W bieżącym roku Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Poland przeprowadziło 15 EDYCJĘ tego projektu. Badania mają na celu wskazanie potrzeb, oczekiwań oraz kwalifikacji studentów prawa. Ponadto wykazują jak kształtuje się rozpoznawalność marki oraz chęć podjęcia pracy przez studentów prawa w wybranych kancelariach prawniczych oraz firmach doradczych. UCZESTNIKAMI badania są studenci wydziałów prawa na uczelniach z 17 miast Polski: Białegostoku, Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Olsztyna, Opola, Poznania, Rzeszowa, Słubic, Stalowej Woli, Szczecina, Torunia, Warszawy, Wrocławia i Zielonej Góry. PRÓBA: 874 uczestników
Wiek Płeć 16,5% 1,6% 16,0% 33,8% 66,2% 19,6% 24,5% 21,8% Kobieta Mężczyzna 19 lub mniej 20 21 22 23 24 lub więcej W badaniach wzięło udział 66 % kobiet i 34 % mężczyzn w wieku od 19 do 24 i więcej lat.
Rok studiów Tryb studiów 18% 12,7% 16% 19% 27,8% 23% 84% Pierwszy Trzeci Piąty Drugi Czwarty Stacjonarny Niestacjonarny Większość ankietowanych to studenci drugiego i trzeciego roku prawa studiów stacjonarnych.
Uczelnia Uniwersytet Wrocławski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Warszawski Uniwersytet Łódzki Uniwersytet w Białymstoku Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika Katolicki Uniwersytet Lubelski Uniwersytet Szczeciński Uniwersytet Śląski Uniwersytet im. Marii Skłodowskiej Curie Uniwersytet Opolski Uniwersytet Gdański Uczelnia Łazarskiego Uniwersytet Rzeszowski UAM - Collegium Polonicum oraz Europa Universität Viadrina Akademia Leona Koźmińskiego Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Uniwersytet Zielonogórski 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% W badaniu wzięli udział studenci z ponad 20 ośrodków akademickich, zarówno uczelni publicznych, jak i prywatnych. Najwięcej ankietowanych to studenci prawa Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Łódzkiego.
Czy studiujesz drugi kierunek? 17% 83,1% Nie Tak Większość ankietowanych nie studiuje drugiego kierunku.
Czy jesteś zadowolony(a) z jakości kształcenia na Twoim wydziale prawa? 13% 37% 32% 13% 4% 0% 25% 50% 75% 100% zdecydowanie tak nie wiem zdecydowanie nie raczej tak raczej nie Równo połowa ankietowanych jest zadowolona z poziomu kształcenia.
W jakim stopniu jesteś zadowolony(a) z poszczególnych aspektów studiowania na swoim wydziale? Doradztwo zawodowe 2,3 Kontakty branżowe (firmy, kancelarie) 2,9 Konsultacje naukowe 3,0 Wsparcie socjalne (stypendia, akademiki) 3,2 Dostęp i jakość materiałów dydaktycznych 3,3 Różnorodność oferty zajęć 3,4 Funkcjonalność strony internetowej wydziału 3,6 Harmonogram zajęć 3,7 Dostęp do zasobów bibliotecznych 3,9 Działalność naukowa (koła naukowe, konferencje) 3,9 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 Studenci wskazują, że największą satysfakcję przynosi im działalność naukowa oraz dostęp do zasobów bibliotecznych na ich wydziałach. Doceniony został również harmonogram zajęć oraz funkcjonalność stron internetowych wydziałów.
W jakim stopniu jesteś zadowolony(a) z kształcenia na swoim wydziale pod względem poniższych aspektów? Jakiego języka obcego uczysz/ uczyłeś się na studiach? Wiedza praktyczna w poszczególnych dziedzinach prawa Język włoski Język rosyjski Język hiszpański Wiedza specjalistyczna w poszczególnych dziedzinach prawa Język francuski Język niemiecki Wiedza teoretyczna na temat poszczególnych dziedzin prawa Język angielski 0,0 0,8 1,5 2,3 3,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 Studenci uważają, że najlepiej na ich wydziałach przekazywana jest wiedza teoretyczna. Na uczelniach wciąż dominuje język angielski.
