J. Drobnik i wsp. 622 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 : 622 638 Copyright by Wydawnictwo Continuo Prace oryginalne original papers Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 pl issn 1734-3402 The evolution of specialization training in primary health care in the years 1999 2009 Jarosław Drobnik 1, 2, A, D, E, Izabela Czaprowska 3, B, D, E, F, Robert Susło 4, D F, Jakub Trnka 4, D, Martyna Malcewicz 5, D, E 1, 2, A, D, E, Andrzej Steciwko 1 Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: prof. dr hab. med. Andrzej Steciwko 2 Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu Rektor: prof. dr hab. med. Andrzej Steciwko 3 Dolnośląskie Centrum Chorób Serca MEDINET Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Prezes: dr hab. n. med. Romuald Cichoń 4 Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: prof. dr hab. med. Barbara Świątek 5 Katedra Fizjoterapii Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: prof. dr hab. Andrzej Pozowski A przy go to wa nie pro jek tu ba da nia, B zbie ra nie da nych, C ana li za sta ty stycz na, D in ter pre ta cja da nych, E przy go to wa nie ma szy no pi su, F opra co wa nie pi śmien nic twa, G po zy ska nie fun du szy Streszczenie Wstęp. Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie specjalizacji w ciągu ostatnich 10 lat. Autorzy skomasowali podstawowe informacje tak, aby uwidocznić zarówno same programy specjalizacyjne, ich różnice oraz sam ich przebieg, a przede wszystkim wyniki ukończonych specjalizacji z zakresu. W publikacji omówiono podstawy prawne specjalizacji z zakresu oraz poszczególne programy kształcenia. Materiał i metody. Dokonano przeglądu aktów prawnych i programów specjalizacyjnych dotyczących specjalizacji w zakresie w ostatnim 10-leciu, poddano analizie różne rodzaje specjalizacji i sformułowano wnioski dotyczące rodzaju i sposobu realizacji procesu specjalizacji z. Ponadto poddano analizie liczbę złożonych wniosków, liczbę osób zakwalifikowanych i liczbę rezygnacji i skreśleń z odbywanej specjalizacji specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2009 województwo dolnośląskie oraz liczba uzyskanych specjalizacji. Wyniki. Przedstawiona analiza dotycząca sposobu i rodzaju realizacji specjalizacji z, mimo ciągłych zmian, przestaje być atrakcyjną dla lekarzy. Ciągłe zmiany dotyczące aspektów formalnoprawnych tego zagadnienia tylko pogłębiają niechęć i strach przed tą specjalizacją ze względu na jej bardzo obszerny program i bardzo duże wymagania stawiane specjalizantom, co do zakresu wiedzy, jak i umiejętności praktycznych. Słowa kluczowe: medycyna rodzinna, specjalizacja, specjalista. Summary Background. The publication is a summary of the primary health care specialty in the past 10 years. The authors brought together the basic information to show the specialization programs, differences between them and the proceedings, also the results of completed specialization in primary health care. The paper discusses the legal basis for specialization in primary health care. Material and methods. The publication is a review of legislation and specialization programs for specialization in primary health care in the last decade. The authors also analyzed the different modes of specialization and formulated conclusions regarding the mode and manner of the process of specialization in primary health care. In addition, they analyzed the number of applications submitted, the number of applications, the number of people eligible and the amount of resignation and deletions from continuing specialization in primary health care between 1999 2009 in Lower Silesia and the number of acquired specializations. Results. The analysis concerning the manner and mode of implementation of specialization in primary health care, in spite of continuous change is no longer attractive to doctors. Continuous changes in the formal and legal aspects of this issue only deepens resentment and fear of this specialization because of its broad program and very high demands on the participants as to the scope of knowledge and practical skills. Key words: primary health care, specialism, family physicians.
