MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO WARSZAWA KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 ISBN 978-83-86062-23-2,,Przemija postać tego świata Przemijają czasy i ludzie, ale nie ich życie! Kapitan TEOFIL SPYCHAŁA 1895 1968
Teofil Spychała urodził się 25 kwietnia 1895 roku w Liszkowie gmina Łobżenica, w rodzinie rolniczej o staropolskich, patriotycznych tradycjach jako trzeci syn Wojciecha i Apolonii z domu Fons. Dziecko ochrzczono w kościele pod wezwaniem św. Trójcy w Łobżenicy. 2
Do szkoły powszechnej uczęszczał w pobliskim Fanianowie. 3
Po ukończeniu szkoły powszechnej naukę kontynuował w Gimnazjum Klasycznym w Nakle nad Notecią. W tym czasie aktywnie uczestniczył w tajnym ruchu patriotycznym Towarzystwa Tomasza Zana, nawiązującym do działalności filomatów wileńskich. 4
Jako uczeń został w dniu 15 maja 1915 roku zmobilizowany do armii pruskiej i, będąc żołnierzem 49 pułku piechoty stacjonującym w Gnieźnie, wysłany na front wschodni. 5
W czerwcu 1916 roku trafił na front zachodni, gdzie wraz z 140 pułkiem piechoty walczy pod Verdun. W toku walk był dwukrotnie ranny i odznaczony krzyżem żelaznym II, a następnie I klasy, oraz mianowany do stopnia podporucznika. Awansowany dowodzi kompanią. 6
Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego pospieszył w szeregi jego uczestników. Już 28 grudnia 1918 roku wstąpił do wojsk powstańczych. Z dniem 5 stycznia 1919 roku jako oficerowi powierzono mu komendę nad oddziałami powstańczymi na terenie powiaty wyrzyskiego. 7
Kierował walkami o Wyrzysk, Osiek oraz dwukrotnie szturmem sił powstańczych na Wysoką (7/8.I.1919 r.). Na mocy decyzji Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, musiał wycofać się ze swymi oddziałami za Noteć. Walczy w bojach o Szubin, Kcynię, Szczepice i Nakło, aż do zawieszenia broni. Wielu powstańców, pod-władnych Teofila Spychały, którzy zostali ranni bądź wzięci do niewoli zostało deportowanych do Piły. Innym wytaczano procesy i więziono. 8
Jako dowódca kompani piechoty 61 pułku piechoty wielkopolskiej walczy w wojnie polsko bolszewickiej. 1 stycznia 1920 roku awansowany do stopnia porucznika. Zwolniony z czynnej służby wojskowej 20 marca 1923 roku. Awansowany do stopnia kapitana 1 lutego 1924 roku. Odznaczony Złotym Krzyżem Niepodległości i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. 9
W okresie od grudnia 1923 roku do czerwca 1924 roku był wykładowcom języka łacińskiego w Niższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Górce Klasztornej, a w następnym roku nauczycielem Szkoły Powszechnej w Ujściu nand Notecią. 10
W okresie II Rzeczpospolitej był czynnym organizatorem ruchu kombatanckiego uczestników powstania w powiecie wyrzyskim. W tym czasie zamieszkał w Wyrzysku i podjął pracę w Starostwie Powiatowym, wkrótce został bliskim współpracownikiem ówczesnego starosty Ludwika Muzyczki. 11
Był szczególnie czynny w propagowaniu spraw samorządowych, wiedzy rolniczej i zagadnień społeczno kulturalnych na wsi. Między innymi własnym nakładem wydał Zagadnienia i dążenia kulturalne... (Wyrzysk, 1933 r.) 12
W 1939 roku ponownie stanął w szeregach obrońców Ojczyzny, a następnie całą okupację spędził na robotach przymusowych w Niemczech. Oswobodzony w maju 1945 roku, w grudniu tego samego roku wrócił do Wyrzyska. 13
W początkach maja 1946 roku w gromadzie Liszkowo powstaje oddział zbrojny Leona Mellera pseudonim Jędruś. Członkowie oddziału, nawiązując do tradycji Armii Krajowej, składali przysięgę na wierność rządowi londyńskiemu. Wśród bliskich współpracowników oddziału znaleźli się bracia Józef i Teofil Spychała. 14
Zachodzące w szybkim tempie zmiany społeczno polityczne nie pozwoliły mu na kontynuację działalności administracyjno samorządowej oraz społecznej z okresu międzywojennego na terenie powiatu wyrzyskiego. Wobec tego wyjechał do województwa olsztyńskiego (dawny obszar tzw. Prus Wschodnich), gdzie w Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, a następnie w miejscowości Drulity, pow. Pasłęk, prowadził sprawy ekonomiczne Państwowych Gospodarstw Rolnych. 15
Wielką namiętnością Teofila Spychały była poezja. Pozostawił po sobie obfitą spuściznę swej twórczości w formie rękopisów. 16
Teofil Spychała zmarł 16 marca 1968 roku w Pasłęku i zgodnie ze swoją wolą został pochowany na cmentarzu parafialnym w Fanianowie, gmina Łobżenica. 17
25 kwietnia 2009 roku na zakończenie obchodów 90 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego z udziałem władz samorządowych i rodziny miało miejsce odsłonięcia nowego pomnika kpt. Teofila Spychały na cmentarzu parafialnym w Fanianowie. 18
Bibliografia Dokumenty archiwalne: Zbiory prywatne Aldona i Wiesław Chwaliszewscy. Łobżenica. Zbiory prywatne Paweł Spychała. Bydgoszcz. Centralne Archiwum Wojskowe w Rembertowie, Zeszyt Ewidencyjny Spychała Teofil syg. Tap 616/61/36. Opracowania: Roman Chwaliszewski 1998. Powstańcze boje o Wysoką. Piła Wysoka: Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków; Zarząd Miasta i Gminy w Wysokiej. Teofil Spychała 1933. Zagadnienia i dążenia kulturalne... Wyrzysk. Włodzimierz Lewandowski (z udziałem gen. w st. sp. Aleksandra Załęskiego) 1936. Bój o Szubin: dnia 11 stycznia 1919 roku. Poznań: Towarzystwo Dla Badań Nad Historją Powstania Wielkopolskiego 1918/19). Oddział zbrojny Leona Mellera Jędrusia, [w:] Szlaki Pamięci Woj. Kujawsko-Pomorskiego; http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl. 19
Autorzy prezentacji uczniowie: Monika Płaczek (kl.iiia) Bartosz Michałek (kl.iiia) Wiktoria Izbaner (kl.iiic) Julia Sobiechowska (kl.iid) Magdalena Korpal (kl.iid) 20
Opieka merytoryczna: mgr Katarzyna Mudyn nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie 21
Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Łobżenicy 22