Czy egzaminy w toku studiów powinny odbywać się w formie przyjętej dla egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze? 26% 37% 15% 14% 8% 0% 25% 50% 75% 100% zdecydowanie tak raczej tak nie wiem raczej nie zdecydowanie nie Studenci wskazali, że egzaminy do których przystępują powinny obierać formę przypominającą egzaminy wstępne na aplikację prawnicze.
Oceń stopień rozwoju poniższych umiejętności na studiach Legal writing 2 Przemawianie publiczne 2,4 Praca zespołowa i skuteczne komunikowanie się Zdolność zarządzania (kierowania działaniami innych) 2,6 2,6 Znajomość języków obcych Zdolność rozwiązywania problemów Odporność na stres Myślenie analityczne i syntetyczne 2,8 2,9 2,9 3 Pisanie pism procesowych 3,2 0,0 0,8 1,6 2,4 3,2 Za najbardziej rozwijane na studiach umiejętności studenci uznają pisanie pism procesowych, myślenie analityczne oraz odporność na stres, a także zdolność rozwiązywania problemów.
80% 60% W jaki sposób podnosisz swoje kwalifikacje zawodowe? 70,4% 63,9% 62% 40% 20% 18,3% 7,9% 0% 2017 Praca / praktyki / staże związane z kierunkiem Organizacja non profit / studencka / koło naukowe Stypendia zagraniczne Samokształcenie / szkolenia / kursy Dodatkowy kierunek studiów Większość studentów stawia na pracę, praktyki oraz staże związane z kierunkiem przy podnoszeniu swoich kwalif ikacji zawodowych. Na drugim miejscu uplasowało się samokształcenie, szkolenia oraz kursy.
Czy uważasz, że studia prawnicze powinny być zakończone egzaminem z całego toku studiów? Nie 15,6% Nie mam zdania 37,5% Tak, pod warunkiem, że egzamin zastąpi obronę pracy magisterskiej Tak, obok obowiązku złożenia krótkiej rozprawy na wybrany temat 33,8% 13,1% Niecała połowa studentów uważa, że studia prawnicze powinny być zakończone egzaminem z całego toku studiów.
Czy planujesz po zakończeniu studiów kontynuować naukę? Jeżeli tak, to w jakiej formie? Studia za granicą 6,8% LL. M. 9,2% Drugi kierunek studiów 14,2% Nie planuję 15,7% Studia podyplomowe 16,8% Jeszcze nie wiem 28,7% Studia doktoranckie 34% 0% 10% 20% 30% 40% Ponad 1/3 studentów chce po zakończeniu studiów magisterskich rozpocząć studia doktoranckie. Prawie 17% planuje studia podyplomowe, a 14% chce podjąć studia na innym kierunku. 16% studentów nie chce kontynuować nauki po studiach.
100% Z jakich wydawnictw prawniczych korzystasz? 75% 50% 25% 0% C.H. Beck Wolters Kluwer Od.Nowa PWN Ars boni et aequi Diffin 2017 2016 2015 2014 Najczęściej studenci sięgają po materiały z wydawnictwa C.H. Beck oraz Wolters Kluwer.
Czy odbywałeś(aś) już staż lub praktyki zawodowe w trakcie studiów? Na którym roku odbyłeś/odbyłaś pierwszą praktyke? Nie 34,2% 27% 14% Tak, jeden raz 27,9% 22% Tak, dwa razy 19,2% 15% 0%6% 15% Tak, trzy razy 10,3% Tak, cztery razy lub więcej 8,4% 0% 10% 20% 30% 40% pierwszym trzecim piątym jeszcze nie odbywałem drugim czwartym po studiach Największy odsetek ankietowanych nie odbywał jeszcze praktyk w czasie studiów, a jeżeli odbywał to zazwyczaj tylko 1 raz. Przeważnie studenci odbywają pierwszą praktykę na drugim roku studiów.