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 623 Wstęp Specjalizacja z zakresu została sformalizowana aktem prawnym: rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 31, poz. 302), uaktualnianym dwukrotnie w lipcu 1999 r. oraz w styczniu 2000 r. Pierwotnie rozporządzenie określało wykaz specjalności lekarskich w podstawowych dziedzinach, gdzie znajdowała się medycyna rodzinna, oraz w szczegółowych dziedzinach. Ponadto w rozporządzeniu określono ramowy program specjalizacji w podstawowych dziedzinach, który miał zawierać: 1. zakres wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, które powinny być zrealizowane w ramach określonej specjalności, z uwzględnieniem elementów danej dziedziny oraz dziedzin pokrewnych; 2. formy zdobywania wiedzy teoretycznej i nabywania umiejętności praktycznych, w tym: kurs z zakresu określonej dziedziny w pierwszym roku odbywania specjalizacji, kursy szkoleniowe, samokształcenie, w tym przygotowywanie opracowań teoretycznych i napisanie pracy poglądowej, staże kierunkowe, szkolenie i uczestniczenie w wykonywaniu oraz wykonywanie określonych zabiegów lub procedur medycznych w ustalonej liczbie, pełnienie dyżurów lekarskich w określonych specjalnościach, w ustalonej liczbie; 3. okres specjalizacji; 4. sposób sprawdzania wiedzy teoretycznej i nabytych umiejętności praktycznych; 5. wykazanie się praktyczną znajomością przynajmniej jednego z języków obcych: angielskiego, francuskiego lub niemieckiego [1]. Program specjalizacji w szczegółowych dziedzinach ustalany był przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, w porozumieniu z Krajową Radą Specjalizacji Lekarskich, po zaopiniowaniu przez Naczelną Radę Lekarską. Program zatwierdzony był przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Określono również, na jakiej podstawie lekarze mogli odbywać specjalizację, a więc m.in.: 1. na podstawie umowy o pracę, zawartej na czas określony z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację, w ramach szkoleniowego etatu rezydenckiego; 2. na podstawie umowy o pracę, zawartej na czas nieokreślony z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację; 3. w ramach urlopu szkoleniowego udzielanego 4. 5. pracownikowi na czas określonej specjalizacji; na podstawie umowy o szkolenie specjalizacyjne, zawartej z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację; w ramach studiów doktoranckich prowadzonych przez uprawniony podmiot, w którego skład wchodzi jednostka organizacyjna prowadząca specjalizację. Materiał i metody Dokonano przeglądu aktów prawnych i programów specjalizacyjnych dotyczących specjalizacji w zakresie w ostatnim dziesięcioleciu, poddano analizie różne rodzaje specjalizacji i sformułowano wnioski dotyczące rodzaju i sposobu realizacji procesu specjalizacji z. Ponadto na bazie danych z Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu poddano analizie następujące kwestie: liczbę złożonych wniosków specjalizacja medycyna rodzinna, liczbę złożonych wniosków, liczbę osób zakwalifikowanych i liczbę rezygnacji i skreśleń z odbywanej specjalizacji specjalizacja medycyna rodzinna oraz liczba uzyskanych specjalizacji w latach 1999 2009 województwo dolnośląskie. Wyniki Zapisy rozporządzenia obejmowały również treści o postępowaniu kwalifikacyjnym i postępowaniu konkursowym. Ponadto określono zasady odbywania stażu kierunkowego, w tym obowiązki kierownika specjalizacji oraz obowiązki lekarza prowadzącego staż kierunkowy, a także zasady przystąpienia i składania egzaminu państwowego, w tym również jego organizacji i zasad prowadzenia. Lekarz uzyskiwał tytuł specjalisty po odbyciu szkolenia specjalizacyjnego oraz złożeniu egzaminu państwowego, który składał się z egzaminu praktycznego, testowego i ustnego w zakresie wynikającym z programu specjalizacji [1]. Egzamin państwowy odbywał się dwa razy w roku, tj.: w sesji wiosennej od 1 marca do 15 maja i w sesji jesiennej od 1 października do 15 grudnia, natomiast egzamin praktyczny przeprowadzany był przed egzaminem testowym i jego złożenie stanowiło warunek dopuszczenia lekarza do egzaminu testowego. Egzamin testowy natomiast odbywał się jednocześnie w całym kraju 2 razy w roku w terminie wskazanym przez Ministerstwo właściwe ds. Zdrowia. Egzamin ustny przeprowadzany był po zaliczeniu egzaminu testowego w terminie 2 miesięcy od daty egzaminu testowego [1]. W rozporządzeniu poruszono kwestię uzna-
