem miejsc pracy Z uwagi na ciężką sytuację społeczno ekonomiczną i problemy związane z pozyskiwaniem środków finansowych Stowarzyszenie rozpoczęło własną działalność, by pozyskać fundusze na realizację celów statutowych.

W ramach nowych zadań podjęto decyzję o rozpoczęciu inwestycji pod nazwą Bałtowski Park Jurajski W ciągu kilku miesięcy na obszarze 3,5 ha zdewastowanego terenu po tartaku, powstał obiekt gotowy do przyjęcia turystów. Obecnie na terenie parku znajduje się ponad 50 modeli dinozaurów w skali 1:1.

Ścieżka edukacyjna w Parku Jurajskim prowadzi przez kolejne epoki Zadbano również o dzieci Plac zabaw w Parku Jurajskim

Prace związane z wykonaniem modeli konsultowane są z naukowcami PIG w Warszawie. Bałtowski Park Jurajski i Muzeum Jurajskie znajduje się pod patronatem Państwowego Instytutu Geologicznego

W Muzeum Jurajskim znajduje się duża kolekcja skamieniałości pochodzących m.in. z samodzielnych wypraw do Maroka. Bałtowski Park Jurajski zmienił turystyczne oblicze gminy, dał także impuls do tworzenia kompleksowej infrastruktury turystycznej obejmującej: wyznaczenie i oznakowanie ścieżek pieszych; wyznaczenie i oznakowanie tras rowerowych; oznakowanie atrakcji turystycznych w Bałtowie tj.: wąwozów, jaskiń, wychodni skał wapiennych i wywierzysk.

Skala ruchu turystycznego w latach 2004-2008 Tysiące 150 Liczba turystów 100 50 0 2004 r. 2005 r. 2006 r. Serie1 31 149 108 603 111 961 Lata rok 2007 247 000 os. rok 2008 360 000 os. Dot. tylko turystów odwiedzających Bałtowski Park Jurajski

W tym czasie zrealizowano kilkanaście projektów edukacyjnych, szkoleniowych oraz inwestycyjnych. Wybrane projekty realizowane od 2003 2007 to: BAŁTÓW SPŁYW TRATWAMI

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ NA TERENACH WIEJSKICH Działanie 4.2 i 4.3 Okres realizacji : 04.2003 05.2004 Kwota dotacji: 300 tys. PLN Źródło finansowania: SAPARD Cel projektu: stworzenie infrastruktury turystycznej i sportowej na terenie Okręglicy remont Klubu Bałtek siedziby Stowarzyszenia Bałt utworzenie miejsc pracy na terenie Bałtowskiego Parku Jurajskiego CENTRUM INFORMACJI I SZKOLEŃ ROLNICZYCH AGRO-BAŁT Okres realizacji: 09.2004 05.2005 Kwota dotacji: 61 tys. PLN Źródło finansowania: Fundacja Fundusz Współpracy Cel projektu: Podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności wykorzystania informacji przez rolników z terenu gminy, umożliwiające pełne wykorzystanie środków pomocowych i możliwości jakie daje przystąpienie Polski do UE.

Pilotażowy Program LEADER+ Lokalna Grupa Działania Krzemienny Krąg Okres realizacji projektu: październik 2005 marzec 2006 Kwota dotacji: 109 000,00 PLN Cele projektu: wsparcie przygotowania strategii rozwoju obszarów wiejskich; wsparcie procesu tworzenia LGD; promocja obszarów wiejskich; mobilizacja ludności do wzięcia aktywnego udziału obszarów wiejskich; w procesie rozwoju wsparcie działalności LGD na rzecz realizacji strategii rozwoju obszarów wiejskich; upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach aktywizujących ludność na obszarach wiejskich.

