Sprawozdanie z realizacji Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2010-2011 Zatwierdzam.. (data, pieczątka i podpis) Warszawa, 2012r. 1
Spis treści Wstęp 1. Partnerzy KSOW na poziomie regionalnym.....5 2. Budżet sekretariatów KSOW na realizację Planu działania..7 3. Wykorzystanie środków...9 3.1. Wykorzystanie środków na realizację Planu działania...9 3.1.1. Wskaźniki rezultatów.....10 3.1.2. Projekty sieciujące oraz wdrażające działania PROW na lata 2007-2013...12 3.2. Wykorzystanie środków na funkcjonowanie struktury KSOW..15 3.2.1. Zatrudnienie w sekretariatach....18 3.2.2. Sprzęt komputerowy i wyposażenie...19 3.2.3. Delegacje i szkolenia..20 3.2.4. Pozostałe koszty.21 4.Współpraca międzynarodowa i międzyterytorialna..22 5.Podsumowanie..25 Załączniki Tabela nr 1. Liczba partnerów Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w podziale na kategorie (stan na koniec 2011 roku). Tabela nr 2. Zmiany indykatywnego budżetu Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Tabela nr 3. Budżet sekretariatów KSOW na realizację Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Tabela nr 4. Środki wydane na realizację Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Tabela nr 5. Realizacja Planu działania KSOW na lata 2010-2011 Tabela nr 6. Projekty sieciujące realizowane w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011 Tabela nr 7. Wskaźniki rezultatów. Tabela nr 8. Wskaźniki rezultatów wdrażanie działań PROW na lata 2007-2013 Tabela nr 9. Środki wydane na funkcjonowanie struktury KSOW w podziale na sekretariaty. Tabela nr 10. Stan zatrudnienia w sekretariatach KSOW. Tabela nr 11. Podsumowanie wydatków na funkcjonowanie struktury KSOW i realizację Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Tabela nr 12. Wykaz publikacji współfinansowanych w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Wstęp 2
Zgodnie z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przyjętym decyzją Komisji Europejskiej z dnia 7 września 2007 r. (nr: CCI 2007PL06RPO001), celem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich jest wsparcie wdrażania i oceny polityki w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz identyfikacja, analiza, rozpowszechnianie oraz wymiana informacji i wiedzy w tym zakresie wśród wszystkich zainteresowanych partnerów na poziomie lokalnym, regionalnym oraz wspólnotowym. Przyjęty cel zgodny jest z art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277 z 21.10.2005) oraz z Krajowym Planem Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Powyższy cel realizowany jest przede wszystkim poprzez przedsięwzięcia zaplanowane do realizacji w ramach dwuletnich Planów działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, które przygotowywane są przez Sekretariat Centralny we współpracy z 16 Sekretariatami Regionalnymi KSOW. W latach 2010 2011 w ramach Planu Dzialania KSOW były realizowane następujące priorytety: 1. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich z uwzględnieniem ochrony środowiska. 2. Lokalna tradycja, jako element rozwoju obszarów wiejskich w regionach polskich. 3. Wzmacnianie rozwoju lokalnego poprzez zwiększanie efektywności realizacji lokalnych strategii rozwoju. 4. Aktywizacja i wzmacnianie działań partnerów sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. 5. Wzmocnienie systemu oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich. Plan działania KSOW na lata 2010-2011 został pozytywnie zaopiniowany na II posiedzeniu Grupy Roboczej ds. Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w dniu 24 listopada 2009 r. (uchwała nr 5 z dnia 24 listopada 2009 r.), a następnie przedłożony do zatwierdzenia Podsekretarzowi Stanu w MRiRW działającemu z upoważnienia ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Wszystkie działania w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011 finansowane były w ramach III Schematu Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 i środki na ich realizację były wydatkowane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 czerwca 2010 r. Prawo Zamówień Publicznych tekst jednolity (Dz. U. Nr 113 poz. 759). Zgodnie z przepisami 10 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 53, poz. 436) sprawozdania z realizacji Planu działania są roczne. Sekretariaty regionalne opracowują je po każdym roku realizacji Planu działania i przesyłają w terminie do dnia 31 stycznia do Sekretariatu Centralnego. Niniejsze sprawozdanie jest trzecim sprawozdaniem z realizacji Planu działania KSOW i obejmuje rok 2011. Sprawozdanie składa się z pięciu części i zostało przygotowane na podstawie 16 projektów sprawozdań opracowanych przez regionalne sekretariaty KSOW. W sprawozdaniu tym, zostały również uwzględnione zadania Sekretariatu Centralnego KSOW. W pierwszej części znajdują się 3
informacje dotyczące partnerów, którzy współpracują w ramach KSOW. Druga część zawiera dane na temat budżetów sekretariatów na realizację Planu działania KSOW w okresie 2010-2011 z podziałem na działania obligatoryjne. W części trzeciej zaprezentowano wykorzystanie środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury KSOW, realizację Planu działania oraz informacje wskaźnikowe. W czwartej części zawarte są informacje na temat współpracy międzynarodowej i międzyterytorialnej, natomiast w ostatniej piątej części opisane zostały wnioski. 4
1. Partnerzy Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na poziomie regionalnym Jednym z zadań każdego sekretariatu regionalnego jest identyfikacja podmiotów (partnerów), z którymi współpracuje się w ramach KSOW w województwie ( 3 ust 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich). Do końca 2011 roku w bazie partnerów Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich zarejestrowało się 1760 partnerów. Z informacji zawartych w sprawozdaniach wynika, że na koniec 2011 roku najwięcej partnerów ma sekretariat regionalny województwa opolskiego 163 partnerów, województwa wielkopolskiego 161 partnerów oraz województwa małopolskiego 155 partnerów. W porównaniu z 2010 rokiem nastąpił wzrost liczby partnerów o 287. Wykres 1. Liczba partnerów KSOW w podziale na sekretariaty regionalne województw. Największą grupę partnerów Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich stanowi samorząd gminny (599 partnerów). Samorząd powiatowy to 45 partnerów KSOW. Drugą najliczniejszą grupę stanowią Lokalne Grupy Działania (LGD) łącznie 278 partnerów. Trzecia najliczniejsza grupa partnerów to stowarzyszenia 270 partnerów (z wyłączeniem lokalnych grup działania). Do bazy partnerów wpisały się 45 fundacje, 13 towarzystw, 35 uczelni wyższych, 21 szkół średnich, 17 banków (z czego 16 banków to banki w województwie świętokrzyskim). 37 partnerów zalicza się do sektora administracji publicznej. Niewielką grupę partnerów Krajowej Sieci stanowią kościoły/związki wyznaniowe 1 partner. Dość dużą grupę partnerów KSOW stanowią organizacje branżowe 104 partnerów. Izby rolnicze to 19 partnerów, instytuty resortowe - 11 partnerów, 14 partnerów to jednostki rozwojowo badawcze. Ośrodki doradztwa rolniczego to 18 5