624 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 nia równoważności tytułu specjalisty uznanego za granicą, ponadto w załącznikach do rozporządzenia przedstawiono specjalności, w których lekarz posiadający odpowiednią specjalizację I lub I i II stopnia lub tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie może uzyskać tytuł specjalisty w określonej podstawowej dziedzinie po odbyciu specjalizacji zgodnie z programem obowiązującym od 2005 r. (tab. 1) oraz czas specjalizacji w dziedzinie dla lekarzy, którzy rozpoczęli tę specjalizację w terminie do dnia 31 grudnia 2004 r. (tab. 2). Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 31, poz. 302) zostało znowelizowane dwukrotnie. Pierwsza zmiana nastąpiła 14 lipca 1999 r. i dotyczyła zmiany daty egzaminu w sesji jesiennej [2], druga zmiana natomiast nastąpiła dnia 27 stycznia 2000 r. i dotyczyła postępowania kwalifikacyjnego oraz postępowania konkursowego [3]. Rozporządzenie podstawowe wraz ze zmianami zostało uchylone i zastąpione przez rozporządzenie z dnia 6 sierpnia 2001 r. w tej samej sprawie Tabela 1. Specjalności, w których lekarz posiadający odpowiednią specjalizację I lub I i II stopnia lub tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie może uzyskać tytuł specjalisty w określonej podstawowej dziedzinie po odbyciu specjalizacji zgodnie z programem obowiązującym od 2005 r. medycyna rodzinna Lp. Specjalności w podstawowych dziedzinach, w których można uzyskać tytuł specjalisty Specjalności, w których lekarz posiada specjalizację I stopnia Specjalności, w których lekarz posiada specjalizację I i II stopnia lub tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie 1 medycyna rodzinna 4 lata/po Iº 3 lata, po IIº 3 lata chirurgia ogólna choroby wewnętrzne medycyna ogólna położnictwo i ginekologia chirurgia ogólna choroby wewnętrzne medycyna ogólna położnictwo i ginekologia Tabela 2. specjalizacji w dziedzinie dla lekarzy, którzy rozpoczęli tę specjalizację w terminie do dnia 31 grudnia 2004 r. specjalizacji w dziedzinie, nie krótszy niż (w miesiącach) posiadanej specjalizacji I lub II stopnia Okres udzielania świadczeń zdrowotnych w POZ w latach bezpośrednio poprzedzających rozpoczęcie specjalizacji w dziedzinie 30 I stopnia w dziedzinie: chirurgii ogólnej pediatrii położnictwa i ginekologii mniej niż 6 lat 24 12 6 12 9 I stopnia w dziedzinie: wewnętrznych ogólnej II stopnia w dziedzinie: pediatrii wewnętrznych II stopnia w dziedzinie: ogólnej I stopnia w dziedzinie: wewnętrznych ogólnej pediatrii II stopnia w dziedzinie: pediatrii wewnętrznych mniej niż 6 lat mniej niż 6 lat mniej niż 6 lat nie mniej niż 6 lat nie mniej niż 6 lat
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 625 [4]. Określono w nim m.in. wykaz podstawowych i szczegółowych dziedzin, wykaz specjalności lekarsko-stomatologicznych, ustalono nowy program specjalizacji, który zawierał w podstawowych dziedzinach : 1. zakres wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych wymagających zrealizowania w ramach określonej specjalności, z uwzględnieniem elementów danej dziedziny oraz dziedzin pokrewnych, zwłaszcza z uwzględnieniem w odpowiedniej specjalności elementów farmakologii klinicznej, farmakoekonomiki, onkologii, paliatywnej, ratunkowej, promocji i publicznego; 2. formy pogłębiania i uzupełniania wiedzy teoretycznej oraz doskonalenia i nabywania umiejętności praktycznych, w tym: a) kurs w pierwszym roku odbywania specjalizacji, obejmujący głównie podstawy dobrej praktyki lekarskiej, w tym zasady praktyki opartej na wiarygodnych i aktualnych publikacjach, podstawy