Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie Puławy 2014

Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie Puławy 2014 Studio Diagnozy i Profilaktyki 30-011 Kraków ul. Oboźna 17/5 tel. (12) 446-42-60

Spis treści Wprowadzenie... 3 Rozdział I Charakterystyka Miasta Puławy... 7 Rozdział II Charakterystyka badania... 9 Cel badania... 9 Charakterystyka badanej grupy dorośli mieszkańcy Puław... 9 Charakterystyka badanej grupy specjaliści zajmujący się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie... 11 Wykorzystana metoda i technika badawcza... 13 Rozdział III Wyniki badań wśród dorosłych mieszkańców Puław... 14 Rozdział IV Wyniki badań wśród specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie... 36 Podsumowanie... 52 Aneks... 56

Wprowadzenie Raport przedstawia wyniki badań przeprowadzonych w 2014 roku wśród 401 dorosłych mieszkańców oraz 40 profesjonalistów zajmujących się w swojej pracy, między innymi, problematyką przemocy, a w szczególności problematyką przemocy w rodzinie. Diagnoza zawiera informacje na temat występowania problemu przemocy w rodzinie oraz okoliczności i postaw związanych z tym zjawiskiem w mieście Puławy. Głównym celem diagnozy było pozyskanie wiarygodnych informacji na temat zjawiska przemocy w rodzinie, natomiast końcowe wnioski służą poprawie skuteczności działań w przeciwdziałaniu temu zjawisku. Diagnoza jest wyrazem komplementarnego i zintegrowanego planowania społecznego, którego celem jest identyfikacja i ukazanie problemów społecznych, w tym przede wszystkim problemów zjawiska przemocy, które występują w mieście Puławy oraz podjęcie próby wskazania metod ich rozwiązania, zgodnie z możliwościami, jakie wynikają z zadań nałożonych na samorząd. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nakłada na samorząd obowiązek opracowania i realizacji programu dążącego do zmniejszenia skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz zwiększenia skuteczności udzielanej pomocy osobom jej doświadczającym. Odpowiednio przygotowane i wdrażane działania powinny doprowadzić do rozwiązania kluczowych problemów związanych z przemocą na terenie miasta. W ogólnej metodologii tworzenia tego typu dokumentów najistotniejszym elementem jest rzetelne rozpoznanie skali problemu. Niniejsza diagnoza jest, zatem punktem wyjścia i podstawą do planowania i podejmowania działań. Adresatami niniejszej diagnozy są mieszkańcy miasta, a w tym między innymi osoby stosujące i doświadczające przemocy w rodzinie oraz jednostki organizacyjne zajmujące się pracą z rodzinami, w których występują problemy związane z przemocą oraz wszyscy, którym zależy na promowaniu życia bez przemocy w środowisku lokalnym. Poszukiwanie skutecznych możliwości rozwiązywania problemów społecznych musi uwzględniać fakt, że problemy te zazwyczaj nie występują pojedynczo, a wystąpienie jednego problemu implikuje

szereg innych. Dlatego przystępując do planowania sposobów rozwiązywania problemów społecznych konieczne jest uwzględnienie wielokierunkowego i kompleksowego oddziaływania nie tylko na skutki wystąpienia danych problemów, a przede wszystkim na źródło ich wystąpienia. Kluczowym zadaniem jest więc stworzenie możliwości współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi w obszarze polityki społecznej. Realizacja powyższych oczekiwań w tym zakresie wymaga podejmowania wieloaspektowych i wielokierunkowych działań strategicznych, a zwłaszcza: - uprzedzających, czyli diagnozujących, informujących i edukacyjnych kierowanych do ogółu mieszkańców miasta, w tym także do osób zajmujących się zawodowo pomaganiem osobom potrzebującym, - interwencyjnych tj. opiekuńczych kierowanych do osób doznających przemocy w rodzinie, a pouczających i izolujących kierowanych do osób stosujących przemoc w rodzinie, - wspierającoterapeutycznych dla osób uwikłanych w przemoc domową (ofiara, świadek, sprawca) oraz - działania edukacyjno - korekcyjne dla osób uwikłanych w przemoc domową a także działania kompensacyjne niwelujące luki i deficyty; oraz partycypacyjne poszerzające uczestnictwo społeczne w życiu publicznym i zapobiegające wszelkim przejawom dyskryminacji, wykluczeniu społecznemu i marginalizacji. Problem przemocy w rodzinie dotyka osób różnej płci i wieku, pochodzących ze wszystkich warstw społecznych. Najczęściej ofiarami przemocy są dzieci, osoby okresowo lub trwale niepełnosprawne, czy też wykluczone społecznie ze względu na starość, chorobę, jak również kobiety. Wystąpienie przemocy zaburza funkcjonowanie systemu rodzinnego, naruszając tym samym podstawowe prawa człowieka, niszcząc poczucie jego godności, szacunku i zaufania. Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania rodziny wymaga podjęcia oddziaływań wobec wszystkich członków tej rodziny, a więc zarówno wobec osób doznających przemocy jak również osób stosujących przemoc. Społeczne przyzwolenie na przemoc w rodzinie i bezkarność sprzyja osobom ją stosującym, uniemożliwiając świadkom tych aktów właściwe rozpoznanie i reagowanie na zaistniałą sytuację. Istotne jest więc uświadomienie społeczeństwu istniejących mechanizmów psychologicznych sprzyjających utrzymaniu się przemocy oraz zwalczenie istniejących stereotypów.

Należy przy tym pamiętać, że zwiększona liczba ujawnianych przypadków przemocy w rodzinie świadczy o poszerzeniu wiedzy na temat tego zjawiska. A każdy zgłoszony przypadek przemocy w rodzinie to odpowiedź społeczeństwa na brak przyzwolenia na to zjawisko, to świadomość, że przemoc w rodzinie jest przestępstwem. Przeciwdziałać zjawisku przemocy w rodzinie można poprzez podejmowanie działań o charakterze interdyscyplinarnym, które poprzez kompleksowe, wielowymiarowe udzielanie pomocy rodzinom dotkniętym przemocy w rodzinie, koordynację działań podmiotów działających w tym zakresie zwiększają jej skuteczność oraz umożliwiają wzajemne uczenie się, dzielenie wiedzą i doświadczeniami. Zbadanie zjawiska przemocy jest dość trudne. Często bowiem osoby doznające przemocy nie przyznają się do tego, co może być spowodowane, między innymi, racjonalizacją, usprawiedliwianiem sprawców, obwinianiem siebie. Przemoc, zarówno ta fizyczna, jak i psychiczna, jest zjawiskiem dość powszechnym w polskiej społeczności, o czym świadczą wyniki CBOS cytowane poniżej. Ogółem 23% dorosłych Polaków deklaruje, że padło ofiarą przemocy. Co dziesiąty (10%) doświadczył agresji na ulicy, ale nie w pobliżu domu, natomiast co czternasty (7%) w najbliższej okolicy miejsca zamieszkania. W domu z aktami przemocy spotkało się 6% dorosłych. Co dwudziesty (5%) padł ofiarą przemocy w lokalu gastronomicznym restauracji, kawiarni, na dyskotece. Mniej liczne grupy doświadczyły agresji w pracy bądź w szkole, w środkach komunikacji lub w jakimś innym miejscu (po 3%). Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety przyznają, że zdarzyło im się paść ofiarą agresji (odpowiednio: 28% i 18%). Większość dorosłych (68%) przyznaje, że w ich domach zdarzają się różnego rodzaju konflikty, sprzeczki lub awantury. 1 Niektórzy respondenci przemilczają zjawisko przemocy w rodzinie, gdyż stanowi ona temat wstydliwy, dlatego też uzyskiwane wyniki badania nie odzwierciedlają w pełni skali zjawiska w mieście. W celu minimalizowania tych efektów, w badaniu zastosowano pytania dotyczące znajomości przypadków przemocy w najbliższym otoczeniu oraz osobistych doświadczeń respondentów z przemocą jako osób doznających przemocy oraz osób stosujących przemoc. Przeprowadzone badania miały na celu oszacowanie skali i form przemocy w rodzinie, diagnozę postaw mieszkańców wobec problemu przemocy w rodzinie, znajomość instytucji pomagających osobom w rodzinach, w których występuje przemoc oraz diagnozę 1 CBOS Przemoc i konflikty w domu, 2009r.