partnerów. Dalej: służby ochrony przyrody (9), porozumienia (9), przedsiębiorcy (101), osoby fizyczne (28). Zgodnie ze wzorem formularza sprawozdania kategorię inne stanowi 86 partnerów Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. W kategorii tej znajdują się takie podmioty jak: wojewódzka jednostka samorządowa, samorządowe jednostki kultury, spółdzielnie, państwowe osoby prawne, koło gospodyń wiejskich, OSP, izba gospodarcza, kluby sportowe, media. Dla porównania w roku 2009 w bazie partnerów zarejestrowanych było 1246 partnerów KSOW natomiast w roku 2010 było ich 1473. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 1. 6
2. Budżet sekretariatów KSOW na realizację Planu działania Plan działania KSOW na lata 2010-2011 został pozytywnie zaopiniowany przez Grupę Roboczą do spraw Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na drugim posiedzeniu, które miało miejsce w dniu 24 listopada 2009 r. w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi (uchwała nr 5 z dnia 24 listopada 2009 r.). Całkowity budżet ww. Planu opiewał na kwotę 58 990 100,00 zł. Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 53, poz. 436) istnieje możliwość dokonywania zmiany Planu działania KSOW. Indykatywny budżet Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w 2011 r. modyfikowany był sześć razy. Wynikało to przede wszystkim z dostosowania go do aktualnych, zweryfikowanych potrzeb oraz do zmieniającej się sytuacji w zakresie prowadzonych i planowanych działań. W wyniku dokonanych zmian, indykatywny budżet Planu działania KSOW na lata 2010-2011 wynosił 53 548 634,91 zł. Wykres 2. Zmiana budżetów sekretariatów KSOW na realizację Planu działania w roku 2011. Największy budżet na lata 2010-2011 zaplanował Sekretariat Centralny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (13 704 500,00 zł). Wśród sekretariatów regionalnych największe budżety zostały zaplanowane w województwach: kujawsko-pomorskim (3 567 680,00 zł), zachodniopomorskim (2 999 766,00 zł) i łódzkim (2 925 000,00 zł). Najmniejszy budżet założono w sekretariatach województw: podlaskiego (1 659 038,00 zł), oraz lubuskiego (1 836 500,00 zł). Pozostałe budżety były na poziomie od 2 107 000,00 zł do ponad 2 750 000,00 zł. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 2. 7
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 53, poz. 436), w ramach Planu działania realizowanych jest 7 działań obligatoryjnych. Wykres 3. Budżety działań obligatoryjnych w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Największe środki zostały zaplanowane na realizację dwóch pierwszych działań. Budżet działania nr 1 wynosił 12 060 543,70 zł, a dla działania nr 2 20 076 321,19 zł. Stanowi to odpowiednio 22,52% i 37,49% całego budżetu Planu działania. Łącznie na te działania przypadło 60% całego budżetu. Na działanie nr 3 przypadało 2 821 866,36 zł, co stanowi ponad 5,27% budżetu, na działanie nr 4-4 071 898,00 zł (7,60%), na działania nr 5 7 853 575,98 zł (14,67%), na działanie nr 6 4 100 867,92 zł (7,66%), natomiast budżet działania nr 7 wynosił 2 563 561,76 zł (4,79%). Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 3. 8
3. Wykorzystanie środków 3.1. Wykorzystanie środków na realizację Planu działania Indykatywny budżet Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2010-2011 wynosił 53 548 634,91 zł. Wykorzystanie tego budżetu przez sekretariaty regionalne było zróżnicowane. W wyniku realizacji Planu działania KSOW na lata 2010-2011 najwięcej środków wykorzystano w sekretariatach regionalnych następujących województw: kujawsko-pomorskiego 92,69% (3 306 781,14zł), podlaskiego 92,42% (1 533 338,43zł), wielkopolskiego 91,59% (2 173 439,92zł) oraz podkarpackiego 91,38% (2 313 341,09zł). Sekretariat Centralny KSOW z indykatywnym budżetem 13 704 500,00 zł wykorzystał środki finansowe na realizacje projektów w kwocie 11 744 520,18 zł co stanowi 85,70%. Najmniej środków, około 64%, wykorzystano w województwie śląskim. Wykorzystanie środków w pozostałych sekretariatach kształtuje się na poziomie od 70% do prawie 90%. Stan wykorzystania środków całego Planu działania jest na poziomie 82,60%. Wykres 4. Wykorzystanie środków na realizację Planu działania w podziale na sekretariaty. Wykorzystanie środków finansowych w 2011 r. na realizację poszczególnych działań jest na poziomie ok. 50%. Najwięcej środków wydano na realizację działania nr 5 4 365 090,31 zł (55,58%), działania nr 2 10 468 043,20 zł (52,14%) oraz działania nr 1 6 175 270,81 zł (51,20%). Na realizację pozostałych działań zostały wykorzystane następujące środki finansowe: 9
działanie nr 7 1 290 295,06 zł (50,33%), działanie nr 3 1 062 074,03 zł(37,64%), działanie nr 4 1 774 348,78 zł (43,58%) oraz działanie nr 6 1 870 430,74 zł (45,61%). Biorąc pod uwagę, iż wykorzystanie środków finansowych w ramach poszczególnych działań Planu działania KSOW w roku 2011 jest na poziomie ok. 50% natomiast dwuletniego Planu działania KSOW na lata 2010-2011 - 82,60%, wydatkowanie takie biorąc pod uwagę indykatywny budżet Planu, jest na poziomie zadawalającym. Wykres 5. Stan wykorzystania środków na poszczególne działania obligatoryjne w 2011 r. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 4 oraz nr 5. 3.1.1. Wskaźniki rezultatów W ramach Planu działania zorganizowano 166 konferencji (zarówno o zasięgu międzynarodowym, krajowym, jak i regionalnym) na łączną kwotę 3 536 866,28 zł. Tematyka organizowanych konferencji była różnorodna, dotyczyła m.in.: wymiany wiedzy i doświadczeń o dobrych praktykach w zakresie OZE Odnawialne źródła energii szansą na energooszczędność w gminie, firmie i w domu, rozwoju obszarów wiejskich, żywności naturalnej tradycyjnej, produkcji ekologicznej oraz Rolnictwa ekologicznego we Wspólnej Polityce Rolnej po 2013 roku. Sekretariat Centralny zorganizował m.in. konferencję skierowaną do liderów z terenów gmin wiejskich pt. "Młodzież. Edukacja. Unia Europejska. Wyrównujemy szanse!!!", konferencję pt. "Rozwijanie przedsiębiorczości wśród dzieci i młodzieży poprzez działania na rzecz turystyki wiejskiej", konferencję naukową pt. "Teraźniejszość i przyszłość drobnych gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej", konferencję szkoleniową pn. "Akademickie Forum Rozwoju Obszarów Wiejskich" oraz współorganizował konferencję nt. przyszłości podejścia Leader po 2013 r. Uczestniczyło w nich ponad 19 000 osób. 10
