Samozatrudnienie w wyuczonym zawodzie Przewodnik dla ucznia
Spis treści str. 1. Wprowadzenie 2 2. Wymagania wstępne 3 3. Cele kształcenia 4 4. Materiał nauczania i zestawy ćwiczeń 5 4.1. Planowanie własnego biznesu w regionie 5 4.1.1. Analiza rynku ustalenie luki rynkowej 6 4.1.2. Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa 13 4.1.3. Biznes plan 17 4.1.4. Sprawdzian osiągnięć 27 4.2. Rejestracja działalności gospodarczej 29 4.2.1. Sprawdzian osiągnięć 36 4.3. Prowadzenie działalności gospodarczej 38 4.3.1. Zakup środków trwałych i towarów 38 4.3.2. Ewidencja zakupów i wniesionych do firmy środków trwałych 48 4.3.3. Sprzedaż towarów i usług 64 4.3.4. Rozliczenie transakcji kupna sprzedaży 76 4.3.5. Sprawdzian osiągnięć 88 5. Akty prawne 93 6. Literatura 94-1 -
1. WPROWADZENIE Jako absolwent szkoły musisz podjąć ważne decyzje dotyczące najbliższej przyszłości. Możesz kontynuować naukę lub zacząć funkcjonować na trudnym obecnie rynku pracy. Jeżeli wykształcenie, które posiadasz, satysfakcjonuje Cię, to do wyboru pozostaje jeszcze forma zatrudnienia - podejmiesz pracę w istniejącym już przedsiębiorstwie, albo rozpoczniesz działalność na własny rachunek. Na zajęciach z podstaw przedsiębiorczości poznałeś zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej i sposoby aktywnego poszukiwania zatrudnienia. Wykorzystując zdobytą wiedzę, spróbuj sprawdzić się jako przedsiębiorca. Najpierw przeprowadź analizę rynku i zaplanuj własną działalność. Następnie zalegalizuj swoją firmę. Później będziesz już tylko handlował, świadczył usługi, osiągał dochody i płacił oczywiście podatki. Poradnik wskaże Ci jakich informacji powinieneś poszukać, jakie działania warto podjąć, aby uruchomić własne przedsiębiorstwo. Przestudiuj cele kształcenia. Zdecyduj, czy łatwiej będzie Ci je osiągnąć pracując indywidualnie, czy wraz z kolegami. Jedna i druga forma pracy ma swoje zalety i wady. Pracując samodzielnie uzyskasz efekt na miarę swoich możliwości i aspiracji. Jednak będziesz narażony na bariery wynikające na przykład z braku czasu, czy niektórych umiejętności. Pracując w zespole możesz spodziewać się wielu ciekawych rozwiązań, jak również wykonywać tylko te zadania, w których doskonale się sprawdzasz. Zanim zdecydujesz się na współpracę zastanów się, czy wszyscy koledzy są odpowiedzialni i czy umiecie ze sobą współdziałać?! Aby osiągnąć wskazane cele przeczytaj materiał nauczania, odpowiedz na pytania, wykonaj ćwiczenia. Dokonaj też samooceny, przy której pomoże Ci sprawdzian postępów. Końcowym, a zarazem praktycznym efektem Twojej pracy, będzie teczka portfolio zawierająca wszystkie materiały i dokumenty niezbędne do uruchomienia i prowadzenia przedsiębiorstwa. W poradniku zawarte są pewne sugestie rozwiązań problemów gospodarczych na przykładzie Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Elektronik Będziesz jego właścicielem. Jest to nasza oferta. Możesz przyjąć inne rozwiązania, ale bądź wtedy konsekwentny w ich realizacji. Podstawą uzyskania pozytywnej oceny z tego modułu jest zaprezentowanie teczki osiągnięć portfolio. Podlegać jej będą: - oryginalność pomysłów osadzonych na prawach gospodarki rynkowej - kompletność zgromadzonych materiałów - staranność wykonania Życzymy powodzenia! Autorzy nauczyciele CKP, Wrocław - 2 -
2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przewodnik ten umożliwi Ci opanowanie umiejętności: planowania, rejestracji i prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Przed przystąpieniem do jego studiowania, powinieneś jednak umieć: - określić cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego, - identyfikować kluczowe cechy swojej osobowości, - dokonać rzetelnej samooceny, - charakteryzować wpływ poszczególnych obszarów makro- i mikrootoczenia na działalność przedsiębiorstwa, - wyjaśnić działanie mechanizmu rynkowego, - korzystać z różnych źródeł informacji, dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, - rozróżniać podstawowe rodzaje przedsiębiorstw, formy własności oraz formy organizacyjno prawne prowadzenia działalności gospodarczej, - rozróżniać zasoby ekonomiczne służące do produkcji dóbr i świadczenia usług, - identyfikować potrzeby ludzkie i sposoby ich zaspokajania, - analizować wpływ zmian cen i czynników pozacenowych na decyzje konsumentów i producentów, - wyjaśnić pojęcia: koszty, marża, przychody, wynik finansowy, majątek firmy, - wyjaśnić zasady racjonalnego gospodarowania. - 3 -
3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku procesu kształcenia powinieneś umieć: - wskazywać możliwości tworzenia własnego biznesu w określonej branży na lokalnym rynku, - sporządzać plan przedsięwzięcia gospodarczego, - wyszukiwać przepisy prawne regulujące prowadzenie działalności gospodarczej, - stosować procedury zmierzające do rejestracji działalności gospodarczej, - nawiązywać kontakty handlowe z klientami, - prowadzić i rozliczać działalność gospodarczą - wykorzystywać urządzenia techniki komputerowej do tworzenia planu przedsięwzięcia gospodarczego, wyszukiwania niezbędnych informacji oraz prowadzenia działalności gospodarczej. - 4 -
4. MATERIAŁ NAUCZANIA I ZESTAWY ĆWICZEŃ 4.1. Planowanie własnego biznesu w regionie W wyniku realizacji jednostki modułowej będziesz umiał: - przeprowadzić analizę lokalnego rynku wykorzystując dane statystyczne, - dokonać wyboru przedmiotu prowadzenia działalności gospodarczej i formy organizacyjno-prawnej własnej firmy, - dokonać segmentacji rynku i znaleźć rynek docelowy, - opracować biznes plan dla małego przedsiębiorstwa, a w szczególności: opracować strategię działania na rynku, ustalić przewidywane koszty uruchomienia własnej działalności, zaplanować przewidywane wydatki związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, określić sposób pozyskania środków rzeczowych i finansowych na uruchomienie i prowadzenie własnego biznesu, opracować zestawienie spodziewanych zysków i strat, ocenić opłacalność własnego przedsięwzięcia i ustalić próg rentowności sprzedaży, przeprowadzić analizę SWOT zaplanowanego przedsięwzięcia - 5 -
