Polityka zatrudnienia / rynku pracy w Polsce Maciej Frączek
PLAN PREZENTACJI Ramy prawne polityki rynku pracy w Polsce Instytucje rynku pracy Organy zatrudnienia i ich kompetencje Krajowa Strategia Zatrudnienia Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia
Ramy prawne polityki rynku pracy w Polsce o o o Ramy formalno-prawne dla realizowanej polityki rynku pracy określa ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2010 r., nr 81, poz. 531, z późn. zm.)). Ustawa reguluje stosowanie aktywnych polityk rynku pracy, funkcjonowanie agencji zatrudnienia, dialogu społecznego i partnerstwa na rynku pracy, jasno wyodrębnia podstawowe usługi rynku pracy, opisuje dodatkowe instrumenty rynku pracy i podnosi kwestie wspierania lokalnych i regionalnych rynków pracy. Zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane na podstawie uchwalanego przez Radę Ministrów Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia, zawierającego zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia, oraz w oparciu o inicjatywy samorządu gminy, powiatu, województwa i partnerów społecznych.
Układ wdrożeniowy polityki rynku pracy w Polsce o o o Funkcjonujący w Polsce układ wdrożeniowy polityki rynku pracy (a w istocie model publicznych służb zatrudnienia) ma charakter mieszany i rozproszony: rządowosamorządowy. W ramach segmentu rządowego na poziomie centralnym funkcjonuje minister właściwy ds. pracy (wspomagany przez podległy mu resort), a na poziomie regionalnym występują wojewodowie (wspomagani przez urzędy wojewódzkie). Z kolei w ramach segmentu samorządowego działają na szczeblu regionalnym wojewódzkie urzędy pracy (podległe marszałkowi województwa), a na poziomie lokalnym powiatowe urzędy pracy (podległe staroście powiatu).
Instytucje rynku pracy Zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane przez instytucje rynku pracy. Celem działań podejmowanych przez instytucje rynku pracy jest dążenie do: pełnego i produktywnego zatrudnienia; rozwoju zasobów ludzkich; osiągnięcia wysokiej jakości pracy; wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej; zwiększenia mobilności na rynku pracy.
Instytucje rynku pracy 1. Publiczne służby zatrudnienia tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone ustawą. 2. Ochotnicze Hufce Pracy są państwową jednostką wyspecjalizowaną w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególnościci młodzieży zagrożonejonej wykluczeniem społecznym, oraz bezrobotnych do 25 rokużycia. 3. Agencje zatrudnienia są niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi świadczącymi usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej.
Instytucje rynku pracy 4. Instytucjami szkoleniowymi są publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną. 5. Instytucjami dialogu społecznego na rynku pracy są organizacje i instytucje zajmujące się problematyką rynku pracy: organizacje związków zawodowych, pracodawców i bezrobotnych oraz organizacje pozarządowe współpracujące ce z publicznymi służbami zatrudnienia i Ochotniczymi Hufcami Pracy w zakresie realizacji zadań określonych ustawą. 6. Instytucje partnerstwa lokalnego są instytucjami realizującymi inicjatywy partnerów rynku pracy, tworzonymi na rzecz realizacji zadań określonych ustawą i wspieranymi przez organy samorządu terytorialnego.
Podmioty wspierające działania instytucji rynku pracy W obszarze rynku pracy funkcjonuje szereg innych podmiotów wspierających działania instytucji rynku pracy, np.: gminne centra informacji, akademickie biura karier, szkolne ośrodki kariery, ośrodki wspierania przedsiębiorczości. Problematyką rynku pracy zajmuje się też wiele organizacji pozarządowych.
Organy zatrudnienia Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w skład organów zatrudnienia wchodzą: minister właściwy do spraw pracy, wojewodowie, marszałkowie województw, starostowie.
Wybrane kompetencje ministra właściwego ds. pracy Przygotowywanie i koordynacja realizacji Krajowego Planu Działań; Koordynacja publicznych służb zatrudnienia; Zapewnianie jednolitości stosowania prawa; Planowanie i realizowanie we współpracy z ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego zadań w zakresie promocji zatrudnienia, w tym przeciwdziałania bezrobociu, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych, realizowanych przez instytucje rynku pracy wynikających z programów operacyjnych współfinansowanych ze środków EFS, w zakresie należącym do kompetencji ministra właściwego ds. pracy; Dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich; Wprowadzanie i rozwijanie w publicznych służbach zatrudnienia systemów teleinformatycznych zapewniających spójny system obsługi rynku pracy.
