IB-002/TD Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych TAURON Dystrybucja S.A. (wersja pierwsza)

Załącznik do Zarządzenia nr 59/2013 IB-002/TD Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych TAURON Dystrybucja S.A. (wersja pierwsza) Obowiązuje od 1 grudnia 2013 roku. Spis treści

Spis treści... 1 CZĘŚĆ I ZASADY ORGANIZACJI BEZPIECZNEJ PRACY 1 Cel i podstawa opracowania instrukcji... 6 2 Zakres stosowania instrukcji... 7 3 Opis zmian... 7 4 Definicje... 7 5 Kwalifikacje i obowiązki pracowników w zakresie organizacji bezpiecznej pracy... 11 Poleceniodawca.... 11 Dopuszczający.... 12 Kierujący zespołem pracowników.... 13 Kierownik robót... 15 Koordynator... 16 6 Łączenie funkcji przy pracach na polecenie... 17 7 Organizacja bezpiecznej pracy... 17 7.1 Podział pracy i formy wydawania poleceń... 17 7.2 Prace wykonywane przy urządzeniach elektroenergetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego.... 18 7.3 Prace wykonywane przez co najmniej dwie osoby nie wymienione w pracach wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia przy urządzeniach elektroenergetycznych.... 20 8 Polecenia na prace... 20 8.1 Zasady wydawania poleceń.... 20 8.2 Rejestrowanie poleceń.... 22 8.3 Obieg poleceń pisemnych na prace.... 23 8.4 Obieg poleceń ustnych na prace.... 23 9 Przygotowanie strefy pracy... 24 10 Dopuszczenie do pracy... 25 10.1 Zakres czynności dopuszczającego... 25 10.2 Zakres czynności kierującego zespołem... 25 11 Przerwy w pracy... 26 12 Zakończenie pracy... 27 13 Zasady organizacji pracy wykonywanej przez obcych wykonawców.... 29 13.1 Wydawanie poleceń wykonania pracy zespołom obcych wykonawców.... 29 14 Wykonywanie prac przez pracowników TAURON Dystrybucja S.A (TD) i TAURON Dystrybucja Serwis S.A. w innych zakładach.... 31 15 Bezpieczne wykonywanie pracy... 31 15.1 Przepisy ogólne... 31 15.2 Zasady bezpiecznego wykonywania pracy... 34 15.3 Prace zabronione... 38 15.4 Prace wykonywane sprzętem zmechanizowanym... 39 16 Praca w miejscach o przekroczonych napięciach rażenia... 42 17 Praca w miejscach o przekroczonych wartościach natężenia pól elektromagnetycznych... 42 18 Praca wykonywana w technologii pod napięciem (PPN)... 43 19 Doraźne zespoły naprawcze... 43 19.1 Powoływanie doraźnych zespołów naprawczych... 43 19.2 Delegowanie pracowników do pracy w doraźnych zespołach naprawczych... 44 19.3 Organizacja pracy doraźnych zespołów naprawczych... 45 19.4 Wykaz prac realizowanych przez doraźne zespoły naprawcze.... 46 20 Sprzęt ochronny i narzędzia pracy... 47 20.1 Podstawowe zasady dopuszczania i użytkowania narzędzi i sprzętu ochronnego... 47 20.2 Wykaz stosowanego sprzętu ochronnego i narzędzi pracy uwzględniający obowiązek ewidencjonowania oraz wykonywania badań okresowych.... 48 21 Czynności łączeniowe - zasady postępowania, wymagany sprzęt ochronny... 49 22 Sprawdzenie braku napięcia... 50 22.1 Wskaźniki napięcia... 50 22.2 Zasady sprawdzenia braku napięcia... 51 23 Zakładanie i zdejmowanie uziemiaczy przenośnych i zwieraczy... 51 23.1 Zasady ogólne... 51 23.2 Stosowanie uziemiaczy przenośnych oraz zwieraczy przenośnych w sieciach do 1 kv.... 54 23.3 Stosowanie uziemiaczy przenośnych w urządzeniach stacyjnych.... 54 23.4 Stosowanie uziemiaczy przenośnych w liniach napowietrznych powyżej 1 kv do 110 kv.... 54 23.5 Stosowanie uziemiaczy przenośnych w liniach napowietrznych od 110 kv do 400 kv.... 55 24 Wyjmowanie i wkładania wkładek bezpiecznikowych... 55 24.1 Urządzenia o napięciu do 1 kv... 55 24.2 Urządzenia o napięciu powyżej 1 kv... 56 25 Uzgadnianie faz po stronie pierwotnej... 57 25.1 Zasady ogólne... 57 25.2 Sposób uzgadniania... 57 26 Uzgadnianie faz po stronie wtórnej... 57 Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 3 z 88

27 Wygradzanie i osłanianie części znajdujących się pod napięciem... 58 27.1 Wygradzanie strefy pracy... 58 27.2 Osłanianie części pod napięciem... 58 28 Pomiary przyrządami... 58 28.1 Pomiar temperatury styków w urządzeniach elektrycznych... 58 28.2 Pomiar prądu amperomierzem cęgowym... 59 CZĘŚĆ II - WYTYCZNE UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY 1. WYTYCZNE POSTĘPOWANIA PRZY UWALNIANU PORAŻONYCH I POPARZONYCH SPOD DZIAŁANIA PRĄDU ELEKTRYCZNEGO... 61 1.1. Postanowienia ogólne... 61 1.2. Uwalnianie porażonego (poparzonego) spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kv... 61 1.3. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kv... 64 1.4. Ewakuacja z wysokości..65 2. WYTYCZNE W SPRAWIE UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY PRZEDLEKARSKIEJ OSOBOM PORAŻONYM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM... 66 2.1. Postanowienia ogólne... 66 2.2. Postępowanie ratownika pierwszego kontaktu na miejscu zdarzenia zgodnie z łańcuchem działań ratowniczych... 67 2.3. Postępowanie z osobą przytomną... 69 2.4. Postępowanie z osobą nieprzytomną z zachowanym oddechem... 69 2.5. Postępowanie z osobą nieprzytomną bez oddechu... 71 2.6. Postępowanie z osobą porażoną prądem elektrycznym... 79 3. PIERWSZA POMOC PRZY OPARZENIACH TERMICZNYCH I CHEMICZNYCH... 79 3.1. Postanowienia ogólne... 79 3.2. Postanowienia przy poparzeniu termicznym... 80 3.3. Postanowienia przy poparzeniu chemicznym... 81 4. WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU RAN I ZŁAMAŃ... 82 4.1. Postępowanie z ranami... 82 4.2. Postępowanie ze złamaniami... 83 5. WYTYCZNE POSTĘPOWANIA Z OSOBĄ POSZKODOWANĄ PO UPADKU Z WYSOKOŚCI... 85 5.1. Postanowienia ogólne... 85 5.2. Postępowanie... 85 WYKAZ LITERATURY... 88 Wykaz załączników: Załącznik 1 Druk polecenia pisemnego. Załącznik 2 Wzór przekazania informacji ogólnej pracownikom firm obcych. Załącznik 3 Wzór przekazanie informacji szczegółowej pracownikom firm obcych. Załącznik 4 Zestawienie delegowanych pracowników. Załącznik 5 Skład doraźnego zespołu naprawczego. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 4 z 88