4.1.1. Analiza rynku ustalenie luki rynkowej Materiał nauczania Twoje działania jako przedsiębiorcy muszą być skierowane na rynek. Sprzedawaj te towary i usługi, na które jest największy popyt. Poznaj wielkość luki rynkowej, czyli niezajęty udział w rynku. Analizę rynku możesz przeprowadzić metodami: bezpośredniego sondażu rynku (ankieta, wywiad, eksperyment rynkowy, badania panelowe, badania motywacyjne) lub statystycznymi opierając się na danych z ubiegłych okresów. Metody bezpośredniego badania rynku są bardzo pracochłonne, a zatem kosztowne. Prostsze i tańsze są metody statystyczne, jednak dostarczają tylko danych szacunkowych. W analizie rynku musisz uwzględnić wiele czynników, do których należy: określenie wielkości sprzedaży konkurentów, średnie wydatki klientów na zakup Twojego produktu, ceny rynkowe, częstotliwość zakupu. Zwróć uwagę jak kształtują się te wielkości w czasie. Te dane możesz wyczytać z rocznika statystycznego lub z Internetu. Pamiętaj, że wszystko co można kupić i sprzedać jest produktem, także informacje o rynku. Musisz więc ponieść koszty już na samym początku. Nie żałuj czasu i nakładów pracy, ocenisz bowiem ryzyko zainwestowania własnych pieniędzy przed rozpoczęciem działalności. Wśród bezpośrednich metod analizy rynku najbardziej popularne są badania ankietowe. 1 Dzięki nim możesz sporządzić portret typowego nabywcy 2 Twojego produktu. Porównując portret typowego nabywcy z rynkiem geograficznym 3 ustalisz rynek nabywcy czyli liczbę osób, która skłonna jest kupić Twój produkt. Dane te możesz przeliczać na kwoty, jakie uzyskasz ze sprzedaży produktu. To proste! Pomnóż liczbę potencjalnych nabywców przez ich miesięczne wydatki na zakup Twojego produktu, a otrzymasz rynek produktu. Nie zapomnij jednak, że na rynku mogą już działać inne firmy, które stanowią dla Ciebie konkurencję. Jej znajomość jest konieczna do określenia opłacalności przedsięwzięcia. Jeżeli ustalisz w przybliżeniu obroty Twoich konkurentów 4, możesz poprzez porównanie ich z rynkiem produktu określić lukę rynkową. Na początek rozpocznij badania korzystając z Rocznika Statystycznego wydanego przez urząd statystyczny w 2002 roku. Z danych statystycznych (tabela 1, str. 7) wynika, że najmniejszy udział w wyposażeniu gospodarstw domowych ma komputer osobisty. To może skłonić Cię do skierowania uwagi na ten produkt, przeprowadzenia analizy rynku i ustalenia luki rynkowej. 1 Przykład ankiety str. 16. 2 Por. lit. 8. 3 Rynek geograficzny obejmuje wszystkich mieszkańców obszaru, na którym chcesz działać. 4 Informacji szukaj w Urzędzie Statystycznym. - 6 -
Załóżmy, że obszarem działania Twojej firmy będzie miasto Wrocław, a nabywcami klienci indywidualni 1. Na podstawie Panoramy Firm i danych z Rocznika Statystycznego dla województwa dolnośląskiego ustaliłeś, że na rynku wrocławskim działa 28 znaczących firm świadczących usługi komputerowe. Ponadto na podstawie danych z rocznika statystycznego dokonałeś krótkiej charakterystyki rynku geograficznego Tabela 1. Opis rynku geograficznego miasta Wrocławia Tabela 1 Liczba mieszkańców miasta 633 900 osób Struktura wiekowa osoby % 0 19 20 29 30 44 45 54 55 i więcej przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przedziale: do 760 zł od 761 do 1480 zł od 1481 do 2200 zł od 2201 do 4430 zł powyżej od 4431 wyposażenie gospodarstw domowych w przedmioty trwałego użytku odbiornik telewizyjny kolor radioodbiornik (wieża) magnetowid komputer osobisty samochód osobowy chłodziarka 147 494 23,27 104 784 16,53 130 330 20,56 113 750 17,94 137 514 21,70 2 108,48 zł 3,37 % 32,18 % 32,89 % 26,39 % 5,17 % 100 % 96,30 % 41,60 % 52,60 % 20,00 % 44,02 % 97,01 % obroty wybranych firm konkurencyjnych 3 303 830 zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny województwa dolnośląskiego 2002 r., US we Wrocławiu. 1 Twoimi klientami mogą być także nabywcy instytucjonalni. Jeśli przewidujesz taką możliwość skorzystaj z literatury fachowej opisującej ten segment rynku, aby móc go scharakteryzować i zastosować odpowiednią strategię działania. - 7 -
Następnie przeprowadziłeś badania ankietowe w celu ustalenia portretu typowego nabywcy. ANKIETA Planuję uruchomić w naszym mieście nową placówkę handlującą sprzętem komputerowym i świadczącą usługi informatyczne. Chciałbym poznać moich przyszłych klientów. Dlatego zwracam się z prośbą do Państwa o wypełnienie anonimowej ankiety. Przeanalizuję odpowiedzi i dostosuję moją ofertę do Państwa potrzeb. 1. PŁEĆ mężczyzna kobieta 2. WIEK 0 19 20 29 30 44 45 54 55 i więcej 3. MIEJSCE ZAMIESZKANIA Wrocław... 4. WYKSZTAŁCENIE wyższe policealne średnie zasadnicze zawodowe podstawowe 5. WYKONYWANY ZAWÓD...... 6. MIEJSCE ZATRUDNIENIA rolnictwo i budownictwo przemysł handel i naprawy transport i łączność pośrednictwo finansowe administracja publiczna i edukacja ochrona zdrowia i opieka społeczna usługi komunalne, hotele inne... 7. WYNAGRODZENIE BRUTTO: do 760 zł od 760 zł do 1480 zł od 1481 zł do 2200 zł od 2201 zł do 4430 zł powyżej 4430 zł - 8 -
8. PREFEROWANY KOMPUTER notebook stacjonarny 9. WYKORZYSTANIE KOMPUTERA: w celu zarobkowym dla rozrywki do podniesienia kwalifikacji wszystkie powyższe 10. PREFEROWANA FORMA ZAKUPU: za gotówkę na kredyt w leasing 11. CZĘSTOTLIWOŚĆ ZAKUPU KOMPUTERA: raz na rok raz na 2 lata raz na 5 lat okazjonalnie... 12. ROCZNE WYDATKI NA ZAKUP SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO I USŁUGI INFORMATYCZNE OKOŁO :... 13. MIEJSCE ZAKUPU SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO: w centrum handlowym w sklepie firmowym przez Internet z katalogów wysyłkowych na giełdzie komputerowej Dziękuję za udział w ankietowaniu Z ankiet, informacji prasowych oraz rozmów ze sprzedawcami wynika, że typowymi nabywcami sprzętu komputerowego i usług informatycznych są osoby: w wieku od 20 do 44 lat, ze średnim i wyższym wykształceniem, zarabiające powyżej 2 200 zł, zatrudnione w przedsiębiorstwach prywatnych, przeznaczające ok. 600 zł. rocznie na zakup sprzętu i usług informatycznych - 9 -
Na podstawie opisu rynku geograficznego miasta Wrocławia (tabela 1) i portretu typowego nabywcy określiłeś wielkość luki rynkowej. Obliczeń dokonałeś w skali miesiąca. Twoje obliczenia: 1 Rynek konsumenta Liczba osób w wieku od 20 do 44 lat: 633 900 x (16,53 %+20,56 %) = 235 114 osoby (lub 104 784 + 130 330 = 235 114) Liczba osób w wieku 20 do 44 lat o dochodach powyżej 2200 zł: 235 114 x (26,39 % + 5,17%) = 74 202 osób Rynek produktu: Wysokość wydatków nabywców na zakup sprzętu komputerowego i usług informatycznych 74 202 osób x 600 zł /12 mies. = 3 710 100 zł /miesiąc Luka rynkowa: 3 710 100 3 303 830 = 406 270 zł/miesiąc Ćwiczenie 1 Ćwiczenia W oparciu o poznany materiał nauczania uzupełnij poniższy schemat przedstawiający sposób przeprowadzenia analizy rynku zbytu: poprzez porównanie rynku geograficznego z.... ustalisz... Pomnóż przez przeciętne, miesięczne wydatki na zakup Twojego produktu obliczysz rynek... odejmij Rynek konkurencji ustalisz 1 Przy założeniu, że rozkład dochodów w każdej grupie wiekowej jest podobny. - 10 -
