Projety VT Triodowy wzmacniacz łuchawowy OTL Wzmacniacze lampowe OTL (Output Tranformer Le), czyli niezawierające tranformatora wyjściowego, od dawna wzbudzają duże zaintereowanie. Nietety, zbudowanie lampowego wzmacniacza mocy OTL nie jet łatwe. Lampy bowiem mają dużą impedancję wewnętrzną, nii prąd anodowy i muzą być zailane wyoim napięciem. Natomiat wpółczene głośnii odwrotnie: wymagają dużego prądu przy tounowo niewielim napięciu oraz mają nią, a nawet bardzo nią impedancję (np. 2 omy). Wzyto to tworzy barierę trudną do poonania. Owzem, budowane ą lampowe wzmacniacze o mocy wyjściowej co najmniej ilu watów bez tranformatora wyjściowego (OTL), gdzie łączy ię równolegle ze obą ila lamp o tounowo niiej impedancji i dużym prądzie anodowym, ale oupione jet to wieloma ompromiami. Zdecydowanie łatwiej jet zbudować łuchawowy wzmacniacz lampowy OTL, bo impedancja łuchawe jet więza niż głośniów (nawet 300 czy 600 omów), a moc potrzebna do zailania łuchawe jet niewiela w porównaniu z olumnami głośniowymi. Od pomyłu do onretów. Ten łuchawowy wzmacniacz OTL budowałem powoli. prawdzałem działanie różnych werji głównie z cieawości, bowiem do dypozycji mam ila wzmacniaczy łuchawowych: tych zbudowanych na półprzewodniach i hybrydy lampowo-- -tranzytorowe w różnych werjach. O hybrydzie piałem w EdW /200. Hybryda, zbudowana na dobrych elementach, brzmi zaaująco dobrze, ja na ta proty i tani wzmacniacz. W olejnych jej werjach poprawiłem zailanie i toowałem elementy dobrej jaości znanych producentów. uiło mnie jedna prawdzenie, ja zabrzmi, w porównaniu z innymi wzmacniaczami, całowicie lampowy wzmacniacz łuchawowy. W artyule opiane ą dwie werje. Uwaga! Fotografie i chematy montażowe dotyczą werji II. W założeniach wzmacniacz ma pracować w czytej laie, w uładzie E (czyli ingle Ended), bez tranformatorów wyjściowych. Ma być bardzo proty i ładać ię tylo z dwóch topni przedwzmacniacza i wzmacniacza mocy, zbudowanych na triodach. Budowałem ila próbnych uładów, z różnymi rozwiązaniami ontrucyjnymi, ale otatecznie tanęło na dwóch werjach, różniących ię tylo przedwzmacniaczem. Werja I chemat pierwzej, mniej złożonej werji dwutopniowego wzmacniacza (jeden anał) poazuje ryune. Pierwzy topień, wzmacniający napięcie, zbudowano na połówce triody L. Drugi topień to wzmacniacz prądu i mocy, gdzie dwie triody lampy L2, połączone równolegle, pracują w uładzie wtórnia. Przypomnę teraz mniej obeznanym Czytelniom podtawy technii lampowej. Dioda. Dioda jet najprotzą lampą eletronową. łada ię z grzejnia (tóry w nietórych ontrucjach jet jednocześnie atodą), oraz eletrod: atody i anody, zamniętych w zlanej lub talowej bańce, z tórej tarannie wypompowano powietrze (tąd nazwa lampa próżniowa, vacuum tube). atoda jet podgrzewana grzejniiem. Gdy żarzenie (podgrzewanie) atody jet wyłączone, dioda jet izolatorem. Między atodą a anodą jet próżnia, przez tórą nie płynie prąd. Natomiat, jeżeli włączymy zailanie grzejnia, atoda jet podgrzewana i natępuje termoemija eletronów do próżni. Gorąca atoda otoczona jet chmurą eletronów, tóre, jeżeli do anody przyłączymy wyoie dodatnie napięcie, będą do niej przyciągane. Wtedy przez lampę popłynie prąd, zwany prądem anodowym. Prąd tym więzy, im wyżze jet napięcie na anodzie. Ta działa