CZĘŚĆ I ZASADY ORGANIZACJI BEZPIECZNEJ PRACY Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 5 z 88

1 Cel i podstawa opracowania Instrukcji Cel instrukcji: Celem niniejszej instrukcji jest określenie zasad organizacji i wykonywania pracy przy urządzeniach energetycznych. Podstawy prawne opracowania: 1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami), 2. Ustawa z dnia 10.04.1997 r. - Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 1059. 3. Ustawa z dnia 27 maja 1994 r.- Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz.1623 z późniejszymi zmianami). 4. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380. z późniejszymi zmianami),. 5. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321 z późniejszymi zmianami). 6. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 935, z późniejszymi zmianami) 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późniejszymi zmianami). 8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. Poz. 492). 9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robot budowlanych (Dz. U. Nr 47 poz. 401). 10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. Nr 62, poz. 287). 11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828 z późniejszymi zmianami). Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 6 z 88

12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zmianą). 13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późniejszymi zmianami). 14. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późniejszymi zmianami). 15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) Żadne z postanowień niniejszej instrukcji nie jest i nie może być interpretowane sprzecznie z ogólnie obowiązującymi przepisami prawa, w szczególności zawartymi w aktach prawnych wymienionych powyżej. 2 Zakres stosowania instrukcji Instrukcja ma zastosowanie przy obsłudze, konserwacji, remoncie, montażu oraz pracach kontrolno - pomiarowych przy urządzeniach energetycznych będących własnością lub będących w eksploatacji TAURON Dystrybucja S.A. oraz w ich pobliżu. Ponadto Instrukcja ma zastosowanie przy budowie i eksploatacji obiektów budowlanych znajdujących się w pobliżu lub krzyżujących się z urządzeniami, instalacjami i Sieciami elektroenergetycznymi będącymi własnością lub będących w eksploatacji TAURON Dystrybucja S.A. 3 Opis zmian Wydanie pierwsze. 4 Definicje Urządzenia energetyczne urządzenia, instalacje i sieci, w rozumieniu przepisów prawa energetycznego stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 7 z 88

Obiekt energetyczny obiekt zawierający instalacje, obwody i urządzenia elektroenergetyczne łącznie ze służącymi im budynkami i terenem, na którym się znajdują. Urządzenie elektroenergetyczne urządzenie techniczne stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania energii elektrycznej; Instalacje elektroenergetyczne urządzenia elektroenergetyczne z układami połączeń między nimi. Sieci elektroenergetyczne urządzenia połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej. Urządzenie elektroenergetyczne nieczynne urządzenia, instalacje i sieci elektro- energetyczne, do których za pomocą istniejących łączników i aparatury nie ma możliwości podania czynników stwarzających zagrożenie. Pomieszczenie lub teren ruchu elektroenergetycznego wydzielone pomieszczenie lub teren bądź część pomieszczenia lub terenu albo przestrzeni w budynkach lub poza budynkami, w których zainstalowane są urządzenia elektroenergetyczne dostępne tylko dla upoważnionych osób. Strefa pracy odpowiednio przygotowane stanowisko pracy lub określone miejsce pracy w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach, instalacjach i sieciach elektroenergetycznych. Prowadzący eksploatację jednostka organizacyjna, osoba prawna lub osoba fizyczna, zajmująca się eksploatacją własnych lub powierzonych jej na podstawie zawartej umowy, urządzeń energetycznych. Instrukcja eksploatacji zatwierdzona przez prowadzącego eksploatację instrukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, opracowana na podstawie odrębnych przepisów, dokumentacji producenta oraz doświadczeń uzyskanych podczas prowadzenia prac eksploatacyjnych. Świadectwo kwalifikacyjne dokument stwierdzający spełnienie przez daną osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, remontów, montażu, kontrolno-pomiarowym dla określonych rodzajów urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, uzyskane w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 8 z 88

Upoważnienie dokument pozwalający danej osobie pełnić wybrane funkcje w organizacji pracy lub wykonywać określone czynności eksploatacyjne na zasadach określonych w odrębnym dokumencie przez prowadzącego eksploatację. Osoba uprawniona osoba posiadająca kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego. Osoba upoważniona osoba wyznaczona przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub do prac eksploatacyjnych. Zespół pracowników grupa osób, w skład której wchodzą co najmniej dwie osoby wykonujące pracę. Zespół pracowników kwalifikowanych grupa osób, w której co najmniej połowa, lecz nie mniej niż dwie osoby, posiada ważne świadectwa kwalifikacyjne. Pogotowie energetyczne zespół pracowników kwalifikowanych wyznaczony przez prowadzącego eksploatację do pełnienia funkcji pogotowia energetycznego, z których co najmniej dwóch (w tym kierujący zespołem) posiada upoważnienia do wykonywania czynności łączeniowych. Poleceniodawca osoba upoważniona pisemnie przez prowadzącego eksploatację do wydawania poleceń na wykonanie pracy. Koordynujący osoba wyznaczona przez poleceniodawcę sprawująca dozór nad ruchem urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, przy których lub na których będzie wykonywana praca. Przygotowujący strefę pracy zwany dalej Dopuszczającym osoba wyznaczona przez poleceniodawcę do przygotowania strefy pracy i dopuszczenia do jej wykonania. Kierujący zespołem pracowników osoba wyznaczona przez poleceniodawcę do kierowania pracownikami w strefie wskazanej w poleceniu w celu wykonania określonej pracy. Członek zespołu pracowników osoba przeszkolona w zakresie bhp oraz posiadająca umiejętności zawodowe stosowne do wykonywanej pracy. Nadzorujący osoba wyznaczona przez poleceniodawcę wykonująca wyłącznie czynności nadzoru. Kierownik robót osoba wyznaczona przez poleceniodawcę w celu skoordynowania prac wykonywanych przez kilka zespołów pracowników na jednym obiekcie elektroenergetycznym. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 9 z 88