Ile czasu tygodniowo możesz poświęcić na pracę/praktykę? 23,2% 24,6% do 8 h od 9 do 14 h od 15 do 20 h powyżej 20 h 25,2% 27,0% Najwięcej ankietowanych stwierdziło, że jest w stanie poświęcić na pracę lub praktykę zawodową od 9 do 14 godzin tygodniowo.
Z jakich źródeł najczęściej dowiadujesz się o ofertach praktyk lub pracy? Portale społecznościowe 52 58 58 Strona uczelni 31 42 41 Programy praktyk oferowanych przez ELSA 35 40 48 2017 2016 2015 Portale z ofertami pracy 36 39 41 Biura karier, targi pracy, firmowe prezentacje lub szkolenia 19 36 39 Od znajomych 0 47 53 0 15 30 45 60 Większość studentów dowiaduje się o ofertach pracy lub praktyk z portali społecznościowych.
90% Gdzie zdobywasz lub zamierzasz zdobywać doświadczenie prawnicze? 81% 80% 68% 45% 45,9% 46,485% 44% 42,29% 23% 24% 24% 25% 24,036% 0% Kancelarie Wymiar sprawiedliwości Firmy prywatne Organizacje pozarządowe Administracja publiczna Nigdzie 3,4% 2,381% 2017 2016 81% studentów stwierdziło, że doświadczenie zawodowe chce zdobywać w kancelariach. 46% uznało, że najchętniej zdobywaliby doświadczenie w wymiarze sprawiedliwości jest to wynik porównywalny do zeszłorocznego.
Wskaż najważniejsze czynniki przy wyborze praktyk. Odpłatność praktyk, wysokość wynagrodzenia 65,1 Profil działalności zgodny z zainteresowaniami 62,3 Atmosfera pracy 59,1 Elastyczny grafik 56,2 Prestiż i rozpoznawalność pracodawcy 42,2 Odległość od miejsca zamieszkania 19,7 Pozytywne opinie znajomych 11 0 18 35 53 70 Największą wagę studenci przywiązują do odpłatności praktyk oraz wysokości wynagrodzenia. Na drugim miejscu uplasował się profil działalności, który powinien być zgodny z zainteresowaniami studenta.
Czego oczekujesz po zakończeniu praktyk? Rozwijanie swoich zainteresowań 35,4 Rozbudowania sieci kontaktów 53,9 Wzbogacenie CV 67 Zwiększenie swoich szans na rynku pracy 70,6 Zdobywanie i rozwijanie umiejętności 76,4 Poszerzenia swojej wiedzy 84,5 0 23 45 68 90 Ponad 80% studentów oczekuje, że dzięki praktykom poszerzy swoją wiedzę. Zdecydowana większość liczy również na zdobywanie i rozwijanie umiejętności, zwiększenie szans na rynku pracy i wzbogacenie CV.
Czy brałeś udział w zagranicznej praktyce zawodowej? 4%1% 25% raz więcej niż raz nie, ale zamierzam nie 71% Ponad 70% studentów nie brało udziału w zagranicznej praktyce zawodowej.
50 37,5 25 12,5 Czy pracowałaś/ pracowałeś na stanowisku o charakterze związanym ze studiami prawniczymi w trakcie studiów? 50 37,5 25 12,5 0 Jeżeli pracowałaś/ pracowałeś, to na podstawie jakiej umowy? 0 Nie pracowałem Pracownik w sądzie Inne Pracownik kancelarii komorniczej Pracownik w kancelarii adwokackiej/radcowskiej Pracownik działu prawnego firmy Pracownik organów administracji państwowej Pracownik kancelarii notarialnej Zlecenia Umowy o praktykę Bez żadnej umowy Bez wynagrodzenia - wolontariat Umowy o pracę Umowa o dzieło Ponad 1/3 ankietowanych stwierdziła, że w trakcie studiów nie pracowała na stanowisku związanym ze studiami prawniczymi, a jeżeli pracowała to na podstawie umowy zlecenia lub o praktykę. Ponad 30% studentów pracowało bez żadnej umowy.