Centrum Wspierania Turystyki Wiejskiej Gospodarka Społeczna na Bursztynowym Szlaku Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL Okres realizacji projektu: grudzień 2005 wrzesień 2006 Kwota dotacji: 211 000,00 PLN Źródło finansowania: Program Phare 2006 współfinansowany ze środków UE i Budżetu Państwa Cel projektu: Integracja lokalnej społeczności wokół działań mających na celu rozwój przedsiębiorczości wiejskiej i różnicowania działalności rolniczej z wykorzystaniem kulturowych, krajobrazowych i turystycznych walorów ziemi bałtowskiej. Realizacja celów: działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i wizyty studyjne. Działanie I Okres realizacji projektu: styczeń maj 2005 r. Kwota dotacji: 22 tys. PLN Działanie II Okres realizacji projektu: lipiec 2005 lipiec 2007 Kwota dotacji: 596 610,00 PLN Źródło finansowania: współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego

Gospodarka Społeczna na Bursztynowym Szlaku Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL Cel projektu: zwalczanie dyskryminacji i nierówności na rynku pracy oraz Skutek: opracowanie i przetestowanie modelu przedsiębiorstwa społecznego, które działając w oparciu o reguły gry rynkowej wykonuje pewne zadania ważne dla lokalnej społeczności. Utworzone Przedsiębiorstwo Społeczne Allozaur zatrudniało w 2007 roku 14 osób bezrobotnych z terenu gminy Bałtów.

Przedsiębiorstwo Społeczne Allozaur Sp. z o.o. powstało z inicjatywy Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów BAŁT. Stowarzyszenie jest partnerem projektu Gospodarka Społeczna na Bursztynowym Szlaku realizowanego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. www.equal.szlakbursztynowy.pl Misją spółki jest prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego o charakterze społecznym z zasięgiem działania w kraju i za granicą.

Charakterystyka Przedsiębiorstwa Społecznego ALLOZAUR Sp. z o.o. Uzyskiwane przez spółkę dochody wydatkowane są na cele społeczne, w tym: tworzenie nowych miejsc pracy dla osób bezrobotnych, szkolenie pracowników, rozwój inicjatyw lokalnych, ochrona dziedzictwa kulturowoprzyrodniczego, wzmacnianie więzi społecznych

Charakterystyka Przedsiębiorstwa Społecznego ALLOZAUR Sp. z o.o. Zadaniem przedsiębiorstwa jest m.in. włączanie bezrobotnych w normalne życie społeczne poprzez stwarzanie im szansy na podjęcie pracy oraz przywrócenie umiejętności funkcjonowania na wolnym rynku pracy.

Charakterystyka Przedsiębiorstwa Społecznego ALLOZAUR Sp. z o.o. Działalność przedsiębiorstwa obejmuje świadczenie usług turystyczno rekreacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem promocji i sprzedaży lokalnego produktu dziedzictwa przyrodniczo kulturowego. Działalność ta realizowana jest poprzez świadczenie usług związanych z: zagospodarowaniem terenów zielonych, sprzątaniem i czyszczeniem obiektów uprawami rolnymi organizacją pól kempingowych itp. prowadzeniem restauracji, placówek gastronomicznych działalnością organizatora turystyki organizacją targów i wystaw działalnością sportową i rekreacyjną działalnością wydawniczą i poligraficzną

Charakterystyka Przedsiębiorstwa Społecznego ALLOZAUR Sp. z o.o. FIRMA ŚWIADCZY USŁUGI ZWIĄZANE PRZEDE WSZYSTKIM Z OBSŁUGĄ BAŁTOWSKIEGO PRODUKTU TURYSTYCZNEGO W KRAINIE DINOZAURÓW NAD KAMIENNĄ W ZAKRESIE: UTRZYMANIE PORZĄDKU NA OBIEKTACH TURYSTYCZNYCH I W BEZPOŚREDNIM OTOCZENIU; ORGANIZACJA IMPREZ PLENEROWYCH: ŚWIĘTOKRZYSKI PIKNIK JURAJSKI, DANCE SENSATION, MISS LATA, CYKLU IMPREZ: ŁĄCZYMY SIĘ W KRZEMIENNYM KRĘGU; BEZPOŚREDNIA OBSŁUGA KLIENTÓW: PARK JURAJSKI, SPŁYW, ZWIERZYNIEC, STOK NARCIARSKI

Zyski z działalności Przedsiębiorstwa Społecznego Allozaur przeznaczane są na działania społeczne na terenie gminy np. zespół ludowy Bałtowianie bałtowski Klub Pacjenta działalność młodzieżowa grupy Junior Bałt organizacja okolicznościowych imprez dla lokalnej społeczności wspieranie lokalnych twórców ludowych bezpłatne porady prawne

Allozaur w pracy podczas sezonu

I poza sezonem Produkcja pamiątek

Efekty pracy

Imprezy dla seniorów Wigilia Zofiówki DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO-KULTUROWA P.S. ALLOZAUR Sp. Z O.O.