najprotza 3073 lampa dioda. le diodą nie można terować w proty poób. Dlatego wymyślono triodę. W triodzie, pomiędzy atodą a anodą znajduje ię iata, tóra zwyle ma potać pirali otaczającej atodę. iata ma potencjał ujemny względem atody (ila, iladzieiąt lub ilaet woltów), natomiat do anody podłączony jet wyoi potencjał dodatni (iladzieiąt, ilaet a nawet ila tyięcy woltów). W triodzie prąd anodowy zależy nie tylo od napięcia na anodzie, ale taże od napięcia iati, ponieważ ujemnie naładowana iata działa hamująco na ruch eletronów od atody do anody. W triodzie małe zmiany napięcia iati powodują duże zmiany prądu anodowego. I ta właściwość triody (i innych lamp wzmacniających) wyorzytywana jet do budowy wzmacniaczy. Trioda ma pewne ograniczenia, więc dla poprawienia charaterytyi pracy ontruowano lampy z więzą ilością iate umiezczonych pomiędzy atodą a anodą tąd nazwy lamp: tetroda, pentoda, itp. W omawianym wzmacniaczu triody pracują w dwóch podtawowych uładach: ze wpólną atodą w przedwzmacniaczu i ze wpólną anodą we wzmacniaczu mocy. Przedwzmacniacz uład ze wpólną atodą jet podtawowym uładem wzmacniającym triody. W urządzeniach półprzewodniowych odpowiada mu uład ze wpólnym emiterem. Charateryzuje ię dużym wzmocnieniem napięciowym, dużą impedancją wejściową, tounowo nią impedancją wyjściową. Na ryunu niebieą podładą wyróżniony jet uład wzmacniacza triodowego, zwanego oporowym, ponieważ obciążeniem anody jet rezytor. Dla zapewnienia poprawnej pracy wzmacniacza, iata terująca Eletronia dla Wzytich 7
Ry. We P 47 Projety VT R 470 powinna być polaryzowana ujemnym napięciem tałym. W tym uładzie polaryzację otrzymuje ię automatycznie, dzięi padowi napięcia na rezytorze atodowym. Im niżza wartość tego rezytora, tym pade napięcia na nim jet mniejzy, czyli mniejze jet napięcie ujemne na iatce względem atody lampy. Napięcie to przenozone jet przez rezytory R oraz na iatę, Przez wzmacniacz pracujący w laie w poczynu płynie prąd anodowy, zwany prądem podładu (bia). ygnał wejściowy przez potencjometr P dociera do iati lampy, modulując ujemne napięcie iati i tym amym zmienia prąd anodowy (bia). Na rezytorze obciążeniowym otrzymujemy wzmocniony ygnał zmienny na tle poczynowego napięcia tałego. Wzmacniacz mocy to uład ze wpólną anodą (nazywany też wtórniiem atodowym). W urządzeniach półprzewodniowych odpowiada mu uład ze wpólnym oletorem (wtórni emiterowy). W tym wzmacniaczu dla obniżenia o połowę impedancji wyjściowej i zwięzenia mocy wzmacniacza, zotały połączone równolegle dwie triody L2 obwody wyróżnione różową podładą. Impedancja wejściowa wtórnia jet duża, pratycznie równa, natomiat impedancja wyjściowa jet mała i wynoi w przybliżeniu: Rwy = /a, gdzie a to podawane w atalogu nachylenie charaterytyi lampy (tranondutancja, mutual condutance). Wpółczynni wzmocnienia napięciowego wtórnia jet mniejzy od jedności, natomiat wpółczynni wzmocnienia prądowego jet bardzo duży. ygnał z anody lampy L, przez ondenator C, podawany jet na iati połączonych równolegle lamp L2 i po wzmocnieniu prądowym podawany jet przez ondenatory, na wyjście łuchawowe Wy. Rezytory i łużą do utalania puntu pracy wtórnia (napięcia polaryzacji iati i prądu anodowego). Rezytory zapobiegają wzbudzaniu ię uładu. 