Nowy system rachunkowości UE Skuteczniejsze zarządzanie, większa przejrzystość Przewodnik po nowym systemie sprawozdawczości finansowej UE KOMISJA EUROPEJSKA
Lepsze zarządzanie środkami publicznymi Skuteczność zarządzania w sektorze publicznym zależy w dużej mierze od wysokiej jakości informacji finansowych. W 2005 r. Unia Europejska zrealizowała reformę swojego systemu rachunkowości, której celem jest dostosowanie się do światowych wymogów w zakresie sprawozdawczości finansowej. Głównym elementem tej reformy jest zastąpienie tradycyjnej metody kasowej dokładniejszą i skuteczniejszą metodą memoriałową. Nie chodzi tu o zwykłe modyfikacje techniczne, ale o głęboką zmianę podejścia do zarządzania, która pozwoli na skuteczną kontrolę wydatków, zminimalizowanie ryzyka wystąpienia błędu oraz usprawnienie codziennego zarządzania środkami UE. Jestem głęboko przekonana, że podjęte działania będą miały widoczny, długotrwały wpływ na wyniki osiągane przez UE i przyniosą konkretne korzyści obywatelom europejskim. Dalia Grybauskaitė Komisarz ds. programowania finansowego i budżetu Odpowiedzialność i przejrzystość Wykorzystanie przez Ko - misję Europejską Międzynarodowych Standar dów Rachunkowości dla Sektora Publicznego w procesie wprowadzania nowych zasad rachunkowości jest ważnym etapem reformy zarządzania finansowego, której celem jest pełna przejrzystość sprawozdawczości finansowej. Europejska Federacja Księgowych zaleca organom rządowym i podmiotom sektora publicznego prowadzenie rachunkowości zgodnie z o zasadą memoriałową ze względu na fakt, iż metoda ta pozwala na zwiększenie wiarygodności i przejrzystości ich sprawozdań finansowych oraz jest lepszym źródłem informacji niezbędnych do planowania i zarządzania. Jesteśmy głęboko przekonani, że przykład UE oraz tych organizacji publicznych i rządowych, które już zastosowały podobne standardy, stanowić będzie zachętę dla pozostałych jednostek sektora publicznego, europejskich i pozaeuropejskich, w wyniku czego będą one dysponować bardziej przejrzystymi, jasnymi i porównywalnymi informacjami finansowymi. David Devlin Przewodniczący Europejskiej Federacji Księgowych
Rachunkowość memoriałowa w skrócie Rachunkowość kasowa a rachunkowość memoriałowa Rachunkowość memoriałową najłatwiej wyjaśnić przez porównanie jej z tradycyjną rachunkowością kasową: W rachunkowości kasowej transakcje ujmowane są jedynie w momencie wpływu środków pieniężnych lub ich wypłaty. W rachunkowości kasowej nie wprowadza się rozróżnienia między nabyciem aktywów a wydatkiem obie te transakcje są uznawane za płatności (w rachunkowości memoriałowej takie rozróżnienie e istnieje). ieje Rachunkowość memoriałowa w sektorze publicznym na świecie Państwa OECD, które stosują zasady rachunkowości memoriałowej w odniesieniu do skonsolidowanych sprawozdań finansowych ( 1 ): Australia Kanada Finlandia Francja Grecja Nowa Zelandia Szwecja Szwajcaria ( 2 ) ( 2 ) Wra rachunkowości memoriałowej moriało transakcje są ujmo- wane w momencie ich wystąpienia: jeśli rachunek dotyczący projektu finansowanego ze środków UE zostaje wysłany w grudniu, transakcja ta zostaje zarejestrowana w tym samym miesiącu, nawet jeśli sama płatność zostaje zrealizowana w następnym roku. Zalety rachunkowości memoriałowej Zjednoczone Stany Islandia Włochy Królestwo Zjednoczone ( 1 ) Źródło: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) ( 2 ) Rachunkowość memoriałowa z elementami rachunkowości kasowej Pełny obraz aktywów i zobowiązań Długookresowa perspektywa w sprawozdaniach finansowych Analityczny obraz zapisów księgowych Skuteczniejsze zarządzanie i proces decyzyjny dzięki lepszym informacjom Większa skuteczność kontroli dzięki jasnym i spójnym zapisom Ściślejsza kontrola polityczna dzięki lepszemu zrozumieniu finansowych skutków prowadzonej polityki Zminimalizowane ryzyko błędu przy płatnościach na rzecz beneficjentów 1