farmakoekonomiki, formalnoprawne podstawy doskonalenia zawodowego lekarzy oraz wprowadzenie do przedmiotów klinicznych objętych programem danej specjalizacji; b) kursy szkoleniowe, w tym kurs promocji i kurs w dziedzinie onkologii w zakresie obejmującym daną dziedzinę oraz w dziedzinie medycyna rodzinna kursy obejmujące następujące zagadnienia: wprowadzenie do ; koncepcja, podstawy, relacja lekarz rodzinny, organizacja praktyka lekarza, jakość udzielanych świadczeń w medycynie ; c) samokształcenie, w tym przygotowywanie opracowań teoretycznych i napisanie pracy poglądowej lub opublikowanie w recenzowanym czasopiśmie medycznym pracy oryginalnej, której temat odpowiada programowi właściwej specjalizacji; d) szkolenie i uczestniczenie w wykonywaniu oraz wykonywanie w ustalonej liczbie określonych zabiegów lub procedur medycznych: wykonywanych samodzielnie, wykonywanych z asystą lub pod nadzorem kierownika specjalizacji albo lekarza specjalisty przez niego wyznaczonego. w których lekarz uczestniczy jako pierwsza asysta, w których lekarz uczestniczy jako druga lub trzecia asysta; e) staże kierunkowe obejmujące szczegółowo określony zakres wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych wymagających zrealizowania w ramach danego stażu, w tym uczestniczenie w wykonywaniu oraz wykonywanie w ustalonej liczbie określonych zabiegów lub procedur medycznych; f) pełnienie dyżurów medycznych w określonej liczbie, które zobowiązany jest pełnić lekarz w jednostkach organizacyjnych przeznaczonych dla osób, których stan wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, w czasie realizacji programu odpowiedniej specjalizacji, nie mniej jednak niż 3 dyżury w miesiącu; 3. okres specjalizacji w dziedzinie: medycyna rodzinna i zdrowie publiczne oraz chirurgia stomatologiczna, ortodoncja i protetyka stomatologiczna nie krótszy niż 4 lata, a w przypadku lekarzy albo lekarzy stomatologów posiadających odpowiednią specjalizację I stopnia lub specjalizację I i II stopnia lub tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie nie krótszy niż 3 lata; 4. sposób sprawdzania wiedzy teoretycznej i nabytych umiejętności praktycznych, w tym: a) złożenie kolokwium w zakresie prawa medycznego, b) złożenie kolokwiów cząstkowych z zakresu wiedzy teoretycznej i zaliczanie sprawdzianów z umiejętności praktycznych potwierdzonych wykonanymi samodzielnie przez lekarza zabiegami i procedurami medycznymi, c) złożenie kolokwium z zakresu wiedzy teoretycznej i zaliczenie sprawdzianu z umiejętności praktycznych potwierdzonych wykonanymi samodzielnie przez lekarza zabiegami i procedurami medycznymi, objętych programem stażu kierunkowego, d) złożenie sprawdzianu z zakresu określonego programem szkoleniowego, e) ocen złożonych opracowań teoretycznych, pracy poglądowej lub pracy oryginalnej; 5. sposób wykazania się praktyczną znajomością przynajmniej jednego z następujących języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego lub hiszpańskiego, w stopniu umożliwiającym: a) rozumienie tekstu pisanego, szczególnie dotyczącego literatury fachowej i piśmiennictwa lekarskiego, b) porozumienie się z em, lekarzami i przedstawicielami innych zawodów medycznych, c) pisanie zgodnie z zasadami ortografii tekstów medycznych, w szczególności opinii i orzeczeń lekarskich; 6. zakres i sposób oceny rozmowy kwalifikacyjnej objętej postępowaniem konkursowym, ustalony zgodnie z opinią Krajowej Rady Egzaminów Lekarskich; 7. kolejność składania poszczególnych części egzaminu państwowego [4].