8 /2L 220R C5 R8 5 00uF /2L2 /2L2 00nF C 220nF 330 82R 470R V 40-50V 000uF uf Wy We Ry. 3 P 47 R 470 8 /2L 220R 00nF 220nF C 330 C5 R8 00uF 250R Lampy. W przedwzmacniaczu pracuje popularna trioda małej mocy E88CC (odpowiednii: ECC88, 622, royja 6N23P, ameryańa 6DJ8), tóra może być zailana tounowo niim napięciem anodowym (typowo 0 V), ma średnie wzmocnienie napięciowe 33 i dość duże nachylenie charaterytyi a=2,5m/v. We wzmacniaczach OTL zależy nam na ja najniżzej impedancji wyjścia wzmacniacza, dlatego jao lamp wyjściowych warto użyć triod o dużym nachyleniu charaterytyi a. Ponieważ będzie to wzmacniacz do łuchawe o mocy 00mW i o impedancji przynajmniej 60 omów, wybór lamp wyjściowych był tounowo łatwy. Wybrałem royją (a właściwie radziecą) lampę średniej mocy (5W) zailaną tounowo niim napięciem (20V) 6N6P. Lampa ta, przy prądzie anodowym o. 30m (ażda trioda), ma nachylenie charaterytyi a o. m/v, czyli impedancja wyjściowa pojedynczej triody wynoi o. 0 omów. Ma jezcze jedną zaletę można ją upić tounowo tanio. Zbliżone odpowiednii tej lampy to E82CC,7, 5687, ale mają inne wyprowadzenia eletrod. Bardzo dobrą lampą jet też radzieca (royja) 6N30P (odpowiedni to 6N30), lecz jet ona dużo drożza. Ma więze nachylenie charaterytyi 8m/V, więc impedancja wyjściowa byłaby znacznie niżza. Świetne byłyby też E82CC lub 7 o nachyleniu charaterytyi 5m/V. Na ryunu 2 przedtawiony jet chemat wewnętrzny podwójnej triody, jet on jednaowy dla E88CC i 6N6P. Wyprowadzenia eletrod ja dla lampy widzianej od dołu (od coołu). Ryune to chemat jednego anału. ompletny wzmacniacz tereo łada ię tylo z jednej E88CC i dwóch 6N6P. ondenatory, C5 oraz rezytor R8 tworzą filtr odprzęgający zailanie lampy L. Zailanie wzmacniacza. Uład zailania też jet dość proty (chemat uprozczonego zailacza do werji I można znaleźć w Elportalu, wśród materiałów dodatowych do tego numeru EdW). Do tej werji nie podaję wzoru płyte druowanych. Jao zailacza można użyć tego opianego dalej, bardziej rozbudowanego z werji II, a am wzmacniacz zmontować na chai, metodą przetrzenną (na tzw. pająu). Werja II Po zbudowaniu i prawdzeniu werji I wzmacniacza potanowiłem zbudować wzmacniacz bardziej rozbudowany, według ryunu 3. W przedwzmacniaczu nadal pracuje jedna trioda (/2L) w uładzie wpólnej atody. Drugą triodę (/2L) połączyłem z lampami mocy L2 w dość nietypowym uładzie wtórnia poobnego, co wyrównało i znacznie pozerzyło pamo przenozenia. W ażdej bańce lampy znajdują ię dwie triody, ta więc do zbudowania tej werji potrzebne ą dwie E88CC i dwie 6N6P. Zailanie werji II realizuje uład poazany na ryunu 4. Napięcie wyjściowe z tranformatora Tr2 50 60V po wyprotowaniu 5 R /2L Ry. 2 8 M 7 6 /2L2 /2L2 82R 470R 5 Ż 000uF uf 2 3 4 Ż V 40-50V Wy 8 Eletronia dla Wzytich
Projety VT (mote M) podnoi ię o.,4 razy, co da 20 225V napięcia tałego. Napięcie to wtępnie filtrowane i jednocześnie reduowane jet za pomocą filtra CRC (R0, C0...C03). Na rezytorze R0 wytraca ię poro ciepła, więc powinien mieć moc 7 0W. Dla lepzego chłodzenia rezytor można umieścić na radiatorze. Ponieważ ułady E wymagają bardzo dobrze odfiltrowanego napięcia anodowego, zatoowałem dodatowo proty filtr zbudowany na tranzytorze MOFET T. Filtr jet bardzo uteczny, tętnienia ieciowe zmniejzają ię ilarotnie. Diody