Wykres 6. Stan wykorzystania środków w ramach poszczególnych dzialan. Ponadto, odbyło się też 227 różnego rodzaju seminariów, szkoleń na łączną kwotę 2 802 969,75 zł - np. seminaria nt. systemu doradztwa rolniczego, zadań ośrodków doradztwa rolniczego, wymogów wzajemnej zgodności w związku z wdrażaniem działania PROW "Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów", realizacja projektu pn."produkty lokalne - szanse i wyzwania", seminarium - "Razem lepiej - warto dołączyć do grupy" oraz seminarium Babskie sprawy szanse i wyzwania dla kobiet na obszarach wiejskich. Uczestniczyło w nich ponad 14 500 osób. Zorganizowano 124 konkursy na łączną kwotę 1 805 581,89 zł. W podanej liczbie konkursów uwzględniony został konkurs dwuetapowy Przyjazna Wieś (16 etapów regionalnych i 1 etap centralny). Ponadto, zorganizowane zostały takie konkursy jak: Sposób na sukces na najlepsze działania przedsiębiorcze na obszarach wiejskich, konkursy dotyczące żywności lokalnej, regionalnej i tradycyjnej, konkurs na najlepsze gospodarstwo agroturystyczne, ekologiczne, innowacyjne. Uczestniczyło w nich ponad 4 200 osób. Zorganizowano 94 wizyt studyjnych (krajowych i zagranicznych) na łączną kwotę 4 350 853,63zł, w których uczestniczyło ponad 3 100 osób. Były to np. wizyty studyjne do krajów członkowskich Unii Europejskiej Włoch, Portugali, Węgier, podczas których uczestnicy mogli zapoznać się z dobrymi praktykami związanymi z wdrażaniem Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich. W ramach Planu działania wydano materiały informacyjno-promocyjne (w tym gadżety) za kwotę ponad 3 700 000,00zł np. broszury, ulotki i biuletyny promujące Krajową Sieć 11
Obszarów Wiejskich oraz dobre praktyki na obszarach wiejskich, a także publikacje podsumowujące wyniki przeprowadzonych konkursów oraz audycje radiowe i telewizyjne. Niniejsze materiały informacyjno-promocyjne były rozdawane podczas organizowanych konferencji, spotkań, a także imprez targowo-wystawienniczych, gdzie istniała możliwość bezpośredniego dotarcia z informacją o PROW 2007-2013 do potencjalnego beneficjenta. Wykres 7. Informacje wskaźnikowe W ramach Planu działania zrealizowano również zadania mające na celu udział w imprezach targowo-wystawienniczych w kraju i za granicą, takich jak np. Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL, Wystawa Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego OMEK w Budapeszcie, Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze Grüne Woche, Krajowa Wystawa Ras Rodzimych na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich, Międzynarodowe Targi Żywności, Produktów i Technik Ekologicznych Ekogala oraz Międzynarodowe Targi TOUR SALON. Na powyższe zadania wydano 5 379 720,20 zł. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 7. 3.1.2. Projekty sieciujące oraz projekty wspierajace wdrażanie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W ramach Planu działania KSOW w roku 2011 były wdrazane projekty, w realizację których zaangażowanych było wielu partnerow KSOW. Zrealizowanych zostało 79 projektów sieciujących. Były to m.in. projekty realizację, których rekomendowała Grupa Robocza ds. KSOW, tj.: ogólnokrajowy konkurs Przyjazna Wieś na najlepszy projekt zrealizowany na terenach wiejskich przy wsparciu środków unijnych, I Letnia Ogólnopolska Spartakiada Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, Międzynarodowe Targi 12
Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL oraz Konferencja dotycząca podejścia Leader w Polsce i Europie. Zorganizowane projekty dotyczyły także wizyt studyjnych m.in. do Włoch dla grup producentów rolnych oraz Szwecji dla lokalnych grup działania. Wydane zostały również katalogi gospodarstw agroturystycznych jak również publikacje na temat dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Finansowane były także regionalne lokalne grupy działania. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 6. Projekty realizowane w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011 przyczyniały się także do zwiększenia efektywnosci wdrażania niektórych działań PROW na lata 2007-2013. Wykres 8. Ilość projektów wdrażających działania PROW. Najwięcej zrealizowanych przedsięwzięć dotyczyło działania nr 133 Działania informacyjne i promocyjne 166 projektów, Osi IV Leader łącznie 121 projektów, nr 142 Grupy producentów rolnych 73 projekty, nr 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 70 projektów, oraz Odnowa i rozwój wsi 50 projektów. 13
Wykres 9. Działania PROW Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 8 Nie wszystkie zadania, które zostały zaplanowane do realizacji w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011 przez poszczególne sekretariaty regionalne KSOW zostały zrealizowane. Cześć sekretariatów zdecydowała się na realizacje tych projektów w ramach kolejnego Planu KSOW na lata 2012-2013. Główne przyczyny niezrealizowania zaplanowanych zadań: część projektów została zrealizowana przy wykorzystaniu innych środków finansowych oraz ograniczenia czasowe, które skutkowały przesunięciem projektów do realizacji w 2013 roku. Zmiany terminu realizacji zadania wynikały m.in. z konieczności wprowadzenia zmian w treści przygotowywanego do druku materiału oraz z uwagi na wieloetapowość projektu, co skutkowało tym, że pomimo rozpoczęcia w roku 2011, finalizacja prac nastąpi dopiero w ramach kolejnego Planu działania KSOW. Innymi przyczynami były także : brak zainteresowania ze strony potencjalnych odbiorców oraz brak aktywności/rezygnacja partnera. Przesunięcie projektów do realizacji w kolejnym roku wynikało także z braków kadrowych oraz spowodowane były koniecznością zastosowania odpowiednich trybów zgodnych z Ustawą Prawo zamówień publicznych, które niekiedy kończyły się unieważnieniem, ponieważ np. wyłoniony wykonawca wycofał się a pozostali oferenci nie mogli zapewnić wykonania przedmiotu umowy w 100%. Innymi powodami mającymi wpływ na brak realizacji poszczególnych projektów były m.in. przyczyny organizacyjne wynikające z nałożenia się podobnych działań kierowanych do takiej samej grupy docelowej przez inne komórki organizacyjne danego urzędu. 14
