Janusz S. Bień Katedra Lingwistyki Formalnej, Uniwersytet Warszawski Warszawa jsbien@uw.edu.pl Sprostowanie do artykułu Andrzeja Markowskiego Dwudziestolecie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN Słowa kluczowe: Rada Języka Polskiego, ustawa o języku polskim, konstytucja W jubileuszowym artykule Przewodniczącego Rady Języka Polskiego PAN (Markowski 2016, s. 7) czytamy Istotne jest to, że w art. 13.1. [ustawy o języku polskim] wyposażono RJP w moc stanowiącą w zakresie ortografii i interpunkcji. Oznacza to, że zasady dotyczące pisowni mają moc prawnie obowiązującą, a nie są tylko zbiorem przepisów ustalanych przez gremia językoznawcze. Takie z pewnością były intencje projektodawców ustawy (w szczególności Walerego Pisarka), ale nie znaczy to, że uchwalona w 1999 r. ustawa rzeczywiście wprowadziła możliwość stanowienia prawa przez Radę Języka Polskiego. Treść przywołanego przez Markowskiego punktu ustawy jest następujaca: na wniosek jednego z 5 wyliczonych organów (w tym ministrów kultury, oświaty i szkolnictwa wyższego) lub z własnej inicjatywy Rada wyraża w formie uchwały (procedurę określa regulamin Rady niezbędne jest formalne głosowanie i kwalifikowana większość głosów) opinie o używaniu języka polskiego w działalności publicznej, w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem konsumentów,
przy wykonywaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepisów z zakresu prawa pracy oraz ustala zasady ortografii i interpunkcji języka polskiego. Jak widać, nie ma w ustawie mowy o prawnie obowiązujacej mocy uchwał. Paweł Czarnecki w książce Ustawa o języku polskim. Komentarz (Czarnecki 2014, s. 160 161) pisze wyróżnienia moje: W doktrynie zwraca się uwagę na zewnętrzny charakter uchwał w zakresie ortografii i interpunkcji, a zatem uchwały ortograficzne mają być stosowane w stosunku do wszystkich, którzy posługują się tym językiem. Nie sposób jednak stwierdzić, że uchwały mają wiążącą moc w stosunku do adresatów. Zarówno regulamin, jak też przepisy ustawy o języku polskim nie ustalają obowiązku publikacyjnego uchwał Rady, zatem niezależnie od zamkniętego katalogu źródeł prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP trudno wymagać, aby obywatele mieli obowiązek prawny się do nich stosować. Cytowany art. 87 Konstytucji pochodzi z rozdziału III Źródła prawa i stwierdza, że Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Warto przypomnieć również art. 88: Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
Czarnecki w swych poglądach nie jest odosobniony. Radosław Mędrzycki pisał wcześniej (Mędrzycki 2009, s. 193) wyróżnienia moje: Stosowanie wytycznych i opinii wydawanych w formie uchwały opiera się raczej na autorytecie i powadze Rady; nie znajdziemy zatem podstawy prawnej uznającej opinie Rady za powszechnie wiążące. Nie jest to również pogląd nowy. Maciej Zieliński, profesor prawa, autor wielokrotnie wznawianego podręcznika Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki (Zieliński 2017), członek Rady niemal od początku jej istnienia i od 2011 r. jej wiceprzewodniczący, na VII posiedzeniu plenarnym Rady w dniu 7 października 1999 r. mówił (Rada Języka Polskiego 1999) wyróżnienia moje: Rada Języka Polskiego jest tylko instytucją opiniodawczo-doradczą, co oznacza, iż na wniosek zainteresowanych instytucji powinna ona wyrażać opinie i udzielać porad co do używania języka polskiego, lecz nikt nie ma obowiązku przestrzegania jej zaleceń. Ten pogląd potwierdzają wyroki sądów, np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie stwierdził (Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie 2004) wyróżnienia moje: Zalecenia Rady Języka Polskiego Komitetu Językoznawstwa [sic!] PAN nie są w żadnym rozumieniu aktem normatywnym. Stanowią jedynie szczególną formę opinii biegłego, a zatem nie mogą stanowić prawnej podstawy rozstrzygnięcia. (por. art. 87 i następne Konstytucji). Ten i kilka innych podobnych wyroków cytuje Mędrzycki w swoim artykule z 2009 r., od tego czasu mogły pojawić się nowe. Swoją drogą Katarzyna Kłosińska, sekretarz Rady od 2003 r. do dzisiaj, pisała (Sekretarz RJP 2003, s. 40) wyróżnienia moje:
Nie mamy na szczęście władzy nad językiem ani nad społeczeństwem; wydajemy jedynie opinie w sprawach, z którymi zwracają się do nas instytucje. firmy i osoby prywatne. Warto podkreślić, że ewentualne wątpliwości dotyczące prawnego statusu uchwał Rady w żaden sposób nie dotyczą uchwały ortograficznej nr 1, która została podjęta przed wejściem w życie ustawy o języku polskim i w konsekwencji jest po prostu zwykłą opinią językoznawców. R e a s u m u j ą c, c y t o w a n e n a w s t ę p i e s t w i e r d z e n i e P r z e w o d n i c z ą c e g o R a d y J ę z y k a P o l s k i e g o o d z w i e r c i e d l a t y l k o w y g ó r o w a n e a m b i c j e n i e k t ó r y c h c z ł o n k ó w R a d y, a n i e f a k t y c z n y s t a n p r a w n y. Bibliografia Czarnecki, Paweł (2014). Ustawa o języku polskim. Komentarz. Stan prawny na 15 lutego 2014 roku. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. isbn: 9788327807847. Markowski, Andrzej (2016). Dwudziestolecie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN. W: Język Polski XCVI.4, s. 5 14. Mędrzycki, Radosław (2009). Uchwały ortograficzne Rady Języka Polskiego w systemie tak zwanych niezorganizowanych źródeł prawa administracyjnego. W: Administracja : teoria, dydaktyka, praktyka 3(16), s. 157 170. issn: 1896-0049. Rada Języka Polskiego (1999). Obowiązki, prawa i potrzeby Rady Języka Polskiego w świetle Ustawy o języku polskim z dn. 7 października 1999 r. url: http://web.archive.org/web/20030804052346/http: //www.rjp.pl/inf_dzial_obowiazki.html.
Sekretarz RJP (2003). ZAGROŻENIA POLSZCZYZNY; OBCOJĘZYCZNE SZYLDY. W: Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk 2(13). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie (2004). II SA/Lu 1310/03 - Wyrok WSA w Lublinie z 2004-05-11. url: http://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/ii-sa-lu-1310-03/ ewidencja_ludnosci_dowody_tozsamosci_akty_stanu_cywilnego_ imiona_i_nazwisko_obywatelstwo_paszporty/d207f1.html. Zieliński, Maciej (2017). Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Wyd. 7 uzup. Warszawa: Wolters Kluwer. isbn: 9788380929500. Streszczenie Janusz S. Bień Przewodniczący Rady Języka Polskiego twierdzi, że ortograficzne ustalenia Rady mają moc prawnie obowiązującą. Twierdzenie to nie odpowiada faktycznemu stanowi prawnemu. Abstract Janusz S. Bień Correction to Andrzej Markowski s paper Markowski claims that the resolutions of the Council for the Polish Language constitute legal regulations. This does not seem to be the case. Keywords: Council for the Polish Language, Act on the Polish language, Constitution