Ćwiczenie 2 Chcesz rozpocząć pracę na własny rachunek. W tym celu: A. Zastanów się i określ, co może być przedmiotem Twojej działalności na lokalnym rynku. B. Opracuj ankietę, której wyniki: a) przedstawią zainteresowanie oferowanym przez Ciebie produktem, b) umożliwią scharakteryzowanie nabywcy. C. przeprowadź badania ankietowe. D. na podstawie ankiet sporządź portret typowego nabywcy i wpisz dane do załączonej tabeli nr 2 Obraz typowego nabywcy produktu... Tabela 2 Cechy nabywcy Opis nabywcy Ćwiczenie 3 Przeprowadź analizę rynku konkurencji wykorzystując poniższą tabelę. Tabela do analizy rynku konkurencji Tabela 3 Nazwa i adres Szacunkowe firmy obroty Rodzaj produktu (oferowany sprzęt i usługi) Warunki sprzedaży (cena, upusty, forma płatności, warunki gwarancji i inne) - 11 -
Ćwiczenie 4 Chcesz ustalić lukę rynkową. A. Z rocznika statystycznego pozyskaj informacje opisujące lokalny rynek geograficzny. B. Uwzględnij obroty konkurencji. C. Obliczenia przedstaw w skali roku i miesiąca. D. Opracuj ulotkę reklamową dostosowaną do zróżnicowanego odbiorcy. Liczba osób w wieku... Liczba osób w wieku... o dochodach powyżej...... Roczna wysokość wydatków na zakup sprzętu komputerowego i usług informatycznych:... Obroty konkurencji za ubiegły rok:... Luka rynkowa:... Pytania sprawdzające wiadomości 1. Na czym polega metoda bezpośredniego sondażu rynku? 2. Jakie metody wykorzystasz do obliczania rynku nabywcy? Uzasadnij ich wybór. 3. Dlaczego przy ustalaniu luki rynkowej musisz uwzględnić rynek konkurentów? 4. Czy analizę rynku możesz przeprowadzić tylko na podstawie jednego okresu czasowego? Uzasadnij odpowiedź. Sprawdzian postępów Czy potrafisz sporządzić portret typowego nabywcy produktu na podstawie ankiet? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz ustalić wielkość rynku konsumenta? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz ustalić wielkość rynku produktu? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz ustalić wielkość luki rynkowej? Tak ٱ Nie ٱ - 12 -
4.1.2 Wybór formy organizacyjno prawnej przedsiębiorstwa Materiał nauczania Zbadałeś rynek i ustaliłeś lukę rynkową na zakup sprzętu komputerowego oraz usług informatycznych. Następną decyzją, jaką musisz podjąć, jest wybór formy organizacyjnoprawnej podmiotu, który chcesz utworzyć. Na zajęciach z podstaw przedsiębiorczości dowiedziałeś się, że wszystkie podmioty gospodarcze w sektorze prywatnym ze względu na formę organizacyjno-prawną dzielą się na: osoby fizyczne czyli osoby prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek, osoby prawne czyli jednostki posiadające osobowość prawną, należą tu: spółdzielnie i spółki kapitałowe (sp. z o.o., sp. akcyjna), jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej zaliczysz tu spółki osobowe, tj. partnerskie, jawne, komandytowe i komandytowo-akcyjne oraz spółkę cywilną. Nadrzędną podstawą prawną dla wszystkich wymienionych podmiotów jest Prawo działalności gospodarczej 1. Ponadto dla spółki cywilnej - Kodeks cywilny, dla pozostałych spółek - Kodeks spółek handlowych, a dla spółdzielni - Prawo spółdzielcze. Najpopularniejszą formą działalności gospodarczej są przedsiębiorstwa jednoosobowe prowadzone przez osoby fizyczne działające we własnym imieniu i na własny rachunek. Ich udział w ogólnej ilości podmiotów gospodarczych wynosi około 84,5%. 2 Jesteś absolwentem szkoły, więc na początek załóż przedsiębiorstwo jako osoba fizyczna. Zostań przedsiębiorcą. Przemawia za tym między innymi to, że: możesz samodzielnie podejmować decyzje, nie musisz dzielić się zyskami ze wspólnikami i posiadać znacznego kapitału przy zakładaniu firmy. Prowadząc samodzielnie działalność będziesz podejmować decyzje na miarę posiadanych umiejętności i środków oraz odpowiadającego Tobie stopnia ryzyka. Ponadto zdobędziesz doświadczenie. Potem zdecydujesz, czy odpowiada Ci ta forma gospodarowania. Jeżeli nie, to zastanowisz się nad inną formą prawną. 1 Por. [1]. 2 Rocznik Statystyczny województwa dolnośląskiego. Tom I, rok 2002, Urząd Statystyczny we Wrocławiu. - 13 -
Ćwiczenie 1 Ćwiczenia Skorzystaj z wiadomości z przedmiotu podstawy przedsiębiorczości lub ze źródeł prawa i wykonaj poniższe polecenia. A. Uzupełnij schemat obrazujący klasyfikację spółek handlowych: SPÓŁKI. HANDLOWE Spółki... Spółki... spółka jawna spółka... spółka... spółka... spółka... spółka... B. Z Panoramy Firm wybierz przykłady przedsiębiorstw handlujących w Twoim mieście sprzętem komputerowym i świadczących usługi informatyczne reprezentujących poszczególne formy prawne i wpisz do tabeli nr 4. Przedsiębiorstwa handlujące sprzętem komputerowym i usługami informatycznymi Tabela 4 Forma prawna Przykłady przedsiębiorstw Spółka cywilna Spółka akcyjna - 14 -
C. Przyporządkuj formy organizacyjno-prawne (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółka cywilna, spółka jawna, spółka z o.o.) charakterystykom umieszczonym w kolumnach tabeli 5. Charakterystyka wybranych podmiotów gospodarczych Tabela 5 Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw............ jest możliwość wyboru formy opodatkowania umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego jest możliwość wyboru formy opodatkowania przedsiębiorstwo prowadzone pod własną firmą umowa nie wymaga aktu notarialnego decyzje podejmowane są wspólnie nie jest wymagany kapitał zakładowy w dwóch kolejnych latach przychód netto z działalności może osiągnąć maksymalnie 800 000 euro brak możliwości samodzielnego decydowania o firmie odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym majątkiem osobistym brak możliwości odsunięcia wspólnika od prowadzenia spraw spółki bez jego zgody za zobowiązania spółka odpowiada całym swoim majątkiem, a wspólnicy tylko do wysokości wniesionych udziałów wymagany jest kapitał założycielski w wysokości 50 tys. zł w postaci pieniężnej bądź aportów trudności w zbyciu udziałów, podwójne opodatkowanie konieczność prowadzenia pełnej księgowości mało formalności przy zakładaniu przedsiębiorstwa o wszystkim decyduje właściciel możliwe szybkie podejmowanie decyzji zyskiem gospodaruje właściciel odpowiedzialność całym majątkiem osobistym właściciela ograniczone możliwości pozyskania kapitału właściciel musi się znać na wszystkim lub korzystać z płatnego doradztwa brak wymaganego kapitału duża swoboda w prowadzeniu spraw spółki odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym majątkiem osobistym trudności w pozyskaniu większego kapitału w przypadkach konfliktów trudności w funkcjonowaniu spółki - 15 -