Jakie wynagrodzenie otrzymywałeś? 7% 5% 22% 45% brak 1-5 zł/h 6-10 zł/h 11-15 zł/h 16-20 zł/h > 20 zł/h 15% 6% Prawie połowa praktykantów nie otrzymywała wynagrodzenia za swoją pracę.
Najistotniejsze problemy studentów prawa/ młodych prawników na rynku pracy. Niskie zarobki 69,1 Problemy ze znalezieniem zatrudnienia 61,6 Negatywna atmosfera pracy 54,9 Brak stabilizacji zawodowej 39,9 Wymagania pracy ponad siły 32,9 Brak perspektyw awansu 18,9 Dyskryminacja ze względu na płeć 5,6 0 18 35 53 70 Prawie 70% studentów narzeka na niskie zarobki. Ponad 60% deklaruje problemy ze znalezieniem pracy.
W jakich dziedzinach (tematyce) prawa specjalizujesz się lub chcesz się specjalizować? Prawo cywilne Prawo karne Prawo gospodarcze i handlowe Prawo własności intelektualnej i nowych technologii Prawo międzynarodowe i unijne Prawo medyczne i farmaceutyczne Alternatywne metody rozwiązywania sporów (ADR) Prawo podatkowe Prawo obrotu nieruchomościami Prawo administracyjne Prawo ochrony konsumentów Prawo bankowe i rynków kapitałowych Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych Prawo konstytucyjne Prawo ubezpieczeniowe Prawo upadłościowe i naprawcze Prawo energetyczne Prawo ochrony środowiska Nie wiem 5,9 5,1 4,1 3,5 6 16 15,2 13 12,5 11,2 9,8 9,3 9,1 8,9 8,8 19,4 26,6 34,3 42,2 0,0 12,5 25,0 37,5 50,0 Prym wiedzie nadal prawo cywilne a następnie karne, ale widać tendencję w stronę węższych specjalizacji.
Czy zamierzasz przystąpić do egzaminu na aplikacje prawnicze? 16% 6% 7% tak nie nie wiem wybieram inną ścieżkę dojścia do zawodu 71% Ponad 70% badanych zamierza przystąpić do egzaminu na aplikację.
Radca prawny Adwokat Sędzia Prokurator Pracownik naukowy Pracownik w firmie prywatnej Pracownik służby dyplomatycznej Notariusz Mediator Własna działalność gospodarcza Urzędnik państwowy Urzędnik unijny Doradca podatkowy Pracownik organów ścigania Asystent sędziego Komornik Nie wiem / Trudno powiedzieć Referendarz sądowy Rzecznik patentowy Pracownik syndyka upadłościowego Nie wiążę przyszłości z zawodem prawniczym Który z wymienionych zawodów prawniczych chciał(a)byś wykonywać w przyszłości? 0% 12,5% 25% 37,5% 50% 2017 2016 Za najpopularniejszy zawód prawniczy został uznany radca prawny. Ten zawód chciałoby wykonywać ponad 37% przebadanych studentów. Jego popularność zmalała od 2017 r. o ok. 3 punkty procentowe.
Czy uważasz, że powinno dojść do połączenia samorządów prawniczych adwokatów i radców prawnych? 16% 24% 25% 24% 10% 0% 25% 50% 75% 100% zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie Badanie pokazuje, że nie ma wyraźnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, jednakże suma punktów procentowych odpowiedzi zdecydowanie tak oraz raczej tak jest minimalnie wyższa niż odpowiedzi raczej nie oraz zdecydowanie nie.