instytucjonalnych zasobów do przeciwdziałania przemocy. W badaniu profesjonalistów zwrócono szczególną uwagę na opinie respondentów dotyczące interdyscyplinarnej współpracy, której celem jest przeciwdziałanie przemocy.

Rozdział I Charakterystyka Miasta Puławy Miasto Puławy położone jest w powiecie puławskim, w zachodniej części województwa lubelskiego, nad Wisłą, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły. Miasto zajmuje powierzchnię 5049 km² i sąsiaduje z gminami: Kazimierz Dolny, Końskowola, Janowiec, Puławy, Żyrzyn. Struktura ludności w podziale na wiek i płeć stanowi podstawę większości analiz demograficznych, gdyż determinuje skalę i rodzaj potrzeb społecznych. Poniższy wykres przedstawia liczbę ludności zameldowanej na pobyt stały w Puławach (dane dotyczą stanu na dzień 14 grudnia 2014 roku). W 2014 roku miasto Puławy zamieszkiwało 48461 mieszkańców ogółem, w tym 22581 mężczyzn oraz 25880 kobiet. Analizując sytuację demograficzną ze względu na wiek należy zauważyć, że dominuje ludność w wieku produkcyjnym (60,8%), natomiast ludność w wieku poprodukcyjnym (23,2%) przeważa ludność w wieku przedprodukcyjnym (16%). Tab. 1. Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały. Stan na dzień 14.12.2014. Źródło danych: Urząd Miasta Puławy. Wiek Mężczyzn Kobiet Ogółem 0-2 645 553 1198 3 230 213 443 4-5 486 449 935 6 216 199 415 7 216 216 432 8-12 1065 982 2047 13-15 671 652 1323 16-17 524 445 969 18 225 230 455 19-65 14804 14804 19-60 14211 14211 > 65 3499 3499 > 60 7730 7730 Ogółem 22581 25880 48461 7

Do zasobów środowiska lokalnego w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie zaliczyć należy następujące podmioty: 1. Komenda Powiatowa Policji w Puławach. 2. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Puławach. 3. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Puławach. 4. Organizacje pozarządowe oraz podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego. - Fundacja PRAESTERNO - Katolickie Stowarzyszenie Pomocy Osobom Potrzebującym AGAPE - Puławskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego - Stowarzyszenie BARWY TĘCZY - Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień - Stowarzyszenie RODZINA - Towarzystwo NOWA KUŹNIA 5. Placówki ochrony zdrowia z terenu miasta Puławy. 6. Placówki oświatowe z terenu miasta Puławy. 7. Poradnia Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu w Puławach. 8. Powiatowe Centrum Pomocy w Rodzinie w Puławach. 9. Prokuratura Rejonowa w Puławach. 10. Sąd Rejonowy w Puławach. 11. Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Puławach. 8

Rozdział II Charakterystyka badania Cel badania Celem badania było poznanie skali zjawiska przemocy, w szczególności przemocy w rodzinie, a także ocena działań, których celem jest przeciwdziałanie tej patologii społecznej. Realizując badanie skupiono się przede wszystkim na uzyskaniu informacji na temat wiedzy o przypadkach występowania lokalnie różnych form przemocy oraz oceny prowadzonych działań mających na celu przeciwdziałanie przemocy. Badaniem objęto dorosłych mieszkańców oraz profesjonalistów zajmujących się w swojej pracy zawodowej problematyką przemocy. Charakterystyka badanej grupy dorośli mieszkańcy Puław Badaniami objęto 401 dorosłych mieszkańców Puław. Wśród badanych osób, 54,6% stanowiły kobiety, natomiast 45,4% - mężczyźni. Poniższe tabele przedstawiają wybrane charakterystyki grupy badanych dorosłych mieszkańców. Tab. 2. Wykształcenie badanych dorosłych mieszkańców. Wykształcenie respondentów Dorośli mieszkańcy Podstawowe 8,7% Gimnazjalne 6,2% Zawodowe 20,4% Średnie 37,4% Wyższe 27,2% Większość badanych mieszkańców Puław (64,6%) posiadała wykształcenie co najmniej średnie, jedna piąta respondentów zakończyła edukację na poziomie szkoły zawodowej, 6,2% badanych mieszkańców posiadało wykształcenie gimnazjalne. Wśród badanych znajdowały się również osoby z wykształceniem podstawowym. Odpowiedziało w ten sposób 8,7% respondentów. 9

Tab. 3. Wiek badanych dorosłych mieszkańców. Wiek respondentów Dorośli mieszkańcy 18-29 lat 26,4% 30-39 lat 24,9% 40-49 lat 21,4% 50-59 lat 11,5% Powyżej 60 lat 15,7% Powyższa tabela przedstawia wyniki dotyczące wieku badanych dorosłych mieszkańców Puław. Ponad jedna czwarta respondentów znajdowała się w przedziale wieku 18-29 lat, 24,9% badanych 30-39 lat, 21,4% respondentów 40-49 lat, 11,5% respondentów 50-59 lat, natomiast 15,7% badanych mieszkańców Puław miało powyżej 60 lat. Tab. 4. Zatrudnienie badanych dorosłych mieszkańców. Zatrudnienie respondentów Dorośli mieszkańcy Praca stała 75,6% Praca dorywcza 5,7% Działalność gospodarcza 7,2% Rencista/emeryt 4,7% Bezrobotny 3,7% Student 3% Zdecydowana większość badanych mieszkańców Puław (75,6%) posiadała stałą pracę, 5,7% respondentów posiadało pracę dorywczą, 7,2% badanych osób prowadziło działalność gospodarczą, 4,7% badanych osób stanowili renciści i emeryci, 3,7% respondentów było bezrobotnymi, natomiast 3% badanych osób studiowało. Tab. 5. Stan cywilny badanych dorosłych mieszkańców. Stan cywilny respondentów Dorośli mieszkańcy W związku małżeńskim 64,3% W związku nieformalnym 11% Rozwiedziony/w separacji 5% Wdowiec/wdowa 0,7% Kawaler/panna 19% Większość badanych mieszkańców Puław pozostawała w związku małżeńskim, 11% badanych osób tworzyło związek nieformalny, 5% badanych było rozwiedzionych lub 10