626 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Kolejny raz zmieniono tryb specjalizacji rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. nr 213, poz. 1779) [5], które zastąpiło rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2001 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów. Rozporządzenie z 2005 r. jest rozporządzeniem obecnie obowiązującym. Określono w nim ramowe programy specjalizacji lekarskich i lekarsko-dentystycznych, które zawiera [5]: 1. zakres wymaganej wiedzy teoretycznej i wymaganych umiejętności praktycznych, które lekarz jest obowiązany opanować w trakcie specjalizacji, z uwzględnieniem elementów danej dziedziny oraz dziedzin pokrewnych, w szczególności elementów farmakologii klinicznej, farmakoekonomiki, onkologii, paliatywnej, ratunkowej, promocji i publicznego; 2. formy i metody pogłębiania i uzupełniania wiedzy teoretycznej oraz nabywania i doskonalenia umiejętności praktycznych; 3. okres specjalizacji; 4. formy i metody kontroli wraz z oceną wiedzy teoretycznej i nabytych umiejętności praktycznych; 5. zakres praktycznej znajomości co najmniej jednego z następujących języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego lub hiszpańskiego; 6. kolejność składania poszczególnych części PES oraz jego zakres i strukturę. Formy i metody pogłębiania i uzupełniania wiedzy teoretycznej oraz nabywania i doskonalenia umiejętności praktycznych obejmują w szczególności: 1. kurs specjalizacyjny w pierwszym roku odbywania specjalizacji, z wyłączeniem lekarzy posiadających I stopień specjalizacji tożsamej ze specjalizacją aktualnie odbywaną, obejmujący w szczególności: a) podstawy dobrej praktyki lekarskiej, w tym zasady praktyki opartej na rzetelnych i aktualnych publikacjach, b) podstawy farmakoekonomiki, c) formalnoprawne podstawy doskonalenia zawodowego lekarzy, d) podstawy onkologii, e) wprowadzenie do, f) wprowadzenie do przedmiotów klinicznych objętych programem danej specjalizacji; 2. jednolity dla wszystkich specjalności, z wyjątkiem specjalizacji w dziedzinie publicznego, kurs specjalizacyjny w zakresie publicznego zakończony kolokwium, obejmujący zwłaszcza następujące zagadnienia: a) promocję, b) prawo medyczne, c) bioetykę, d) organizację i ekonomikę, e) orzecznictwo lekarskie; 3. samokształcenie, w tym napisanie pracy poglądowej lub opublikowanie w recenzowanym czasopiśmie medycznym pracy oryginalnej, której temat odpowiada programowi właściwej specjalizacji; 4. szkolenie i uczestniczenie w wykonywaniu oraz wykonanie w ustalonej liczbie określonych zabiegów lub procedur medycznych: a) wykonywanych z asystą lub pod nadzorem kierownika specjalizacji albo lekarza specjalisty przez niego wyznaczonego, b) w których lekarz uczestniczy jako pierwsza asysta, c) w których lekarz uczestniczy jako druga asysta; 5. staże kierunkowe obejmujące szczegółowo określony zakres wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, które lekarz jest obowiązany zrealizować w ramach danego stażu, w tym uczestniczenie w wykonywaniu oraz wykonanie w ustalonej liczbie określonych zabiegów lub procedur medycznych; 6. pełnienie dyżurów medycznych, które lekarz jest obowiązany pełnić w czasie realizacji programu odpowiedniej specjalizacji, w liczbie określonej w tym programie, niemniej niż 3 dyżury w miesiącu. Okres specjalizacji w dziedzinach: medycyna rodzinna, zdrowie publiczne oraz chirurgia stomatologiczna, ortodoncja, protetyka stomatologiczna, jest nie krótszy niż 4 lata, a w przypadku lekarzy albo lekarzy dentystów posiadających odpowiednią specjalizację I stopnia lub specjalizację I i II stopnia lub tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie nie krótszy niż 3 lata. Wszystkie jednolite zmiany rozporządzeń określały również nowe wzory dokumentów dotyczących trybu specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów. Różniły się również plany kształcenia specjalizacyjnego z zakresu. Programy specjalizacji dla lekarzy, którzy rozpoczęli specjalizację w 2005 r., przedstawiały się następująco [6]: 1. Program podstawowy dla lekarzy po stażu podyplomowym (bez żadnej specjalizacji) (tab. 3, 4). 2. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w chorobach wewnętrznych. 3. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w pediatrii. 4. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w pediatrii. 5. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w chirurgii ogólnej lub w medycynie ogólnej lub w położnictwie i ginekologii.