Zenera Dz i Dz2 nie pełnią funcji jaiegoś precyzyjnego tabilizatora napięcia, ale powodują, że napięcie wyjściowe będzie utrzymywane w mniej więcej tałym zareie o o. 4V niżzym niż uma napięć diod Zenera. Zatoowałem dwie diody, by można było łatwiej dobrać żądane napięcie. uma napięć diod powinna wynoić o. 50V. Dioda Zenera Dz3 o napięciu 5V zapobiega uzodzeniu brami G tranzytora T. Zailacz rozbudowałem o trzy dodatowe ułady. Uład pierwzy to przeaźniowy włączni zailania tranformatora głównego. Ponieważ nie chciałem prowadzić do wyłącznia głównego W2, znajdującego ię na panelu przednim obudowy wzmacniacza niebezpiecznego napięcia ieciowego 230V, zbudowałem uład, ładający ię z małego, Ry. 4 2-watowego tranformatora 2V, przeaźnia, diody oraz ilu elementów RC, tórym włączane jet zailanie tranformatora głównego Tr2. Uład drugi zaila żarzenie lamp (L) przedwzmacniacza napięciem tałym 6,3V i dodatowo wentylator, tórym chłodzone jet wnętrze obudowy wzmacniacza. Trzeci uład włącza napięcie anodowe dopiero wtedy, gdy lampy ą rozgrzane, co orzytnie wpływa na ich trwałość. Ja to działa? Przez rezytor R06 o dużej wartości (300 700) ładowany jet ondenator C0. W miarę naładowania ię C0, tranzytor T2 MOFET zaczyna ię otwierać i przeaźni P2 z opóźnieniem włącza napięcie 50V z uzwojenia wtórnego tranformatora Tr2. Dioda Dg gai impul amoinducji, jai pojawia ię na cewce przeaźnia. Diody DL i DL2 ygnalizują pracę uładu, dioda DL gaśnie po załączeniu przeaźnia. Można oczywiście zbudować inny uład opóźniania (np. na uładzie calonym 555), albo robić to za pomocą dodatowego, ręcznego wyłącznia. Wzmacniacz lampowy wytwarza dużo ciepła. Lampy, rezytory R0,, i tranzytor T mocno ię grzeją. W cianej obudowie cyrulacja powietrza jet łaba, dlatego zatoowałem wentylator omputerowy, zailany obniżonym napięciem o. 7V, tóre wytarcza to by ię ręcił, a hała i drgania ą mniejze Żarzenie napięciem tałym i przemiennym. Lampy L przedwzmacniacza żarzone ą napięciem tałym 6,3V, co zmniejza przenianie załóceń od żarnia do atody. Otrzymuje ię go z uładu zailania uładu opóźniania załączania napięcia anodowego. Zmienne napięcie 6,3V po wyprotowaniu za pomocą mota M2 ma wartość ponad 7V więc należy go zreduować do wymaganego 6.3V za pomocą diody chotty ego D3 lub rezytora dobranego doświadczalnie (o. 0,5 oma). Napięcie tałe 6,3V żarzenia lamp przedwzmacniacza jet ymetryzowane względem may za pomocą rezytorów R0, R0, zboczniowanych ondenatorami,. Zwróć uwagę, że ondenator jet wlutowany na płytce pluem do may. Lampy mocy (L2) żarzone ą napięciem przemiennym 6,3V, tóre taże jet ymetryzowane do may za pomocą rezytorów R,. ymetryzacja powoduje, iż załócenia wytwarzane przez przepływający prąd w żarniu znozą ię wzajemnie. Tranformator ieciowy. Zamówiłem tranformator toroidalny z eranem, tóry zmniejza pole rozprozenia woół tranformatora oraz zalewanym środiem rdzenia, co uztywnia zwoje i zmniejza brzęczenie. Eran tranformatora ma wyprowadzenie, tóre dołączyłem do may. Tranformator zailający T ma moc 00V (chociaż 60-80V by wytarczyło), a uzwojenia wtórne 6,3V/4 i 50V/0,5. Poproiłem, by uzwojenia były nawinięte nieco grubzym drutem, ta by tranformator nie grzał ię zbytnio podcza pracy. Eletronia dla Wzytich