Czym kierujesz się planując swoją przyszłą karierę zawodową? Możliwość rozwoju własnych umiejętności Stabilna praca Ścieżka kariery i kryteria awansu Wysokie dochody Praca ze specjalistami Atmosfera i tempo pracy 44,7% 42,4% 42,4% 42,1% 41,6% 41,6% Położenie miejsca pracy Świadczenia socjalne, wyposażenie dodatkowe Marka/wielkość przedsiębiorstwa Międzynarodowy zasięg 35,1% 34% 32,9% 31,8% 0,0 0,1 0,2 0,3 0,5 Najważniejszymi kwestiami dotyczącymi kariery zawodowej, które dotyczą studentów prawa, okazują się być możliwość rozwoju własnych umiejętności, stabilność pracy, ścieżka kariery i kryteria awansu oraz wysokość dochodów.
Z poniższej listy wybierz instytucje non-profit, w których działalność jesteś zaangażowany(a). 7% 2% 12% 31% 17% 31% Koło naukowe Stowarzyszenie lub fundacja W żadne Klinika prawa/poradnia prawa Samorząd studencki inne Większość studentów jest zaangażowana w działalność w instytucjach non-profit. Największą popularnością cieszą się koła naukowe oraz stowarzyszenia lub fundacje.
Czy jesteś członkiem ELSA Poland? 37,1% Nie Tak 62,9% 37,1% badanych jest członkami Stowarzyszenia.
Żadna z powyższych Ogólnopolski Konkurs itelect Ogólnopolski Konkurs Prawa Europejskiego Magazyn Studencki INDEX Ogólnopolski Konkurs Mistrzowie Mediacji Ogólnopolska Konferencja Praca w Praktyce Ogólnopolski Konkurs Law Games Ogólopolski Konkurs Lex Specialis Ogólnopolska Konferencja Podatkowa European Human Rights Moot Court Competition Przegląd Prawniczy ELSA Poland Ogólnopolski Konkurs na Glosę ELSA Moot Court Competition on WTO Law (EMC2) ELSA Law Schools Portal Pracy i Praktyk Prawniczych praktykiprawnicze.pl Międzynarodowy Program Wymiany Praktyk Studenckich STEP ELSA Day Ogólnopolski Obóz Adaptacyjny Adapciak Lokalny i Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy Ogólnopolskie Dni Praktyk Prawniczych Dni Edukacji Prawniczej Zaznacz, które z poniższych inicjatyw Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA Poland są Ci znane. 2017 2016 0% 23% 45% 68% 90% Najbardziej znanymi inicjatywami Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA Poland są Dni Edukacji Prawniczej, Ogólnopolskie Dni Praktyk Prawniczych oraz Lokalny i Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy.
