Przewodnictwo turystyczne w Unii Europejskiej Mgr Anna Bogucka Katedra Turystyki i Rekreacji Politechniki Białostockiej

Turystyka jest branżą niezwykle dynamiczną, zmieniają się produkty turystyczne, zmienia się turysta, jego oczekiwania i wymagania. Przewodnicy turystyczni zajmują znaczące miejsce w obsłudze ruchu turystycznego, dlatego powinni podnosić jakość świadczonych przez siebie usług, dostosowując się do oczekiwań i nowych wyzwań. Zawód przewodnika turystycznego wymaga ciągłego doskonalenia, szkolenia i doszkalania. Należy pamiętać, że w obsłudze ruchu turystycznego najważniejszy jest człowiek, stąd przewodnicy powinni traktować swoją pracę jako służbę i rodzaj misji. Mimo ogromnego zaangażowania przewodników turystycznych w swoją pracę, która często jest jednocześnie pasją, napotykają oni wiele barier, niedoskonałości organizacyjnych utrudniających pracę i obniżających jakość usług. Jest to zjawisko obecne nie tylko w Polsce. Wiele krajów integrującej się Europy boryka się z problemami prawno organizacyjnymi przewodnictwa turystycznego.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Włochy We Włoszech przepisy dotyczące wykonywania zawodu przewodnika turystycznego są najstarsze w Europie i sięgają 1816 roku. Regulacje prawne: Obecnie przewodnictwo ma oparcie w prawie narodowym oraz prawie regionalnym. Bezprawne wykonywanie zawodu jest surowo karane. Definicja zawodu: Przewodnik turystyczny to zawód polegający na towarzyszeniu osobom pojedynczym i grupom podczas zwiedzania zabytków, galerii sztuki, muzeów, wykopalisk archeologicznych, rzemieślniczych w celu przedstawienia walorów bezpośrednio lub za pomocą tłumacza. Zawód przewodnika turystycznego wykonywany jest w ramach zezwolenia wydawanego przez dany region. Podstawą jest licencja wydawana przez uprawnione władze. Podstawowe wymogi: Kandydaci na przewodników powinni spełniać następujące warunki: Być pełnoletni, Posiadać obywatelstwo włoskie lub innego państwa UE, Prezentować właściwą postawę obywatelską, Posiadać dyplom szkoły średniej lub równoważnej albo tytuł studiów, Posiadać odpowiednie zdolności psychofizyczne.

Szkolenie Władze regionu dbają o doskonalenie zawodowe i przygotowanie do egzaminu (organizacja kursów, konferencji, seminariów). Postępowanie egzaminacyjne: Komisje egzaminacyjne mianowane są na okres 2 lat przez władze lokalne. W skład przewodnickiej komisji egzaminacyjnej wchodzą: kierownik właściwego regionu turystycznego, ekspert od prawodawstwa, organizacji turystyki, historii sztuki, archeologii, działalności społecznej, kulturalnej i produkcyjnej regionu oraz eksperci odpowiednich języków obcych. Egzamin składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej. W części językowej należy wykazać się konwersacją i tłumaczeniem lektury z przynajmniej jednego języka z trzech najbardziej rozpowszechnionych i nauczanych i szkole państwowej II stopnia. Nadanie uprawnień publikuje się w Biuletynie Regionalnym. Licencje trzeba odnawiać corocznie przed upływem daty jej ważności składając podanie z krótkim opisem aktywności zawodowej z roku minionego. Wynagrodzenie Przepisy określające stawki są publikowane. Organizacje zawodowe Rolę związków zawodowych pełnią tzw. komitety techniczne, czyli przedstawiciele przewodników pilotów i tłumaczy, którzy dbają o środowisko zawodowe.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Austria Regulacje prawne: Podstawą prawną wykonywania zawodu przewodnika turystycznego jest uzyskanie licencji tzw. Gewerbeordnung. Niezbędną koncesję kandydaci otrzymują po ukończeniu kursu przygotowawczego oraz po pomyślnym zdaniu egzaminu państwowego. Uprawnienia nadawane są na obszar całego kraju. Podstawowe wymogi: Kandydaci na przewodników powinni spełniać następujące warunki: Posiadać certyfikat ukończenia kursu pierwszej pomocy, Posiadać dyplom szkoły średniej, Posiadać biegłą znajomość języka obcego.