Koordynator osoba wyznaczona w myśl art. 208 ustawy z dnia czerwca 1974 r. Kodeks pracy, gdy w tej samej strefie pracy wykonują pracę osoby zatrudnione przez różnych pracodawców. Osoby postronne osoby nie wchodzące w skład zespołu wykonującego pracę i nie będące osobami funkcyjnymi związanymi z organizacją określonej pracy. Sprzęt ochronny i narzędzia pracy sprzęt i narzędzia, związane z obsługą, konserwacją, naprawą, remontem, montażem i pomiarami, chroniące osoby wykonujące prace przed porażeniem prądem elektrycznym, działaniem łuku elektryczne go i przed innymi zagrożeniami występującymi w strefie pracy - oraz służące do jej wykonania przy urządzeniach elektroenergetycznych wysokiego, średniego i niskiego napięcia. Uziemiacz uziemiacz przenośny dostosowany do prądu zwarcia w miejscu, gdzie został zastosowany. Uziemiacz przenośny lekki uziemiacz, którego przewód uziemiający ma przekrój niedostosowany do warunków zwarciowych, jednak nie mniejszy niż 16 mm 2. Uziemnik aparat zainstalowany na stałe, przeznaczony do uziemiania obwodów elektroenergetycznych, dostosowany do warunków zwarciowych. Zwieracz urządzenie przenośne zwierające wszystkie fazy urządzenia elektroenergetycznego wraz z przewodem uziemiającym i zerowym, dostosowane do mocy zwarcia urządzenia elektroenergetycznego, mające zastosowanie w liniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv. Zwieracz lekki urządzenie przenośne mające zastosowanie np. w przyłączach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv, jako zabezpieczenie przed pojawieniem się napięcia od strony instalacji odbiorczej. Doraźny zespół naprawczy zespół składający się z pracowników różnych komórek organizacyjnych, którzy zostali oddelegowani do pracy na teren, w którym wystąpiły zmasowane awarie sieci elektroenergetycznej. Komórka organizacyjna Oddział, Rejon Dystrybucji, Region, Posterunek Energetyczny, Jednostka Terenowa. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 10 z 88

5 Kwalifikacje i obowiązki pracowników w zakresie organizacji bezpiecznej pracy Poleceniodawca. 1. Funkcję Poleceniodawcy może pełnić osoba posiadająca Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru oraz Upoważnienie pisemnie do wydawania poleceń na wykonanie pracy oraz organizowania prac. 2. Upoważnienie do wydawania poleceń obejmuje prawo wydawania poleceń ustnych, pisemnych i organizowania prac oraz określa zakres i obszar obowiązywania. 3. Poleceniodawca obowiązany jest: a) ustalić rodzaj polecenia (pisemne/ustne), b) określić zakres, rodzaj, Strefę pracy i termin jej wykonania, c) określić środki i warunki bezpiecznego wykonania pracy, d) określić liczbę pracowników skierowanych do pracy, e) określić osoby funkcyjne, odpowiedzialne za organizację i bezpieczne wykonanie pracy: - imiennie lub stanowiskiem Koordynującego i Dopuszczającego, - imiennie Kierującego zespołem pracowników lub Nadzorującego, - imiennie Kierownika robót, jeśli jest wymagany, f) określić planowane przerwy w czasie pracy, g) prowadzić ewidencję wydanych poleceń (pisemnych i ustnych), h) omówić z odbierającym polecenie: - zakres wykonania zadania, - sposób przygotowania Strefy pracy, warunki i technologie bezpiecznego wykonania pracy. Koordynujący. 1. Funkcję Koordynującego może pełnić osoba posiadająca ważne Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru i upoważniona pisemnie przez prowadzącego eksploatację w zakresie wymaganym na stanowisku Koordynującego. 2. W przypadku, gdy dozór nad ruchem urządzeń lub Sieci elektroenergetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest prowadzony przez różne Komórki organizacyjne danej jednostki organizacyjnej, Koordynującym powinien być pracownik jednej z tych komórek. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 11 z 88

3. Koordynujący obowiązany jest: a) skoordynować wykonanie określonych w poleceniu prac z ruchem urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych, b) określić zakres oraz kolejność wykonywania czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem i likwidacją Strefy pracy, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo lub technologia wykonywania prac,, c) ustalić kolejność prowadzenia prac, przerwania, wznowienia lub zakończenia prac, d) wydać zezwolenie na: przygotowanie Strefy pracy, dopuszczenie do pracy i likwidację Strefy pracy, e) wydać zezwolenia na uruchomienie urządzeń energetycznych, przy których była wykonywana praca, jeżeli w związku z jej wykonywaniem były one wyłączone z ruchu, f) zapisać w dzienniku operacyjnym ustalenia wynikające z punktów a, b, c, d, e. W przypadkach, kiedy funkcję Koordynującego sprawuje Poleceniodawca lub inna wyznaczona przez niego osoba, ustalenia wynikające z pkt. a, b, c, d należy zapisać w poleceniu wykonania pracy lub w załączniku do polecenia. Dopuszcza się pełnienie funkcji Koordynującego przez osoby nie sprawujące dozoru nad ruchem urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych jedynie dla prac niezwiązanych z ruchem urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych na podstawie osobnego upoważnienia wydanego przez prowadzącego eksploatację. Dopuszczający. 1. Funkcję Dopuszczającego może pełnić osoba posiadająca ważne Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i Upoważniona pisemnie przez prowadzącego eksploatację do wykonywania czynności łączeniowych. Zakres upoważnienia Dopuszczającego określa prowadzący eksploatację. 2. Do obowiązków Dopuszczającego należy: a) zapoznanie się z poleceniem i zweryfikowanie możliwości wykonania pracy zgodnie z zapisami w nim zawartymi, b) uzyskanie zezwolenia od Koordynującego na wykonanie czynności łączeniowych, c) wyłączenie urządzeń z ruchu, jeżeli wymaga tego technologia lub bezpieczeństwo wykonywanych prac, oraz ich zabezpieczenie przed Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 12 z 88