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 627 Tabela 3. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy po stażu (bez specjalizacji). Łączny czas specjalizacji: 4 lata (48 miesięcy) Etap wstępny (wprowadzenie do ) lekarza choroby wewnętrzne 1 położnictwo i ginekologia chirurgia ogólna psychiatria choroby zakaźne Etap kształcenia lekarza 2 m-ce (8 tyg.) 6 m-cy (24 tyg.) 6 m-cy (24 tyg.) 3 m-ce (12 tyg.) 1 mies. (4 tyg.) 1 mies. (4 tyg.) po 3 tyg. (łącznie 15 tyg.) (4 m-ce) 1 tydzień 1 mies. (4 tyg.) 24 m-ce (96 tyg.) *1 w tym 1 miesiąc kardiologii i 1 miesiąc pulmonologii. Tabela 4. poszczególnych kursów Zdrowie publiczne Nr 1 2 3 4 5 6 7 29 dni 2 5 2 4 2 2 Tabela 5. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w chorobach wewnętrznych. Łączny czas specjalizacji: 3 lata (36 miesięcy) staż 5 miesięcy (20 tygodni) choroby wewnętrzne staż 1 miesiąc położnictwo i ginekologia staż 1 miesiąc choroby zakaźne, psychiatria każdy staż 1 miesiąc (łącznie 24 tygodnie) (6 miesięcy) *1 w tym 1 miesiąc kardiologii i 1 miesiąc pulmonologii. staż 1 tydzień staż 1 miesiąc lekarza 19 miesięcy (76 tygodni)
628 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Programy specjalizacji dla lekarzy, którzy rozpoczęli specjalizację do 31 grudnia 2004 r. 1. Program podstawowy dla lekarzy po stażu podyplomowym (bez żadnej specjalizacji). 2. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chirurgii ogólnej lub specjalizację I stopnia w położnictwie i ginekologii. 3. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chorobach wewnętrznych. 4. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w medycynie ogólnej. 5. Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w pediatrii. 6. Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w chorobach wewnętrznych. 7. Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w medycynie ogólnej. Tabela 6. poszczególnych kursów Zdrowie publiczne Nr 1 2 3 4 5 6 7 29 dni 2 5 2 4 2 2 Tabela 7. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w pediatrii. Łączny czas specjalizacji: 3 lata (36 miesięcy) choroby wewnętrzne lekarza położnictwo i ginekologia choroby zakaźne, psychiatria Staż 5 miesięcy (20 tygodni) staż 1 miesiąc staż 1 miesiąc każdy staż 1 miesiąc (łącznie 24 tygodnie) (6 miesięcy) *1 w tym 1 miesiąc kardiologii i 1 miesiąc pulmonologii. Tabela 8. poszczególnych kursów Zdrowie publiczne staż 1 tydzień staż 1 miesiąc Nr 1 2 3 4 5 6 7 29 dni 2 5 2 4 2 2 19 miesięcy (76 tygodni)
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 629 Tabela 9. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia albo tytuł specjalisty w chirurgii ogólnej lub w medycynie ogólnej lub w położnictwie i ginekologii. Łączny czas specjalizacji: 3 lata (36 miesięcy) choroby wewnętrzne położnictwo i ginekologia choroby zakaźne, psychiatria lekarza staż 4 miesiące (16 tygodni) staż 4 miesiące (16 tygodni) staż 1 miesiąc każdy staż 1 miesiąc (łącznie 24 tygodnie) (6 miesięcy) staż 1 tydzień staż 1 miesiąc 17 miesięcy (68 tygodni) *1 w tym 1 miesiąc kardiologii i 1 miesiąc pulmonologii. Tabela 10. poszczególnych kursów Zdrowie publiczne Nr 1 2 3 4 5 6 7 29 dni 2 5 2 4 2 2 Tabela 11. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy po stażu (bez specjalizacji). Łączny czas specjalizacji: 48 miesięcy Etap wstępny (wprowadzenie do ) lekarza 2 miesiące (8 tygodni) choroby wewnętrzne 1 6 miesięcy (24 tygodnie) 6 miesięcy (24 tygodnie) 3 miesiące (12 tygodni) chirurgia ogólna 1 miesiąc 1 w tym 1 miesiąc kardiologii i 1 miesiąc pulmonologii. 1 miesiąc położnictwo i ginekologia psychiatria choroby zakaźne po 3 tygodnie (łącznie 15 tygodni) (4 miesiące) 1 tydzień 1 miesiąc Etap kształcenia lekarza 24 miesiące (96 tygodni)
630 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Tabela 12. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 13. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chirurgii ogólnej lub położnictwie i ginekologii. Łączny czas specjalizacji: 30 miesięcy choroby wewnętrzne psychiatria choroby zakaźne lekarza 3 miesiące (12 tygodni) 3 miesiące (12 tygodni) 1 miesiąc każdy po 3 tygodnie (łącznie 15 tygodni) (4 miesiące) 1 tydzień 4 miesiące (16 tygodni) 15 miesięcy (60 tygodni) Tabela 14. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 8. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w pediatrii i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej 6 lat. 9. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chorobach wewnętrznych i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej sześć lat. 10. Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w medycynie ogólnej i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej sześć lat. 11. Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w pediatrii i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej sześć lat. 12. Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w chorobach wewnętrznych i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej sześć lat.
