1 KRÓTKIE WYTYCZNE TECHNICZNE DLA WSPÓŁPRACOWNIKÓW I PARTNERÓW MBC Sposób przekazywania materiału większe partie materiału prosimy przesylać na płycie CD/DVD na adres: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, ul. Rajska 1, 31-124 Kraków z dopiskiem MBC lub wystawić na ftp i przesłać link do archiwum na adres: wmbibl@wbp.krakow.pl. pojedyncze numery (do 5 MB) można przysyłać jako załączniki (najlepiej skompresowane rar, zip) na e-mail na adres: wmbibl@wbp.krakow.pl. Format dokumentów Podstawowym formatem prezencyjnym w MBC jest DJVu (więcej: http://www.djvu.com.pl/djvu_tech.php). Z uwagi na to, że jego tworzenie wymaga zaawansowanych narzędzi WBP samodzielnie dokonuje konwersji innych otrzymanych formatów (PDF, TIF, JPG praktycznych in.). Z praktycznych względów sugerujemy, aby dokumenty, które istnieją już w postaci elektronicznej (np. w aplikacjach do DTP (PageMaker, Quark itp.) dostarczać w formacie PDF w rozdzielczości 300 DPI (lub wyższej), w pełnym kolorze - inne parametry dowolne. Opcję kolor w ustawieniach PDF proszę stosować nawet wtedy, gdy oryginał jest czarnobiały. W przypadku, gdy nie dysponujemy wersją elektroniczną i decydujemy się na skanowanie oryginału (formaty A4 i mniejsze) parametry skanów zależą rodzaju druku: o druki bez ilustracji zajęte wyłaczie liub głownie przez tekst (ewentualnie z małymi jednokolorowymi ilustracjami, w tym ornamenty itp) należy skanować ustawiając w skanerze opcję bitonal (inaczej: czerń i biel lub line art. ) skanując w rozdzielczości 600 DPI (inne parametry dowolne). o druki z ilustracjami w odcieniach szarości należy skanować ustawiając w skanerze opcję grayslace (inaczej: odcienie szarości ) skanując w rozdzielczości 600 DPI (jeśli skaner daje taką możliwość ustawiamy filtry na autoton i descreen inne dowolne). o druki z ilustracjami kolorowymi lub lustracje (w tym mapy, starodruki, rękopisy) - należy skanować ustawiając w skanerze opcję color (inaczej: kolor ) skanując w rozdzielczości 600 DPI (jeśli skaner daje taką o możliwość ustawiamy filtry na autoton i descreen inne dowolne). Zasadę tę stosujemy odpowiednio w przypadku dokumentu o treści mieszanej np. tekst + niektóre strony z ilustracjami lub tekst + kolorowe wklejki. Uprzejmie prosimy wykonać skanowanie do formatu TIF z kompresją LZW. Każdy numer czasopisma prosimy zapisać w oddzielnym katalogu (pliki TIF ponumerowane rosnąco) lub zachować jako pojedyncze TIFy wielostronicowe. Można także zapisywać w formacie jpg (ale wtedy ryzykujemy utratę jakości). Jednocześnie uprzedzamy, że skany mają zwykle duża objętość. Pojedyńcza strona w w formacie A4 ma zwykle: przy bitonal w TIF z LZW 100-300 kb; przy grayscale w TIF z LZW 2-5 MB; a przy color w TIF z LZW 5-30 MB. Wynikowe pliki prosimy nazywać wg następującej notacji: nazwa_rok_numer (np. gazeta_gminna_2004_05 dotyczy to PDF i TIF wielostronicowych) lub nazwa_rok_numer_strona (np. gazeta_gminna_2004_05_01 dotyczy to pojedynczych plików TIF). Operację tę można łatwo zautomatyzować i program (np. darmowy IrfamView) sam będzie kolejnej pliki odpowiednio nazywał i numerował. Zaawansowani użytkownicy mogą w zależności od rodzaju skanowanego materiału dobierać inne ustawienia koloru (odcienie szarości lub bitonal) dla pojedynczych stron lub całości materiału oraz stosować rozmaite filtry. Obiekty kolorowe, szczególnie te o dużych rozmiarach można fotografować aparatem cyfrowym polecamy dowolną lustrzankę cyfrową z dobrym obiektywem. Fotografie proszę zapisywać w najwyższej możliwej rozdzielczości w formatach JPG, TIF lub RAW. Uprzedzamy, że do tego celu raczej nie nadają się amatorskie aparaty kompaktowe. Doraźnie możemy rozważyć przyjęcie dokumentów w innych formatach, lecz takie przypadki wymagają wykonania testów i prosimy wcześniej uzgodnić wysyłając próbkę na e-mail: marex@wbp.krakow.pl. Jak przygotować pliki: W przypadku, gdy dysponujemy publikacją w wersji elektronicznej (InDesign, PageMaker, Quark, Corel itp.) należy wykonać jej wydruk z aplikacji macierzystej używająć (Plik->zapisz do PDF) lub wykorzystując dowolną wirtualną drukarkę PDF. Polecamy dwa bezpłatne programy: PDF Creator i QPrinter (więcej: http://dobreprogramy.com/index.php?dz=1&t=62) lub Distiller z pakietu Adobe (ten jest najlepszy). Z punktu widzenia MBC nie ma znaczenia czy tak uzyskany PDF ma warstwę tekstową, czy jej nie ma oraz jaką ma objętość, gdyż konwersja do DJVu wykorzystuje własne mechanizmy OCR, kompresji i analizy warstw. W przypadku, gdy nie dysponujemy wersją elektroniczną i decydujemy się na skanowanie oryginału należy zakupić odpowiedni skaner. Dla dokumentów formatu A4 i mniejszych można wykorzystać dowolny skaner płaski o rozdzielczości 2400x4800 DPI (lub większej); warto również zwrócić uwagę na szybkość skanera (istnieje tu prosta zależność: im szybszy, tym droższy). Z rozmaitych względów polecamy skanery formy Canon http://www.canon.com.pl/ (ich cena waha się od 250 do 1200 zł). Uprzedzamy, że skanowanie do TIF w dużej rozdzielczości wymaga dużej przestrzeni dyskowej (1 skan to średnio 5-50 MB). Do przygotowania skanów można wykorzystać dowolne oprogramowanie (np. dostarczone wraz ze skanerem) lub użyć darmowego programu IrFanView (http://www.irfanview.net/). Z punktu widzenia MBC nie ma znaczenia objętość dostarczonych TIFow, gdyż podczas konwersji do DJVu zostaną wykorzystane własne mechanizmy kompresji i analizy warstw redukując objętość.