Szkolenie Odbywa się w prawnie uznanych ośrodkach szkoleniowych obejmuje co najmniej 300 godzin zajęć teoretycznych praz praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy. Czas trwania kursu jest uzależniony od organizatora (np. Gospodarczy Instytut Kształcenia Kadr w Wiedniu oferuje szkolenia trwające 3 4 semestry, obejmujące 900godzin programu). Program obejmuje wiedze z zakresu historii, historii sztuki ( z rozbiciem na historię teatru, muzyki, medycyny, literatury, folkloru), geografii z turystycznego i ekonomicznego punktu widzenia, turystyki, prawa, socjologii, ekonomii i księgowości. Zajęcia praktyczne polegają na zwiedzaniu różnego typu muzeów, kościołów oraz ćwiczenia z retoryki pod okiem doświadczonych przewodników. Postępowanie egzaminacyjne: Organizatorem egzaminu państwowego jest Izba Gospodarcza właściwa dla danego regionu Austrii. Egzamin składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej. Podstawowym językiem w czasie egzaminu jest niemiecki, jednak znajomość przynajmniej jednego języka obcego jest wymagana, gdyż jedna z części egzaminu przeprowadzona jest w wybranym przez kandydata języku. Organizacje zawodowe Certyfikowani przewodnicy są obowiązkowo zrzeszeni w Izbie Gospodarczej, która reprezentuje ich interesy. Jako organizacja kontrolująca cały kraj, profesjonalne stowarzyszenie Izby Gospodarczej dba o warunki pracy austriackich przewodników turystycznych.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Francja Regulacje prawne: Zawód przewodnika turystycznego we Francji ma swoje oparcie w Kodeksie Turystycznym. Warunki otrzymania karty zawodowej określane są oddzielnymi przepisami. Obowiązek zatrudniania przewodników turystycznych ograniczony jest tylko do wizyt w muzeach i obiektach historycznych. Na drogach, w miastach i na terenach otwartych dopuszcza się oprowadzanie turystów przez osoby nie posiadające stosownych uprawnień. Rodzaje przewodników: Przewodnik wykładowca krajowy, Przewodnik krajowy, Przewodnik regionalny (najbardziej popularny), Przewodnik wykładowca miast i regionów sztuki i historii, Animator dziedzictwa kulturowego.