Wybrane kompetencje wojewody Do zadań wojewody w zakresie polityki rynku pracy należy sprawowanie nadzoru nad realizacją zadań wykonywanych przez marszałka województwa lub starostę, wojewódzkie lub powiatowe urzędy pracy, oraz inne podmioty, w szczególności w zakresie: Stosowania standardów usług rynku pracy; Spełniania wymogów kwalifikacyjnych określonych dla dyrektorów i pracowników urzędów pracy; Przestrzegania zasad i trybu wydatkowania środków Funduszu Pracy; Prawidłowości zlecania realizacji zadań i usług rynku pracy; Kontroli realizacji innych zadań, wynikających z ustawy, wykonywanych przez samorząd terytorialny lub inne podmioty.
Wybrane kompetencje wojewody c.d. Do zadań wojewody należy ponadto: Organizowanie i finansowanie szkoleń pracowników urzędu wojewódzkiego oraz wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy; Wydawanie licencji pośrednikom pracy i doradcom zawodowym; Wydawanie zezwoleń na pracę cudzoziemców; Realizacja zadań organu wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym w sprawach dotyczących świadczeń z tytułu bezrobocia. Ustalanie, po zasięgnięciu opinii marszałka województwa oraz wojewódzkiej rady zatrudnienia, kryteriów wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców.
Wybrane zadania samorządu województwa Określanie i koordynowanie regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich w odniesieniu do krajowej polityki rynku pracy przez przygotowanie i realizację regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia. Podział posiadanych środków Funduszu Pracy na działania na rzecz promocji zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i aktywizacji bezrobotnych. Opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Współdziałanie z wojewódzką radą rynku pracy w określaniu i realizacji regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich. Programowanie i wykonywanie zadań realizowanych przy współfinansowaniu Europejskiego Funduszu Społecznego.
Wybrane zadania samorządu województwa c.d. Inicjowanie i realizowanie projektów pilotażowych. Organizowanie i koordynowanie oraz świadczenie usług poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, a także ich rozwijanie na terenie województwa. Opracowywanie, gromadzenie, aktualizowanie i upowszechnianie informacji zawodowych na terenie województwa. Współpraca na terenie województwa z powiatowymi urzędami pracy w zakresie organizacji szkoleń, przygotowania zawodowego dorosłych i staży. Współdziałanie z właściwymi organami oświatowymi, szkołami i szkołami wyższymi w harmonizowaniu kształcenia i szkolenia zawodowego z potrzebami rynku pracy.
Wybrane zadania samorządu powiatu Opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy. Udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników przez pośrednictwo pracy oraz poradnictwo zawodowe i informację zawodową. Rejestrowanie bezrobotnych i poszukujących pracy. Inicjowanie, organizowanie i finansowanie usług i instrumentów rynku pracy.
Wybrane zadania samorządu powiatu c.d. Współdziałanie z powiatowymi radami rynku pracy w zakresie promocji zatrudnienia oraz wykorzystania środków Funduszu Pracy. Przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia. Wydawanie decyzji o m.in.: uznaniu lub odmowie uznania danej osoby za bezrobotną oraz utracie statusu bezrobotnego; przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu lub wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku, stypendium i innych finansowanych z Funduszu Pracy świadczeń niewynikających z zawartych umów. Opracowywanie i realizowanie indywidualnych planów działania. Organizacja i realizowanie programów specjalnych.
Podstawowe usługi rynku pracy realizowane w PUP 1. pośrednictwo pracy, 2. poradnictwo zawodowe, 3. organizacja szkoleń.
Instrumenty rynku pracy wspierające podstawowe usługi pracy 1 staże, roboty publiczne, prace interwencyjne, prace społecznie użyteczne, przygotowanie zawodowe dorosłych, dodatek aktywizacyjny, programy specjalne i regionalne, refundacja kosztów opieki nad dzieckiem lub osobą zależną, pożyczka na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego oraz na podjęcie działalności gospodarczej, refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą (bądź prowadzącemu niepubliczne przedszkole lub szkołę niepubliczną, bądź producentowi rolnemu) za skierowanego bezrobotnego,
Instrumenty rynku pracy wspierające podstawowe usługi pracy 2 przyznawanie bezrobotnemu/absolwentowi/absolwentowi klubu integracji społecznej, centrum integracji społecznej środków na podjęcie działalności gospodarczej, na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej, finansowanie kosztów zorganizowanego przejazdu bezrobotnych i poszukujących pracy, w związku z udziałem w targach pracy i giełdach pracy organizowanych przez WUP w ramach pośrednictwa pracy, umowa z agencją zatrudnienia na doprowadzenie bezrobotnego do zatrudnienia, program Aktywizacja i Integracja oraz zlecanie działań aktywizacyjnych, grant na telepracę, bony: szkoleniowy, stażowy, zatrudnieniowy oraz na zasiedlenie bezrobotnego do 30 rokużycia, dofinansowanie wynagrodzenia za bezrobotnego 50+.
Instrumenty dotyczące rozwoju zasobów ludzkich Krajowy Fundusz Szkoleniowy KFS, przeznaczony na finansowanie działań na rzecz kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców, program zwolnień monitorowanych, świadczenia szkoleniowe dla zwalnianych pracowników, którzy podejmą szkolenie.
Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia Zadania państwa w zakresie polityki rynku pracy wyznacza Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia, uchwalany corocznie przez Radę Ministrów. Zawiera on zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia. KPDZ stanowi podstawę realizacji zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Przygotowanie projektu Krajowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia jest ustawowym obowiązkiem ministra właściwego do spraw pracy, wykonywanym we współdziałaniu z ministrem właściwym do spraw: gospodarki, oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego, rozwoju wsi, oraz rozwoju regionalnego. Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia przygotowywany na szczeblu ogólnokrajowym stanowi jednocześnie podstawę dla przygotowania przez samorządy województw corocznych regionalnych planów działań na rzecz zatrudnienia.
Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2015-2017 Załącznik do uchwały nr 28/2015 Rady Ministrów z dnia 10 marca 2015 r. Wpływ na przyjęte w KPDZ/2015-2017 priorytety i kierunki działań miały także Zalecenia Rady UE dla Polski na 2014 rok w ramach Semestru Europejskiego. KPDZ/2015-2017 stanowi dokument służący realizacji Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 w obszarze polityki rynku pracy. KPDZ/2015-2017 określa działania, jakie należy podjąć w sferze zatrudnienia w ciągu trzech kolejnych lat. Przyjęta szersza perspektywa pozwoli na lepsze uwzględnienie zachodzących zmian na rynkach pracy, często opóźnionych w stosunku do procesów gospodarczych, które je wywołują, ale również na lepsze uwzględnienie działań dofinansowywanych ze środków UE, które są podejmowane w dłuższej perspektywie.
Strategiczne ramy działania dla KPDZ/2015-2017 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020, Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014, dziewięć strategii zintegrowanych, w tym Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój, Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej, Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji, Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (wspieranie tworzenia zielonych miejsc pracy).
Misja KPDZ/2015-2017 Jako misję KPDZ/2015-2017 należy rozumieć podjęcie i realizowanie działań mających doprowadzić do wzrostu zatrudnienia i ograniczenia bezrobocia oraz do podniesienia w przekroju województw i powiatów poziomu: spójności społecznej, mierzonej wskaźnikiem zatrudnienia i stopą bezrobocia; spójności gospodarczej, mierzonej za pomocą wskaźnika PKB przypadającego na mieszkańca; spójności przestrzennej, mierzonej czasem przejazdu do danego obszaru komunikacją lotniczą, drogową i kolejową. Działania realizowane w ramach KPDZ/2015-2017 mają służyć przeciwdziałaniu ubóstwu i wykluczeniu społecznemu m.in. ze względu na brak zatrudnienia i niepełnosprawność.
Cele KPDZ/2015-2017 cel ogólny: wzrost wskaźnika zatrudnienia do 68,1% w 2017 r. (dla osób w przedziale wieku 20-64 lata). cele dodatkowe: zmniejszenie stopy bezrobocia ogółem, zwiększenie wskaźnika aktywności zawodowej.
Priorytety i kierunki działań KPDZ/2015-2017 Obszar priorytetowy 1. Zwiększenie efektywności zarządzania rynkiem pracy w celu wsparcia wzrostu zatrudnienia Działanie kierunkowe 1. Rozwijanie innowacyjnych polityk rynku pracy. Działanie kierunkowe 2. Wspieranie tworzenia partnerstw na rzecz zatrudnienia na poziomie lokalnym. Działanie kierunkowe 3. Sięganie po niewykorzystane zasoby na rynku pracy (bierni zawodowo, ukryte bezrobocie na wsi) oraz uzupełnienie istniejących niedoborów na rynku pracy poprzez imigrację zarobkową. Obszar priorytetowy 2. Zwiększenie adaptacyjności na rynku pracy Działanie kierunkowe 4. Wspieranie mobilności i zatrudnialności pracowników na rynku pracy. Działanie kierunkowe 5. Wspieranie systemu edukacji zawodowej, ustawicznej oraz uczenia się przez całeżycie. Działanie kierunkowe 6. Wspieranie osób zaliczanych do grup defaworyzowanych na rynku pracy (osoby młode, kobiety, osoby 50+, grupa NEET, rodzice z małymi dziećmi, osoby niepełnosprawne). Działanie kierunkowe 7. Wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy, zwłaszcza w sektorach gospodarczych o wysokim potencjale wzrostu zatrudnienia oraz sektorze ekonomii społecznej.
Wykorzystane źródła i polecane opracowania Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2015-2017 - załącznik do uchwały nr 28/2015 Rady Ministrów z dnia 10 marca 2015 r. Serwis internetowy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (http://www.mpips.gov.pl). Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2010 r., nr 81, poz. 531, z późn. zm.). Polska 2010. Raport o rynku pracy oraz zabezpieczeniu społecznym, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010. M. Frączek, Polityka rynku pracy: teoria i praktyka, PWE, Warszawa 2015.