w separacji, 0,7% badanych osób stanowili wdowcy i wdowy, natomiast 19% respondentów kawalerowie i panny. Charakterystyka badanej grupy specjaliści zajmujący się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie W badaniu wzięło udział 40 specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Wśród badanych 82,1% respondentów stanowiły kobiety, natomiast 17,9% - mężczyźni. Poniższe tabele przedstawiają wybrane charakterystyki grupy badanych profesjonalistów. Tab. 6. Wykształcenie badanych profesjonalistów. Wykształcenie respondentów Respondenci Średnie 10% Licencjat 5% Wyższe magisterskie 62,5% Studia podyplomowe 22,5% Większość badanych specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy posiadała wykształcenie wyższe magisterskie, 22,5% badanych ukończyło studia podyplomowe, 5% badanych posiadało licencjat, natomiast 10% badanych posiadało wykształcenie średnie. Tab. 7. Kierunek wykształcenia. Kierunek wykształcenia respondentów Respondenci Psychologia 12,5% Resocjalizacja 7,5% Socjologia 5% Pedagogika 25% Praca socjalna 12,5% Medycyna 25% Prawo 0% Inne 12,5% Wśród badanych specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy, jedna czwarta badanych osób miała wykształcenie medyczne, jedna czwarta respondentów wykształcenie pedagogiczne, 12,5% badanych osób psychologiczne, 12,5% badanych osób 11

kształciło się w kierunku pracy socjalnej, 7,5% respondentów miało wykształcenie związane z resocjalizacją, 5% badanych osób socjologią. Ponadto 12,5% badanych specjalistów wskazało na inne kierunki wykształcenia. Tab. 8. Reprezentowana instytucja. Reprezentowana przez respondentów instytucja Respondenci Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 12,5% Ośrodek Pomocy Społecznej 20% Ochrona zdrowia 25% Oświata 20% Policja 5% Sąd 10% Inne (organizacje pozarządowe) 7,5% Jedna czwarta badanych specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy reprezentowała służbę zdrowia, 20% badanych Ośrodek Pomocy Społecznej, 20% badanych oświatę, 12,5% badanych Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 10% respondentów Sąd, 7,5% badanych organizacje pozarządowe, natomiast 5% respondentów reprezentowało Policję. Tab. 9. Doświadczenie w zajmowaniu się problematyką przemocy w rodzinie Staż pracy respondentów Respondenci 5 lat lub mniej 25% 6-10 lat 27,5% 11-15 lat 20% 16 lat lub więcej 27,5% Powyższa tabela przedstawia wyniki dotyczące stażu pracy respondentów. Wśród badanych specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy, 25% badanych osób posiadało staż pracy 5 lat lub mniej, 27,5% badanych osób 6-10 lat, 20% badanych osób 11-15 lat, natomiast 27,5% respondentów 16 lat lub więcej. 12

Wykorzystana metoda i technika badawcza Badanie dorosłych mieszkańców Puław zrealizowane zostało przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza ankiety rozdawanego i odbieranego przez ankieterów w miejscach publicznych. W badaniu profesjonalistów również zastosowano standaryzowany kwestionariusz ankiety przesłany do przedstawicieli różnych instytucji i organizacji zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy na terenie miasta. Zarówno w przypadku badań dorosłych mieszkańców oraz profesjonalistów posłużono się ankietą o wysokim poziomie standaryzacji, co oznacza, że większość pytań miała charakter zamknięty. Konstruując narzędzia badawcze kierowano się listą pytań wskazanych przez zleceniodawcę. Skonstruowano osobny kwestionariusz ankiety dla osób dorosłych oraz specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Wszystkie zastosowane w badaniu kwestionariusze zostały umieszczone na końcu raportu w aneksie. 13

Rozdział III Wyniki badań wśród dorosłych mieszkańców Puław W naszym badaniu interesowało nas przede wszystkim zbadanie skali zjawiska przemocy w mieście oraz wiedza respondentów na temat działań mających na celu przeciwdziałanie przemocy. Na początek zapytaliśmy, czy respondenci zauważyli zmiany w natężeniu różnych incydentów przemocy. Tab. 10. Czy według Pana/Pani w ciągu ostatnich 5 lat liczba incydentów Rodzaj przemocy Zwiększyła się Zmniejszyła się Bez zmian Nie wiem Przemoc w rodzinie 43,6% 4,7% 26,4% 25,2% Przemoc w miejscu pracy 15% 15% 27,7% 42,4% Przemoc rówieśnicza 49,9% 4,5% 25,4% 20,2% Przemoc fizyczna 44,1% 6,5% 25,9% 23,4% Przemoc psychiczna 51,4% 3,5% 21,9% 23,2% Przemoc ekonomiczna 33,5% 4,2% 17,7% 44,5% Przemoc seksualna 24,4% 6,7% 27,9% 40,9% Przemoc wobec kobiet 23% 10,8% 30,8% 35,5% Przemoc wobec mężczyzn 15,5% 7,2% 29,4% 47,9% Przemoc wobec dzieci 39,7% 12,2% 28,2% 20% Przemoc wobec osób starszych 21,9% 8,7% 33,4% 35,9% Przemoc wobec osób psychicznie zaburzonych Przemoc wobec osób niepełnosprawnych/ długotrwale chorych 11,8% 11% 27,5% 49,8% 7,5% 13% 29,4% 50,1% Największy wzrost natężenia incydentów przemocy miał miejsce według respondentów w przypadku przemocy psychicznej, przemocy rówieśniczej, przemocy fizycznej, przemocy w rodzinie, a także w przypadku przemocy wobec dzieci. Znacznie mniejszy odsetek badanych przyznał, że wzrost natężenia incydentów przemocy wystąpił w przypadku przemocy wobec osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych, osób psychicznie zaburzonych, przemocy w miejscu pracy, a także przemocy skierowanej do mężczyzn. Największy odsetek badanych mieszkańców Puław wskazał, że spadek natężenia przemocy miał miejsce w przypadku przemocy w miejscu pracy, przemocy wobec dzieci, 14

przemocy wobec osób zaburzonych psychicznie, a także przemocy wobec kobiet. Największy odsetek badanych mieszkańców Puław wskazał na brak zmian w natężeniu incydentów w przypadku przemocy wobec osób starszych, przemocy wobec kobiet, przemocy wobec mężczyzn oraz przemocy wobec osób niepełnosprawnych/przewlekle chorych. Należy podkreślić, że znaczna część respondentów deklarowała, że nie posiada wiedzy na ten temat. W badaniu zadano respondentom pytania dotyczące znajomości rodzin, w których występuje przemoc fizyczna, psychiczna, ekonomiczna oraz seksualna. Większość badanych mieszkańców Puław deklarowała, że nie zna żadnej rodziny, w której występuje przemoc fizyczna. Nieco mniej niż jedna trzecia badanych przyznała, że zna jedną lub dwie takie rodziny, natomiast niewielki odsetek badanych deklarował, że zna więcej takich rodzin. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Tab. 11. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc fizyczna. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc fizyczna Ogółem Nie znam takich rodzin 65,1% Tak, znam jedną, dwie takie rodziny 30,4% Tak, znam pięć takich rodzin 1,7% Tak, znam do 10 takich rodzin 1,7% Tak, znam ponad 10 takich rodzin 1% Respondenci odpowiadali również na pytanie, kim są osoby doznające przemocy fizycznej, o których wiedzą badani. Zdecydowana większość badanych mieszkańców zaznaczyła, że zna kobiety doznające przemocy fizycznej. Ponad jedna trzecia badanych odpowiedziała, że zna dzieci w wieku 6-13, które doznają przemocy fizyczne. Znaczny odsetek badanych wskazywał ponadto na młodzież w wieku 13-18 lat, osoby dorosłe oraz starsze. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Istniała możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi przez każdego badanego. 15

