Galaktyki Przykłady obiektów rozciągłych Mgławice poza Galaktyką? Hubble: Wszechświat,,wyspowy'' Hubble: Wszechświat ekspandujący Hubble: typy galaktyk Właściwości galaktyk (niektóre)
Rozciągłe obiekty astronomiczne Oprócz Słońca, obrazy gwiazd są nierozdzielone tzn nieodróżnialne od obrazów źródeł punktowych. Planety i pewna liczba obiektów Układu Słonecznego może mieć obrazy rozciągłe
Komety Komety Westa i Halleya
Mgławice Plejady Mgławica Oriona
Produkty ewolucji gwiazd Mgławica planetarna i pozostałość po supernowej -->
Gromady gwiazd Otwarta i kulista
Mgławice spiralne
Nasze miejsce w Galaktyce
Curtis i Shapley 1920 Heber D. Curtis 1872-1942 Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej Mgławice spiralne należą do Galaktyki Harlow Shapley 1885-1972
Hubble 1924 Cefeidy w Wielkiej Mgławicy Andromedy: odległość do M31 jest większa niż [nawet przypisywane jej przez Shapleya] rozmiary Galaktyki. =>Wszechświat wyspowy =>astronomia pozagalaktyczna Edwin Hubble 1889-1953
Galaktyki grawitacyjnie związane układy gwiazd, gazu, pyłu i ciemnej materii o rozmiarach rzędu kpc Mpc, liczebności gwiazd 10^7-10^12 Katalog Messiera: 39/109 New General Catalog 3200/7840 Index Catalog 2400/5836 Shapley-Ames 1249 (m<13) SDSS (widma)~930 tys. gal./8240 st.kw. Galaktyki m<17.5 ok. 5x10^5 Galaktyki m<23 ok. 10^9 (więcej niż 1 gal/kwadr.min.łuku)
Prawo Hubble'a Prawo Hubble'a jest dobrym przybliżeniem dla 3000km/s <v<30000km/s. {większe z} ==> {większe d} zawsze poprawne
Klasyfikacja Hubble a (wg: Realm of the Nebulae, Hubble, 1936)
E i S0 Obok klasyczne, łatwe do klasyfikacji przypadki
NGC 4486/M87 (E0)
NGC 4710 (S0)
Spiralne ( łatwe przypadki)
NGC 3031/M81 (Sb)
NGC 224 / M31 (Sb),,Andromeda
NGC 5194 / M51 (Sc)+NGC5195 <--Rysunek Lorda Rosse, odkrywcy struktury spiralnej (1845)
NGC 3357 / M95 (SBb)
NGC 3992 / M109 (SBc)
S/Im
Wielki Obłok Magellana (SBm)
Mały Obłok Magellana (Im)
NGC 6822 (Im)
Inne
Galaktyki karłowate Gal. dsph (Fornax) Gal. de Gal. dsph (Leo )
Zderzające się galaktyki
Oddziaływanie galaktyk
Efekt oddziaływania/ łączenia się galaktyk
Morfologia a inne właściwości Widma Wskaźniki barwy [źródło: Millennium Galaxy Catalogue (MGC) Driver i in. 2006, astro-ph/0602240 i wcześniejsze]
Widma: gal. E
Widma: gal. S
Widma: gal. Irr
[SDSS Sloan Digital Sky Survey cyfrowy przegląd nieba konsorcjum uniwersytetów w US. Bogata, wzorcowa baza danych dla galaktyk (~100 mln) i in. obiektach] Widma w kontinuum dla wybranych typów morfologicznych Pokazano używany przez SDSS układ filtrów u-g-r-i-z (wg MGC)
Relacja kolor - jasność wg SDSS
Rozkład mas galaktyk wg SDSS
Synteza populacji Ewolucja gwiazd ~zrozumiana Prosta populacja (PP)= zbiór gwiazd o zadanej pocz. funkcji mass i metaliczności, o tym samym wieku Ewolucja PP ~łatwa==> syntet. widma Problem: mgławice emisyjne, ekstynkcja [np.: Bruzual, Charlot (2003) MN,344, 1000]
Zależność wypadkowych widm PP od wieku.
Dekompozycja widm (Nie zagłębiając się w szczegóły) Obserwowane widmo można przedstawić jako ważoną sumę widm odpowiadających PP o różnych metalicznościach i wieku Pomocne są różne detale, natężenia konkretnych linii widmowych, ich stosunki itp Wagami są masy poszczególnych składników Pozwala to określić tempo powstawania gwiazd w przeszłości
Rozkład metaliczności i wieku w funkcji sum. masy gwiazd 44254 galaktyk z SDSS-DR2 [Gallazzi i in. (2005) MN 362, 41] dla
Ewolucja SFR (tempa tworzenia gwiazd) Wg Hopkins i Bacon (2006)astro-ph/0601463
Kumulacja gwiazd... i zawartych w nich metali [Hopkins i Bacon ibid ]
Rozdział gwiazd pomiędzy galaktyki Przy z=1 większość gwiazd była w S obecnie w E/S0 [Great Observatories Origins Deep Survey] Bundy i in. (2005) astro-ph/0502204
Ewolucja SFR w galaktykach różnych mas Wg: Heavens, Panter, Jimenez & Dunlop(2004) Nature, 428, 625 Masa to,,dzisiejsza'' masa obserwowanej galaktyki. Badanie widm i dekompozycja pozwala określić jaka część gwiazd powstała w określonym czasie, a tym samym jakie było wtedy tempo powstawania gwiazd. Nie ma gwarancji, że wszystkie należące obecnie do galaktyki gwiazdy powstały w niej, a nie jej,,protoplastach''.
Ewolucja SFR w galaktykach różnych mas Możliwy scenariusz powstawania gwiazd w galaktykach różnych mas, w różnych środowiskach [Renzini (2006) ARAA, 44, 141 za: Thomas(2005)]