Projety VT R 0 M C03 G D Dz3 D R03 R02 T (22)(23) R04 Dz C04 Ry. 5 ala 75% Dz2 C02 C0 C05 R05 C07 07 Obudowa widoczna na fotografiach jet made in China. Nietety w raju trudno upić ładnie wyonaną obudowę rajowego producenta. Wymiary obudowy wewnątrz 25x85x84mm. Płyti druowane W werji II ompletny wzmacniacz zotał zbudowany na dwóch płytach głównej, poazanej na ryunu 5, o wymiarach 5x85mm, na tórej znajduje ię wzmacniacz wraz z zailaczem anodowym oraz oddzielnej płyti 85x70mm, na tórej znajdują ię moduły: włączania wzmacniacza, protowni napięcia żarzenia oraz opóźniacz napięcia anodowego. Zbudowałem też olejną werję, nazwijmy ją II-bi o identycznym chemacie, lecz anały rozdzieliłem ta, że wzmacniacz łada ię z dwóch oddzielnych płyte, po jednej na anał. Na płytce znajduje ię wzmacniacz i zailacz anodowy, oddzielny dla ażdego anału. Płyti mają wymiary 75x70mm i umieściłem je pionowo, przy boach obudowy wzmacniacza. Poprawiło to znacznie chłodzenie elementów wzmacniacza. Dla pewności mocowania lamp zatoowałem pecjalne podtawi ze prężynami dodatowo dociającymi lampy do podtawe. Zdjęcia poazują właśnie tę werję (II-bi) wzmacniacza. Pomiary wzmacniacza W proty poób można zmierzyć moc wyjściową wzmacniacza, pamo przenozenia oraz impedancję wyjściową. Opi badania mocy wyjściowej oraz pama przenozenia znajdziecie w Internecie, tutaj chciałbym przedtawić poób C06 Wy R Wy L C06 a a a a R pomiaru impedancji wyjściowej, ta itotnej we wzmacniaczach lampowych. Impedancję można zmierzyć bardzo proto za pomocą generatora i ocyloopu, a nawet multimetru. Na wejście wzmacniacza podajemy ygnał inuoidalny o czętotliwości np. Hz z generatora. W Internecie znajdziez darmowe programy omputerowe do generowania ygnałów różnej czętotliwości. Potencjometr podręcamy ta, by ygnał nie był jezcze przeterowany. Ocyloopem mierzymy amplitudę ygnału na wyjściu wzmacniacza nieobciążonego. Natępnie wyjście wzmacniacza obciążamy rezytorem o rezytancji zbliżonej do głośniów lub łuchawe (tutaj np. 60 omów). Mierzymy amplitudę wzmacniacza obciążonego. Impedancję obliczamy ze wzoru: Zwy= (V-V2/V2) *Ro gdzie V to amplituda bez obciążenia, V2 amplituda po obciążeniu, Ro rezytancja obciążenia. Podobny pomiar możemy wyonać za pomocą multimetru, ale pomiarowy ygnał inuoidalny powinien mieć mniejzą czętotliwość np. 00 Hz bowiem popularne (tańze) multimetry nie mierzą prawidłowo wyżzych czętotliwości. Impedancja wyjściowa wzytich werji wzmacniacza jet mniej więcej jednaowa i wynoi 4 46 omów i zależy od egzemplarza lampy. Jet to dobry wyni, bowiem pozwala na wobodne wyterowanie łuchawe np. 60-omowych. i ze łuchawami 32-omowymi wzmacniacz radzi obie też nie najgorzej. Pomierzyłem też pamo przenozenia i w werji I pamo wynoi ( 3dB) 5Hz 42Hz, ale pierwze padi amplitudy ygnału wyjściowego zaczynają ię już R (25) (24) (26) (28) - (27) R0 R R0 C5 a a a a L L C R8 C R8 C5 R R We R We L od 2 5Hz. Prawdopodobną przyczyną ta zybiego opadania charaterytyi jet duża pojemność wejściowa wzmacniacza mocy dwie triody połączone równolegle mają dość dużą pojemność wejściową, co powoduje tłumienie wyoich czętotliwości ygnału. Lepze parametry ma wzmacniacz w werji II i II-bi. Dzięi dodaniu pośredniego topnia (bufora) pomiędzy triodę przedwzmacniacza a ońcówę mocy pamo wynoi 