Pytania sprawdzające wiadomości 1. Jakie znasz akty prawne regulujące podstawę prowadzenia działalności gospodarczej? 2. Czy możesz stać się przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej? Uzasadnij odpowiedź. 3. Określ wysokość kapitału założycielskiego dla spółek kapitałowych. Czy możesz rozpocząć działalność gospodarczą bez zgromadzenia tych kwot? 4. Czy Twoje przedsiębiorstwo może być zorganizowane w formie spółki partnerskiej? Uzasadnij odpowiedź. 5. Jakiego przedsiębiorstwa, ze względu na formę organizacyjno-prawną, chciałbyś być właścicielem? Uzasadnij odpowiedź. Sprawdzian postępów Czy umiesz określić podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej w różnych formach organizacyjno-prawnych? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz określić zakres odpowiedzialności wspólników wobec wierzycieli w spółce cywilnej, jawnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz podać kryterium podziału spółek handlowych na spółki osobowe i kapitałowe? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz uzasadnić, która z form organizacyjno-prawnych podmiotów gospodarczych jest najkorzystniejsza dla Ciebie jako przedsiębiorcy? Tak ٱ Nie ٱ - 16 -
4.1.3. Biznes plan Materiał nauczania Podjąłeś decyzję o prowadzeniu działalności gospodarczej i chcesz osiągnąć sukces na rynku. Załóżmy, że Twoje przedsiębiorstwo będzie sprzedawać sprzęt komputerowy i świadczyć usługi informatyczne pod firmą: Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe Elektronik, siedzibą Twojej działalności będzie lokal na ul. Miłej 5 we Wrocławiu, kod: 50-123. 1 Swoje przedsiębiorstwo zamierzasz prowadzić racjonalnie. Dlatego musisz opracować plan działania zwany biznes planem. Powinien być on dla Ciebie narzędziem wykorzystywanym w procesie zarządzania firmą. Aby był dobrze opracowany musi być zwięzły, przejrzysty i kompleksowy. Masz więc okazję do dokładnego przemyślenia przyszłych warunków funkcjonowania. Powinieneś zaplanować asortyment towarów i świadczonych usług, strategię marketingową, materialne i finansowe środki konieczne do uruchomienia i prowadzenia działalności oraz uzasadnić powodzenie przedsięwzięcia. Jednak pamiętaj, obok silnych stron eksponowanych w planie powinieneś także ukazać jego słabe strony z propozycjami środków zaradczych. Dzięki temu uwiarygodnisz swój biznes plan w oczach przyszłych inwestorów, gdy zabraknie Ci kapitału na prowadzenie działalności. Opracowanie biznes planu nie jest łatwe. Wymaga od Ciebie znajomości specyfiki branży, planowania przychodów i ponoszonych kosztów oraz przewidywania finansowych skutków działań firmy. Nie ma też jednego wzorca tego dokumentu. Najczęściej spotykane opracowania w tej dziedzinie obejmują elementy ujęte w tabeli nr 6. Opis elementów biznes planu Tabela 6 Lp. Tytuł rozdziału Opis 1. Streszczenie projektu przedsięwzięcia Zwięzłe i zachęcające do czytania całości. Uwzględnij: cel działalności (misja), planowane przedsięwzięcia, mocne strony Twojego przedsięwzięcia, spodziewane korzyści, wysokość potrzebnych nakładów finansowych. 1 Założenie przyjęto w celu ujednolicenia rozważań związanych z planowaniem, legalizacją i prowadzeniem przedsiębiorstwa. Po zakończeniu modułu stworzysz portfolio według własnego uznania. - 17 -
2. Profil i zakres działania firmy 3. Profil świadczonych usług i towarów Krótko scharakteryzuj działalność swojej firmy: formę organizacyjno-prawną, bazę materialną i kapitałową, siebie, jako właściciela, kwalifikacje i doświadczenie zawodowe Podaj: rodzaj prowadzonej działalności, terytorialny zasięg działania, wielkość planowanej sprzedaży, asortyment sprzedawanych towarów i rodzaj świadczonych usług, Scharakteryzuj szczegółowo: asortyment towarowy i rodzaj świadczonych usług, zasady kooperacji z dostawcami produktów, planowaną zmianę asortymentu sprzedaży. 4. Opis rynku Podaj: liczbę potencjalnych klientów, wysokość cen obowiązujących na rynku i ich tendencje rozwojowe, udział w rynku przedsiębiorstwa, Scharakteryzuj: tendencje popytu na Twoje produkty, konkurencję i określ jej wpływ na działalność Twojego przedsiębiorstwa, 5. Strategia marketingowa Przedstaw: ofertę produktów i ich cechy wyróżniające, fazy cyklu życia produktów, politykę cenową i skutki tej polityki na wielkość sprzedaży oraz zysk przedsiębiorstwa, plan sprzedaży produktów i usług, sposoby dystrybucji, aktywizację sprzedaży, stosowane techniki sprzedaży Twojego produktu. 6. Plan finansowy Przedstaw : bilans otwarcia czyli zestawienie aktywów i pasywów rachunek zysków i strat przewidywane wyniki finansowe plan przepływu środków pieniężnych - cash flow próg rentowności przedsięwzięcia tj. granicę opłacalności przedsięwzięcia. - 18 -
Elementami biznes planu, na które musisz zwrócić szczególną uwagę są: strategia marketingowa, plan finansowy. Ich szczegółowe opracowanie pozwoli Ci na określenie koncepcji działania w biznesie oraz potrzeb finansowych i prognozowanych zysków lub start. Analizując rynek, określiłeś portret typowego nabywcy. Zdecydowałeś się też na rodzaj produktu, który mu zaproponujesz. Dopasuj swoją ofertę do oczekiwań wybranego typu odbiorcy. Skoncentruj się na doborze instrumentów marketingowych: produkcie, cenie, dystrybucji i promocji oraz wykorzystaj słabości konkurentów. Kompleksowe i spójne stosowanie na rynku powyższych elementów składa się na marketing- mix. Planując sposób działania na rynku w ramach marketingu mix tworzysz strategię marketingową firmy. Produkt jest podstawowym elementem strategii marketingowej. Określ jego asortyment i pomyśl jak możesz go wzbogacić, aby wyróżniał się na tle konkurencji np. poprzez bezpłatną dostawę do domu wraz z instalacją sprzętu, usługi na telefon, przedłużony termin gwarancji na świadczone usługi itp. Wzbogacając asortyment sprzedaży poprzez różnicowanie produktów, zmniejszysz ryzyko swojej działalności. Ustal też fazę cyklu życia produktu, tzn. okres, w którym oferowany przez Ciebie produkt znajduje się obecnie na rynku. Spośród pięciu faz cyklu życia produktu: powstania, wprowadzania, wzrostu, dojrzałości i schyłku, najkorzystniejsza jest faza dojrzałości. W tym okresie możesz osiągnąć największe dochody, gdyż sprzedaż jest najwyższa, koszty jednostkowe maleją, a cena kształtuje się na poziomie równowagi rynkowej. Cena jest również istotnym narzędziem walki konkurencyjnej. Ustal politykę cenową, czyli określ: na jakim poziomie będą kształtować się ceny Twoich produktów w stosunku do cen konkurencji wyższym, niższym, takim samym, w jaki sposób ustalisz ceny swoich produktów: metodą kosztową 1, ceny wiodącej 2, ceny opiniotwórczej 3. jakie będziesz stosować rabaty i upusty cenowe. Przy dużej konkurencji dostosuj ceny swoich produktów do cen konkurentów. Staraj się wyróżnić swój produkt stosując instrumenty pozacenowe np. opracowując system dystrybucji produktów. Na tym etapie musisz ustalić jak dostarczysz swoje produkty na rynek poza sprzedażą sklepową. Możesz ją wspomóc np. prowadząc sprzedaż przez Internet (E-handel). Aby osiągnąć sukces na rynku musisz aktywizować swoją sprzedaż stosując różne środki promocji. Zastanów się nad: reklamą bezpośrednią - płatne ogłoszenia w radiu, telewizji, prasie, reklama na samochodach, ulotkach itp., 1 Metoda kosztowa ustalania ceny koszt jednostkowy plus procent narzutu przeznaczony na zysk. 2 Metoda ceny wiodącej niska cena na towary, na które jest duży popyt kompensowana wyższym poziomem cen od konkurencji na pozostałe towary. 