przypadkowym uruchomieniem lub doprowadzeniem czynników stwarzających zagrożenie, d) zastosowanie wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach oraz sprawdzenie, czy zostały usunięte czynniki stwarzające zagrożenie, takie jak: napięcie, ciśnienie, woda, gaz, temperatura, e) wygrodzenie i oznaczenie Strefy pracy znakami lub tablicami bezpieczeństwa, f) poinformowanie Kierującego zespołem o zagrożeniach występujących w Strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie, g) dopuszczenie do pracy, h) zlikwidowanie Strefy pracy, i) złożenie meldunku o powyższych czynnościach koordynującemu, j) zapisanie w dzienniku operacyjnym ustaleń i wykonane czynności. Kierujący zespołem pracowników. 1. Funkcję Kierującego zespołem pracowników może pełnić osoba posiadająca przeszkolenie w zakresie BHP, umiejętności zawodowe bezpiecznego zorganizowania i fachowego wykonania pracy. 2. Kierujący zespołem pracowników zobowiązany jest zaznajomić się z treścią polecenia i zweryfikować możliwości wykonania pracy zgodnie z poleceniem. 3. Kierujący zespołem ma prawo wyłączyć się z bezpośredniego udziału w wykonywaniu pracy, aby pełnić funkcję nadzoru, jeżeli zaistnieją szczególne warunki związane z zachowaniem bezpieczeństwa pracy. 4. Kierujący zespołem pracowników może występować jako: a) Kierujący zespołem pracowników kwalifikowanych wymagane jest posiadanie ważnego Świadectwa kwalifikacyjnego na stanowisku eksploatacji, właściwego dla określonego w poleceniu zakresu pracy i rodzaju urządzeń elektroenergetycznych, przy których będzie wykonywana praca b) Kierujący zespołem pracowników nie będącym Zespołem pracowników kwalifikowanych nie jest wymagane posiadanie Świadectwa kwalifikacyjnego. 5. Kierujący zespołem pracowników kwalifikowanych obowiązany jest: a) dobrać osoby o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy, b) sprawdzić przygotowanie Strefy pracy i przyjąć je od Dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie, Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 13 z 88

c) zaznajomić podległych pracowników ze sposobem przygotowania Strefy pracy, występującymi w niej zagrożeniami i bezpośrednim sąsiedztwie, d) zapewnić wykonanie pracy w sposób bezpieczny przez określenie technicznych i organizacyjnych metod, e) określić imienny podział pracy i ustalić kolejność wykonywanych zadań, f) egzekwować od członków zespołu stosowanie właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz właściwych Narzędzi pracy i Sprzętu, g) nadzorować przestrzeganie przez podległych pracowników zasad i przepisów bhp w czasie wykonywania pracy, h) powiadomić o zakończeniu pracy jedną z osób funkcyjnych: Dopuszczającego, Nadzorującego, Koordynującego, Kierownika robót. 6. Kierujący zespołem nie będącym Zespołem pracowników kwalifikowanych obowiązany jest: a) dobrać pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy, b) zapewnić wykonanie pracy w sposób bezpieczny przez określenie technicznych i organizacyjnych metod, c) określić imienny podział pracy i ustalić kolejność wykonywanych zadań, d) egzekwować od członków zespołu stosowanie właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz właściwych Narzędzi pracy i Sprzętu, e) nadzorować przestrzeganie przez podległych pracowników zasad i przepisów bhp w czasie wykonywania pracy, f) powiadomić Nadzorującego o zakończeniu pracy. Członkowie zespołu pracowników. 1. Funkcję Członka zespołu pracowników może pełnić osoba posiadająca przeszkolenie w zakresie bhp oraz posiadać umiejętności zawodowe i uprawnienia stosowne do wykonywanej pracy. 2. Członkowie zespołu pracowników obowiązani są: a) wykonywać pracę zgodnie z zasadami i przepisami bhp oraz zgodnie z poleceniami i wskazówkami Kierującego zespołem lub Nadzorującego, Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 14 z 88

b) stosować odzież, obuwie ochronne i robocze oraz sprzęt ochrony indywidualnej wymagany przy wykonywaniu danego rodzaju prac, c) reagować na nieprzestrzeganie zasad i przepisów bhp przez innych pracowników i informować o tym Kierującego zespołem lub Nadzorującego, d) nie opuszczać strefy pracy bez zgody Kierującego zespołem lub Nadzorującego. Zabronione jest rozpoczęcie pracy Członkom zespołu, jeśli nie zostali poinformowani o sposobie przygotowania Strefy pracy, występujących zagrożeniach oraz niezbędnych środkach ochrony do bezpiecznego jej wykonania. Nadzorujący 1.Funkcję nadzorującego może pełnić osoba posiadająca ważne Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wykonująca wyłącznie czynności nadzoru. 2. Nadzorujący powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę, jeżeli: a) pracę wykonywać będzie Zespół pracowników niebędący Zespołem pracowników kwalifikowanych, b) Poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki wykonywania pracy. 3. Nadzorujący obowiązany jest: a) zapoznać się z poleceniem zweryfikować możliwości wykonania określonej pracy, b) sprawdzić przygotowanie Strefy pracy i przyjąć je od Dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie, c) zaznajomić nadzorowanych pracowników ze sposobem przygotowania Strefy pracy, występującymi w niej i bezpośrednim sąsiedztwie zagrożeniami warunkami bezpiecznego prowadzenia pracy, d) sprawować ciągły nadzór nad pracownikami, aby nie przekraczali granicy wyznaczonej Strefy pracy, reagować na niestosowanie się do zasad i przepisów bhp, e) powiadomić Dopuszczającego lub Koordynującego oraz Kierownika robót (o ile został wyznaczony) o zakończeniu pracy. Kierownik robót 1. Funkcję kierownika robót może pełnić osoba posiadająca ważne Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. Wyznaczany jest w przypadku, gdy na Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 15 z 88

jednym obiekcie elektroenergetycznym wykonuje pracę jednocześnie więcej niż jeden Zespół pracowników i jeżeli Poleceniodawca uzna to za konieczne 2. Do obowiązków Kierownika robót należy koordynowanie prac różnych zespołów pracowników, w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy na jednym obiekcie. Kierownik robót uczestniczy przy dopuszczaniu do pracy zespołów pracowników i przy zakończeniu ich pracy. Koordynator 1. Koordynator jest to osoba wyznaczona w celu nadzoru nad bezpieczeństwem i higieną pracy, na mocy porozumienia między pracodawcami w przypadku, gdy w tej samej Strefie pracy wykonują pracę osoby zatrudnione przez różnych pracodawców. Koordynator powinien posiadać ważne przeszkolenie z zakresu BHP dla kierujących pracownikami. 2. W przypadku wykonywania prac przy Urządzeniach elektroenergetycznych Koordynatorem powinna być osoba posiadająca Świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji. 3. Koordynator zobowiązany jest w szczególności: a) ustalić i uzgodnić harmonogram prac uwzględniający zadania wszystkich zespołów realizujących prace, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo lub technologia ich wykonywania; b) zapewnić współpracę osób Kierujących pracami zespołów i osób nadzorujących ich wykonywanie, c) ustalić sposób łączności i sposób alarmowania w sytuacji zaistnienia zagrożenia lub awarii. d) skoordynować prace różnych zespołów pracowników w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy w obrębie Strefy pracy, Wyznaczenie Koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. W przypadku, gdy Poleceniodawca wyznaczył Kierownika robót oraz jest ustanowiony Koordynator z powodu wykonywania pracy przez pracowników więcej niż jednego pracodawcy zaleca się łączyć te funkcje w jednej osobie. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 16 z 88