2 Uprzejmie prosimy nie drukować skanów do formatów innych niż TIF (PDF, JPG) gdyż tak zachowany materiał poddany kompresji stratnej, co dla potrzeb MBC czyni go bezużytecznym. Skanowanie dokumentów o formatach większych niż A4 radzimy zlecić firmom profesjonalnym. Wynika to głownie z faktu, że skanery tego typu są dość drogie, zaś ceny usług umiarkowane (np. koszt pojedynczego skanu A2 waha się w granicach 1,80-3,00 zł). Usługi takie świadczy wiele firm, np. Biprostal SA (Kraków tel. 012 29-34-300) lub profesjonalny np. Digital Center.: http://www.digital-center.pl/) - z oddziałem w Krakowie na terenie WBP (ul. Rajska 1) Nie rozwijamy bliżej problemów przygotowania materiału z wykorzystaniem do tego celu aparatów cyfrowych. Metoda ta ma zastosowanie przy tworzeniu cyfrowych wersji: rękopisów, map, grafik itp. W razie zainteresowania prosimy o kontakt do Pana J. Szczesnowicza - e-mail: poligrafia@wbp.krakow.pl Oprac. W. M. Kolasa, W. Kowalewski, J. Szczęsnowicz Kraków 2007.07.25
3 PRZYKŁAD I UWAGI: 1. IrfanView -> plik -> wybierz źródło TWAIN 2. IrfanView -> plik -> Przechwyć (skanuj)... 3. Ustawienia przetwarzania (każdą nową publikację do osobnego folderu; jeśli ks. Ma więcej niż 100 stron liczba cyfr = 3). jeśli wygodniej na skanować najpierw strony nieparzyste (numer początkowy 1, przyrost=2); a potem parzyste (numer początkowy 1, przyrost=2) skanujemy do tego samego folderu małe formaty można skanować na rozkładówce. 4. Opcje TIF
4 5. Następnie OK (potem powinno się pojawić okno sterownika zależne o modelu używanego skanera) niżej przykład z Canon CanoScan Lide 500 F (godny polecenia gdyż jest szybki 9 s. na stronę i tylko 500 zł.). 6. Przy skanowaniu pierwszej strony najpierw klikami Preview, potem zaznaczamy obszar do skanowania - nieco mniejszy niż orginału [od każdego marginesu odcinamy 3-5 mm], aby nie skanować pustej przestrzeni. 7. Następnie Scan. Skaner w kilka kilkanaście sekund wykona skan i zapisze go automatycznie w katalogu, który ustawiliśmy w pkt. 3 wyżej (Ustawienia przetwarzania) jako p_01 8. Aby skanować kolejna stronę wystarczy teraz nic nie zmieniać tylko ułożyć kolejną stronę w taki sam sposób jak poprzednia i wybrać scan. 9. Pracę można w dowolnej chwili przerwać. Po wznowieniu skaner będzie pamiętał wszystkie ustawienia więc wystarczy wybrać punkty od 1 do 3 a następnie przyłożyć kolejna kartę i wybrać scan. 10. W przypadku pomyłki zapisać numer błędnego skanu i skanować dalej. Po pracy zaś usunąć zbędny plik. 11. Pragnę podkreślić, że warto pracować po woli i równo, dokładnie przykładać kolejne kartki do okna skanera, najlepiej dociskając ją do okna skanera przedmiotem o wadze 0,5-2 KG. Skan dobrze przylegającego obiektu będzie idealny. 12. Jeśli tylko mamy taką możliwość można ułatwić sobie pracę odcinając grzbiet książki u introligatora. Wówczas dysponujemy pękiem kart, które łatwo przykładać. Po skończonej pracy książkę można ponownie oprawić lub skleić. 13. W przypadku, gdy zeskanowaliśmy niektóre strony do góry nogami (tj. literami) pliki takie można łatwo obrócić w xnview lub IrfanView. 14. Przed przekazaniem materiału do MBC prosimy o dokładne sprawdzenie, czy zeskanowane są wszystkie strony i czy pliki układają się rosnąco.
5 W podobny sposób można wykorzystać szereg innych programów, np. darmowy xnview - http://www.xnview.com Photoshop (komercyjny) I wiele innych uniwersalnych programów graficznych zob. http://dobreprogramy.pl/