3 Metoda ceny opiniotwórczej wyższa cena od konkurencji na towary, które mają wśród konsumentów pozytywną opinię. - 19 -
reklamą pośrednią - bezpłatną informacją o firmie opisującą np. działalność Twojej firmy na rzecz schroniska dla zwierząt, sprzedażą promocyjną - konkursy z nagrodami, kupony z obniżką ceny. Możesz również wziąć pod uwagę: publicity 1 i sprzedaż osobistą. Plan finansowy stanowi rdzeń biznes planu. Wskazuje na finansowe implikacje wybranej przez Ciebie strategii. Dlatego musisz skupić się na jego sporządzeniu. Ustaliłeś wszystkie przewidywane nakłady materialne i finansowe, jakie musisz posiadać do zarejestrowania i uruchomienia Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Elektronik. Dane dotyczące opłat administracyjnych uzyskałeś na stronie internetowej www.um.wroc.pl, pozostałe z ofert, które są dostępne na rynku wrocławskim. Aby obniżyć koszty rozpoczęcia działalności, środki trwałe wniosłeś w postaci aportu. Masz również 2000 zł gotówki. Zestawienie wniesionych aportów o wartości początkowej netto Tabela 7 Telefaks Canon - aport 1 800 zł Samochód osobowy Fiat Punto - aport 15 000 zł Zestaw komputerowy - aport 4 000zł Razem 20 800 zł Na uruchomienie firmy wziąłeś w styczniu kredyt w Banku PKO BP w wysokości 15 000 zł przy rocznym oprocentowaniu 18%. Korzystając z kredytu bankowego musisz uwzględnić dodatkowe koszty, jakie pobiera bank tj. odsetki od udzielonego kredytu oraz prowizję i koszty manipulacyjne. Odsetki w skali roku obliczysz ze wzoru: O = K x p x d 365 dni gdzie: K kwota zaciągniętego kredytu p roczna stopa oprocentowania kredytu d liczba dni, na które zaciągasz kredyt Odsetki w skali miesiąca od zaciągniętego kredytu wyniosą: 15 000 zł x 18% x 365 dni O = = 225 zł/ miesiąc 365 dni x 12 mies. Prowizję oblicza się w procentach od kwoty przyznanego kredytu. Zawsze pytaj o jej wysokość, bo może Cię zaskoczyć kwota, jaką z tego tytułu musisz zapłacić. Bank pobiera prowizję z tytułu samego faktu przyznania kredytu, nawet gdybyś z niego nie skorzystał. 1 Publicity bezpłatna reklama - sposób kształtowania wizerunku firmy. - 20 -
Uwzględnij w swoich obliczeniach również koszty manipulacyjne pobierane w procentach ad valorem 1 lub kwotowo. Oszacowałeś również planowane miesięczne koszty działalności w styczniu br. (tabela 8). Tabela planowanych kosztów działalności w styczniu Tabela 8 Zakup towarów 12 000 zł Zakup mebli biurowych 750 zł Zezwolenia i inne opłaty administracyjne 254 zł Promocja i reklama 200 zł Zakup programu komputerowego 360 zł Koszty transportu - paliwo 200 zł Wydatki na prowadzenie biura (druki akcydensowe, pieczątki, papier do ksero itp) 250 zł Opłata za telefon 250 zł Opłata za elektryczność 270 zł Czynsz- oplata za lokal 1 200 zł Usługi obce - koszty naprawy urządzeń 200 zł Amortyzacja (to koszt niepieniężny papierowy) 2 200 zł Opłaty bankowe (opłata za prowadzenie konta + opłata 350 zł manipulacyjna + prowizja) Miesięczne odsetki od zaciągniętego kredytu 225 zł Razem: miesięczne koszty działalności 18 709 zł RAZEM POTRZEBNY KAPITAŁ 39 509 zł Koszty początkowe 20 800 zł Kapitał obrotowy tj. miesięczne koszty działalności 18 709 zł Podstawowym elementem planu finansowego jest bilans. Bilans to dwustronne zestawienie środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia, czyli aktywów i pasywów sporządzony w określonej formie i na określony dzień, w ujęciu wartościowym. Po lewej stronie bilansu wpisujesz wszystkie aktywa trwałe i obrotowe, które musisz posiadać, aby uruchomić przedsięwzięcie. Po stronie prawej wpisujesz źródła finansowania Twojej firmy pasywa, czyli kapitały własne i zobowiązania. Zgodnie z zasadą równowagi bilansowej suma AKTYWÓW musi być równa sumie PASYWÓW. Jeżeli pasywa (zobowiązania firmy wobec osób trzecich + kapitał zainwestowany przez właściciela) są niższe niż aktywa (wartość wszystkich środków, jakie firma posiada w dniu rozpoczęcia działalności) oznacza to, że firmie brakuje kapitału. Możesz oczekiwać wsparcia w finansowaniu Twojego przedsięwzięcia korzystając z programu Kapitał dla przedsiębiorczych, który przewiduje rozbudowę przez rząd funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw. 2 1 ad valorem od kwoty kredytu. 2 Szczegółowe informacje o wspieraniu rozwoju gospodarki możesz znaleźć na stronie internetowej. www.parp.qov.pl lub bezpośrednio w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości 02-017 Warszawa, al. Jerozolimskie 125/127, e-mail: biuro@parp.qov.pl, www.infoeuropa.gov.pl. - 21 -
Sporządziłeś bilans otwarcia na dzień 01.01.0X r. dla Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego Elektronik - tabela nr 9. Bilans otwarcia na dzień 1.01.0X r. Tabela 9 A k t y w a kwota P a s y w a kwota Aktywa trwałe 20800,00 Kapitał właściciela 22800,00 - telefaks Canon 1800,00 - środki pieniężne 2000,00 - zestaw komputerowy 4000,00 - aporty 20800,00 - samochód osobowy PUNTO 15000,00 Zobowiązania długoterminowe - meble biurowe - pożyczki/kredyty na dłużej niż 1 rok - inne zobowiązania (umowa dzierżawy terenu/maszyny) Aktywa obrotowe 17000,00 Zobowiązania krótkoterminowe 15000,00 - materiały - kredyty bankowe 15000,00 - towary - rachunki do zapłacenia dostawcom towarów - należności od klientów - zobowiązania z tytułu podatków - gotówka 2000,00 - pozostałe zobowiązania - środki pieniężne w banku 15000,00 Suma aktywów 37800,00 Suma pasywów 37800,00 Kolejnym ważnym elementem planu finansowego firmy jest rachunek zysków i strat. Obrazuje w sposób syntetyczny powstawanie wyniku finansowego firmy. Ujmiesz w nim wszystkie swoje przychody oraz odpowiadające im koszty. Jeżeli jesteś płatnikiem podatku VAT, w rachunku wyników umieszczasz przychody i koszty netto. Aby określić opłacalność własnego przedsięwzięcia obliczasz próg rentowności sprzedaży (BEP). Wyznacza on punkt równowagi, w którym przychód ze sprzedaży równa się poniesionym kosztom całkowitym (koszty stałe i zmienne), czyli rentowność przedsiębiorstwa jest równa zero. Nie masz zysków ani strat. Sprzedaż powyżej tego punktu oznacza, że przedsięwzięcie zaczyna przynosić profity. Możesz go obliczyć ze wzoru 1 : BEP = Koszty stałe [zł] 1 koszt zmienny przypadający na 1 zł obrotu koszt zmienny koszty zmienne przy planowanym poziomie obrotów przypadający na = 1 zł obrotów (sprzedaż) planowane obroty firmy (netto) 1 Por. lit. 8. - 22 -