Poleceniodawca Koordynujący Dopuszczający Kierujący zespołem Nadzorujący Kierownik robót Członek zespołu 6 Łączenie funkcji przy pracach na polecenie Lp. Funkcja 1. Poleceniodawca x Tak 1) Tak 2) Tak 3) 2. Koordynujący Tak 4) x 3. Dopuszczający X Tak 7) Tak 5) Tak 6) 4. Kierujący zespołem Tak 7) x 5. Nadzorujący Tak 5) x 6. Kierownik robót Tak 2) x 7. Członek zespołu Tak 3) Tak 6) x Warunki łączenia funkcji: 1. Poleceniodawca może być Koordynującym, 2. Poleceniodawca może być Kierownikiem robót, jeżeli nie jest Koordynującym lub Członkiem zespołu, 3. Poleceniodawca może być Członkiem zespołu pracowników jeśli nie jest jednocześnie Koordynującym lub Kierownikiem robót, 4. Koordynujący może pełnić rolę Poleceniodawcy 5. Dopuszczający może być Nadzorującym, jeśli przygotowanie Strefy pracy nie wymaga wykonywania czynności łączeniowych i praca jest wykonywana w odległości nie przekraczającej Strefy pracy w pobliżu napięcia 6. Dopuszczający może być Członkiem zespołu pracowników, jeżeli tak przewiduje polecenie, 7. Kierujący zespołem może pełnić funkcję Dopuszczającego jedynie w organizacji pracy w technologii PPN. 7 Organizacja bezpiecznej pracy 7.1 Podział pracy i formy wydawania poleceń 1. Prace na czynnych Urządzeniach, elektroenergetycznych mogą być wykonywane na polecenie pisemne, ustne lub bez polecenia. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 17 z 88

2. Bez polecenia dozwolone jest wykonywanie czynności związanych z: a) ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego, b) zabezpieczeniem urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych przed zniszczeniem, c) pracami eksploatacyjnymi określonymi w instrukcjach zawierających szczegółowy opis metod i środków bezpiecznego ich wykonania, realizowanych przez upoważnione osoby w koordynacji z dyżurnym dyspozytorem sieci dystrybucyjnej, w tym związanymi z likwidacją przerw w dostarczaniu energii elektrycznej. 3. Na podstawie polecenia pisemnego wykonuje się: a) prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie, b) prace wykonywane przez osoby nie będące pracownikami prowadzącego eksploatację danego urządzenia, instalacji i Sieci elektroenergetycznych, z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z dopuszczeniem ustalono odrębnie na piśmie, c) wszystkie inne prace, które Poleceniodawca uzna za konieczne. 4. Na polecenie ustne wykonuje się prace konserwacyjne, naprawcze i porządkowe wykonywane w odległości bezpiecznej od czynnych urządzeń elektroenergetycznych z wyjątkiem tych, dla których wymagane jest polecenie pisemne lub mogą być wykonywane bez polecenia. 5. Prowadzący eksploatację urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych sporządza wykaz Poleceniodawców, Dopuszczających i Koordynujących, określający zakres udzielonego im upoważnienia oraz obszar obowiązywania. 6. Dzienny plan prac zawierający imienny wykaz pracowników i przypisane im zadania upoważnia ich do wykonania tych prac. 7.2 Prace wykonywane przy Urządzeniach elektroenergetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. Do prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego zalicza się prace: 1. wykonywane w pobliżu nieosłoniętych Urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem, Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 18 z 88

2. konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy Urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem, 3. przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych Urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień Uziemiaczy, nie jest widoczne z stanowiska pracy, 4. przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych spod napięcia elektroenergetycznych liniach napowietrznych w przęsłach krzyżujących drogi kolejowe, wodne i kołowe, 5. związanych z identyfikacją, przecinaniem i naprawą kabli elektroenergetycznych, 6. przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i całej baterii w akumulatorniach, 7. przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu do 1 kv i powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem, 8. przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji elektrycznej, 9. na skrzyżowaniach linii elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem lub mogących znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji elektrycznej; 10. przy wykonywaniu prób i pomiarów z wyłączeniem prac stale wykonywanych przez wyznaczonych pracowników w ustalonych miejscach pracy, 11. wewnątrz zbiorników i pomieszczeń, w których znajduje się lub może być doprowadzone sprężone powietrze, na rurociągach sprężonego powietrza o nadciśnieniu roboczym równym lub większym od 50 kpa, wymagających demontażu elementów sprężarki, 12. spawalnicze, cięcie gazowe i elektryczne oraz inne prace wymagające posługiwania się otwartym źródłem ognia w pomieszczeniach zamkniętych, nad kanałami kablowymi, albo w pomieszczeniach zagrożonych pożarem lub wybuchem, Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 19 z 88