Ponad połowa badanych mieszkańców nie zna rodzin, w których występuje przemoc psychiczna. Wśród osób znających takie rodziny, zdecydowana większość deklaruje znajomość jednej lub dwóch rodzin. Tab. 12. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc psychiczna. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc psychiczna Ogółem Nie znam takich rodzin 53,6% Tak, znam jedną, dwie takie rodziny 40,6% Tak, znam pięć takich rodzin 3,7% Tak, znam do 10 takich rodzin - Tak, znam ponad 10 takich rodzin 2% 16

Podobnie, jak miało to miejsce w przypadku przemocy fizycznej, zdecydowana większość respondentów odpowiedziała, że zna kobiety doznające przemocy psychicznej. Ponadto znaczny odsetek badanych wskazywał na dzieci w wieku 6-13 lat, młodzież w wieku 14-18 lat, osoby dorosłe, starsze, a także mężczyzn. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi na pytanie o znajomość różnych osób doznających przemocy psychicznej. Istniała możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi przez każdego badanego. 17

Mniejszy odsetek respondentów deklaruje, że zna rodziny, w których występuje przemoc ekonomiczna. Wśród osób odpowiadających twierdząco na to pytanie, zdecydowana większość respondentów skazywała na znajomość jednej lub dwóch takich rodzin. Nieznaczny odsetek respondentów wskazywał na znajomość większej liczby takich rodzin. Tab. 13. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc ekonomiczna. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc ekonomiczna Ogółem Nie znam takich rodzin 80,3% Tak, znam jedną, dwie takie rodziny 19% Tak, znam pięć takich rodzin 0,2% Tak, znam do 10 takich rodzin 0,2% Tak, znam ponad 10 takich rodzin 0,2% Podobnie, jak w przypadku przemocy fizycznej oraz psychicznej, zdecydowanie przeważa odsetek respondentów przyznających, że zna kobietę doznającą przemocy ekonomicznej. Stosunkowo duży odsetek badanych mieszkańców Puław wskazywał ponadto na znajomość młodzieży w wieku 14-18 lat, osób dorosłych, starszych, a także pracujących i mężczyzn. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Istniała możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi przez każdego badanego. 18

Zdecydowana większość badanych mieszkańców nie zna żadnej rodziny, w której występuje przemoc seksualna. Takie rodziny zna 6% respondentów. Tab. 14. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc seksualna. Znajomość rodzin, w których występuje przemoc seksualna Ogółem Nie znam takich rodzin 94% Tak, znam jedną, dwie takie rodziny 6% Tak, znam pięć takich rodzin - Tak, znam do 10 takich rodzin - Tak, znam ponad 10 takich rodzin - 19

Badani mieszkańcy najczęściej deklarowali znajomość kobiet doznających przemocy seksualnej. Respondenci wskazywali ponadto na dzieci w wieku 6-13 lat oraz młodzież w wieku 13-18 lat. Podsumowując, największy odsetek respondentów deklarował znajomość rodzin, w których występuje przemoc psychiczna. Mniejszy odsetek badanych mieszkańców deklarował, że zna przynajmniej jedną rodzinę, w której występuje przemoc fizyczna oraz ekonomiczna, natomiast stosunkowo nieduży odsetek badanych przyznał, że zna przynajmniej jedną rodzinę, w której występuje przemoc seksualna. Niezależnie od formy 20

przemocy, grupą najbardziej zagrożoną jej doświadczaniem są kobiety. Przemoc dotyka stosunkowo często dzieci w wieku szkolnym oraz młodzież w wieku 14-18 lat, a także osoby starsze. Mężczyźni zagrożeni są najbardziej doświadczaniem przemocy psychicznej oraz ekonomicznej. Ponad połowa respondentów (53,5%) wie o przypadkach przemocy w rodzinie, kiedy osoba stosująca przemoc znajdowała się pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych. Mieszkańcom Puław zadano również pytanie o to, jak zareagowali w sytuacji bycia świadkiem przemocy. Jedna czwarta respondentów przyznała, że taka sytuacja w ogóle nie miała miejsca. Badani w sytuacji bycia świadkiem przemocy stosunkowo często zawiadamiali odpowiednie służby oraz wysłuchiwali osoby doznającej przemocy. Nieznacznie mniejszy 21

odsetek badanych wskazywał na motywowanie do skorzystania z różnych form pomocy. Należy podkreślić, że wśród badanych były również osoby, które nie interweniowały. Odpowiedziało w ten sposób 4,6% badanych. Blisko połowa respondentów (48,9%) przyznała, że wie, jakie placówki udzielają pomocy osobom doznającym przemocy oraz osobom stosującym przemoc w rodzinie. Respondenci wymienili: ośrodek terapii uzależnień, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, poradnię psychologiczno-pedagogiczną, Komendę Powiatową Policji w Puławach, Niebieską Linię, grupy wsparcia, grupę AA, Centrum Interwencji Kryzysowej, Dom Pomocy Społecznej, Kościół, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, sąd, szpital, Urząd Miasta, Fundację pomocy kobietom i dzieciom, telefon zaufania, świetlicę socjoterapeutyczną, Straż Miejską, MONAR, Poradnię rodzinną, kuratora, psychologa, pedagoga, radcę prawnego oraz Pogotowie dla ofiar przemocy. Badani mieszkańcy Puław zostali poproszeni o ustosunkowanie się do kilku stwierdzeń na temat przemocy w rodzinie. Nieco mniej niż jedna trzecia respondentów zgadza się ze stwierdzeniem, że krzyczenie na dziecko jest dopuszczalną metodą wychowawczą, a prawie jedna czwarta badanych deklaruje, że osoby doznające przemocy w rodzinie akceptują swoją sytuację. Należy podkreślić, że wśród respondentów pewien odsetek badanych deklarował, że klapsy nie są przemocą, w małżeństwie jedna osoba ma prawo decydować, z kim współmałżonek może się kontaktować, nikt nie powinien wtrącać się w sprawy rodziny oraz nie istnieje coś takiego, jak gwałt w małżeństwie, polegający na zgwałceniu żony przez męża lub męża przez żonę. Uzyskane wyniki wskazują na to, że wśród dorosłych mieszkańców Puław nadal utrzymują się szkodliwe przekonania, które utrudniają przeciwdziałanie przemocy i stygmatyzują osoby doświadczające przemocy. Najmniejszy odsetek badanych odpowiadał, zgadzając się ze stwierdzeniami, że silne zdenerwowanie usprawiedliwia użycie obraźliwych, upokarzających wyzwisk wobec członka rodziny, są sytuacje, w których przemoc jest uzasadniona, o przemocy można mówić tylko wtedy, gdy widoczne są ślady na ciele;, zaś dziecko powinno bać się rodziców strach ułatwia posłuszeństwo i szacunek z ich strony. Największy odsetek badanych mieszkańców Puław nie potrafił się ustosunkować do następujących stwierdzeń dotyczących przemocy w rodzinie: osoby doznające przemocy w rodzinie akceptują swoją sytuację, udzielając pomocy można 22