Obliczenie punktu równowagi pozwala ocenić: wielkość sprzedaży niezbędną do pokrycia kosztów całkowitych, minimalną cenę, która zapewni zrównanie kosztów z przychodami, minimalny poziom kosztów stałych (nie ulegają zmianie wraz z wielkością obrotów firmy) i jednostkowego kosztu zmiennego, którego przekroczenie powoduje zachwianie równowagi i straty dla przedsiębiorstwa. W pierwszym miesiącu działalności zaplanowałeś obroty ze sprzedaży w firmie Elektronik w wysokości 20 000 zł. W kolejnych miesiącach możesz ustalić obroty na podobnym lub wyższym poziomie. O tym czy przedsięwzięcie jest opłacalne dla Ciebie jako właściciela firmy dowiesz się obliczając wskaźnik rentowności kapitałów własnych. Wskaźnik rentowności kapitału własnego = Zysk netto x 100 Kapitał własny (właściciela) Jeśli wskaźnik rentowności kapitału właściciela jest wyższy od stopy procentowej, jaką mógłbyś uzyskać inwestując pieniądze gdzie indziej (np. na koncie w banku lub na giełdzie) oznacza to, że Twoje przedsięwzięcie jest opłacalne. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 O sukcesie Twojego przedsięwzięcia zadecyduje sposób, w jaki wejdziesz na rynek i jak przedstawisz ofertę sprzedaży swoich produktów. A. Sporządź logo 1 dla Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego Elektronik (czyli znak firmowy), które będzie wizytówką Twojego przedsiębiorstwa i pozwoli odbiorcom na odróżnienie Cię od konkurencji. Ćwiczenie 2 Sporządź biznes plan dla Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Elektronik zgodnie z tabelą nr 6. 1 Może nim być rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, specjalny kształt liter nazwy firmy, a nawet sygnał dźwiękowy. - 23 -
Ćwiczenie 3 Opracowałeś już bilans otwarcia dla Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Elektronik (tabela nr 9). A. Sporządź rachunek zysków i strat planowanego przedsięwzięcia na styczeń br. korzystając z informacji ze str. 21. Planowany rachunek zysków i strat Tabela 10 Lp. Wyszczególnienie Kwota I. Planowane miesięczne obroty (przychód ze sprzedaży) II. Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu (koszty zmienne) III. Marża handlowa (poz. I poz. II) IV. Planowane koszty handlowe (koszty stałe): Czynsz- opłata za lokal Zakup programu komputerowego Zakup mebli biurowych Wydatki na prowadzenie biura (druki akcydensowe, pieczątki papier do ksero itp.) Opłata za telefon Opłata za elektryczność Koszty transportu - paliwo Promocja i reklama Usługi obce - koszty naprawy urządzeń Amortyzacja (to koszt niepieniężny papierowy) Opłaty bankowe (opłata za prowadzenie konta + opłata manipulacyjna + prowizja) Miesięczne odsetki od zaciągniętego kredytu V. Zysk brutto 1 z działalności (poz. III poz. IV) 1 Zysk brutto (dochód) jest to różnica między przychodami, a kosztami ich uzyskania. Po odjęciu naliczonego podatku dochodowego otrzymujemy zysk netto. - 24 -
Ćwiczenie 4 Dokonaj oceny opłacalności przedsięwzięcia dla Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Elektronik. A. oblicz planowane koszty stałe i zmienne 1 za styczeń, B. oblicz koszt zmienny przypadający na 1 złotówkę planowanych obrotów, C. wyznacz próg rentowności sprzedaży, D. odpowiedz, od jakiej wielkości sprzedaży przedsięwzięcie zacznie przynosić zysk. koszt zmienny zł przypadający = = na 1 zł obrotów zł BEP = = zł 1 - Odpowiedź... Ćwiczenie 5 Określ opłacalność zainwestowania własnego kapitału. W tym celu: A. ustal zysk netto z działalności gospodarczej, B. obliczeń dokonaj według poniższego schematu, Planowany zysk netto Tabela 11 1. Zysk brutto z działalności (dane z ćwiczenia 3) 2 Odliczenia od dochodu: Składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy (kwota ta jest podawana przez ZUS i co kwartał ulega zmianie) 3 Podstawa opodatkowania poz.1 poz.2 4. Podatek dochodowy tj. 19% od poz.3 530,08 2 (kwota wolna od podatku) 5. Zysk netto poz.1 (poz. 2 + poz.4) 530,00 C. oblicz wskaźnik rentowności kapitału własnego w % (właściciela), zł x 100% = % zł 1 Koszty zmienne tu wartość zakupionych towarów handlowych. Koszty stałe koszty utrzymania Twojej firmy. 2 Zgodnie ze skalą podatkową na 2003 rok. - 25 -
D. obliczony wskaźnik rentowności porównaj ze stopą oprocentowania lokat bieżących w banku i wyciągnij wnioski.......... Pytania sprawdzające wiadomości 1. Na jakie pytania powinien udzielić odpowiedzi dobrze przygotowany biznes plan? 2. Jaką rolę w planowaniu przedsięwzięcia gospodarczego odgrywa marketing-mix? 3. Przedstaw, w jakim celu sporządza się rachunek zysków i start? 4. W jaki sposób możesz wykorzystać w zarządzaniu firmą informację, którą uzyskasz obliczając próg rentowności sprzedaży? Sprawdzian postępów Czy umiesz przedstawić elementy biznes planu? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz uzasadnić, który z elementów biznes planu jest najważniejszy? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz dokonać podziału kosztów na stałe i zmienne? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz sporządzić bilans otwarcia dla Twojego przedsiębiorstwa? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz obliczyć opłacalność własnego przedsięwzięcia? Tak ٱ Nie ٱ Czy umiesz wykorzystać w zarządzaniu firmą wyniki obliczeń dotyczących progu rentowności sprzedaży? Tak ٱ Nie ٱ - 26 -