13. przy usuwaniu skutków awarii Urządzeń elektroenergetycznych w izolacji SF 6, 14. przy użyciu dźwignic w odległościach mniejszych, od podanych w kolumnie B tabeli nr 2, 15. inne, niewymienione powyżej, wynikające z zastosowania nowych rozwiązań technicznych i technologicznych, a Poleceniodawca wykonywanie ich uzna, jako w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. 7.3 Prace wykonywane przez co najmniej dwie osoby nie wymienione w pracach wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia przy Urządzeniach elektroenergetycznych. 1. prace przy budowie i eksploatacji napowietrznych linii elektroenergetycznych w terenie trudno dostępnym lub zalesionym, wymagającym ścinania drzew, 2. prace przy eksploatacji linii teletechnicznych kablowych ze zdalnym zasilaniem oraz przy urządzeniach zdalnego zasilania, 3. prace w studniach kablowych, w pomieszczeniach z nimi połączonych i dołkach monterskich, 4. prace wykonywane na wysokości powyżej 2 m, 5. prace w wykopach i wyrobiskach o głębokości większej od 2 m, 6. prace wymagające wchodzenia na słupy linii elektroenergetycznych, 7. prace wykonywane w warunkach nie zaliczonych do szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego (nie wymienione w punkcie 7.2) oraz nie zaliczone do tych, które także powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby - mogą być wykonywane jednoosobowo, 8 Polecenia na prace 8.1 Zasady wydawania poleceń. 1. Upoważnienie osób wydających polecenia na pracę i dopuszczenie do wykonywania pracy należy do obowiązków prowadzącego eksploatację. 2. W okresie wykonywania prac rozruchowych obowiązki określone w ust.1 spoczywają na wykonawcy rozruchu lub przyszłym użytkowniku, jeżeli została zawarta między nimi odpowiednia umowa na piśmie. 3. Na czas wykonywania prac remontowych lub modernizacyjnych przy nieczynnych urządzeniach, instalacjach i Sieciach elektroenergetycznych Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 20 z 88

obowiązki określone w ust.1 mogą być przekazane wykonawcy tych prac, o ile obowiązki te określono w zawartej z nim umowie na piśmie. 4. Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione na prace wykonywane przez jeden Zespół pracowników w jednej Strefie pracy. 5. Dozwolone jest czasowe wprowadzenie dodatkowych osób/osobę do zespołu w celu wykonania specjalistycznych prac (np. sprzętem ciężkim, przeprowadzenie testów lub badań) pod warunkiem uwzględnienia tej możliwości w poleceniu przez Poleceniodawcę z określeniem rodzaju i zakresu tych prac. Kierujący zespołem lub Nadzorujący, jeśli został wyznaczony, wprowadzając taką osobę zobowiązany jest poinstruować go o sposobie przygotowania Strefy pracy, występujących zagrożeniach oraz ustalonych metodach prowadzenia prac. Udzielenie informacji przez Kierującego zespołem, godzinę wprowadzenia oraz opuszczenia zespołu dodatkowej osoby jest odnotowane w poleceniu i poświadczone podpisami (punkt 12 w druku polecenia). Wprowadzona osoba jest zobowiązana wykonywać pracę zgodnie z zasadami i przepisami bhp, stosować Sprzęt ochronny oraz postępować zgodnie z poleceniami i wskazówkami Kierującego zespołem lub Nadzorującego. 6. Dozwolone jest wystawienie jednego polecenia pisemnego na takie same prace wykonywane przez jeden Zespół pracowników kolejno w różnych strefach pracy, pod warunkiem, że zakres pracy jest taki sam, zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednej strefie, a warunki bezpiecznego wykonania pracy są takie same we wszystkich strefach. Zmiana Strefy pracy wymaga ponownego dopuszczenia. 7. Strefa pracy dla prac wykonywanych w budynkach powinna być ograniczona do jednego pomieszczenia lub obszaru wyznaczonego w poleceniu. 8. Poleceniodawca może dopuścić wykonywanie prac przez jednego lub kilku Członków zespołu w różnych pomieszczeniach, dokonując odpowiedniego zapisu w poleceniu. 9. W przypadku wykonywania prac przez Zespół pracowników w różnych pomieszczeniach, w każdym pomieszczeniu powinien znajdować się pracownik posiadający ważne Świadectwo kwalifikacyjne. 10. Polecenie wykonania pracy jest ważne na czas określony przez Poleceniodawcę. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 21 z 88

11. Poleceniodawca może w poleceniu dokonać zmiany uprzednio podanych terminów wykonania pracy oraz zmiany liczby pracowników w składzie zespołu, przy czym w razie potrzeby może dokonać obu zmian jednocześnie. 12. Zmiany terminów i liczby pracowników, o których mowa w ust. 11, powinny być odnotowane w poleceniu pisemnym. 13. Dozwolone jest przekazanie polecenia pisemnego oraz ewentualnych zmian środkami łączności (telefonicznie, drogą radiową lub pocztą elektroniczną). Treść powinna zostać odczytana przez odbierającego, po czym potwierdzona przez Poleceniodawcę (nie dotyczy drogi e-mail). W przypadku przekazania polecenia drogą e-mail jego treść powinna zostać omówiona telefonicznie. Zamiast podpisu Poleceniodawcy, odbierający powinien wpisać nazwisko Poleceniodawcy oraz swoje imię i nazwisko jako osoby odbierającej polecenie. 14. Polecenie pisemne powinno być wystawione: a) w dwóch egzemplarzach w przypadku bezpośredniego przekazania polecenia (dla prac wykonywanych w technologii PPN dopuszcza się jeden egzemplarz), b) w przypadku przekazywania polecenia środkami łączności obowiązuje jeden egzemplarz więcej wypełniany przez poleceniodawcę, odbierający wypełnia ilość zgodnie z powyższym podpunktem a). 15. Druk polecenia pisemnego stanowi załącznik nr 1. 16. Dopuszcza się możliwość realizacji prac na podstawie polecenia pisemnego w formie elektronicznej przy użyciu np. tabletów pod warunkiem stosowania aplikacji informatycznych umożliwiających zachowanie zasad jednoznacznej identyfikacji odnotowanych czynności osób funkcyjnych w systemie elektronicznym wraz z rejestracją czasu rzeczywistego. 8.2 Rejestrowanie poleceń. 1. Wydane polecenia na pracę muszą być rejestrowane. 2. Poleceniodawca prowadzi rejestr wydanych poleceń na prace. 3. Sposób rejestrowania i przechowywania poleceń na prace ustala Prowadzący eksploatację urządzeń, instalacji i Sieci elektroenergetycznych. 4. Polecenia pisemne wykonania pracy należy przechowywać przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 22 z 88

