Właściwości preparatu Na stawy Complex w łagodzeniu objawów choroby zwyrodnieniowej stawów (OA) Dr Guillaume Rzewuski, grzewuski@gmail.com Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis, OA) to choroba degeneracyjna, która oddziałuje na strukturę i funkcję chrząstki stawowej, prowadząc do sztywnienia stawów, bólu w ich obrębie, a nawet utraty zdolności poruszania się. Chociaż dotychczas medycyna nie poznała w pełni etiologii OA, podejrzewa się, że mechaniczne przeciążenia wysiłkowe stawów i łagodne procesy zapalne istotnie wpływają na rozwój tego schorzenia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (nonsteroidal antiinflammatory drugs, NSAID) okazują się przydatne w leczeniu bólu związanego z OA, mają jednak dwie istotne wady: ich długotrwałe stosowanie wiąże się z problemami żołądkowojelitowymi, jak również ze wzrostem ryzyka chorób sercowonaczyniowych. Zamiast NSAID można stosować suplementy diety, dostarczające organizmowi witaminy i minerały, które są niezbędne do utrzymania zdrowych chrząstek, jak również leki powoli działające objawowo w chorobie zwyrodnieniowej SYSADOA, których skuteczność w redukowaniu bólu i poprawianiu ruchomości wynika ze spowolniania degradacji chrząstek, stabilizowania ich struktury i działania przeciwzapalnego. W pracy przedstawiono główne właściwości związków chemicznych występujących w produkcie Na stawy Complex marki Doppelherz, jak również korzyści wynikające ze stosowania tego produktu jako leku głównego lub dodatkowego w leczeniu symptomów OA. Skład produktu i dawkowanie Preparat Na stawy Complex występuje w postaci kapsułek. W celu uzyskania maksymalnej korzyści należy stosować dwie kapsułki dziennie. Dwie kapsułki pokrywają dzienne zapotrzebowanie na następujące substancje: Substancja Siarczan glukozaminy Siarczan chondroityny Liofilizat z małży nowozelandzkich Kolagen zhydrolizowany Witamina C Witamina E (αte) Witamina D Magnez (Mg) Cynk (Zn) Mangan (Mn) Miedź (Cu) Selen (Se) Ilość (2 kapsułki) 900 mg 150 mg 150 mg 100 mg 80 mg 12 mg 5 μg 120 mg 5 mg 1 mg 300 μg 30 μg % RDA* 100% 100% 100% 32% 50% 50% 30% 55% * Procent zalecanego dziennego spożycia (dotyczy witamin i składników mineralnych). Ogólny zarys mechanizmu działania Skuteczność preparatu Na stawy Complex opiera się na jednoczesnym działaniu: witamin i minerałów, które są podstawowymi kofaktorami enzymów uczestniczących w syntezie, odkładaniu się, utrzymywaniu i naprawie kluczowych składników chrząstek, takich jak kolagen i proteoglikany; witamin i minerałów, które są niezbędne do utrzymania optymalnej zdolności antyoksydacyjnej komórek i efektywnej odporności immunologicznej w celu lepszego zwalczania reakcji zapalnych; substancji przeciwzapalnych, pochodzących z liofilizatu zielonych małży nowozelandzkich; 1
związków odgrywających rolę elementów budujących chrząstkę: kwasu hialuronowego, glukozaminy i chondroityny; witamin i minerałów niezbędnych dla konserwacji i naprawy kości. Powiązanie tych substancji w jednym produkcie okazuje się korzystne, ponieważ niektóre z nich działają w sposób synergistyczny i odnoszą silniejszy skutek, jeśli są stosowane razem, niż wtedy, gdy są aplikowane oddzielnie. Szczegółowe właściwości elementów składowych 1. Liofilizat zielonych małży nowozelandzkich W latach 70. XX wieku epidemiolodzy zaobserwowali, że Maorysi zamieszkujący wybrzeże Nowej