4.1.4. Sprawdzian osiągnięć W dotychczasowych ćwiczeniach Teraz: określiłeś przedmiot działalności Twojej firmy, zbadałeś rynek za pomocą ankiety i sporządziłeś portret typowego nabywcy Twojego produktu, ustaliłeś lukę rynkową, scharakteryzowałeś głównych konkurentów. A. Wybierz nazwę Swojej firmy i opracuj logo. B. Wykorzystaj zgromadzone informacje i napisz biznes plan uwzględniając strukturę przedstawioną w tabeli 6. C. Przeprowadź analizę SWOT 1 swojego przedsięwzięcia uzupełniając załączoną tabelę nr 12. W rozważaniach postaraj się uwzględnij między innymi poniższe kryteria: czynniki demograficzne, przepisy podatkowo-prawne, wzrost/spadek konkurencyjności, asortyment oferowanego towaru i wprowadzanie wyrobów nowej generacji, kulturę obsługi klientów elastyczność dostosowania się do wymogów klienta, rentowność Twojego przedsięwzięcia, warunki zakupu produktów i podzespołów, pewność dostaw produktu i podzespołów, alternatywne źródła zakupu produktów i podzespołów, zasięg geograficzny rynku, tendencje rozwojowe rynku chłonność rynku Twojego produktu, strukturę popytu na Twoje produkty, dostosowanie cen do poziomu popytu, poziom cen w porównaniu z konkurentami, dostosowanie cen do poziomu kosztów własnych, proponowane obniżki cen, efektywność stosowanych środków reklamy, serwis posprzedażowy, terminowość świadczonych usług, różnicowanie form i warunków sprzedaży, możliwość pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania, poziom kosztów działalności i możliwości ich obniżenia. płynność finansową firmy, formy regulowania należności, 1 SWOT skrót od ang. Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabości), Opportunities (szans); Threats (zagrożenia); analiza SWOT polega na badaniu, a zarazem ocenie mocnych i słabych stron, np. przedsięwzięcia gospodarczego oraz szans i zagrożeń płynących z otoczenia, w którym działa firma. - 27 -
Tabela do analizy SWOT Tabela 12 Strengths Weaknesses MOCNE STRONY + SŁABE STRONY - Opportunities SZANSE + Threats ZAGROŻENIA - - 28 -
4.2. Rejestracja działalności gospodarczej W wyniku realizacji jednostki modułowej będziesz umiał: - wskazać źródła prawa regulujące rejestrację poszczególnych form organizacyjnoprawnych podmiotów gospodarczych, - przedstawić tryb rejestracji działalności gospodarczej, - obliczyć koszty związane z rejestracją działalności gospodarczej, - sporządzić dokumenty niezbędne do rejestracji działalności gospodarczej. Materiał nauczania Już wiesz, kim chcesz być na rynku pracy i co chcesz robić. Przeprowadziłeś też analizę rynku. Zaplanuj czynności niezbędne do rejestracji przedsiębiorstwa. Ustal adresy instytucji: urzędu gminy (miasta), Urzędu Statystycznego, urzędu skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w których załatwisz niezbędne formalności. W pierwszej kolejności zapoznaj się z treścią ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej. Określa ona bowiem zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. 1 Pełny tekst ustawy możesz znaleźć na stronie http://www.sejm.gov.pl/prawo/prawo.html. W chwili obecnej w Sejmie jest rozpatrywany projekt ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Znajduje się on na stronie http://www.sejm.gov.pl/prace/prace.html, druk nr 2118. Akt ten ma zastąpić obowiązujące obecnie przepisy ustawy Prawo działalności gospodarczej. Decydując się na prowadzenie działalności jako osoba fizyczna 2 zgłoś przedsiębiorstwo do ewidencji w urzędzie gminy (miasta) 3. W zgłoszeniu rejestracyjnym podaj pełną i skróconą nazwę Twojej firmy 4, adres siedziby firmy, gdzie przechowujesz wszystkie dokumenty oraz miejsce, w którym będziesz prowadzić działalność, określ przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej zgodny z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) oraz wskaż datę jej rozpoczęcia. W urzędzie gminy (miasta) wnieś opłatę administracyjną 5, która w chwili obecnej wynosi 100 zł i przedłóż do wglądu dowód osobisty. Zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej otrzymasz w ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku. Przepisy ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej nakładają na Ciebie obowiązek uzyskania dziewięciocyfrowego numeru identyfikacyjnego REGON. Otrzymasz go w Urzędzie Statystycznym po uprzednim złożeniu wniosku na formularzu RG-1 6. Do wniosku dołącz ksero wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Sprawę załatwisz 1 Por. [1]. 2 Jeśli wybrałeś inną formę organizacyjno-prawną zapoznaj się z jej trybem rejestracji, korzystając z odpowiednich źródeł. 3 Śledź na bieżąco przepisy, bowiem osoby fizyczne będą miały obowiązek w wyznaczonym terminie złożyć wniosek o wpis, zamiast w urzędzie gminy (miasta), do rejestru przedsiębiorców, który jest częścią Krajowego Rejestru Sądowego 4 Często używa się zamiennie pojęcia przedsiębiorstwo i firma. Firma oznacza, według Kodeksu Spółek Handlowych, zarejestrowaną urzędową nazwę, pod którą osoba fizyczna lub prawna prowadzi przedsiębiorstwo. 5 Por. [5]. 6 Por. [6]. - 29 -
bezpłatnie. REGON zostanie Ci przyznany w ciągu 7 dni od daty złożenia wniosku. Wszelkie zmiany danych zamieszczonych we wniosku zgłoś w ciągu 14 dni. Wykonaj sobie pieczątkę, abyś mógł założyć konto bankowe. Na razie umieść na niej nazwę firmy, swoje imię i nazwisko, adres siedziby firmy oraz REGON. Później wyrobisz sobie kolejną, którą uzupełnisz numerem NIP 1 i numerem konta bankowego. Teraz powinieneś 2 założyć rachunek bankowy. Z jednej strony obliguje Cię do tego ustawa - Prawo działalności gospodarczej. Z drugiej - ułatwi Ci on dokonywanie bezgotówkowych operacji finansowych z kontrahentami i jednostkami publiczno-prawnymi, w tym z urzędem skarbowym 3 i ZUS. Tak więc, wybierz bank, do którego masz zaufanie. Zwróć uwagę na - może mało istotne - ale często uciążliwe kwestie, jak kolejki do okienka Obsługa podmiotów gospodarczych, parking przed bankiem itp. Zdecyduj się na placówkę, w której większość spraw będziesz mógł załatwić telefonicznie lub za pośrednictwem Internetu. Zaoszczędzisz sporo czasu, który jest cenny. Wypełnij: wniosek o otwarcie i prowadzenie rachunku, kartę wzorów podpisów (w 2 egzemplarzach) oraz dołącz kserokopie: zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON, decyzji w sprawie nadania numeru identyfikacji podatkowej NIP (jeżeli już masz). Nie zapomnij wziąć ze sobą dowodu osobistego i pieczątki! W terminie kilku dni bank podpisze z Tobą umowę. Otrzymasz numer rachunku oraz, na własne życzenie, po pierwszej wpłacie na konto, czeki. Musisz za nie zapłacić. Z czeków korzystamy jednak już coraz rzadziej. Z powodzeniem zastąpiła je karta płatnicza. Powinieneś więc złożyć również wniosek o wydanie karty bankowej (płatniczej). Opłata za nią jest zróżnicowana i zależy od rodzaju rachunku bankowego. Wszystkie formalności związane z założeniem rachunku bankowego załatwisz bezpłatnie. Kolejną instytucją, którą musisz odwiedzić, jest urząd skarbowy właściwy dla Twojego miejsca zamieszkania. Załatwiasz tutaj kilka formalności. Po pierwsze. Zgłosisz