5Hz ( 3dB) 220 Hz ( db) przy obciążeniu 60 omów. Moc 80 00mW i zależy od napięcia zailania oraz prądu podładu lamp mocy. O wzmacniaczach lampowych ila uwag Jeżeli myśliz, że wzmacniacz lampowy jet wzmacniaczem z innej planety, to zapewne maz rację jet. le jeśli myśliz, że lampowy wzmacniacz jet (prawie) idealnym wzmacniaczem, to muzę Cię rozczarować nie jet. Wzmacniacz lampowy ma mnótwo wad i niewiele zalet. Jet prądożerny, a prawność ma niewielą, zczególnie ten przedtawiony powyżej. by otrzymać 0, W lampowego dźwięu, trzeba zamienić blio 30 W mocy na ciepło. Zajmuje wiele miejca, bowiem lampy ą duże i wymagają dobrego chłodzenia. ame lampy ą nietrwałe, zybo ię tarzeją i po iluet godzinach pracy muzą być wymieniane. Wad można wyliczyć więcej, ale na razie wytarczy. Jaie ą więc zalety? Jet ich niewiele, ale nietórzy daliby ię za nie poroić. Bowiem dobrze wyonany wzmacniacz potrafi oczarować dźwięiem platyczną przetrzenią, czarującą średnicą, wiernością barwy woalu i intrumentów. Oczywiście te zalety dźwięu oferują taże dobrze wyonane wzmacniacze półprzewodniowe i temu nit nie zaprzecza. le lampy dodatowo mają wój tyl i uro, tórego żaden tranzytorowiec nigdy nie będzie miał. Ja ten wzmacniacz gra? Pianie o tym, ja wzmacniacz gra, jet ryzyowne. Zawze jet to ubietywna ocena, a do tego opianie za pomocą łów wrażeń muzycznych jet trudne i dla innych nieoniecznie może oznaczać to amo co dla na. Ograniczę ię więc do opiania podtawowych cech dźwięu. Generalnie, wzytie werje wzmacniacza (I, II, II-bi) grają podobnie. 20 Eletronia dla Wzytich
Projety VT Wy50V~ 50V ~ 6,3V ~ 6,3V ~ (4)... - 6,3V Wy 230~ ~230V...() M2 T2 P2 R06 Dg C0 R07 R08 G D D C08 C0 (2) (20) () (8) (7) (6) (5) P Tr D2 C Dg Dość mocny ba, wyeponowana średnica, łagodna góra. Ładna tereofonia. Z tym, że pierwzy wzmacniacz (I) ma mocniej wyeponowany ba, tóry traci nieco na ontroli. Środe pama mocniej podreślony, z taą jaby ościelną przetrzenią. Dźwię niemęczący, do łuchania przez dłużzy cza, ale wydaje ię, że łychać mniej zczegółów. Natomiat drugi wzmacniacz (II, II-bi) gra bardziej wyrównanym pamem, ba już nie dominuje ta bardzo, a woal jet nieco mniej wyeponowany, chociaż nadal bardzo naturalny i blii łuchaczowi. Generalnie łychać więcej zczegółów. Trudno jedna zagwarantować, że wzmacniacz prawdzi ię z ażdymi łuchawami, zczególnie z tymi, o trudnej, niiej impedancji. Gdy budujemy Wyaz elementów Wzmacniacz C, C.......... 220nF/250V,........... 000uF/63V,.............. uf/63v,........... 00nF/250V C5, C5........... 00uF/250V R, R............... 470,............ 200-240,...............8-0,........... 330 470,........... 470 /5-7W,.......... 68-82R/-3W,................-2 R8, R8.............. 5 /W R, R............ 220-240...............500...000 dobrać jednaowe - 8 zt. Zailacz C0,C02.....220-330uF/250V C03............. 00nF/250V C04............0-47nF/250V C05............0-22uF/250V C06, C06....... 00nF/250V C07, C07....... 00uF/250V C08, C0........ 4700uF/6V C0............. 470uF/6V C,........ 000uF/6V Ry. 6 ala 75%,........0-22uF/6V R0... dobrać 330-470 5-0W R02, R05..220-250, 0,5-W R03................50-70 R04.............. 00-500 R06........ dobrać 300-600 R07, R08....... dobrać -3 R0, R0 jednaowe 20-50 R,..jednaowe o. 00 T......... MOFET min. 400V T2........... dowolny MOFET D, D2.......... /400-000V Dg............. /800-000V Dz, Dz2........ Zenera o. 75V Dz3............ Zenera 2-5V Dl, Dl2.......... dowolna LED D3............ chotty'ego, 3 P, P2. przeaźni 5-6V 0x30mm Tr...... 2-3V/-2V, do druu T.......tranformator ieciowy 60-80V 50V/0,5, 6,3V/4 B.............. bezpieczni Złącza śrubowe............r WENT......omputerowy (opcja) W......... wyłączni /250V W2..........wyłączni dowolny Podtawi noval, do druu...4 zt. Radiator do tranzytora T... zt. Płyta druowana jet dotępna w ie ci han dlo wej VT ja o it zol ny VT-3073. wzmacniacz, muimy pamiętać, iż ażdy zbudowany wzmacniacz to pratycznie prototyp z elementami dobranymi loowo, różnie wyregulowany, włożony do nietandardowej obudowy, więc i za ażdym razem efet ońcowy może być różny. co najważniejze am wzmacniacz nie zagra w zetawie mui być jezcze dobre źródło ygnału i bardzo dobre głośnii czy łuchawi. Wzmacniacze OTL ą wrażliwe na obciążenie niimi impedancjami, a te werje wzmacniacza nie mają globalnego przężenia zwrotnego, tóre znacznie poprawia charaterytyę (ażdego zreztą) wzmacniacza. Czy warto budować wzmacniacze lampowe? Boryamy ię przecież z rozlicznymi problemami, ponoimy wyżze ozty budowy i ryzyujemy rozczarowaniem, gdy twierdzimy na oniec że nie tego oczeiwaliśmy. Cóż, jedni uznają że ta, inni że nie. Mnie w ażdym razie budowa, badanie i porównywanie licznych werji i podwerji wzmacniacza prawiło dużo atyfacji, a efet ońcowy uznaję za całiem udany. W Elportalu, wśród materiałów dodatowych do tego numeru, można znaleźć chematy i ryuni płyte. Bezpieczeńtwo We wzmacniaczu lampowym wytępują wyoie napięcia. Dlatego ta podcza projetowania ja i budowy urządzenia muimy zachować pewne procedury, tóre zapewnią bezpieczeńtwo nie tylo podcza prób i tetów, ale i podcza jego późniejzego użytowania. Najwięze zagrożenie nieie obwód zailania napięciem ieciowym 230V. Dlatego przewody zailające, tranformator, gniazda, wyłącznii itp. powinny być dobrej jaości, dotoowane do pracy przy napięciu 230V (ze znaiem CE). Miejca połączeń powinny być doładnie izolowane. Najlepiej, jeśli zailanie ieciowe tworzy oddzielny, odpowiednio izolowany obwód, oddalony od pozotałych elementów uładu. Montaż i wzelie przeróbi wyonujemy ZWZE po wyjęciu wtyczi z gniazda ieciowego. Doświadczeni eletronicy ta pracują z urządzeniami pod napięciem, by ciało nie tworzyło obwodu zamniętego pracują z jedną ręą w iezeni. Przed uruchomieniem urządzenia należy prawdzić prawidłowość lutowania ondenatorów eletrolitycznych (plu do plua, minu do minua). Odwrotne wlutowanie ończy ię najczęściej wybuchem ondenatora. Urządzeń nieprzetetowanych w dłużzym oreie nie należy pozotawiać włączonych bez opiei. Metalowa obudowa urządzenia powinna być uziemiona, abel zailający i gniazdo ieciowe powinny mieć prawny obwód uziemienia. Przypominam: Bądź otrożny! We wzmacniaczu wytępują wyoie napięcia, a elementy ą gorące. Wzelich regulacji doonuj przy wyłączonym zailaniu i po rozładowaniu ondenatorów wyoonapięciowych. Ooby niedoświadczone i niepełnoletnie mogą wyonywać tego rodzaju ułady wyłącznie pod opieą wywalifiowanych opieunów nauczycieli. taniław Chrzązcz poczta@arabo.net www.arabo.net Eletronia dla Wzytich 2