jeszcze bardziej zaszkodzić osobie pokrzywdzonej, nakrzyczenie na dziecko to dopuszczalna metoda wychowawcza oraz w prywatne sprawy rodziny nikt nie powinien się wtrącać. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi respondentów. Tab. 15. Opinie respondentów na temat różnych stwierdzeń dotyczących przemocy w rodzinie. Czy zgadza się Pan/Pani z następującymi tezami: Tak Nie Trudno powiedzieć Mąż/ żona ma prawo decydować o tym, z kim jego współmałżonek może się kontaktować. Silne zdenerwowanie usprawiedliwia użycie obraźliwych, upokarzających wyzwisk wobec członka rodziny. Wydzielanie pieniędzy i kontrolowanie wszystkich wydatków, to przejaw gospodarności współmałżonka. 14% 73,6% 12,5% 0,5% 90,5% 9% 7,5% 74,3% 18,2% Są sytuacje, w których przemoc w rodzinie jest uzasadniona. 1,5% 89,5% 9% O przemocy można mówić tylko wtedy, gdy widoczne są ślady na ciele np. siniaki, rany itp. 2,7% 93,5% 3,7% W prywatne sprawy rodziny nikt nie powinien się wtrącać. 10,2% 59,9% 29,9% Udzielając pomocy można jeszcze bardziej zaszkodzić osobie pokrzywdzonej. 12% 53,9% 34,2% Osoby doznające przemocy w rodzinie akceptują swoją sytuację. 24,9% 34,2% 40,9% Rodzice nie muszą pytać dziecka o zgodę, jeśli chcą wydać jego pieniądze. 7,5% 75,8% 16,7% Nakrzyczenie na dziecko to dopuszczalna metoda wychowawcza. 28,4% 37,9% 33,7% Klapsy nie są przemocą. 14,7% 64,6% 20,7% Dziecko powinno bać się rodziców, strach ułatwia posłuszeństwo i szacunek z ich strony. Nie istnieje coś takiego, jak gwałt w małżeństwie, polegający na zgwałceniu żony przez męża lub męża przez żonę. 2,8% 89,8% 7,5% 12% 78,6% 9,5% W kolejnym pytaniu badani zostali poproszeni o odpowiedź na temat częstości doświadczania różnych form przemocy w swoim życiu. Największy odsetek respondentów wskazywał na doświadczanie różnych przejawów przemocy psychicznej (poniżanie, wymyślanie, kpienie, wyśmiewanie), najmniejszy natomiast odsetek badanych mieszkańców przyznawał, że kiedykolwiek doświadczył przemocy ekonomicznej bądź seksualnej. Należy zaznaczyć, że zdecydowana większość osób, które doświadczały przemocy, deklarowały, że 23

takie doświadczenia miały raz, kilka razy w życiu. Niewielki odsetek respondentów doświadczał przemocy kilka razy w tygodniu lub codziennie. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Tab. 16. Częstość doświadczania przez respondentów różnych form przemocy. Jak często doświadcza Pan/Pani następujących form przemocy? Nigdy Raz, kilka razy w życiu Kilka razy w roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie Popychanie 68,6% 23,7% 4,5% 0,5% 2,7% - Szarpanie 74,6% 17,7% 5% 0,7% 2% - Uderzanie 75,6% 20,4% 2,7% 0,2% 1% - Rzucanie przedmiotami 78,3% 15,2% 5,5% - 1% - Nadmierna kontrola 66,6% 22,2% 8,2% 2,7% 0,2% - Poniżanie i krytykowanie 58,9% 26,2% 7,2% 6,5% 1% 0,2% Wulgarne wymyślanie/ zwymyślanie 61,8% 25,2% 7% 5,5% - 0,5% Kpienie/ wyśmiewanie 62,3% 25,9% 5,5% 5,2% 1% - Szantażowanie 69,6% 23,2% 6,7% 0,2% 0,2% - Groźby 70,1% 19,7% 9,5% 0,5% - 0,2% Zaniedbywanie/brak opieki Niszczenie rzeczy osobistych Ograniczanie kontaktu z rodziną/przyjaciółmi Dotykanie intymnych części ciała wbrew woli Zmuszanie do stosunku seksualnego Niezaspokajanie potrzeb materialnych rodziny Nadmierna kontrola wydawanych pieniędzy Odbieranie zarobionych pieniędzy 81,4% 11,8% 6,5% - - 0,2% 85,8% 13% 0,5% - 0,5% 0,2% 90% 7,7% 2,2% - - - 95% 4,5% 0,5% - - - 97% 3% - - - - 81,2% 16,3% 1,5% - 0,5% 0,5% 81,5% 17,5% 0,5% - 0,5% - 93,7% 6,3% - - - - 24

Badani doświadczali przemocy głównie ze strony współmałżonka oraz ojca. Ponadto wymieniali również inne osoby, jak współpracownik, znajomy, pracodawca oraz obce osoby. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi na pytanie, kto stosował wobec nich przemoc. Blisko połowa badanych jest przekonana, że zagrożenie ponownym doświadczaniem przez nich różnych form przemocy jest małe, natomiast ponad jedna trzecia badanych nie ma zdania na ten temat. Stosunkowo nieduży odsetek respondentów przyznawał, że takie zagrożenie jest duże bądź bardzo duże. 25

Tab. 17. Ocena zagrożenie ponownym doświadczaniem przemocy. Jak ocenia Pan/Pani zagrożenie, że doświadczy Pan/Pani ponownie następujących form przemocy? Duże Raczej duże Raczej małe Małe Nie wiem Popychanie 6% 4,7% 5% 46,6% 37,7% Szarpanie 5,5% 4,2% 6% 46,4% 37,9% Uderzanie 7% 1,7% 6,5% 47,1% 37,7% Rzucanie przedmiotami 4,7% 2,5% 6,7% 48,1% 37,9% Nadmierna kontrola 5,2% 2,7% 8% 46,1% 37,9% Poniżanie i krytykowanie 6,8% 5,5% 7,3% 42,1% 38,3% Wulgarne wymyślanie/ zwymyślanie 7,7% 5,2% 7,7% 39,9% 39,4% Kpienie/ wyśmiewanie 8% 4,2% 7,2% 42,6% 37,9% Szantażowanie 7% 3,7% 5,7% 43,6% 39,9% Groźby 6,7% 3,5% 6,2% 44,6% 38,9% Zaniedbywanie/brak opieki 3,5% 3,7% 4% 48,6% 40,1% Niszczenie rzeczy osobistych 5,5% 1,7% 3,7% 49,6% 39,4% Ograniczanie kontaktu z rodziną/przyjaciółmi Dotykanie intymnych części ciała wbrew woli Zmuszanie do stosunku seksualnego Niezaspokajanie potrzeb materialnych rodziny Nadmierna kontrola wydawanych pieniędzy 5,2% 1% 4,7% 48,6% 40,4% 6% 1,7% 1,7% 52,4% 38,2% 6,2% 1,2% 1,7% 52,6% 38,2% 5,8% 1,8% 3% 52,1% 37,3% 3,7% 2,7% 3,5% 50,6% 39,4% Odbieranie zarobionych pieniędzy 4,5% 2% 4% 50,6% 38,9% W badaniu został również uwzględnione pytanie dotyczące stosowania w swoim życiu przemocy. Znacznie mniejszy odsetek respondentów deklarował, że stosował różne formy przemocy w swoim życiu. Należy zaznaczyć, że jedynie w przypadku wulgarnego wymyślania oraz gróźb takie incydenty miały miejsce kilka razy w miesiącu. Największy odsetek badanych przyznawał, że zdarzało mu się poniżać i krytykować, wyśmiewać oraz wulgarnie wymyślać. Natomiast najmniejszy odsetek badanych deklarował, że zdarzało mu się stosować takie formy przemocy, jak niszczenie rzeczy osobistych, ograniczanie kontaktów z rodziną i znajomymi, niezaspokajanie potrzeb materialnych rodziny, odbieranie wszystkich 26