Przykłady niezrealizowanych działań: 1. Wojewódzki konkurs na najpiękniejszy wieniec dożynkowy - konkurs został sfinansowany z innych środków niż PT PROW 2007 2013. 2. Konferencja regionalna nt. wpływu środków UE na rozwój obszarów wiejskich w regionie realizacja nastąpi w 2013 roku. 3. Przeprowadzenie analizy (badań) nt. wpływu środków UE na rozwój obszarów wiejskich w regionie - realizacja w ramach Planu działania KSOW na lata 2012-2013. 4. Wydawnictwa na temat dobrych praktyk i innowacyjnych projektów realizowanych na obszarach wiejskich oraz tradycyjnych produktów lokalnych i regionalnych - realizacja w ramach Planu działania KSOW na lata 2012-2013. 5. Publikacje na temat działalności LGD - realizacja w ramach Planu działania KSOW na lata 2012-2013. 6. Publikacja i dystrybucja opracowań m. in.: Folder LGD - większość prac związanych z tworzeniem publikacji została zakończona w roku 2011. Druk został przeniesiony na rok 2012 z uwagi na otrzymanie wersji językowych publikacji w połowie grudnia 2011 r. 7. Działanie polegające na tworzeniu bazy danych dotyczącej gospodarstw agroturystycznych z terenu województwa - realizacja nastąpi w 2012 roku. 8. Organizacja szkoleń dla LGD - realizacja nastąpi w 2012 roku. 9. Wymiana doświadczeń w zakresie wdrażania polityki rozwoju obszarów wiejskich oraz wyznaczania kierunków rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich województwa śląskiego, w tym dla celów planowania długookresowego - realizacja nastąpi w 2012 roku 3.2. Wykorzystanie środków na funkcjonowanie struktury KSOW Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 marca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy technicznej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013(Dz. U. Nr 54, poz. 329 oraz z 2011 r. Nr 6, poz. 26 z póżn. zm.) koszty funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich obejmuja m.in. koszty bieżące, tj. koszty osobowe, zakup wyposażenia i materiałów, zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania, organizacja i udział w spotkaniach dotyczących KSOW (m.in. Grupa Robocza oraz grupy tematyczne) oraz Europejskiej Sieci, utworzenie i utrzymanie portalu internetowego. Dnia 6 października 2011 r. została zawarta umowa pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Fundacją Programu Pomocy dla Rolnictwa FAPA, na podstawie której Minister powierzył Fundacji wykonywanie zadań Sekretariatu Centralnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w zakresie zapewnienia funkcjonowania KSOW. Wykonywanie zadań przez Fundacje obejmuje m.in.: identyfikację podmiotów o ogólnokrajowym zasięgu działania, z którymi współpracuje się w ramach KSOW; zapewnienie w ramach KSOW wymiany informacji i doświadczeń na temat rozwoju obszarów wiejskich; realizację Planu działania w zakresie dotyczącym zadań Sekretariatu Centralnego; zapewnienie współpracy z komitetem koordynacyjnym Europejskiej Sieci, o którym mowa w art. 1 ust. 1 decyzji 2008/168/WE, oraz współpracy międzynarodowej z krajowymi sieciami rozwoju obszarów wiejskich funkcjonującymi w innych państwach członkowskich Unii 15
Europejskiej i współpracy międzynarodowej z innymi podmiotami oraz zapewnienie obsługi posiedzeń Grupy Roboczej ds. KSOW. Fundacja realizuje Plan działania w zakresie Sekretariatu Centralnego KSOW zgodnie z procedurą opracowaną przez FAPA na podstawie wytycznych Ministra i przez niego zaakceptowaną. Zgodnie z wytycznymi, Fundacja prowadzi nabór wniosków na projekty realizowane w ramach Planu działania. Pierwszy nabór wniosków miał miejsce w styczniu br. Po zakończeniu procedury oceny projektów, na portalu KSOW zostanie zamieszczona lista wszystkich projektów przyjętych do realizacji. Następnie Fundacja wybierze wykonawcę projektu, z którym zawrze umowę. W 2011 r. miały miejsce trzy posiedzenia Grupy Roboczej ds. KSOW, trzy spotkania grupy tematycznej ds. podejścia Leader, jedno grupy tematycznej ds. zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich oraz jedno grupy tematycznej Młodzież na obszarach wiejskich. Obsługę organizacyjną i techniczno-biurową spotkań Grupy Roboczej i grup tematycznych zapewniają komórki organizacyjne Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Koszty związane z obsługą tych spotkań zostały pokryte w ramach środków przeznaczonych na Funkcjonowanie Sekretariatu Centralnego. Przedstawiciele Sekretariatu Regionalnego KSOW województwa opolskiego wchodzą w skład Zespołu Roboczego ds. Zachowania Dziedzictwa Kulturowego wsi opolskiej, Sekretariat Regionalny KSOW województwa Podkarpackiego powołał Forum LGD natomiast Sekretariat Regionalny KSOW województwa Śląskiego powołał grupę tematyczną ds. Zrównoważonego Rozwoju Obszarów Górskich. Koszty związane z obsługą spotkań powyższych grup pokrywane są w ramach środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury KSOW. Jednym z narzędzi za pomocą, którego odbywa się promocja działań związanych z rozwojem obszarów wiejskich jest portal Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (www.ksow.gov.pl), który jest także podstawowym narzędziem komunikacji i budowania sieci kontaktów pomiędzy partnerami sieci. Jest także narzędziem służącym do rozpowszechniania dobrych praktyk w obszarze wszystkich osi oraz przyczynia się do zacieśniania współpracy pomiędzy partnerami sieci. W ramach portalu internetowego www.ksow.gov.pl udostępniona została również Baza Dobrych Praktyk. Zbieranie danych początkowo odbywało się we współpracy z sekretariatami regionalnymi KSOW. W roku 2011 przeprowadzona została również akcja polegająca na rozesłaniu do gmin drogą elektroniczną informacji o bazie, z prośbą o przekazanie przykładów projektów realizowanych na terenie gmin. Wg stanu na grudzień 2011 r. w bazie znajduje się 409 projektów. Na stronie portalu KSOW dostępne są także publikacje oraz ekspertyzy i analizy. W ramach współpracy z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie prowadzona była zakładka Turystyka wiejska. W grudniu 2010 r. została podpisana umowa na przeprowadzenie audytu portalu KSOW, opracowania koncepcji studium wykonalności, przygotowania specyfikacji rozbudowy portalu oraz projektu jego rozbudowy. Zadanie związane z wdrożeniem rekomendacji audytu portalu KSOW jest realizowane przez FAPA przy współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obecnie trwa proces doskonalenia tego narzędzia 16