Darcie pierza

Jurki

Zespół ludowy Bałtowianie

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt Stowarzyszenie miało skupić się głównie na działalności społecznej Wspieranie zespołów ludowych Organizowanie imprez kulturalnych Opracowywanie programów edukacyjnych

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt Spływ tratwami rzeką Kamienną, teren sportowo rekreacyjny Okręglica z muszlą koncertową, zapleczem gastronomicznym, boiskiem do piłki nożnej i siatkówki plażowej, wypożyczalnią kajaków oraz Klub Bałtek - przez lata pełniący rolę gminnego domu kultury, to wizytówka Stowarzyszenia Bałt.

Kolejni turyści to uczestnicy imprez np.: Świętokrzyski Piknik Jurajski koncerty gwiazd polskich i zagranicznych Bałtowski Piknik Country Festiwal Produktu Lokalnego wybory Miss Lata i mokrego podkoszulka wyścigi kolarskie dyskoteki pod gwiazdami Szacujemy, iż liczba turystów w 2008 roku przekroczyła 500 tys. osób. Integralną częścią Bałtowskiego Parku Jurajskiego jest sąsiadujący z nim Ośrodek Jazdy Konnej Kraina Koni

Kraina Koni oferuje turystom takie atrakcje jak: przejażdżki wozem turystycznym przejażdżki wierzchem na parkurze i w terenie nauka jazdy konnej zwiedzanie stadniny pokazy ułańskie kuligi Stały wzrost liczby turystów był dla niektórych mieszkańców impulsem, by rozpocząć rodzinny biznes w postaci m.in. gospodarstw agroturystycznych, usług turystycznych i produktu lokalnego.

Wzrost natężenia ruchu turystycznego ma odzwierciedlenie w liczbie osób zatrudnionych przez Stowarzyszenie Delta.

Zatrudnienie w Stowarzyszeniu Delta w 2004 2007 r. 100 ZATRUDNIENIE 80 60 40 20 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII MIESIĄCE 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Osoby zatrudnione w Stowarzyszeniu Delta pochodzą głównie z Bałtowa i okolic, co pomogło ograniczyć stopę bezrobocia w regionie.

Stowarzyszenia działające w Bałtowie są największym płatnikiem podatków w gminie. Budżet gminy Bałtów Podatek dochodowy mieszkańców Dochód gminy Bałtów 7,6 mln. Zł Dochód z działalności stowarzyszeń Subwencje 19,74 % dochodu gminy stanowi podatek dochodowy podatników mieszkających na jej terenie = 1,5 mln. złotych. Ponad 0,5 mln. złotych pochodzi z działalności Stowarzyszeń: dzierżawy, podatki dochodowe właścicieli, podatki dochodowe pracowników, podatki i opłaty lokalne.

STOK NARCIARSKI SZWAJCARIA BAŁTOWSKA Otwarty zimą 2006 / 2007 r. najnowocześniejszy w regionie stok narciarski Szwajcaria Bałtowska spowodował wydłużenie sezonu turystycznego w Bałtowie o miesiące zimowe i dał możliwość lepszego zagospodarowania pracowników. Dzięki inwestycji pod nazwą Szwajcaria Bałtowska turyści masowo odwiedzają Bałtów również zimą.

obok Bałtowskiego Parku Jurajskiego, otworzono Zwierzyniec Bałtowski kolejną atrakcję turystyczną. Na obszarze 40 ha osiedlono ponad 200 sztuk zwierząt. Poruszając się pomiędzy stadami turyści mają okazję stanąć oko w oko z dziką zwierzyną. Zwierzyniec Bałtowski to nie tylko rewelacyjna propozycja dla turystów ale również kolejne miejsca pracy. Podczas ekosafari można zobaczyć m.in.: alpaki, lamy, strusie, daniele, egzotyczne ptaki

W efekcie działań powstały 4 podmioty ekonomii społecznej- o jasno sprecyzowanych i zróżnicowanych celach Bałt: Spływ tratwami Działalność edukacyjna i projektowa Promocja działań służących różnicowaniu źródeł dochodu w rolnictwie