pieniędzy, a także stosować przemoc seksualną. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Tab. 18. Częstość stosowania przez respondentów różnych form przemocy. Jak często stosuje Pan/Pani następujące formy przemocy? Nigdy Raz, kilka razy w życiu Kilka razy w roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Codziennie Popychanie 87,7% 11,3% 1% - - - Szarpanie 90,5% 8,2% 1,2% - - - Uderzanie 86% 12,7% 1,2% - - - Rzucanie przedmiotami 87,8% 12% 0,2% - - - Nadmierna kontrola 89,3% 8,5% 2,2% - - - Poniżanie i krytykowanie 81,3% 14,2% 4,5% - - - Wulgarne wymyślanie/ zwymyślanie 82,5% 13,7% 2,7% 1% - - Kpienie/ wyśmiewanie 81,8% 16,5% 1,7% - - - Szantażowanie 92,5% 5,2% 2,2% - - - Groźby 88,8% 8,5% 1,7% 1% - - Zaniedbywanie/brak opieki Niszczenie rzeczy osobistych Ograniczanie kontaktu z rodziną/przyjaciółmi Dotykanie intymnych części ciała wbrew woli Zmuszanie do stosunku seksualnego Niezaspokajanie potrzeb materialnych rodziny Nadmierna kontrola wydawanych pieniędzy Odbieranie zarobionych pieniędzy 92,7% 6% 1,3% - - - 96,8% 1,5% 1,7% - - - 96,3% 2,5% 1,2% - - - 97,5% 1,5% 1% - - - 97,8% 1,2% 1% - - - 95,3% 3,7% 1% - - - 91% 6,7% 2,2% - - - 96,5% 2,5% 1% - - - 27

Badani najczęściej stosowali różne formy przemocy wobec współmałżonka oraz syna. Ponadto wskazywali również na inne osoby kolegów w czasach szkolnych. Poniższy wykres przedstawia porównanie odsetka respondentów doświadczających oraz stosujących przemoc. Można zauważyć znaczne różnice między oboma wynikami. Zdecydowanie większy odsetek respondentów doświadczył kiedykolwiek różnych form przemocy niż ją stosował. Największe różnice wystąpiły w przypadku szantażowania, nadmiernej kontroli, poniżania i krytykowania, wulgarnego wymyślania/zwymyślania, kpienia/wyśmiewania oraz popychania, najmniejsze natomiast różnice wystąpiły w przypadku zmuszania do stosunku seksualnego, dotykania intymnych części wbrew woli, odbierania zarobionych pieniędzy oraz ograniczania kontaktu z rodziną/przyjaciółmi. 28

29

Zdecydowana większość ankietowanych przyznaje, że w ich rodzinach zdarzają się sprzeczki, kłótnie, awantury, ale bardzo rzadko, 12,7% ankietowanych deklaruje, że kłótnie mają miejsce kilka razy w miesiącu, 3,2% ankietowanych - kilka razy w tygodniu, 0,5% ankietowanych - niemal codziennie. W przypadku 12% respondentów nigdy nie zdarzyła się rodzinna awantura. Jako najbardziej dotkliwe formy przemocy respondenci ocenili różne przejawy przemocy seksualnej, uderzanie, groźby, szantażowanie oraz odbieranie zarobionych pieniędzy. Badani mieszkańcy stosunkowo nisko oceniają dotkliwość niektórych przejawów przemocy fizycznej. Największy odsetek respondentów ocenił jako raczej nieodczuwalne bądź nieodczuwalne następujące formy przemocy: popychanie, rzucanie przedmiotami, nadmierną kontrolę wydawanych pieniędzy, szarpanie oraz nadmierną kontrolę. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. 30

Tab. 19. Ocena dotkliwości różnych form przemocy. Jak ocenia Pan/Pani dotkliwość następujących form przemocy? Dotkliwe Raczej dotkliwe Raczej nieodczuwalne Nieodczuwalne Nie wiem Popychanie 40,4% 28,9% 14% 3% 13,7% Szarpanie 45,6% 30,9% 9% 2% 12,5% Uderzanie 69,6% 16,5% 2,2% 1% 10,7% Rzucanie przedmiotami 50,4% 23,2% 11,7% 2,7% 12% Nadmierna kontrola 38,9% 38,4% 7,7% 2,7% 12,2% Poniżanie i krytykowanie 56,9% 27,2% 3,5% 1,7% 10,7% Wulgarne wymyślanie/ zwymyślanie 58,9% 26,7% 0,7% 3% 10,7% Kpienie/ wyśmiewanie 56,4% 26,2% 5% 1,7% 10,7% Szantażowanie 67,8% 18,5% 1% 1,7% 11% Groźby 69,5% 14% 4,2% 1,5% 10,8% Zaniedbywanie/brak opieki 46,4% 38,4% 4% 0,5% 10,7% Niszczenie rzeczy osobistych 51,9% 31,7% 4% 1,7% 10,7% Ograniczanie kontaktu z rodziną/przyjaciółmi Dotykanie intymnych części ciała wbrew woli Zmuszanie do stosunku seksualnego Niezaspokajanie potrzeb materialnych rodziny Nadmierna kontrola wydawanych pieniędzy Odbieranie zarobionych pieniędzy 57,1% 27,9% 2,5% 1,7% 10,7% 80% 7% 0,5% 1,7% 10,8% 80% 7% 0,5% 1,7% 10,8% 51,1% 34,4% 1,2% 1,7% 11,5% 46,1% 29,4% 10,7% 1,7% 12% 65,6% 17,2% 4,5% 1,7% 11% Kolejne dwa wykresy przedstawiają odpowiedzi respondentów na pytanie o to, z jakich form pomocy oraz z pomocy jakich placówek korzystali w sytuacji, gdy stosowali bądź doświadczali przemocy. Procenty nie sumują się do 100, gdyż istniała możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi przez każdego badanego. Zdecydowana większość badanych mieszkańców przyznała, że nigdy nie doświadczyła ani nie stosowała przemocy. Ponad jedna trzecia badanych deklarowała, że nigdy nie korzystała z żadnej pomocy. Wśród najczęściej wymienianych form pomocy znalazły się konsultacje psychologiczne, pomoc 31

medyczna oraz procedura Niebieskie Karty. Największy odsetek badanych mieszkańców, którzy doznawali bądź stosowali kiedykolwiek przemoc, deklarował, że korzystał z pomocy Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Policji. 32