Podstawowe wymogi: Kandydaci na przewodników krajowych powinni spełniać następujące warunki: Posiadać 2 letnie wykształcenie powyżej matury (kierunkowe), Posiadać dyplom ukończenia studium w wymiarze 600 godzin ( 11 wyższych uczelni posiada prawo prowadzenia takiego studium). Kandydaci na przewodników regionalnych powinni spełniać następujące warunki: Ukończenie 2 letnich studiów kierunkowych, Posiadać bardzo dobrą znajomość minimum jednego języka obcego. Szkolenie Kształcenie na przewodnika krajowego prowadzone jest w 4 blokach: znajomość dziedzictwa kulturowego i zagadnień historycznych, języki obce, prezentacje i techniki komunikacyjne, administrowanie zwiedzaniem. Wymagany jest staż w wymiarze 8 12 tygodni. Kształcenie na przewodnika regionalnego obejmuje kurs przygotowawczy w wymiarze 250godzin. Postępowanie egzaminacyjne: Egzamin na przewodnika regionalnego organizowany jest co 2 lata przy Prefekturze Regionu, która organizuje taki egzamin wraz z delegaturą ministerialną ds. turystyki. Składa się z trzech części: pisemnej, ustnej i praktycznej w terenie. Połowa egzaminu odbywa się po francusku, połowa w wybranym języku obcym. Zasady warunków egzaminowania ustalane są przy porozumieniu trzech ministrów (ds. edukacji narodowej, turystyki oraz kultury). Nadanie uprawnień Dyplom przewodnika krajowego wydawany jest na 4 lata z możliwością przedłużenia. Legitymacje i karty zawodowe wydaje prefektura w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o tytuł przewodnika regionalnego. Organizacje zawodowe Najważniejsza organizacją samorządu zawodowego we Francji jest FNGI.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Holandia Regulacje prawne: Brak obowiązku posiadania uprawnień przewodnika. Organizacje zawodowe Zrzeszenie przewodników tzw. Gidor w Diemen koło Amsterdamu. Członkowsko w zrzeszeniu uzależnione jest od zdania wewnętrznego egzaminu przewodnickiego. Pozytywnie zdany egzamin umożliwia ewentualne otrzymanie ewentualnych zleceń oraz systematycznych informacji o oferowanych przez organizację szkoleniach tematycznych.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Niemcy W Niemczech nie istnieje zawód przewodnika turystycznego. Innymi słowy na terenie Niemiec nie ma żadnych ograniczeń w oprowadzaniu wycieczek, nie ma kontroli, ani kar. Regulacje prawne: Brak przepisów prawnych regulujących zasady kształcenia i wykonywania pracy. Organizacje zawodowe Mimo braku zawodu istnieje Federalny Związek Przewodników Turystycznych zrzeszający regionalne i lokalne stowarzyszenia przewodnickie (ok. 3500 członków). Związek określił wytyczne, na podstawie których powinny być organizowane kursy w celu ujednolicenia standardu kształcenia. Na podstawie przedstawionego przez organizatora konspektu zatwierdza się kurs. Organizator otrzymuje tym samym patronat związku nad szkoleniem. Na zakończenie kursu wydaje się certyfikat. Aby go uzyskać należy uczestniczyć w zajęciach, wykazać się 3 letnią praktyką oraz zaliczyć seminaria z prawa, dydaktyki, metodyki i komunikacji. Związek organizuje również szkolenia dla tych, którzy pracują jako przewodnicy. Szkoleniem przewodnickim na terenie Niemiec zajmują się również inne jednostki, przygotowujące przyszłych przewodników. Szkolenia trwają od 3 do 12 miesięcy. Obejmują zagadnienia z zakresu ekonomii, prawa, geografii, psychologii, retoryki, pierwszej pomocy oraz obsługi grup. W trakcie kursu przygotowuje się różne opracowania i prezentacje. Realizowane są także praktyki wyjazdowe. Szkolenie zakończone jest pisemnym i ustnym egzaminem.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Republika Czeska Regulacje prawne: Obecnie przewodnictwo nie jest regulowane żadnymi specjalnymi przepisami prawnymi. Od 2001 roku obowiązuje tylko obwieszczenie Ministra Rozwoju Lokalnego oraz Zarządzenie Rady Ministrów o konieczności powierzania przez przedsiębiorców określonych zadań osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje, w tym kwalifikacje przewodnickie. Definicja zawodu: Pojmowanie usług przewodnickich Republice czeskiej jest o wiele szerszy niż w Polsce. Typologia przewodników i zakres uprawnień odbiega całkowicie od modelu przyjętego w naszym kraju (np. brak przewodników miejskich). Uprawnienia nadawane są na obszar całego kraju.

Rodzaje usług przewodnickich Górskie Rekreacyjne i sportowe Turystyczne działalność polegająca na oprowadzaniu grupy lub turystów indywidualnych, przy czym w wybranym przez nich języku prowadzony jest wykład o kulturze i przyrodniczym dziedzictwie kraju oraz podejmowane są inne czynności związane z realizacją programu oraz udzielaniem podstawowej pomocy osobom prowadzonym. Podstawowe wymogi: Warunki, jakie powinien spełnić przewodnik turystyczny w celu wykonywania usług dotyczą tylko rejestracji działalności gospodarczej. Brak jest jakichkolwiek przepisów regulujących program szkolenia przewodnickiego i długości trwania kursu. Postępowanie egzaminacyjne reguluje obwieszczenie Ministra Rozwoju Lokalnego: Egzaminy przewodników turystycznych mogą odbywać się tylko przed komisją powołaną przez kierownictwo szkoły średniej, średniej szkoły zawodowej lub szkoły wyższej kształcących w zakresie turystyki i akredytowanych przez ministerstwo (10 szkół). Egzamin składa się z dwóch części: zawodowej i językowej. Organizacje zawodowe Przewodników w Republice Czeskiej reprezentują obecnie dwie organizacje przewodnickie Stowarzyszenie Przewodników Republiki czeskiej oraz Związek Przewodników Republiki Czeskiej.