Wykres 10. Środki wydane na funkcjonowanie struktury KSOW. W ramach środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich ponoszone były koszty związane m.in. z: wynagrodzeniem dla osób zatrudnionych sekretariatach regionalnych KSOW (umowa o pracę, umowa zlecenia itp.), zakup sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem, zakup materiałów biurowych i wyposażenie, delegacje krajowe i zagraniczne, szkolenia, studia podyplomowe, kursy językowe i inne. Najwięcej środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury KSOW, wykorzystano w Sekretariacie Centralnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich ponad 1 000 000,00 zł, w sekretariacie regionalnym województwa małopolskiego - ponad 480 000,00 zł oraz w sekretariacie regionalnym województwa mazowieckiego ponad 450 000,00 zł. Najmniej środków wykorzystano w sekretariatach regionalnych województwa lubelskiego ponad 160 000,00 zł śląskiego ok. 170 000,00 zł. Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 9. 17
3.2.1. Zatrudnienie w sekretariatach Pracownicy w sekretariatach regionalnych Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich zatrudniani są przede wszystkim w ramach umowy o pracę. W nielicznych przypadkach pracownicy sekretariatów regionalnych wspomagani są przez osoby wykonujące swoje obowiązki na podstawie umowy zlecenie. Średnia liczba osób zatrudnionych na umowę o pracę w sekretariatach KSOW wynosi 5 osób. Sekretariat regionalny KSOW województwa Świętokrzyskiego zatrudnia 7 pracowników natomiast w przypadku dwóch sekretariatów regionalnych województwa dolnośląskiego i śląskiego zatrudnionych jest 3 pracowników. Łączny koszt zatrudnienia pracowników sekretariatów regionalnych, w tym pracowników Sekretariatu Centralnego wynosi 4 518 985,19 zł. Wykres 11. Liczba pracowników Szczegółowe informacje znajdują się w Tabeli nr 10. 18
3.2.2. Sprzęt komputerowy i wyposażenie W ramach środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury KSOW możliwe było finansowanie zakupu sprzętu komputerowego, wyposażenia jak również materiałów biurowych na potrzeby sekretariatów. Łączna kwota przeznaczona przez 17 sekretariatów na ww. pozycje wyniosła 195 455,47 zł z czego ponad 33% stanowiły koszty związane z zakupem sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem, prawie 28% kosztów zostało przeznaczone na wyposażenie natomiast 39% na zakup materiałów biurowych. Wykres 12. Środki wydane na sprzęt komputerowy i wyposażenie sekretariatów Zapotrzebowanie na zakup sprzętu komputerowego był bardzo zróżnicowany. Najwięcej środków przeznaczono w sekretariatach regionalnych województwa lubuskiego i łódzkiego. Dziesięć sekretariatów tj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, mazowieckie, podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie oraz zachodniopomorskie nie przeznaczyło żadnych środków finansowych na powyższy cel. Koszty przeznaczone na wyposażenie biur były zróżnicowane, tj. od prawie 1 000,00 zł (woj. dolnośląskie) do ponad 14 000,00 zł (Sekretariat Centralny). W siedmiu sekretariatach regionalnych KSOW woj. lubuskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, pomorskiego śląskiego, świętokrzyskiego warmińsko-mazurskiego oraz zachodniopomorskiego nie zostały wydane żadne środki związane z doposażeniem pomieszczeń. Koszty przeznaczone na zakup materiałów biurowych wahały się w granicach od ponad 1 000,00 zł do prawie 14 000,00 zł. 19
3.2.3. Delegacje i szkolenia Koszty związane z delegacjami krajowymi i zagranicznymi, jak również te dotyczące szkoleń, kursów językowych czy też studiów podyplomowych pokrywano zarówno w ramach środków przeznaczonych na finansowanie funkcjonowania struktury KSOW jak również w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Sytuacja ta dotyczy m.in. Sekretariatu Centralnego KSOW, który w ramach Planu działania KSOW na lata 2010-2011 z działania nr 4 Zarządzanie siecią sfinansował szkolenia dla pracowników Sekretariatu Centralnego w kwocie 11 260,64 zł. Wszystkie sekretariaty (w tym również Sekretariat Centralny) wydały łącznie kwotę 215 498,95 zł. Prawie 65% tej kwoty stanowiły delegacje zagraniczne, ponad 21% - delegacje krajowe, a ponad 14% - szkolenia, studia podyplomowe i kursy językowe. Wydatki Sekretariatu Centralnego (51 810,47 zł) stanowiły ponad 24% łącznie wydanej kwoty. Wśród sekretariatów regionalnych najwięcej środków wydano w województwie małopolskim 29 550,68 zł, co stanowi ponad 13,00% oraz w województwie dolnośląskim ponad 22 000,00 zł, co stanowi 10,52% oraz w województwie lubuskim ponad 22 000,00 zł, co stanowi 10,67% łącznie wydanej kwoty. Na powyższy cel najmniej wydało województwo świętokrzyskie 0,10%. Wykres 13. Środki wydane na delegacje i szkolenia/kursy/studia. 20
3.2.4. Pozostałe koszty W ramach środków przeznaczonych na funkcjonowanie struktury KSOW pokrywano m.in. wydatki ponoszone przez sekretariaty regionalne związane z wynajmem pomieszczeń, hosting portalu, zwrot kosztów podróży, tłumaczenia językowe, catering. Łącznie wykorzystano 439 692,32 zł. Największą wykorzystanie procentowe powyższej kwoty przypadło Sekretariatowi Centralnemu Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich 38,83% oraz sekretariatowi regionalnemu województwa małopolskiego 26,21%. W ramach powyższej kwoty SC KSOW wykorzystał środki finansowe na organizację i obsługę Grupy Roboczej ds. KSOW oraz grup tematycznych, umowy np. audyt portalu. Wykres 14. Pozostałe koszty według województw. W przypadku pozostałych sekretariatów regionalnych KSOW, dziesięć ma wydatkowanie na poziomie od 0,4% do 7,32% natomiast w pięciu sekretariatach regionalnych KSOW wydatkowanie jest na poziomie 0%. Środki niewykorzystane na funkcjonowanie struktury KSOW będą wykorzystane w kolejnych latach. 21