33

Badani mieszkańcy Puław zapytani zostali o najbardziej oczekiwane przez nich oraz najbardziej skuteczne według nich, działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na oba pytania. Tab. 20. Działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy najbardziej oczekiwane przez respondentów oraz najbardziej skuteczne według respondentów. Działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy Najbardziej oczekiwane przez respondentów Najbardziej skuteczne według respondentów Informacja o zjawisku przemocy 39,4% 35,7% Informacja o działaniu Policji 33,4% 35,4% Informacja o działaniu Prokuratury 16,7% 20,2% Informacja o działaniu Sądu 16,2% 18,2% Informacja o instytucjach pomagającym osobom doznającym przemocy Warsztaty dla rodziców zwiększające umiejętności wychowawcze Dodatkowe formy spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży 45,4% 32,7% 23,7% 21% 22% 18,2% Konsultacje psychologiczne 39,9% 44,1% Konsultacje psychiatryczne 14,7% 21% Konsultacje prawne 26,2% 23,2% Pomoc socjalna 23,2% 24,9% Pomoc medyczna 16,2% 14% Pomoc materialna 16,7% 18,5% Pomoc całodobowa 16% 19,5% Mediacje rodzinne 26,4% 23,2% Terapia małżeńska 26,9% 24,7% Telefon zaufania 22% 24,2% Grupa wsparcia/ grupa terapeutyczna dla osób doznających przemocy Programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc 28,2% 35,2% 13,2% 16,5% Zakaz kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną 23,9% 25,7% Zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej 29,2% 35,4% Opuszczenie lokalu mieszkalnego 18,2% 23,4% Kara pozbawienia wolności 21,4% 39,2% Procedura Niebieskie Karty 15,7% 15,5% Dozór kuratora sądowego 26% 37,2% Działania interwencyjne 24,2% 34,2% 34

Należy zauważyć, że najbardziej skuteczne w opinii respondentów działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy nie zawsze były działaniami najbardziej przez nich oczekiwanymi. Wśród najbardziej oczekiwanych działań respondenci wymieniali: informowanie o instytucjach pomagających osobom doznającym przemocy, udzielanie konsultacji psychologicznych, informowanie o zjawisku przemocy, a także informowanie o działaniu Policji, natomiast najbardziej skutecznymi działaniami według respondentów są konsultacje psychologiczne, kara pozbawienia wolności, dozór kuratora sądowego, informowanie o zjawisku przemocy oraz działaniu Policji, zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej, grupa wsparcia/ grupa terapeutyczna dla osób doznających przemocy, a także działania interwencyjne. 35

Rozdział IV Wyniki badań wśród specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie Prawie jedna trzecia badanych specjalistów deklarowała, że zjawisko przemocy w gminie miejskiej jest nasilone, ponad połowa badanych uważała, że jest ono umiarkowane. Niewielki odsetek badanych oceniał skalę przemocy jako niewielką lub nie miał zdania na ten temat. W kolejnym pytaniu respondenci odpowiadali, czy zauważyli zmiany w natężeniu różnych incydentów przemocy. Największy wzrost natężenia incydentów przemocy według badanych osób nastąpił w przypadku przemocy rówieśniczej, przemocy psychicznej, przemocy w rodzinie, przemocy fizycznej i przemocy wobec dzieci, a także przemocy ekonomicznej oraz przemocy wobec osób starszych. Najmniejszy wzrost natężenia zjawiska w ciągu ostatnich 5 lat, według respondentów, nastąpił w przypadku przemocy w miejscu pracy, przemocy wobec osób niepełnosprawnych/długotrwale chorych oraz przemocy wobec osób psychicznie zaburzonych. Największy odsetek badanych specjalistów wskazał, że spadek natężenia przemocy miał miejsce w przypadku przemocy w rodzinie, przemocy wobec osób niepełnosprawnych/długotrwale chorych, przemocy wobec dzieci oraz przemocy wobec osób psychicznie zaburzonych. Największy odsetek badanych specjalistów wskazał na brak 36

zmian w natężeniu incydentów w przypadku przemocy wobec kobiet, przemocy w rodzinie, przemocy w miejscu pracy oraz przemocy fizycznej. Poniższa tabela przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Tab. 21. Czy według Pana/Pani w ciągu ostatnich 5 lat liczba incydentów Rodzaj przemocy Zwiększyła się Zmniejszyła się Bez zmian Nie wiem Przemoc w rodzinie 47,5% 12,5% 32,5% 7,5% Przemoc w miejscu pracy 12,5% 5% 30% 52,5% Przemoc rówieśnicza 55% 2,5% 10% 32,5% Przemoc fizyczna 40% 15% 30% 15% Przemoc psychiczna 55% 2,5% 25% 17,5% Przemoc ekonomiczna 35% 0% 25% 40% Przemoc seksualna 20% 5% 20% 55% Przemoc wobec kobiet 25% 7,5% 37,5% 30% Przemoc wobec mężczyzn 27,5% 2,5% 22,5% 47,5% Przemoc wobec dzieci 37,5% 10% 27,5% 25% Przemoc wobec osób starszych 32,5% 7,5% 17,5% 42,5% Przemoc wobec osób psychicznie zaburzonych Przemoc wobec osób niepełnosprawnych/ długotrwale chorych 17,5% 10% 17,5% 42% 12,5% 12,5% 25% 50% W badaniu zadano respondentom pytania dotyczące znajomości rodzin, w których występuje przemoc fizyczna, psychiczna, ekonomiczna oraz seksualna. Zaledwie 12,5% badanych profesjonalistów deklarowało, że nie zna żadnej rodziny, w której występuje przemoc fizyczna. Jedna piąta badanych przyznała, że zna jedną lub dwie takie rodziny, jedna piąta badanych 5 takich rodzin, 7,5% badanych do 10 rodzin, natomiast 40% badanych przyznało, że zna ponad 10 rodzin, w których występuje przemoc fizyczna. 37

Respondenci odpowiadali również na pytanie, kim są osoby doznające przemocy fizycznej, o których wiedzą badani. Zdecydowana większość badanych mieszkańców zaznaczyła, że przemocy fizycznej doznają kobiety. Nieco mniej niż połowa badanych odpowiedziała, że zna dzieci w wieku 6-13, osoby dorosłe, które doznają przemocy fizyczne. Ponad jedna trzecia badanych deklarowała, że zna osoby bezrobotne doznające przemocy fizycznej, natomiast blisko jedna trzecia respondentów wskazywała na znajomość osób pracujących, które doznają przemocy fizycznej. Znaczny odsetek badanych wskazywał ponadto na mężczyzn, młodzież w wieku 14-18 lat oraz dzieci w wieku 3-5 lat. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. Każdy badany mógł zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. 38

Podobnie, jak miało to miejsce w przypadku przemocy fizycznej, 12,5% badanych profesjonalistów nie zna rodzin, w których występuje przemoc psychiczna. Wśród osób znających takie rodziny, jedna czwarta badanych deklaruje znajomość jednej lub dwóch rodzin, 12,5% badanych 5 rodzin, jedna piąta badanych do 10 rodzin, natomiast nieco mniej niż jedna trzecia respondentów przyznała, że zna ponad 10 takich rodzin. 39

Podobnie, jak miało to miejsce w przypadku przemocy fizycznej, zdecydowana większość respondentów odpowiedziała, że zna kobiety doznające przemocy psychicznej. Ponadto znaczny odsetek badanych wskazywał na osoby dorosłe, dzieci w wieku 6-13 lat, mężczyzn, osoby bezrobotne, osoby starsze, a także młodzież w wieku 14-18 lat. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi na pytanie o znajomość osób doznających przemocy psychicznej. Każdy badany mógł zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. 40

Mniejszy odsetek respondentów deklaruje, że zna rodziny, w których występuje przemoc ekonomiczna. Wśród osób odpowiadających twierdząco na to pytanie, większość respondentów skazywała na znajomość jednej lub dwóch takich rodzin. Mniejszy odsetek respondentów wskazywał na znajomość większej liczby takich rodzin. 41

Podobnie, jak w przypadku przemocy fizycznej oraz psychicznej, zdecydowanie przeważa odsetek respondentów przyznających, że zna kobietę doznającą przemocy ekonomicznej. Stosunkowo duży odsetek badanych wskazywał ponadto na znajomość osób bezrobotnych, starszych, a także dorosłych, którzy doznają przemocy ekonomicznej. 42