Charakterystyka przewodnictwa w wybranych krajach UE Polska Definicja zawodu: Przewodnik turystyczny jako osoba zawodowo oprowadzająca turystów lub odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach oraz udzielająca o nich informacji. Podstawowe wymogi: Kandydaci na przewodników powinni spełniać następujące warunki: Ukończenie 18 lat, Ukończenie szkoły średniej, Posiadanie stanu zdrowia umożliwiającego wykonywanie zadań przewodnika turystycznego, Nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego, Odbycie szkolenia teoretycznego i praktycznego, Pozytywne zdanie egzaminu na przewodnika turystycznego. Rodzaje uprawnień przewodnickich: Przewodnik górski. Przewodnik miejski. Przewodnik terenowy.

Szkolenie Szkolenie kandydatów na przewodników turystycznych mogą prowadzić jednostki organizacyjne lub osoby upoważnione na podstawie decyzji administracyjnej marszałka województwa właściwego ze względu na ich siedzibę lub miejsce zamieszkania. Do prowadzenia zajęć teoretycznych muszą one dysponować kadrą wykładowców posiadających wykształcenie wyższe, а do praktycznych kadrą instruktorów posiadających udokumentowaną praktykę. Poza tym jednostki te muszą zapewnić warunki umożliwiające realizację zajęć, oraz odpowiednią obsługę biurową wraz z przechowywaniem i udostępnianiem dokumentacji szkolenia. Większość szkoleń przewodnickich realizowanych jest przez oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego, które najczęściej posiadają stałe zezwolenia na przeprowadzanie tych szkoleń.

Postępowanie egzaminacyjne: Egzamin dla przewodników turystycznych przeprowadza komisja egzaminacyjna powoływana przez marszałka województwa właściwego ze względu na obszar uprawnień. Kandydaci na członków komisji egzaminacyjnych powinni posiadać wykształcenie wyższe w zakresie związanym z problematyką szkolenia lub posiadać uprawnienia przewodnika turystycznego oraz wykazać się pięcioletnią czynną działalnością jako przewodnik turystyczny. Egzamin jest płatny i przeprowadzany jeśli dopuszczonych jest do niego minimum 10 kandydatów. Składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2000 roku znajomość języka obcego przez przewodników turystycznych dokumentowana jest między innymi dyplomem ukończenia studiów filologicznych, nauczycielskiego kolegium języków obcych lub świadectwem ukończenia szkoły z obcym językiem wykładowym za granicą. Może być również potwierdzona świadectwem wystawionym przez inne instytucje np. certyfikat FCE z języka angielskiego. Istnieje także możliwość złożenia egzaminu ze znajomości języka obcego przed Komisją Egzaminacyjną Języków Obcych. Organizacje zawodowe Najważniejszą organizacją braci przewodnickiej w Polsce jest PTTK oraz Polska Federacja Pilotażu i przewodnictwa.

Obszary problemowe dyskusji Problemy szkoleniowe Dobór kandydatów na kursy. Kursy nie powinny mieć charakteru rynkowego. Przyjmowane powinny być osoby z odpowiednimi predyspozycjami zawodowymi. Analiza programów szkoleń. Zwiększenie godzin przeznaczonych na pierwszą pomoc przedmedyczną. Położenie nacisku na interpretację dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Wprowadzenie klas przewodnickich dla wszystkich rodzajów uprawnień przewodnickich wiążące się z aktywnością zawodową i doszkalaniem. Znajomość języków obcych.

Obszary problemowe dyskusji Problemy prawne Kontrola uprawnień. Zawód przewodnika turystycznego wymaga ochrony przez eliminację szarej strefy. Przekraczanie kompetencji zawodowych przez pilotów. Rozszerzenie o Białystok listy miast, gdzie obowiązują uprawnienia przewodnika miejskiego.

Obszary problemowe dyskusji Problemy ekonomiczne Stawki za wykonywaną pracę. Przewodnik turystyczny w województwie podlaskim zawód czy dodatkowa działalność zawodowa?