Zelandii rzadziej chorowali na zwyrodnienie stawów niż Maorysi żyjący w głębi lądu. Maorysi żyjący na wybrzeżu spożywali znaczne ilości owoców morza. Szczególną uwagę naukowców zwróciły zielone małże (Perna canaliculus). Szybko okazało się, że zawierają one duże ilości kwasów tłuszczowych omega3, znanych już jako substancja chroniąca serce i posiadająca właściwości przeciwzapalne. Poza kwasami eikozapentaenowym (EPA) i dokozaheksaenowym (DHA) wyciągi z małży zawierają nowe kwasy tłuszczowe omega3 o długim łańcuchu węglowym, które wykazują silne właściwości przeciwzapalne. Są to: kwas oktadekatetraenowy (octadecatetraenoic acid), kwas nonadekatetraenowy (nonadecatetraenoic acid), kwas eikozatetraenowy (eicosatetraenoic acid), kwas heneikozapentaenowy (heneicosapentaenoic acid) (Treschow i wsp., 2007). Wyłącznie stabilizowane preparaty lipidowe i liofilizaty małży Perna canaliculus zawierają wymienione wyżej aktywne substancje (Doggrell, 2011). W testach in vitro wykazano, że jedna z nich może być odpowiedzialna za hamowanie cyklooksygenazy COX1 i COX2 mierzonej w wyciągu z małży Perna, co skutkuje zmniejszeniem produkcji prostaglandyny. Pod względem działania przeciwzapalnego efekt ten jest porównywalny ze skutecznością NSAID (Mani i Lawson, 2006). W liofilizowanym proszku, powstałym z małży Perna canaliculus, podejrzewa się istnienie jednego lub większej liczby związków przeciwzapalnych z białkami. W rzeczywistości wyciąg z małży Perna canaliculus wrażliwy na proteazę wykazuje hamowanie in vitro reakcji zapalnej cytokin (Mani i Lawson, 2006). 2. Siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny Siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny to dwie cząsteczki pochodne cukrów, które wchodzą w skład macierzy chrząstek. Razem uczestniczą w syntezie proteoglikanów, nazywanych agrekanami, które są cząsteczkami podobnymi do piór, potrafiącymi wiązać większe ilości wody. Nawodnienie proteoglikanów powoduje, że chrząstki stają się elastyczne i bardziej odporne na ucisk. W przypadku ludzi, którzy cierpią z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów, spożywanie dodatkowego siarczanu glukozaminy i siarczanu chondroityny pozwala zredukować dalszą degradację chrząstek i ustabilizować ich strukturę. W przypadku OA związki te są określane jako leki powoli działające objawowo w chorobie zwyrodnieniowej (symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis, SYSADOA), ponieważ ich długoterminowe stosowanie przyczynia się do zmniejszenia bólu stawów i do ich większej ruchomości. Siarczan chondroityny ma właściwości chondroprotekcyjne Mierząc odległość między kością udową a kością piszczelową na zdjęciach rentgenowskich u 622 pacjentów cierpiących z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych, Kahan i wsp. (2009) dostrzegli, że dzienne stosowanie 800 mg siarczanu chondroityny prowadzi do istotnej redukcji zwężenia przestrzeni stawowej i do stabilizacji stawu (rys. 1). Efekt ten był widoczny po roku stosowania leku i utrzymywał się przez cały czas trwania leczenia. 2