4. Współpraca międzynarodowa i międzyterytorialna. W ramach realizowanych przedsięwzięć Sekretariat Centralny oraz sekretariaty regionalne KSOW prowadzą projekty oparte na współpracy międzynarodowej i międzyterytorialnej. Nadal kontynuowana jest współpraca pomiędzy Węgierską i Polską Siecią Obszarów Wiejskich (porozumienie z dnia 24 września 2010 r.). W 2011 roku miały miejsce następujące wspólne przedsięwzięcia: - konferencja Wspólna Polityka Rolna po 2013 r. młodzi rolnicy w regionie Europy Środkowej (Lajozsmizse, marzec), -III edycja Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL (kwiecień) strona polska zaproponowała węgierskim partnerom udział Węgier w targach jako Kraju Partnerskiego, - Węgiersko-polska konferencja dotycząca źródeł odnawialnych (Hajduszoboszlo, kwiecień). W konferencji uczestniczyli m.in. Podsekretarz Stanu w MRiRW Pan Jarosław Wójtowicz oraz przedstawiciele instytucji zajmujących się energią odnawialną w Polsce jak Polska Izba Biomasy, Instytut Energetyki Odnawialnej oraz przedstawiciel Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa PIB. W dniach 13-14 września w 2011 r. w Estonii, w Talinie w siedzibie Ministerstwa Rolnictwa Estonii, odbyło się pierwsze wspólne seminarium narodowych sieci obszarów wiejskich i sieci rybackich, zorganizowane w ramach Nordycko-bałtyckiej strategii UE państw regionu Morza Bałtyckiego. Celem spotkania było: przedstawienie struktur organizacyjnych oraz podstawowych form działalności Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich i Europejskiej Sieci Rybackiej; przedstawienie struktur organizacyjnych oraz podstawowych form działalności narodowych sieci obszarów wiejskich i sieci rybackich z poszczególnych państw regionu Morza Bałtyckiego Niemiec, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy i Polski; wskazanie wspólnych obszarów aktywności obydwu sieci oraz uzasadnienie potrzeby dalszej Współpracy między sieciami obszarów wiejskich i rybackimi oraz ustalenie planu działań. We wrześniu 2011 r. Fińska Sieć Obszarów Wiejskich organizowała seminarium w ramach Strategii UE dla Morza Bałtyckiego, w którym oprócz przedstawicieli resortu rolnictwa uczestniczyli polscy beneficjenci realizujący projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Natomiast w październiku Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich Finlandii zorganizowała konferencję pt. Rural Development Programmes and forest-based bioenergy, której celem było określenie źródeł odnawialnych surowców energetycznych, poddanie analizom ich znaczenia oraz technologii pozyskiwania z nich energii, zapoznanie się z problematyką związaną z ich pozyskiwaniem z lasu. Podczas seminarium omawiano również wpływ odnawialnych źródeł energii pozyskiwanej z lasów na rozwój obszarów wiejskich oraz próbowano określić w przyszłości znaczenie odnawialnych zasobów energetycznych pochodzących z lasu. W listopadzie 2011 r. miała miejsce międzynarodowa konferencja pt. Informowanie obywateli o obszarach wiejskich, która organizowana była wspólnie przez EN RD oraz Włoską Sieć 22
Obszarów Wiejskich, w której uczestniczyli przedstawiciele resortu rolnictwa. Główne ustalenia konferencji: - społeczeństwa terenów zurbanizowanych powinny być informowane o funkcjach jakie odgrywają obszary wiejskie. - najbardziej skutecznym medium informacyjnym jest Internet, w tym sieci społecznościowe. - bardzo skutecznym sposobem informowania są działania promocyjne polegające m.in. na: produkcji filmów i spotów reklamowych promujących obszary wiejskie, prowadzenie szkoleń dla dzieci i młodzieży w ramach programów szkolnych, działania promocyjne w miejscach publicznych, prowadzenie konkursów i zabaw tematycznych dla dzieci zamieszkujących obszary zurbanizowane, na temat roli obszarów wiejskich i rolnictwa. Jednym z ostatnich przedsięwzięć realizowanych pomiędzy Węgierską i Polską Siecią była międzynarodowa konferencja organizowana przez Węgierską Sieć Obszarów Wiejskich pt. What does countryside mean to me?, w której uczestniczyli przedstawiciele resortu rolnictwa, Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu. Celem spotkania było podsumowanie po raz pierwszy dotychczasowych działań i inicjatyw podejmowanych przez Narodową Sieć Obszarów Wiejskich Węgier. Podczas spotkania poruszone były następujące tematy: Tradycja i rozwój obszarów wiejskich, Rola turystyki i sportu w rozwoju obszarów wiejskich, Transfer wiedzy o innowacyjności oraz wymiana doświadczeń na obszarach wiejskich oraz Ekonomia rozwój oraz sieciowanie jako forma działania. W drugiej części spotkania miała charakter warsztatów, podczas których strona polska wzięła udział w dyskusji na temat nowych sposobów wspierania i rozwijania agroturystyki. Realizowana jest również Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego (SUE RMB), która polega na wdrażaniu zintegrowanych wspólnych działań służących m.in. ochronie środowiska i rozwojowi obszarów wiejskich. Deklarowanym celem Strategii jest aktywizacja potencjału, który powstał w regionie Morza Bałtyckiego w wyniku rozszerzenia UE w 2004 r. Cel ten ma być osiągnięty poprzez realizację następujących czterech filarów tematycznych: ochrona środowiska, dobrobyt, dostępność i atrakcyjność regionu, zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony w regionie. Jednym z projektów w ramach Strategii, w które zaangażowany jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Polska i Szwecja zostały wskazane jako liderzy tego projektu. W ramach projektu realizowane są dwa obszary tematyczne dotyczące tworzenia przyjaznego środowiska dla innowacji na obszarach wiejskich oraz dla młodych mieszkających na obszarach wiejskich. Na stronie portalu dostępne są informacje dotyczące SUE RMB. Sekretariaty regionalne KSOW w ramach współpracy międzynarodowej zorganizowały 50 projektów, związanych m.in. z organizacją wizyt studyjnych do Niemiec i Czech, które dotyczyły promocji produktów regionalnych z Polski oraz przekazaniu wiedzy niemieckich i czeskich ekspertów w ramach dobrych praktyk w ich krajach. Nawiązana została także współpraca z takimi krajami jak Węgry, Szwecja, Włochy i Francja w zakresie sieci Leader, grup producentów rolnych i promocji przedsiębiorczości. Realizowane były także projekty w zakresie sieci Leader oraz projekt dotyczący współpracy w zakresie pszczelarstwa. 23
W ramach współpracy międzyterytorialnej zorganizowanych zostało 36 projektów, m.in. w zakresie rolnictwa rozwój hodowli drobiu, kultury dziedzictwo kulturowe wsi oraz współpracy pomiędzy sieciami regionalnymi LGD Wielkopolski i Dolnego Śląska, współpraca w zakresie tworzenia produktu turystycznego ( Rola Sieci Regionalnych w Federacji Sieci Krajowej i Budowanie Marki Regionów ). Współpraca międzyterytorialna dotyczyła również obszaru współpracy międzyinstytucjonalnej na rzecz jakości produktów lokalnych oraz utworzono klaster turystyki wiejskiej w porozumieniu z LGD z innego województwa. Współpraca międzyterytorialna dotyczyła głównie tematyki grup producentów rolnych, odnowy wsi, dziedzictwa kulinarnego oraz lokalnych grup działania. 24