Rachunkowość UE w skrócie System rachunkowy UE: Czy wiesz, że Rachunkowość budżetowa Przedstawia w sposób szczegółowy wydatki z budżetu rocznego. Jest oparta na zasadzie kasowej. Rachunkowość ogólna Ujmuje wszystkie koszty i dochody za rok budżetowy (wynik ekonomiczny). Daje obraz sytuacji finansowej instytucji (bilans). Od 2005 r. w opiera sią na zasadzie memoriałowej. w ciągu roku około 1 mln 450 tys. płatności jest rejestrowanych w systemie rachunkowości UE? System rachunkowy Unii Europejskiej służy dwóm głównym celom. Po pierwsze, informuje on władzę budżetową UE, tj. Parlament Europejski i złożoną z przedstawicieli rządów państw członkowskich Radę Unii Europejskiej, a także ogół obywateli, w jakim stopniu zrealizowany został uchwalony budżet roczny (rachunkowość budżetowa oparta na zasadzie kasowej). Po drugie, przedstawia sprawozdanie finansowe instytucji za dany rok, obejmujące bilans, będący opisem sytuacji finansowej UE, wraz ze stanem aktywów i zobowiązań na dzień 31 grudnia (rachunkowość ogólna oparta na zasadzie memoriałowej). 2
Reforma ABAC Projekt ABAC (Accrual Based Accounting rachunkowość memoriałowa) jest jednym z elementów wysiłków podejmowanych przez Komisję, mających na celu modernizację systemu zarządzania środkami finansowymi UE. W grudniu 2002 r. Komisja przedstawiła ambitny plan wprowadzenia zasady memoriałowej w odniesieniu do swoich rachunków ogólnych w ciągu zaledwie dwóch lat, czyli począwszy od 2005 r. Zgodnie z planem nowy system rachunkowości, jak również nowe zasady rachunkowości zaczęto stosować w styczniu 2005 r. Międzynarodowe standardy rachunkowości Nowe zasady oparte są na Międzynarodowych Standardach Rachunkowości dla Sektora Publicznego (IPSAS), a w przypadku transakcji księgowych niepodlegających jeszcze IPSAS na odpowiednich Międzynarodowych Standardach Rachunkowości (IAS) oraz Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (IFRS). Technologia informatyczna W pełni zaktualizowano architekturę informatyczną kluczowy element systemu rachunkowości UE i samej reformy, tak aby każda transakcja księgowa, a nie tylko przepływ środków pieniężnych, była w pełni ujmowana w momencie jej wystąpienia. Dzięki temu sprawozdanie finansowe za 2005 r. zostało przygotowane na nowych zasadach rachunkowości. Spotkanie Komisji Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego i członków Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, Luksemburg, maj 2005 Rachunkowość UE a poświadczenie wiarygodności Poświadczenie wiarygodności (tzw. DAS déclaration d assurance) jest wydawane co roku przez Europejski Trybunał Obrachunkowy. Poświadczenie zawiera opinię Trybunału na temat dwóch odrębnych kwestii: 1) wiarygodności sprawozdania finansowego UE, 2) legalności i prawidłowości transakcji leżących u jego podstaw (np. czy beneficjent otrzymał w terminie należną mu kwotę). Od 1994 r., czyli pierwszego poświadczenia wiarygodności, Trybunał zawsze potwierdzał wiarygodność ( 1 ) sprawozdań finansowych UE, a ewentualne zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim prefinansowania (tj. płatności zaliczkowych na rzecz beneficjentów pomocy UE), które powinno być rejestrowane jako zobowiązanie wobec UE do czasu zakończenia projektu. Wprowadzenie rachunkowości memoriałowej w 2005 r. pozwoliło rozwiązać tę kwestię. ( 1 ) Jednakże w dotychczasowych poświadczeniach wiarygodności Trybunał nie był w stanie wydać pozytywnej, wolnej od zastrzeżeń opinii na temat prawidłowości niektórych transakcji (punkt 2), co niesłusznie jest często postrzegane jako ogólna opinia negatywna. 3
Przepływ py informacji finansowych Systemy informatyczne bezpieczeństwo eczeństwoeństwo i funkcjonalność Systemy informatyczne umożliwiają przekazywanie, analizę i przechowywanie e informacji księgowych. Pełna aktualizacja istniejących ch systemów stemów informatycznych ych jest jednym z podstawowych założeń reformy. Hurtownia danych sprawozdawczość zarządzanie Uzgodnione informacje przesyłane są do jednej hurtowni danych Parlament Europejski Rządy państw członkowskich Obywatele UE Lepsze, bardziej przejrzyste informacje na temat operacji finansowych UE Systemy zarządzania finansami ABAC: kontrakty proces budżetowy proces memoriałowy (faktury, gwarancje, refinansowanie) wykaz aktywów udzielanie i zaciąganie pożyczek Rachunkowość ABAC (z o oprogramowaniem firmy SAP ( 1 ) ) Nowe funkcje: usprawnienie procesu przechowywania danych i zapewnienie ich bezpieczeństwa łatwiejsza kontrola i monitorowanie danych umożliwiające lepszą kontrolę wykorzystania środków UE nowe akta osób prawnych (LEF) zintegrowane informacje księgowe dotyczące aktywów rachunkowość analityczna funkcje z zakresu zarządzania projektem WYNIK: PEŁNE WDROŻENIE RACHUKOWOŚCI MEMORIAŁOWEJ Użytkownik wprowadza operacje finansowe do zintegrowanej sieci ( 1 ) SAP wiodąca firma dostarczająca oprogramowanie komputerowe z zakresu rachunkowości dla sektora prywatnego i publicznego; SAP jest zarejestrowanym znakiem handlowym. ( 2 ) SWIFT wspólne przedsięwzięcie firm sektora finansowego, obejmujące świadczenie usług dla 7800 instytucji finansowych (takich jak banki) w ponad 200 krajach w zakresie przesyłania wiadomości i dostarczania interfejsów programów komputerowych. Zminimalizowane i ryzyko błędu przy płatnościach na rzecz beneficjentów SWIFT ( 2 ) płatności ściąganie dochodów 4