Rys. 1. Zmniejszenie minimalnej szerokości szpary stawowej (mm) w miesiącach od włączenia preparatu (siarczan chondroityny vs placebo) Siarczan glukozaminy uśmierza ból W podwójnie zaślepionej, kontrolowanej placebo próbie HerreroBeaumont i wsp. (2007) wykazali, że dzienne stosowanie 1500 mg siarczanu glukozaminy skuteczniej redukowało ból (długoterminowo) niż 3 g paracetamolu, jak ustalono na podstawie oceny własnej i obliczenia indeksu Lequesne a (rys. 2). Rys. 2 Zmiana indeksu Lequesne a w okresie 6 miesięcy (paracetamol / siarczan glukozaminy vs placebo) Glukozamina i chondroityna: leki powoli działające objawowo w chorobie zwyrodnieniowej stawów Narodowy Instytut Zdrowia Stanów Zjednoczonych (US National Institute of Health) przeprowadził wszechstronne badania w celu ustalenia skuteczności i bezpieczeństwa stosowania 1500 mg glukozaminy oraz 400 mg chondroityny, aplikowanych oddzielnie lub razem. W badaniu tym wzięło udział prawie 1600 pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową stawów. Podstawowe pomiary skalą bólu WOMAC wykazały 20procentową poprawę w 24. tygodniu leczenia w stosunku do punktu wyjściowego. Z badań wynika, że połączenie glukozaminy i chondroityny było najbardziej skuteczne w leczeniu umiarkowanego do ciężkiego bólu kolana, powodowanego przez OA (p = 0,002, w porównaniu z placebo; rys. 3). Połączenie to było o prawie 10% bardziej skuteczne niż 200 mg celekoksybu (inhibitora COX2) i o 14% bardziej skuteczne niż glukozamina stosowana oddzielnie (Clegg i wsp., 2006). 3
Rys. 3 Liczba pacjentów, u których odnotowano 20procentowe zmniejszenie natężenia bólu (%) Placebo / Chondroityna / Glukozamina / Inhibitor COX2 / Glukozamina + chondroityna 3. Hydrolizat kolagenu Hydroliza kwasowa kolagenu wytwarza drobne, łatwo absorbowalne peptydy, które stymulują syntezę kolagenu na poziomie chrząstki, co w efekcie daje większą ruchomość stawów oraz większy komfort (Dybka i Walczak, 2009). Hydrolizowany kolagen oprócz peptydów zawiera także kwas hialuronowy, który jest podstawowym składnikiem macierzy chrząstki. W rzeczywistości kwas hialuronowy to glikozaminoglikan (GAG), który wiąże razem proteoglikany, utworzone z glukozaminy oraz chondroityny, tworząc w ten sposób bardzo wytrzymałą i odporną na ucisk, a mimo to elastyczną macierz chrząstki. Kwas hialuronowy jest także kluczową cząsteczką w płynie maziowym ze względu na jego nadzwyczajne zdolności smarownicze: wysoka zawartość kwasu hialuronowego w płynie stawowym jest niezbędna do redukowania tarcia pomiędzy chrząstkami. 4. Miedź Miedź jest kofaktorem oksydazy lizynowej enzymu katalizującego utworzenie aldehydów z pozostałości lizyny w kolagenie i prekursorów elastyny. Aldehydy te reagują z innymi aldehydami lub z niezmodyfikowanymi pozostałościami lizyny z sąsiednich łańcuchów, co powoduje łączenia krzyżowe kolagenu i elastyny. Połączenia krzyżowe są niezbędne dla osiągnięcia dużej stabilności włókien kolagenowych i integralności elastyny. Hamowanie oksydazy lizynowej poprzez niedobór miedzi prowadzi do latyryzmu, który wpływa na kondycję kości, wytrzymałość więzadeł, jak również elastyczność skóry. 5. Mangan Ten pierwiastek śladowy bierze udział w aktywowaniu kilku enzymów, pośród których są glikozylotransferazy i ksylozylotransferazy istotne dla syntezy proteoglikanów. Mangan jest w związku z tym niezbędny w procesie rozwoju tkanki łącznej i chrząstki, jak również dla ich utrzymania i naprawy. Unia Europejska za pośrednictwem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority, EFSA) opracowała nowe zalecenia dietetyczne dotyczące manganu. Osoby dorosłe powinny spożywać około 3 mg manganu, aby utrzymać jego właściwy poziom w organizmie. Większość manganu znajduje się w produktach zbożowych, owocach i warzywach. Niezbilansowane diety mogą prowadzić do zakłócenia rezerw manganu w organizmie. 6. Witamina C Także witamina C odgrywa ważną rolę w syntezie kolagenu, ponieważ jest istotnym kofaktorem reakcji katalizowanych przez hydroksylazę prolinową i hydroksylazę lizynową. Modyfikacje wprowadzane przez te enzymy w cząsteczce kolagenu ponoszą odpowiedzialność za jej stabilność. 4