8.3 Obieg poleceń pisemnych na prace. 1. Dopuszczający, Nadzorujący lub Kierujący zespołem otrzymuje dwa egzemplarze polecenia wraz z ewentualnymi załącznikami od Poleceniodawcy oraz potwierdza własnoręcznym podpisem odbiór polecenia. 2. Po dopuszczeniu do pracy i podpisaniu polecenia przez Dopuszczającego oraz Kierującego zespołem lub Nadzorującego, oryginał polecenia pozostaje u Kierującego zespołem lub Nadzorującego, a kopię zatrzymuje Dopuszczający. 3. Kierujący zespołem lub Nadzorujący przez cały czas trwania pracy posiada oryginał polecenia. 4. Po zakończeniu pracy potwierdzonym podpisem w poleceniu, Kierujący zespołem lub Nadzorujący zwraca oryginał polecenia Dopuszczającemu. 5. Dopuszczający po wykonaniu czynności związanych z pełnieniem funkcji i potwierdzeniu w poleceniu zwraca komplet dokumentów Poleceniodawcy. 8.4 Obieg poleceń ustnych na prace. 1. Polecenie ustne wykonania pracy musi być zapisane w rejestrze wydanych poleceń ustnych na pracę. Rejestr prowadzi się w formie umożliwiającej podpisanie odbioru. 2. Wystawienie polecenia ustnego na pracę polega na wypełnieniu rubryk rejestru poleceń ustnych, obejmujące m. in. wyznaczenie osób funkcyjnych, liczby pracowników, zakres, miejsce i czas pracy oraz warunki bezpiecznego wykonania pracy. 3. Polecenia ustne wydaje się bezpośrednio Kierującemu zespołem i Dopuszczającemu, bądź Nadzorującemu i Dopuszczającemu. 4. Odbierający polecenie ustne musi pokwitować odbiór polecenia podpisem w rejestrze poleceń ustnych. 5. Przyjęcie Strefy pracy od Dopuszczającego przez Kierującego zespołem lub Nadzorującego powinno być potwierdzone w dzienniku operacyjnym stacji lub Dopuszczającego i jest równoznaczne z przyjęciem odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa w Strefie pracy. 6. Dopuszcza się wydawanie poleceń ustnych drogą radiową/telefoniczną. Polecenie powinno być wydane Kierującemu zespołem i Dopuszczającemu lub Nadzorującemu i Dopuszczającemu, a jego treść odnotowana u Poleceniodawcy w rejestrze wydanych poleceń ustnych i w dzienniku Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 23 z 88

operacyjnym Dopuszczającego, który następnie odczytuje zapisaną treść polecenia Poleceniodawcy. 9 Przygotowanie Strefy pracy 1. Wyłączenie urządzeń z ruchu w zakresie określonym w poleceniu i uzgodnionym z Koordynującym tak, aby uzyskać przerwę izolacyjną w obwodach zasilających urządzenia, instalacje i sieci, zablokowanie napędów, sprawdzenie braku napięcia zamknięcie Uziemników stałych oraz założenie uziemień przenośnych wykonuje się zgodnie z zasadami określonymi w instrukcji wykonywania czynności łączeniowych. 2. Przygotowanie Strefy pracy i dopuszczenie do pracy dokonuje osoba pełniąca funkcję Dopuszczającego i polega na: a) uzyskaniu od Koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych przełączeń, b) uzyskaniu zezwolenia na przygotowanie Strefy pracy od Koordynującego, c) uzyskaniu zezwolenia od Koordynującego na założenie odpowiednich urządzeń zabezpieczających, d) rozbrojeniu i zablokowaniu napędów łączników, w sposób uniemożliwiający przypadkowe uruchomienie wyłączonych urządzeń, e) sprawdzeniu braku czynnika stwarzającego zagrożenie (napięcie, ciśnienie) oraz sprawdzenie przerwy izolacyjnej, f) zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach (dodatkowego uziemienia, zaślepki, itp.), g) założeniu wygrodzenia, osłon i oznaczeniu Strefy pracy stosownie do występujących warunków i potrzeb, h) wywieszeniu tablic ostrzegawczych w tym również w miejscach zdalnego sterowania napędami wyłączonych urządzeń, 3. W technicznie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się pozostawienie czynnika stwarzającego zagrożenie w urządzeniu (np. napięta sprężyna, sprężone powietrze). Fakt ten musi być odnotowany w poleceniu na pracę. 4. Zastosowanie wymaganych zabezpieczeń powinno być odnotowane każdorazowo w dzienniku operacyjnym. 5. Zamknięcie Uziemników i/lub zastosowanie Uziemiaczy powinno być każdorazowo odnotowane w dzienniku operacyjnym i w książce nałożonych Uziemiaczy lub w przypadku jej braku tylko w dzienniku operacyjnym Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 24 z 88

i odwzorowane przez Koordynującego na schemacie operacyjnym sieci w systemie SCADA. 6. Przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowaniem Strefy pracy może brać udział pod nadzorem Dopuszczającego Kierujący zespołem lub wyznaczony przez niego Członek zespołu, który będzie wykonywał pracę. Warunkiem koniecznym jest posiadanie przez tego Członka zespołu Świadectwa kwalifikacyjnego na stanowisku eksploatacji. 10 Dopuszczenie do pracy 10.1 Zakres czynności Dopuszczającego 1. Rozpoczęcie pracy jest dozwolone po uprzednim przygotowaniu Strefy pracy oraz dopuszczeniu do pracy polegającym na: a) sprawdzeniu przygotowania Strefy pracy przez Dopuszczającego i Kierującego zespołem pracowników lub Nadzorującego, b) wskazaniu Kierującemu zespołem pracowników Strefy pracy, c) poinformowanie Kierującego zespołem o zagrożeniach występujących w Strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie, d) skutecznym udowodnieniu, że w Strefie pracy nie występuje zagrożenie, e) jeżeli z przyczyn technologicznych lub technicznych zagrożenie występuje, a Poleceniodawca określił to w poleceniu na wykonanie pracy, Dopuszczający jest zobowiązany poinformować Kierującego zespołem pracowników lub Nadzorującego o miejscu jego występowania, f) potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisem w poleceniu pisemnym lub w przypadku polecenia ustnego w dzienniku operacyjnym stacji lub Dopuszczającego, g) zgłoszenie Koordynującemu dopuszczenie zespołu do pracy. 2. Dopuszczając do pracy na polecenie ustne należy w dzienniku operacyjnym stacji (dotyczy stacji GPZ) lub Dopuszczającego wpisać godzinę dopuszczenia, podpisać i uzyskać podpis Kierującego zespołem. 10.2 Zakres czynności Kierującego zespołem 1. Sprawdzenie prawidłowości przygotowania Strefy pracy. Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 25 z 88