5. Podsumowanie Niniejsze sprawozdanie jest trzecim sprawozdaniem z realizacji Planu działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Polsce. Pierwsze sprawozdanie dotyczyło okresu 2008-2009, natomiast drugie 2010 roku. Zgodnie z informacją zawartą w pierwszym rozdziale niniejszego sprawozdania, do końca 2011 roku w bazie partnerów KSOW zarejestrowanych było 1760 partnerów. Oprócz JST i LGD, kolejną grupę pod względem liczebności stanowią stowarzyszenia, organizacje branżowe jak również przedsiębiorcy. Bardzo ważne jest, aby w działalność Sieci zaangażowali się w większym stopniu również inni partnerzy nieinstytucjonalni tj. np. osoby fizyczne czy grupy nieformalne. Stąd istotne jest podjęcie działań animacyjnych, których zadaniem byłaby aktywizacja tych partnerów. Wynika to także z przeprowadzonego badania pt. Ocena funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Polsce na tle wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej, który dostępny jest na stronie portalu KSOW. Bardzo istotne role w tym obszarze mogą pełnić Wojewódzkie Grupy Robocze, które mogą wskazywać zadania do realizacji w ramach Planu działania KSOW. Projekty, które mogą być finansowane w ramach środków KSOW obejmują swym zakresem szeroki wachlarz możliwości, dlatego też ich wybór, ale przede wszystkim aktywizacja partnerów nieinstytucjonalnych jest ważnym wyzwaniem przed, którym stoją sekretariaty KSOW. Indykatywny budżet Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2010-2011 został zaplanowany na kwotę ponad 53 mln zł natomiast jego wykorzystanie było na poziomie prawie 83%. Najwięcej środków finansowych było wykorzystanych na realizację projektów dotyczących działań: Przeniesienie dobrych praktyk, projektów innowacyjnych oraz organizacja wymiany doświadczeń i know-how; Identyfikacja i analiza możliwych do przeniesienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz przekazanie informacji na ich temat oraz Pomoc techniczna dla współpracy międzyterytorialnej i transnarodowej. Wynika to z faktu, że na tym etapie wdrażania PROW, kiedy przygotowywano projekty do realizacji bardzo ważne były projekty związane z identyfikacją i przeniesieniem dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, w tym w szczególności wykorzystania środków unijnych. W 2011 roku zorganizowano 166 konferencji, 227 różnego rodzaju seminariów i szkoleń, 124 konkursy, zorganizowano 95 wyjazdów studyjnych, 160 targów i wystaw oraz 122 innych spotkań związanych z rozwojem obszarów wiejskich, za pomocą których realizowane były priorytety określone dla Planu działania KSOW na lata 2010-2011. Największa liczba projektów dotyczyła priorytetu nr 4 Aktywizacja i wzmacnianie działań partnerów sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (35%) oraz nr 2 Lokalna tradycja, jako element rozwoju obszarów wiejskich w regionach polskich (23%). Następnie były to projekty realizujące priorytety nr 3 Wzmacnianie rozwoju lokalnego poprzez zwiększanie efektywności realizacji lokalnych strategii rozwoju (16%), nr 1 Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich z uwzględnieniem ochrony środowiska (16%) oraz nr 5 Wzmocnienie systemu oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich(10%). Projekty, które wiązały się z realizacją priorytetu nr 4 Aktywizacja i wzmacnianie działań 25
partnerów sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, dotyczyły m.in. organizacji spotkań, seminariów i konferencji oraz innych imprez służących wzmocnieniu powiązań KSOW; wizyt studyjnych na temat aspektów rozwoju obszarów wiejskich w regionach UE; współpracy z administracją rządową oraz organizacjami na temat problemów w działalności sektora rolnospożywczego; wymianie wiedzy i doświadczeń w zakresie rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa, porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego oraz GMO szkolenia dla hodowców bydła mlecznego oraz dla hodowców trzody chlewnej; wymianie wiedzy i doświadczeń oraz budowie współpracy sieciowej w zakresie dziedzictwa kulturowego, w tym kulinarnego I edycja opolskiego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich; organizacji konkursów nt. na najlepsze gospodarstwo ekologiczne, na najlepszego sołtysa, Przyjazna wieś ; imprezy promujące produkty regionalne; spotkania dla partnerów np. grup producenckich oraz organizacji konferencji nt.: Problemy gospodarki ziemią rolniczą ze szczególnym uwzględnieniem regionów rozdrobnionych agrarnie, Kapitał ludzki i społeczny a jakość życia na obszarach wiejskich Małopolski oraz Wieś moich marzeń. Poszczególne sekretariaty regionalne starały się za pomocą różnych metod zaktywizować partnerów do działania oraz przyczyniać się by środki, które znajdują się w dyspozycji Sieci były jak najlepiej wykorzystane do realizacji polityki rozwoju obszarów wiejskich. Jednocześnie można było zaobserwować, iż większy nacisk kładziony był na aktywizację partnerów niż na wymianę doświadczeń, dlatego też konieczne jest podejmowane w dalszym ciągu działań zmierzających do prezentacji i wymiany doświadczeń w zakresie realizacji projektów wspierających rozwój obszarów wiejskich, stanowiących przykłady dobrych praktyk w zakresie zastosowanych rozwiązań i sposobu wdrażania takich projektów. Kolejny priorytet dotyczący lokalnej tradycji, który przyczynia się do promocji i upowszechniania wiedzy na temat tradycji kulturowej danego obszaru oraz promocji tradycyjnych produktów lokalnych i regionalnych, realizowany był poprzez wymianę doświadczeń w zakresie budowania lokalnych strategii rozwoju w oparciu o tradycje regionu. W ramach powyższego priorytetu organizowano m.in. tragi, warsztaty, imprezy plenerowe, konkursy, np.: Wieś moich dziadków, moich rodziców i moja. Warsztaty dla dzieci ; kiermasz produktu lokalnego i tradycyjnego podczas Europejskiego Kongresu Gmin Wiejskich; kolejne edycje imprez: Włościańskie Jadło i Starych Potraw Smak i Urok ; Powiatowe Święto Chleba ; targi rodzimej tradycji oraz wszelkiego rodzaju działania polegające na tworzeniu bazy danych dotyczącej gospodarstw agroturystycznych z terenu poszczególnych województw. Za pomocą powyższych inicjatyw podejmowane są działania, które mogą mieć istotne znaczenie w realizacji polityki rozwoju regionalnego. Wytwarzanie i ochrona produktów regionalnych i tradycyjnych utożsamiane są z ochroną dziedzictwa kulturowego, którego istotnym elementem są również kulinaria i przekazywane z pokolenia na pokolenia tradycje. Dlatego też działania, które są podejmowane przez partnerów KSOW są niezwykle cenne i istotne w realizacji założeń dotyczących pielęgnacji dziedzictwa kulturowego polskiej wsi. Duża ilość inicjatyw podejmowanych w ramach tego priorytetu, wskazuje na to, że poszczególne województwa aktywnie wspierają partnerów w realizacji przedsięwzięć z zakresu promocji regionu, lokalnych i regionalnych produktów oraz tradycji kulturowej i historycznej małych miejscowości, które w dłuższej perspektywie będą miały wpływ na wzmocnienie rozwoju małej i średniej 26