Zdecydowana większość badanych nie zna żadnej rodziny, w której występuje przemoc seksualna, 12,5% badanych zna jedną, dwie takie rodziny, 5% badanych 5 takich rodzin, 5% badanych do 10 rodzin. 43

Badani najczęściej deklarowali znajomość kobiet doznających przemocy seksualnej. Wśród osób, które doznają przemocy seksualnej, respondenci wymieniali ponadto osoby dorosłe, bezrobotne, zaburzone psychicznie, pracujące. Niepokojąca jest informacja, że badani specjaliści znają dzieci w wieku 3-5 lat oraz dzieci w wieku 6-13 lat, które doznały przemocy seksualnej. Poniższy wykres przedstawia odpowiedzi badanych na to pytanie. 44

W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o ocenę skuteczności działań zmierzających do przeciwdziałania przemocy. Największy odsetek badanych profesjonalistów jako skuteczne ocenił funkcjonowanie grupy wsparcia dla osób doznających przemocy, organizowanie dodatkowych form spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży, karę pozbawienia wolności dla sprawców przemocy, udzielanie konsultacji prawnych, zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej oraz opuszczenie lokalu mieszkalnego. Największy odsetek respondentów ocenił jako raczej nieskuteczne bądź nieskuteczne następujące działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy: poddanie się leczeniu odwykowemu, programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc, zakaz kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną, zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej oraz 45

opuszczenie lokalu mieszkalnego. Szczegółowe zestawienie odpowiedzi badanych na to pytanie przedstawia poniższa tabela. Tab. 22. Ocena skuteczności działań zmierzających do przeciwdziałania przemocy. Działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy Skuteczne Raczej skuteczne Raczej nieskuteczne Nieskuteczne Nie wiem Działania informacyjno-edukacyjne dot. zjawiska przemocy (ulotki, broszury, plakaty) Kampanie społeczne i akcje informacyjne poświęcone problematyce przemocy Szkolenia, narady i konferencje poświęcone problematyce przemocy Programy profilaktyczne dla dzieci i młodzieży Warsztaty dla rodziców zwiększające umiejętności wychowawcze Dodatkowe formy spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży 20% 57,5% 12,5% 5% 5% 25% 60% 5% 2,5% 7,5% 15% 65% 5% 10% 5% 35% 37,5% 7,5% 0% 20% 37,5% 45% 7,5% 0% 10% 45% 42,5% 2,5% 0% 10% Konsultacje psychologiczne 35% 52,5% 0% 0% 12,5% Konsultacje psychiatryczne 27,5% 50% 2,5% 0% 20% Konsultacje prawne 40% 52,5% 0% 0% 7,5% Pomoc socjalna 30% 45% 10% 2,5% 12,5% Pomoc medyczna 27,5% 37,5% 12,5% 2,5% 20% Pomoc materialna 22,5% 47,5% 15% 0% 15% Pomoc całodobowa 22,5% 50% 10% 0% 17,5% Mediacje rodzinne 22,5% 50% 12,5% 2,5% 15% Terapia małżeńska 22,5% 50% 7,5% 0% 20% Telefon zaufania 25% 52,5% 7,5% 0% 15% Grupa wsparcia/grupa terapeutyczna dla osób doznających przemocy Programy oddziaływań korekcyjnoedukacyjnych dla osób stosujących przemoc 47,5% 35% 5% 2,5% 10% 17,5% 37,5% 20% 7,5% 17,5% Poddanie się leczeniu odwykowemu 22,5% 40% 20% 10% 7,5% Zakaz kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną Zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej 32,5% 30% 20% 5% 12,5% 40% 27,5% 17,5% 7,5% 7,5% Opuszczenie lokalu mieszkalnego 40% 22,5% 20% 5% 12,5% Kara pozbawienia wolności 45% 37,5% 7,5% 2,5% 7,5% Procedura Niebieskie Karty 30% 45% 12,5% 2,5% 10% Dozór kuratora sądowego 30% 50% 10% 2,5% 7,5% Działania interwencyjne 32,5% 52,5% 2,5% 2,5% 10% 46

Ponad trzy czwarte badanych pozytywnie ocenia lokalnie prowadzone działania zmierzające do przeciwdziałania przemocy. Niewielki odsetek badanych ocenia te działania źle, zaś jedna piąta badanych nie ma zdania na ten temat. Ponad połowa badanych profesjonalistów pozytywnie ocenia funkcjonowanie zespołu interdyscyplinarnego, zaś zaledwie 5% respondentów wypowiada się o nim negatywnie. 47

Do największych korzyści wynikających ze współpracy interdyscyplinarnej zmierzającej do przeciwdziałania przemocy respondenci głównie zaliczają bezpośrednią komunikację i szybki przepływ informacji, poznanie się i nawiązane kontaktów między przedstawicielami instytucji pomocowych, lepszą koordynację działań tych instytucji oraz kompleksowe i wieloaspektowe udzielanie pomocy rodzinie dotkniętej przemocą. Poniższa tabela przedstawia szczegółowo odpowiedzi badanych na pytanie o korzyści ze współpracy interdyscyplinarnej. Procenty nie sumują się do 100, gdyż istniała możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi przez każdego badanego. Tab. 23. Korzyści ze współpracy interdyscyplinarnej zmierzającej do przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Korzyści ze współpracy interdyscyplinarnej Odpowiedzi Nie dostrzegam żadnych korzyści 2,5% Bezpośrednia komunikacja i szybki przepływ informacji 65% Poznanie się i nawiązanie kontaktów między przedstawicielami instytucji pomocowych 55% Wzajemne uczenie się, dzielenie się wiedzą i doświadczeniami 50% Lepsza koordynacja działań służb i instytucji 55% Wzajemne wsparcie pomiędzy pracownikami służb i instytucji 42,5% Lepsza znajomość lokalnej oferty pomocowej 52,5% Bardziej efektywne wykorzystanie dostępnych możliwości oraz lokalnych zasobów 30% Zwiększenie skuteczności działań pomocowych dla osób doznających przemocy w rodzinie 52,5% Dostosowanie działań do lokalnych potrzeb, możliwości i uwarunkowań 22,5% Kompleksowe, wieloaspektowe udzielanie pomocy rodzinie dotkniętej przemocą w rodzinie Zwiększenie bezpieczeństwa osób poszkodowanych 32,5% Zwiększenie motywacji osób stosujących przemoc w rodzinie do zmiany swoich zachowań 40% Przyspieszenie realizacji działań pomocowych i interwencyjnych 40% Wskazywanie priorytetów i potrzeb finansowania działań 7,5% Trudno powiedzieć 5% Inne 0% 55% W trakcie współpracy interdyscyplinarnej, osoby działające w obszarze przeciwdziałania przemocy napotykają na różne problemy. W kolejnym pytaniu badani udzielali odpowiedzi na temat trudności napotykanych w trakcie współpracy interdyscyplinarnej. Respondenci najczęściej wymieniali problemy wynikające z trudności pogodzenia obowiązków i ograniczeń czasowych wielu osób, brak instrumentów do egzekwowania podjętych wspólnie decyzji, realizacji zaplanowanych działań, trudności w kompletowaniu dokumentacji, utrudnienia biurokratyczne oraz kierowanie się 48