Kiedy dieta nie zawiera wystarczającej ilości witaminy C, brak stabilności kolagenu jest źródłem pierwszych symptomów obserwowanych w szkorbucie (krwawienie dziąseł). 7. Witamina E Witamina E (αtokoferol) to silny przeciwutleniacz, który znajduje się w membranach komórek i nie pozwala na utlenianie się lipidów w tym miejscu. Obecność witaminy E jest istotna dla utrzymania integralności kwasów tłuszczowych wielonienasyconych, takich jak omega3, ponieważ są one szczególnie wrażliwe na utlenianie. W czasie zapalenia lub mechanicznego przeciążenia stawów w sposób naturalny wytwarzają się rodniki produkty uboczne. Te reaktywne cząsteczki są w stanie uruchomić reakcję łańcuchową pomiędzy sąsiednimi lipidami, zmieniającą właściwości membrany. Ponadto produkty końcowe tworzenia grup ponadtlenowych, takie jak malondialdehyd, mogą reagować z DNA i powodować mutacje. Witamina E jest w stanie neutralizować rodniki, tworząc rodnik tokoferylu, który przerywa reakcje łańcuchowe. Pod wpływem działania witaminy C rodnik tokoferylu ulega następnie redukcji do formy początkowej. Ponieważ recykling witaminy E zależy od zasobów wewnątrzkomórkowych witaminy C, ważne jest ustabilizowanie poziomu zarówno witaminy C, jak i E. 8. Selen Selen jest pierwiastkiem śladowym, który jest używany do kowalentnego modyfikowania kilku białek, około 20 znanych do tej pory, w przypadku ludzi nazywanych selenobiałkami. Pośród tych selenobiałek głównymi enzymami antyoksydacyjnymi są peroksydazy glutationowe (glutation peroxidase, GPx), które w szczególności usuwają reaktywne cząsteczki, takie jak nadtlenek wodoru i nadtlenki lipidów. Enzymy GPx chronią w ten sposób komórki i organy przed uszkodzeniem w warunkach stresu oksydacyjnego, spowodowanego obrażeniami, infekcją lub zapaleniem (Rayman, 2012). 9. Cynk, magnez i witamina D Cynk uczestniczy w procesach antyoksydacyjnych, a ponadto jest potrzebny jako kofaktor enzymu do syntezy kilku elementów składowych macierzy kości, a także procesów tworzenia i resorpcji kości. Jako element konstrukcyjny cynk wchodzi w skład kryształków hydroksyapatytu, które stanowią minerał kości. Na tworzenie kości i jej struktury istotny wpływ ma również magnez. Jedna trzecia magnezu magazynowanego w kościach jest odkładana na powierzchni kryształków hydroksyapatytu i służy jako zapas do utrzymania stabilnego stężenia magnezu w surowicy krwi. Pozostałe dwie trzecie magnezu pochodzenia kostnego stanowi integralną część kryształków hydroksyapatytu i odgrywa w związku z tym ważną rolę konstrukcyjną. Witamina D jest potrzebna do regulowania pobierania wapnia i odkładania się tego minerału w macierzy kości. Ponadto zaobserwowano związek pomiędzy niską ilością witaminy D w cyrkulacji a zapaleniem stawów i kości kolana (Heidari i wsp., 2011), co wskazuje, że dodatkowa podaż witaminy D może pomóc odsunąć w czasie początek OA. Łącznie cynk, magnez i witamina D przyczyniają się do utrzymania zdrowia kości bezpośrednio poprzez uczestniczenie w jej budowie, a pośrednio poprzez stymulację pobierania i odkładania się wapna. 5