Delta - podmiot ściśle gospodarczy nastawiony na tworzenie miejsc pracy: Park Jurajski Stok narciarski Ośrodek Jazdy Konnej Kraina Koni Zwierzyniec Fundacja Partnerstwo Krzemienny Krąg Wspiera i rozwija markowy produkt turystyczny wychodzący poza ramy gminy Allozaur - Przedsiębiorstwo społeczne Obsługuje powyższe podmioty oraz mieszkańców Bałtowa WSZYSTKIE PRZEDSIĘWZIĘCIA MAJĄ WSPÓLNY MIANOWNIK - TURYSTYKĘ

EFEKTY Powstały 4 podmioty ekonomii społecznej świadczące różnorodne usługi turystyczne i zatrudniające pracowników: Bałt 12 osób Delta 101 osób Alozaur 13 osób Krzemienny Krąg 2 osoby Utworzono w tych podmiotach 128 miejsc pracy głównie dla trwale bezrobotnych Powstała infrastruktura turystyczna: miejsca noclegowe, obiekty gastronomii, gospodarstwa agroturystyczne Odtworzono infrastrukturę społeczną, miejsca na działalność społeczną, kulturalną, imprezy plenerowe

EFEKTY Bałtów odwiedza ponad 300 tys. w 2008 roku Turystów Bezrobocie w gminie spadło z 30 do 7-8% Dochody gminy wzrosły z 4,5 do 9 mln zł Wizerunek gminy zmienił się z zacofanego zaścianka na atrakcyjne lokalne centrum turystyczne, które wciąż wzbogaca ofertę dla klienta Zmieniło się podejście osób angażujących się w program z ironicznego lub wrogiego na aprobujący i współuczestniczący aktywny!!! Ludzie mówią teraz Nasz Bałtów to my zrobiliśmy i jeszcze zrobimy. Przyjeżdżajcie do nas to zobaczycie!

2004 Nagrody dla Stowarzyszenia Delta w poszczególnych latach działalności Pro Publico Bono w kategorii inicjatywy na rzecz rozwoju środowiska i regionu, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy organizacji z samorządem terytorialnym: Wędrowiec Świętokrzyski za szczególne zasługi dla rozwoju turystyki w woj. świętokrzyskim nadany przez Marszałka Województwa Świętokrzyskiego; I miejsce w plebiscycie Ziemia Świętokrzyska Piękna Nieznajoma organizowanym przez Regionalną Organizację Turystyczną

2005 Duma Regionu - dla wybitnych osób i instytucji, których wartość i osiągnięcia są uniwersalne a korzenie regionalne nadana przez Wojewodę Świętokrzyskiego; w konkursie Polskiej Organizacji Turystycznej na Najlepszy Produkt Turystyczny Stowarzyszenie Delta zostało uhonorowane przez Urząd Marszałkowski woj. świętokrzyskiego Certyfikatem POT Turystyczny Produkt Roku 2005 2006 Lider Regionu 2005 w kategorii sport, turystyka i rekreacja za Bałtowski Park Jurajski - plebiscyt Echa Dnia Europejska Odnowa Wsi, Ummendorf Odznaka Ministra Gospodarki Za zasługi dla Turystyki dla Prezesa Stowarzyszenia DELTA.

2007 rok VICTOR 2006 dla pana Piotra Lichoty Prezesa Stow. DELTA za produkt turystyczny Szwajcaria Bałtowska, kolejną rewelacyjną pozycję, tym razem zimowego spędzenia czasu dla dzieci, młodzieży, całych rodzin, na profesjonalnie przygotowanych stokach Bałtowa. Lider Regionu 2006 w kategorii sport, turystyka i rekreacja za Bałtowski Park Jurajski plebiscyt Echa Dnia Targi Voyager 2007- wyróżnienie Marszałka woj. świętokrzyskiego za najlepszą ofertę agroturystyczną AGROTURYSTYKA BAŁTÓW I miejsce w konkursie na Najlepszy regionalny i lokalny produkt turystyczny w ramach XII Targów Turystyki i Wypoczynku Lato 2007 nadany przez POT.

Prasa o Bałtowie

Projekt pn. Edukacja dla inicjatywy lokalnej w Gminie Lubomierz jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX, działanie 9.5 Materiały szkoleniowe do I modułu wybrali i opracowali: Jadwiga Olszowska Urban i Janusz Dubajka Gmina Lubomierz 59-623 Lubomierz Plac Wolności 1 tel. 75 78 33 166 fax 75 78 33 167 www.lubomierz.pl e-mail: ugim@lubomierz.pl