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 631 Tabela 15. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w pediatrii. Łączny czas specjalizacji: 30 miesięcy choroby wewnętrzne choroby zakaźne lekarza 3 miesiące (12 tygodni) każdy po 3 tygodnie (łącznie 15 tygodni) (4 miesiące) 1 tydzień 4 miesiące (16 tygodni) 15 miesięcy (60 tygodni) Tabela 16. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 17. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chorobach wewnętrznych. Łączny czas specjalizacji: 24 miesiące Pediatria choroby zakaźne lekarza 3 miesiące (12 tygodni) każdy po 3 tygodnie (łącznie 15 tygodni) (4 miesiące) 1 tydzień 5 miesięcy (20 tygodni) 12 miesięcy (48 tygodni) Tabela 18. poszczególnych kursów i na świecie Nr 1 2 3 4 5 6 7 8
632 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Tabela 19. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w medycynie ogólnej. Łączny czas specjalizacji: 24 miesięcy choroby wewnętrzne choroby zakaźne lekarza 1 miesiąc 1 miesiąc każdy po 3 tygodnie (łącznie 15 tygodni) (4 miesiące) 1 tydzień 6 miesiące (24 tygodnie) 12 miesięcy (48 tygodni) Tabela 20. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 21. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w pediatrii. Łączny czas specjalizacji: 12 miesięcy choroby wewnętrzne choroby zakaźne lekarza 2 miesiące (8 tygodni) każdy po 2 tygodnie (łącznie 10 tygodni) (2,5 miesiące) 1 tydzień 1,5 miesiąca (6 tygodni) 6 miesięcy (24 tygodnie)
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 633 Tabela 22. poszczególnych kursów i na świecie Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 23. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w chorobach wewnętrznych. Łączny czas specjalizacji: 12 miesięcy choroby zakaźne lekarza 2 miesiące (8 tygodni) każdy po 2 tygodnie (łącznie 10 tygodni) (2,5 miesiące) 1 tydzień 1,5 miesiąca (6 tygodni) 6 miesięcy (24 tygodnie) Tabela 24. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 25. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w medycynie ogólnej. Łączny czas specjalizacji: 6 miesięcy Fizykoterapia 1 tydzień 1,5 miesiąca (7 tygodni) lekarza 4 miesiące (16 tygodni)
634 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Tabela 26. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 27. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w pediatrii i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej 6 lat. Łączny czas specjalizacji: 12 miesięcy Choroby wewnętrzne dermatologia 1 tydzień, laryngologia 2 tygodnie, neurologia 2 tygodnie, okulistyka 1 tydzień, choroby zakaźne 1 tydzień staże uzgodnione z kierownikiem specjalizacji lekarza 12 tygodni łącznie 7 tygodni 1 tydzień 10 tygodni 20 tygodni Tabela 28. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 29. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w chorobach wewnętrznych i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej 6 lat. Łączny czas specjalizacji: 12 miesięcy Pediatria 3 miesiące (12 tygodni) dermatologia 1 tydzień, laryngologia 2 tygodnie, neurologia 2 tygodnie, okulistyka 1 tydzień, choroby zakaźne 1 tydzień staże uzgodnione z kierownikiem specjalizacji lekarza łącznie 7 tygodni 1 tydzień 10 tygodni 18 tygodni
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 635 Tabela 30. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 31. poszczególnych kursów i na świecie Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Tabela 32. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w pediatrii i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej 6 lat. Łączny czas specjalizacji: 9 miesięcy Choroby wewnętrzne dermatologia 1 tydzień, laryngologia 2 tygodnie, neurologia 2 tygodnie, okulistyka 1 tydzień, choroby zakaźne 1 tydzień staże uzgodnione z kierownikiem specjalizacji lekarza 2 miesiące (8 tygodni) łącznie 7 tygodni 1 tydzień 1,5 miesiąca (6 tygodni) 3,5 miesiąca (14 tygodni) Tabela 33. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8