Spośród kancelarii podanych poniżej zaznacz wszystkie te, które znasz. Deloitte Legal EY Law PwC Legal CMS Baker & McKenzie Sołtysiński Kawecki & Szlęzak DLA Piper KPMG D. Dobkowski Allen & Overy Dentons DZP Olesiński & Wspólnicy Kancelaria Gessel Clifford Chance Bird & Bird MDDP Olkiewicz i Wspólnicy Raczkowski Paruch White & Case DJP Doktór Jerszyński Pietras Linklaters Kochański Zięba & Partners K&L Gates Wardyński i Wspólnicy SPCG T. Studnicki, K. Płeszka, Z. Ćwiąkalski, J. Górski Hogan Lovells Wierzbowski Eversheds Sutherland dlk Legal Greenberg Traurig Grzesiak Magnusson Norton Rose Fulbright Wierciński Kwieciński Baehr GWW Wożny i Wspólnicy Weil, Gotshal & Manges Kancelaria Oźóg Tomczykowski SSW Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy Noerr Menzer Żadna z powyższych Schoenherr Gide Loyrette Nouel Squire Patton Boggs Chadbourne & Parke Taylor Wessing 30,1% 30% 29,5% 27,2% 26,4% 24,7% 24,7% 23,6% 22,8% 22,4% 22,4% 21,6% 19,5% 18% 17,7% 17,3% 17,1% 16,9% 13,2% 12,8% 12,4% 12,3% 11,9% 11,1% 10,3% 9,3% 7,6% 7,6% 7,5% 7,1% 7% 4,9% 4% 41,2% 41,1% 38,6% 38,5% 37,1% 36,5% 63% 59,4% 0% 20% 40% 60% 80% Najbardziej znaną kancelarią prawną roku 2016 w Polsce wg studentów jest Deloitte Legal (78%), kolejnymi są: EY Law (63%) oraz PwC Legal (60%). 78%
Zaznacz maksymalnie trzy kancelarie, w których najbardziej chciałbyś pracować. Żadne z powyższych Deloitte Legal EY Law CMS PwC Legal Baker & McKenzie Allen & Overy Sołtysiński Kawecki Szlęzak Dentons DLA Piper DZP Olesiński & Wspólnicy White & Case Clifford Chance Bird & Bird Kancelaria Gessel KPMG D. Dobkowski SPCG T. Studnicki, K. Płeszka, Z.Ćwiąkalski, J. Górski Wierzbowski Eversheds Sutherland Hogan Lovells DJP Doktór Jeszyński Pietras Linklaters K&L Gates Wardyński i Wspólnicy Greenberg Traurig Grzesiak Raczkowski Paruch Weil, Gotshal & Manges Wierciński Kwieciński Baehr MDDP Olkiewicz i Wspólnicy Kochański Zięba & Partners GWW Woźny i Wspólnicy Kancelaria Ożóg Tomczykowski Gide Loyrette Nouel Magnusson dlk Legal SSW Spaczyński, Szczepaninak i Wspólnicy Schoenherr Norton Rose Fulbright Noerr Menzer Chadbourne & Parke Squire Patton Boggs Taylor Wessing 9,2% 8,4% 7,1% 6,6% 5,3% 5,2% 5% 5% 4,7% 4,4% 4,2% 3,7% 3,3% 3% 2,7% 2,5% 2,2% 2,2% 2,1% 1,8% 1,8% 1,8% 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% 1,6% 1,3% 1,1% 1% 0,8% 0,6% 0,6% 0,6% 0,5% 0,3% 0,3% 11,5% 11% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 26,1% 34,1% Najlepszą kancelarią w roku 2017 w Polsce wg studentów został Deloitte Legal, następnymi kancelariami, w których studenci najbardziej chcieli by pracować, są: EY Law oraz CMS.
Spośród firm konsultingowych podanych poniżej wybierz wszystkie te, które znasz. Deloitte 81,1% EY 70,4% PwC 65,4% KPMG 56,8% MDDP 27,8% McKinsey & Company 24,6% Rödl & Partner 21,8% Kancelaria Podatkowa Irena Ożóg 12% Grant Thornton 12% Crido Taxand 8,7% 0% 23% 45% 68% 90% Najbardziej znaną firmą doradczą roku 2017 w Polsce według studentów jest Deloitte (81,1%), kolejnymi są: EY (70,4 %) oraz PwC (65,4%).
Chęć podjęcia pracy w firmach konsultingowych Deloitte 40,4% Żadne z powyższych 37,5% EY 32,6% PwC 23,9% KPMG 20% McKinsey & Company 7,9% Rödl & Partner 5,5% MDDP 5,5% Grant Thornton 3,2% Kancelaria Podatkowa Irena Oźóg 2,6% Crido Taxand 1,6% 0% 13% 25% 38% 50% EY, Deloitte i PwC to firmy konsultingowe, w których studenci prawa najchętniej podjęliby pracę.