Korzyści płynące ze stosowania preparatu Na stawy Complex Dzięki swoim składnikom produkt Na stawy Complex pozwala utrzymać zdrowie stawów przez dłuższy czas, stabilizując skład chrząstek i wzmacniając strukturę kości. Taką korzyść ze stosowania preparatu odniosą zarówno osoby starsze, jak i młodsze, których stawy są narażone na nadmierny wysiłek. Produkt Na stawy Complex jest pomocny również dla osób cierpiących na OA, gdyż spowalnia postęp choroby, nie dopuszczając do dalszego zwężania się przestrzeni połączenia stawowego, łagodząc dyskomfort i redukując ból. Taki efekt jest możliwy do osiągnięcia dzięki synergicznemu działaniu glukozaminy, chondroityny i wyciągu z małży nowozelandzkich, które wpływają na stawy zarówno jako elementy strukturalne, jak i modyfikujące symptomy. Jednoczesna podaż kilku witamin i minerałów pełniących funkcję przeciwutleniaczy to jeden z głównych czynników wpływających na skuteczność preparatu. Pomagają one zredukować ciężar utleniania komórkowego, powiązanego z zapaleniem o niewielkim nasileniu, ale o przewlekłym przebiegu, zaobserwowanym w stawach dotkniętych OA. Większa ruchomość stawu, jaką chorzy mogą uzyskać wskutek regularnego spożywania produktu Na stawy Complex, ma pozytywny wpływ na cały przebieg leczenia OA. Jest to szczególne istotne, ponieważ w terapii OA zaleca się regularne ćwiczenia fizyczne. Produkt Na stawy Complex nie zadziała tak szybko jak terapia NSAID, nie ma też równie szerokiego spektrum zastosowań. Jednakże ponieważ jego długotrwałe stosowanie, przeciwnie do NSAID, nie wiąże się z dolegliwościami żołądkowojelitowymi, produkt Na stawy Complex jest dobrze dostosowany do terapii długoterminowej jako środek pomocniczy w zwalczaniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Piśmiennictwo: Clegg DO, Reda DJ, Harris CL i wsp. (2006). Glucosamine, chondroitin sulfate, and the two in combination for painful knee osteoarthritis. New England Journal of Medicine 354: 795 808. Doggrell SA (2011). Lyprinol is it a useful antiinflammatory agent? Evidencebased Complementary and Alternative Medicine Article ID 307121, 7 pages. Dybka K, Walczak P (2009). Collagen hydrolysates as a new diet supplement. Scientific Bulletin of the Technical University of Lodz No. 1058: 83 92. Heidari B, Heidari P, HajianTilaki K (2011). Association between serum vitamin D deficiency and knee osteoarthritis. International Orthopaedics 35: 1627 1631. HerreroBeaumont G, Ivorra JA, Del Carmen Trabado M i wsp. (2007). Glucosamine sulfate in the treatment of knee osteoarthritis symptoms. Arthritis and Rheumatism 56: 555 567. Kahan A, Uebelhart D, De Vathaire F i wsp. (2009). Longterm effects of chondroitins 4 and 6 sulfate on knee osteoarthritis. Arthritis and Rheumatism 60: 524 533. Mani S, Lawson JW (2006). In vitro modulation of inflammatory cytokine and IgG levels by extracts of Perna canaliculus. BMC Complementary and Alternative Medicine 6: 1. Rayman MP (2012). Selenium and human health. Lancet 379: 1256 1268. Treschow AP, Hodges LD, Wright PF i wsp. (2007). Novel antiinflammatory omega3 PUFAs from the New Zealand greenlipped mussel, Perna canaliculus. Comparative Biochemistry and Physiology Part B 147: 645 656. 6