636 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Tabela 34. Szczegółowy plan kształcenia specjalizacyjnego w medycynie dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w chorobach wewnętrznych i udzielających świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej co najmniej 6 lat. Łączny czas specjalizacji: 9 miesięcy Pediatria dermatologia 1 tydzień, laryngologia 2 tygodnie, neurologia 2 tygodnie, okulistyka 1 tydzień, choroby zakaźne 1 tydzień staże uzgodnione z kierownikiem specjalizacji lekarza 2 miesiące (8 tygodni) łącznie 7 tygodni 1 tydzień 1,5 miesiąca (6 tygodni) 3,5 miesiąca (14 tygodni) Tabela 35. poszczególnych kursów Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 Na terenie województwa dolnośląskiego w latach 1999 2010 systematycznie rosła liczba miejsc szkoleniowych w zakresie. Obecnie liczba miejsc szkoleniowych wynosi 380. Systematykę wzrostu miejsc szkoleniowych przedstawiono na rycinie 1 [7]. Rycina 1. Miejsca szkoleniowe specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2010 w województwie dolnośląskim Rycina 2. Liczba złożonych wniosków specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2009 w województwie dolnośląskim
J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 637 Rycina 3. Liczba osób zakwalifikowanych specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2009 w województwie dolnośląskim Rycina 4. Liczba rezygnacji i skreśleń z odbywanej specjalizacji specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2009 w województwie dolnośląskim Rycina 5. Liczba uzyskanych specjalizacji specjalizacja medycyna rodzinna w latach 1999 2009 w województwie dolnośląskim * Dane za 2000 r. obejmują tylko specjalizacje uzyskane jesienią 2000 r. Jak obrazują powyższe dane od 2003 r. liczba miejsc szkoleniowych utrzymuje się na takim samym poziomie i wynosi 380. Liczba uzyskanych w tym czasie specjalizacji do 2003 r. systematycznie wzrastała, od 2005 r. systematycznie spada. Obserwuje się również wahania i tendencję malejącą składanych wniosków o rozpoczęcie specjalizacji. Najwięcej wniosków, bo aż 163, złożono w 2004 r. i od tego momentu notuje się tendencję malejącą liczby składanych wniosków, co przedstawiono na rycinie 2 [7]. Najwięcej osób zakwalifikowanych do rozpoczęcia specjalizacji z zakresu było w latach 1999 2004 i od 2004 r. notuje się tendencję spadkową. W porównaniu do 2004 r. liczba osób zakwalifikowanych do odbywania specjalizacji spadła w 2005 r. o niemalże połowę (ze 111 do 57). Tendencja spadkowa liczby osób zakwalifikowanych może wynikać z faktu wejścia w życie zapisów nowego rozporządzenia oraz przyjęcia nowego trybu i programu specjalizacji. Wyniki analizy osób zakwalifikowanych do odbywania specjalizacji obrazuje rycina 3 [7]. W latach 1999 2009 obserwuje się naprzemienne tendecje wzrostowe i spadkowe przy rezygnacjach i skreśleniach z odbywanej specjalizacji. Na rycinie 4 przedstawiono dane, że liczba rezygnacji i skreśleń z odbywanych specjalizacji wzrasta co drugi rok. Najmniejsze liczby rezygnacji i skreśleń odnotowano w latach 1999 i 2004 [7]. W 2009 r. liczba uzyskanych specjalizacji wynosiła 23. Systematyka uzyskanych specjalizacji w latach 2000* 2009 uwidoczniona została na rycinie 5. Najwięcej specjalizacji, bo aż 95, uzyskano w 2004 r. i od tego momentu obserwuje się tendencję spadkową liczby uzyskanych specjalizacji [7].
638 J. Drobnik i wsp. Ewolucja szkolenia specjalistycznego w zakresie w latach 1999 2009 Wnioski Jak wynika z przedstawionej analizy, spada zainteresowanie specjalizacją z zakresu. Trudno przedstawić konkretne powody spadku zainteresowania specjalizacją z zakresu. Jednakże, jak obrazują powyższe dane, tendencje spadkowe mogą być spowodowane zmianą przepisów w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, która nastąpiła w 2005 r. Nowelizacja przepisów spowodowała zmianę trybu i zakresu odbywanej specjalizacji. Można zatem uznać zmianę przepisów za niekorzystną dla lekarzy i specjalizacji z zakresu. Piśmiennictwo 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 31 poz. 302, z późn. zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 14 lipca 1999 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 61, poz. 676). 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 stycznia 2000 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 6, poz. 84). 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2001 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz.U. nr 83, poz. 905). 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. nr 213, poz. 1779). 6. Http://www.cmkp.edu.pl/medycyna_rodzinna2003.htm. 7. Dane uzyskane z Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu, pl. Powstańców Warszawy 1. Adres do korespondencji: Dr n. med. Jarosław Drobnik Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej AM ul. Syrokomli 1 51-141 Wrocław Tel.: (71) 326-68-73 E-mail: jardrob@wp.pl Praca wpłynęła do Redakcji: 30.05.2010 r. Po recenzji: 25.06.2010 r. Zaakceptowano do druku: 28.06.2010 r.