2. Potwierdzenie podpisem w poleceniu faktu przyjęcia Strefy pracy i posiadanie oryginału polecenia przez cały czas trwania pracy lub złożenie podpisu w dzienniku operacyjnym stacji lub Dopuszczającego w przypadku poleceń ustnych. 3. Zaznajomienie członków zespołu z występującymi zagrożeniami w Strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie oraz z metodami bezpiecznego wykonywania pracy. 4. Egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz narzędzi i sprzętu, 5. Zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny; 11 Przerwy w pracy 1. W trakcie wykonywania pracy mogą wystąpić przerwy w pracy: a) planowane - jeżeli tak przewidział Poleceniodawca, b) nie planowane. 2. Planując przerwę w pracy, Poleceniodawca winien określić rodzaj przerwy, tj. z likwidacją Strefy pracy, z częściową likwidacją Strefy pracy lub bez likwidacji Strefy pracy. 3. Pracownik ma obowiązek przerwać pracę, gdy zaistnieją warunki stwarzające zagrożenie. O przerwie w pracy powinien niezwłocznie zawiadomić Kierującego zespołem lub Nadzorującego. 4. Osoby dozoru mają obowiązek wstrzymać pracę zespołu, jeżeli stwierdzą, że nie są zachowane warunki bezpiecznej pracy lub nie są przestrzegane przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Wolno stosować tylko wypróbowane i bezpieczne metody pracy. 5. Kierujący zespołem lub Nadzorujący ma obowiązek wyłączenia z pracy podległego pracownika, o ile stwierdzi, że pracownik ten nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy (niedysponowany fizycznie lub psychicznie). O fakcie takim powinien zawiadomić Poleceniodawcę. 6. W razie konieczności opuszczenia Strefy pracy przez Kierującego zespołem pracowników lub Nadzorującego, dalsze wykonywanie pracy musi być przerwane, Zespół pracowników wyprowadzony, a Strefa pracy odpowiednio zabezpieczona przed dostępem osób postronnych. 7. Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie jej wznowienie może nastąpić po ponownym dopuszczeniu do pracy. Nie wymaga się ponownego Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 26 z 88

dopuszczenia do pracy po przerwie, jeżeli w czasie trwania przerwy Zespół pracowników nie opuścił Strefy pracy lub Strefa pracy na czas opuszczenia go przez Zespół pracowników została zabezpieczona przed dostępem Osób postronnych. 8. Kierujący zespołem pracowników lub Nadzorujący, przed wznowieniem pracy po przerwie niewymagającej ponownego dopuszczenia, jest obowiązany dokonać dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia Strefy pracy. 9. Jeżeli podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 8, zostanie stwierdzona zmiana tego zabezpieczenia, wznowienie pracy jest zabronione. 10. O decyzji wstrzymania pracy Kierujący zespołem lub Nadzorujący powinien niezwłocznie powiadomić Dopuszczającego lub Koordynującego oraz odnotować przerwę w poleceniu wykonania pracy. 11. O przerwie w pracy wymagającej ponownego dopuszczenia do pracy przed jej wznowieniem Kierujący zespołem pracowników lub Nadzorujący obowiązany jest powiadomić Dopuszczającego lub Koordynującego, a w razie wykonywania pracy na polecenie pisemne, przekazać to polecenie Dopuszczającemu lub Koordynującemu po uprzednim podpisaniu. 12. Jeżeli w czasie trwania przerwy w pracy przewidywana jest likwidacja Strefy pracy lub częściowa likwidacja Strefy pracy Kierujący zespołem pracowników lub Nadzorujący obowiązany jest przed jego opuszczeniem przez Zespół pracowników zapewnić usunięcie z niej materiałów, narzędzi i sprzętu oraz powiadomić o tym Dopuszczającego lub Koordynującego. 12 Zakończenie pracy 1. O zakończeniu pracy decyduje Kierujący zespołem i następuje, jeżeli cały zakres prac przewidziany poleceniem został w pełni wykonany lub dalsza jej kontynuacja jest niemożliwa.. 2. Po zakończeniu pracy Kierujący zespołem pracowników lub Nadzorujący jest obowiązany: a) wraz z pozostałymi Członkami zespołu zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu, b) wyprowadzić Zespół pracowników ze Strefy pracy, c) powiadomić Dopuszczającego lub Koordynującego bądź Kierownika robót o zakończeniu pracy, Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 27 z 88

d) w przypadku wykonywania pracy na polecenie pisemne podpisać na druku w odpowiedniej rubryce zakończenie pracy. 3. Kierujący zespołem lub Nadzorujący ma obowiązek dokonać wpisu do dokumentacji stacji o zakresie wykonanych prac i technicznej gotowości urządzenia do pracy, jeśli taka dokumentacja istnieje. 4. Po otrzymaniu informacji o zakończeniu pracy Dopuszczający likwidując Strefę pracy jest obowiązany w szczególności: a) sprawdzić wpisy w dokumentacji stacji o gotowości urządzenia do pracy, b) w przypadku wykonywania pracy na polecenie pisemne sprawdzić i potwierdzić wpis o zakończeniu pracy, c) dokonać oględzin urządzeń na których była wykonywana praca oraz Strefy pracy, d) powiadomić Koordynującego o zakończeniu pracy i uzyskać zgodę na likwidację Strefy pracy przez usunięcie technicznych środków zabezpieczających użytych do jego przygotowania, e) Koordynujący zezwalając na likwidację Strefy pracy wskazuje dopuszczającemu wszystkie punkty założonych Uziemiaczy zgodnie z odwzorowaniem w systemie wspomagającym prace dyspozytora (np. SCADA), f) dopuszcza się w uzgodnieniu z Koordynującym częściowe pozostawienie elementów zabezpieczających Strefę pracy dla prac wykonywanych etapami zgodnie z ustalonym harmonogramem prac. Informacja o pozostawionym stanie urządzeń i zabezpieczeń musi zostać uwzględniona w zapisach: dziennikach operacyjnych Dopuszczającego i Koordynującego oraz odzwierciedlona w systemie dyspozytorskim (np. SCADA). 5. W czynnościach związanych z likwidacją Strefy pracy mogą brać udział, pod nadzorem Dopuszczającego Kierujący zespołem pracowników lub członkowie tego zespołu posiadający Świadectwo kwalifikacyjne. 6. Koordynujący zezwala na uruchomienie urządzenia, instalacji lub Sieci elektroenergetycznej, przy której była wykonywana praca, po otrzymaniu informacji od Dopuszczającego o gotowości urządzenia do ruchu. Jeżeli praca była wykonywana przez kilka zespołów pracowników, decyzję o uruchomieniu urządzenia, instalacji lub Sieci elektroenergetycznej Koordynujący może podjąć Instrukcja organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach energetycznych Strona 28 z 88