przedsiębiorczości np. w obszarze turystyki. Dzięki takim działaniom nie tylko zwiększa się świadomość społeczeństwa w zakresie dziedzictwa kulturowo-historycznego na danym obszarze ale podnoszona jest też wiedza i umiejętności mieszkańców małych miejscowości wiejskich w zakresie możliwości wykorzystania istniejących zasobów tradycji kulturowej i historycznej w prowadzonej działalności gospodarczej. Znaczna część projektów, realizowanych w ramach Planu działania KSOW, dotyczyła również wzmacniania rozwoju lokalnego poprzez zwiększanie efektywności realizacji lokalnych strategii rozwoju. Taki kierunek działań jest istotny ze względu na liczbę LGD działających w Polsce (336) jak również na zróżnicowanie tematyczne i społeczno-gospodarcze tych grup. Umożliwienie LGD korzystania z doświadczeń innych grup i krajów w zakresie wdrażania, przyczynia się do zwiększenia efektywności wdrażania osi IV Leader w Polsce. Sekretariaty regionalne organizowały wyjazdy studyjne dla przedstawicieli lokalnych grup działania, targi, szkolenia, warsztaty, forum LGD oraz finansowały regionalne Sieci LGD. Rola i znaczenie lokalnych grup działania jest niezwykle istotna, stąd ważne jest aby dalsze działania podejmowane w ramach Sieci skierowane były do LGD, bowiem ich doświadczenia, np. w zakresie sieciowania, mogą być pomocne w realizacji projektów KSOW. W ramach Planu działania KSOW realizowano również projekty dotyczące zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich z uwzględnieniem ochrony środowiska. Były to głównie dobre praktyki z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach rolniczych w celu zachowania dobrego stanu środowiska naturalnego oraz rozwoju obszarów wiejskich przykładowe tematy konferencji to: prezentacje dobrych praktyk w zakresie doradztwa rolniczego na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności metodyki doradztwa w zakresie zarządzania gospodarstwem rolnym, ochrony środowiska i przeciwdziałania globalnym zmianom klimatu, Odnawialne źródła energii, świętokrzyskie dziś i jutro", Prawo wodne realizacja inwestycji w aspekcie finansowania PROW 2007-2013 dla jednostek samorządu terytorialnego ; organizacja zagranicznych wyjazdów studyjnych mających na celu wymianę doświadczeń dotyczących realizacji przedsięwzięć z zakresu scaleń gruntów i gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi oraz wytwarzania i dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych; organizacja spotkań i szkoleń dot. możliwości pozyskiwania funduszy na realizację projektów oraz konkurs Piękna i bezpieczna zagroda przyjazna środowisku. Działania podejmowane przez sekretariaty regionalne KSOW miały także na celu wzmocnienie systemu oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich. Realizowane były zadania związane z opracowywaniem i publikacją ocen oraz analiz dotyczących realizacji programów/działań wdrażanych w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich. Były to m.in.: "Społecznoprzestrzenne aspekty wykorzystania Funduszy UE na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego", Koncepcja badań nad rozwojem obszarów wiejskich w Małopolsce ze szczególnym uwzględnieniem osi IV Leader PROW 2007-2013, "Przebieg i realizacja działań w ramach I i II filara wspólnej polityki rolnej" oraz Wpływ wspólnej polityki rolnej i polityki spójności na rozwój obszarów wiejskich. W dalszym ciągu istnieje potrzeba przeprowadzania badań w powyższym zakresie zwłaszcza, iż niektóre sekretariaty regionalne nie przeprowadziły 27
analiz. Dlatego też m.in. w ramach środków Planu działania KSOW na lata 2012-2013 Sekretariat Centralny opracuje założenia (wspólną metodykę) badania dotyczącego szans i zagrożeń oraz potencjalnych kierunków rozwoju obszarów wiejskich w ujęciu terytorialnym. Badanie to będzie miało na celu zidentyfikowanie problemów w rozwoju obszarów wiejskich i podejścia kompleksowego do ich rozwiązania. Biorąc pod uwagę powyższe wydaje się istotne intensyfikowanie działań dotyczących przeprowadzania badań i analiz w odniesieniu do wdrażania programów/działań ukierunkowanych na rozwój obszarów wiejskich. Mając na uwadze prowadzoną obecnie na szczeblu Wspólnotowym dyskusję nad nowym okresem programowania na lata 2014-2020, jak również założenia i harmonogram dotyczący opracowania programów, które będą wdrażane w następnej perspektywie finansowej, należy podkreślić potrzebę wykonywania większej liczby analiz i ocen. Wyniki tych badań mogą być pomocne przy opracowywaniu założeń i kierunków wsparcia, które będzie dostępne w latach 2014-2020. Rys. Realizacja priorytetów na lata 2010-2011. W co raz większym stopniu sekretariaty regionalne KSOW realizują projekty, które wymagają zaangażowania kilku partnerów z różnych regionów kraju. Są to nie tylko duże projekty, których realizacja wynikała m.in. z rekomendacji Grupy Roboczej ds. KSOW jak np. ogólnokrajowy konkurs Przyjazna wieś na najlepszy projekt zrealizowany na obszarach wiejskich przy wsparciu środków unijnych czy też Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL, ale także organizacja wyjazdów studyjnych dla przedstawicieli lokalnych grup działania i grup producentów rolnych oraz organizacja i udział w kongresach, seminariach naukowych i imprezach promujących produkty regionalne. Po kilku latach doświadczeń widać, iż tzw. projekty sieciujące są niezwykle ważne, bowiem nie tylko łączą wiele podmiotów w realizację wspólnych projektów, ale również przyczyniają się do tego, iż to co wydało nie 28