rozpoczęcie działalności gospodarczej. Ponieważ organizowanie Twojego przedsiębiorstwa może przeciągać się w czasie, zgłoś się do urzędu skarbowego przed pierwszą transakcją kupna-sprzedaży. Jest to dla Ciebie ważna informacja, gdyż data podana w tym miejscu, obliguje Cię do rozpoczęcia opłacania składek ubezpieczeniowych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Do wniosku dołącz: zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (2 egz.) zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON (2 egz.) dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu - akt własności lub umowa najmu - będącego siedzibą firmy. Po drugie. Wypełnisz NIP-1. Jeżeli nie posiadasz Numeru Identyfikacji Podatkowej 4 - będzie to dla Ciebie zgłoszenie identyfikacyjne, natomiast gdy posiadasz już numer NIP 1 Wniosek o nadanie numeru identyfikacji podatkowej możesz złożyć gdy zostaniesz pełnoletni. NIP Twojej firmy będzie tożsamy z NIP-em osobistym, jeżeli będziesz prowadzić działalność jako osoba fizyczna. 2 Por. lit. 7. 3 Por. [7]. 4 Por. [8]. - 30 -
zgłoszenie aktualizacyjne. Podane wcześniej informacje uzupełnisz o dane dotyczące przedsiębiorstwa. Nie zapomnij wpisać nazwy banku i numeru konta firmowego. Po trzecie. Zgłosisz obowiązek podatkowy 1. Jako indywidualny przedsiębiorca, możesz dokonać wyboru jednej z dopuszczalnych form opodatkowania, tj.: karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, zasad ogólnych prowadząc: księgę przychodów i rozchodów lub księgę handlową, gdy Twoje obroty przekroczą wartość 800 000 euro Wybór nie jest łatwy, bowiem każda forma ma swoje zalety i wady. Wyodrębnienie ich zależy od kryterium, które przyjmiesz przy analizie formy. Możesz mieć oczywiście inne zdanie, niż zaproponowane w tabeli 1. Po czwarte. Musisz jeszcze zdecydować, czy chcesz być podatnikiem podatku od towarów i usług zwanego VAT 2. Rozpoczynając działalność jesteś obligatoryjnie zwolniony z VAT. Płatnikiem VAT-u stajesz się obowiązkowo, jeżeli obroty Twojego przedsiębiorstwa osiągną wartość 10 000 Euro. Jeżeli uważasz, że Twoje przychody ze sprzedaży towarów bądź usług będą niższe, nie musisz ubiegać się o status vatowca. Będziesz wówczas bardziej konkurencyjny na rynku, gdyż ceny Twoich usług będą mogły być niższe. Nie będziesz mógł jednak skorzystać z ewentualnego zwrotu podatku VAT naliczonego przy transakcjach zakupu. Gdy zdecydujesz się być vatowcem, musisz złożyć deklarację o rezygnacji ze zwolnienia z VAT (VAT 6) i wypełnić zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego. Będziesz musiał za nie zapłacić. 3 Ostatnia formalność na razie to wizyta w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Pamiętaj, że obowiązek ubezpieczenia powstaje w ciągu 7 dni od dnia faktycznego rozpoczęcia działalności. W praktyce oznacza to datę rejestracji w urzędzie skarbowym. Wypełnisz druk ZUS ZFA zgłoszenie płatnika składek oraz druk ZUA zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. 4. Obowiązkowo podlegasz ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu, a dobrowolnie chorobowemu. Jeżeli uzyskasz w Urzędzie Pracy status bezrobotnego absolwenta, możesz w okresie do 31.12 2005 r. przez 12 miesięcy od daty ukończenia szkoły, być zwolnionym ze składki emerytalnej. 5 Wówczas w formularzu zgłoszeniowym w rubryce tytuł ubezpieczenia wpiszesz kod 0550xx. Zobowiązany jesteś również do opłacania składki na Fundusz Pracy, którą łącznie z ubezpieczeniami społecznymi odprowadzisz do ZUS. Do ZUS przyjdź z kserokopią: zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON. Od 1 stycznia 2004 r. została wprowadzona nowa procedura związana z rozpoczynaniem działalności gospodarczej. Zgodnie z tą procedurą nie jest konieczne już załatwianie 1 Por. [9] 2 Por. [13] 3 Por. [14] 4 Por. [15, 16] 5 Por. [17, 18] - 31 -
formalności w kilku urzędach. Wystarczy w urzędzie gminy właściwym ze względu na twoje zamieszkanie do wniosku o wpis do ewidencji do działalności gospodarczej dołączyć pozostałe dokumenty wymagane przez Urząd Statystyczny, Urząd Skarbowy i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Sposób założenia działalności w ten sposób może nie trwa krócej jednak charakteryzuje się większą prostotą i możliwością załatwienia wszystkiego w jednym urzędzie bez potrzeby udawania się do innych urzędów. Załatwiłeś już wszystkie podstawowe formalności. Rozpocznij działalność. Powodzenia! Zalety i wady form opodatkowania Tabela 13 Forma Zalety Wady Ewidencja opodatkowania Karta podatkowa - podatek ustala się kwotowo; jego wysokość uzależniona jest od decyzji urzędu skarbowego Ryczałt ewidencjonowany podatek płaci się od przychodu Zasady ogólne - podatek płaci się od dochodu nie prowadzi się żadnej ewidencji księgowej, nie składa się w ciągu roku deklaracji podatkowych ewidencjonuje się tylko przychody, można skorzystać z odliczeń od przychodu i podatku, nie sporządza się miesięcznych deklaracji podatkowych, stawki podatku są niższe niż przy zasadach ogólnych można odliczyć koszty uzyskania przychodu, można skorzystać z odliczeń od dochodu i podatku, można w deklaracji rocznej rozliczać się z podatku dochodowego wspólnie podatek płaci się nawet gdy brak jest dochodów, występują liczne ograniczenia ustawowe uniemożliwiające dokonanie wyboru tej formy opodatkowania, nie ma możliwości rocznego rozliczenia się wspólnie z małżonkiem z podatku dochodowego podatek płaci się również gdy jest strata z działalności, nie można odliczyć kosztów uzyskania przychodu, stawka ryczałtu jest różna przy różnych źródłach dochodów, występują liczne ograniczenia ustawowe uniemożliwiające dokonanie wyboru tej formy opodatkowania nie ma możliwości rozliczenia się wspólnie z małżonkiem z podatku dochodowego ewidencjonowanie przychodów i kosztów, wnikliwe śledzenie często zmieniających się przepisów prawa podatkowego - 32 - i deklaracje Dla płatników podatku VAT - uproszczona ewidencja sprzedaży VAT do kwoty umożliwiającej zwolnienie z podatku VAT, potem pełna ewidencja dla potrzeb podatku VAT oraz deklaracja VAT 7 Ewidencja przychodów Wykaz środków trwałych Uproszczona ewidencja sprzedaży VAT do kwoty umożliwiającej zwolnienie z podatku VAT, potem pełna ewidencja dla potrzeb podatku VAT oraz deklaracja VAT 7 Roczne zeznanie podatkowe o wysokości: uzyskanego przychodu, dokonanych odliczeń, należnego ryczałtu Ewidencja zdarzeń gospodarczych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w księgach handlowych Ewidencja środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, Ewidencja wyposażenia,