Rachunkowość ABAC zwiększone możliwości Księga główna odpowiednia dla rachunkowości memoriałowej, z nowymi elementami, takimi jak: prefinansowanie gwarancje faktury Nowe narzędzie umożliwiające zestawienie kosztów w rozbiciu na dyrekcje generalne i dziedziny polityki. Narzędzie zarządzania budżetem wieloletnich projektów stosowane przez Wspólne Centrum Badawcze. Moduł finansowy (Corporate Financial Module CFM) odnoszący się do pożyczek udzielanych i zaciąganych przez Dyrekcję Generalną ds. Gospodarczych i Finansowych poza budżetem UE. Wykorzystywane do zarządzania środkami z uchwalonego budżetu i powiązanymi transakcjami, np. kontrole dostępności środków. Informacje finansowe Zarządzanie środkami Rachunek kosztów System zarządzania budżetem projektów Udzielanie i zaciąganie pożyczek Należności zobowiązania Rachunkowość aktywa Rachunkowość ABAC Moduł obejmujący uaktualnione akta osób prawnych, gdzie zarejestrowane są wszystkie strony trzecie, z którymi Komisja utrzymuje stosunki finansowe, jak również powiązane rachunki bankowe. Akta te dają Komisji jasny obraz jej sytuacji finansowej wobec jej partnerów, kontrahentów, dłużników itp. W systemie tym gromadzone są informacje księgowe dotyczące aktywów UE. Do tej pory wszystkie centra zarządzania miały własny system sprawozdawczości; obecnie system został całkowicie zintegrowany. 5
Jak czytać roczne sprawozdanie finansowe Roczne sprawozdanie finansowe za 2005 r. było pierwszym sprawozdaniem przygotowanym w oparciu o zasadę memoriałową. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najważniejszych elementów. 1. Wynik budżetu Poprawa wskaźnika wykonania budżetu 100% 95% 90% Wynik budżetu za dany rok pokazuje, w jaki sposób środki z budżetu zostały wykorzystane. Wynik budżetu to różnica między wszystkimi dochodami uzyskanymi w danym roku a wszystkimi płatnościami ze środków na dany rok, z ewentualnymi korektami. 85% 80% 75% 2001 2002 2003 2004 2005 W mln euro Dochody za rok budżetowy 107 091 Płatności ze środków na 2005 r. (103 548) Środki na płatności przeniesione na 2006 r. ( 1 ) (2 687) Środki na płatności państw EFTA przeniesione z 2004 r. (91) Anulowanie niewykorzystanych środków na płatności 1 519 przeniesionych z 2004 r. Różnice kursowe za rok 41 Wynik budżetu za 2005 r. 2 415 ( 1 ) Środki zapisane w budżecie na dany rok mogą być przeniesione na rok następny jedynie w ściśle określonych warunkach. W sprawozdaniu finansowym wartość ujemna (np. płatność) zapisywana jest w nawiasach. W 2005 r. nadwyżka stanowiła jedynie 2,3% całkowitego budżetu. Dwa czynniki miały wpływ na wysokość ostatecznego wyniku: dochód wyższy niż przewidywano, co wpłynęło na zwiększenie nadwyżki; dobry poziom wykonania budżetu (aż 99%), który wpłynął na obniżenie nadwyżki. Przepisy traktatów UE stanowią, że co roku budżet musi być zrównoważony. Uzyskana w danym roku nadwyżka zostaje zapisana w budżecie na następny rok, co pozwala na obniżenie wysokości wkładu państw członkowskich. 6
2. Rachunek zysków i strat W tym sprawozdaniu finansowym ujmuje się wszystkie dochody uzyskane i wydatki poniesione w ciągu roku, nawet jeśli sam przepływ środków pieniężnych ma miejsce później. Źródła dochodów w 2005 r.: 66%: zastosowanie jednolitej stawki względem dochodu narodowego brutto (DNB) państw członkowskich UE; 15%: zastosowanie jednolitej stawki względem podstawy VAT państw członkowskich; 13%: opłaty celne, opłaty rolne i opłaty wyrównawcze od cukru; 6%: środki niewykorzystane w poprzednich latach, składki pracowników instytucji UE itd. W mln euro Dochody z działalności operacyjnej 107 890 Dochody z tytułu zasobów własnych i składek 103 964 Dochody z działalności operacyjnej (w tym grzywny, odzyskiwanie kosztów, dochody z działalności administracyjnej) 3 926 Koszty operacyjne 107 597 Wydatki administracyjne 6 127 Koszty operacyjne ( 1 ) 101 470 Nadwyżka z działalności operacyjnej 293 (Deficyt) z działalności innej niż operacyjna ( 2 ) (8 014) Udział w (deficycie) netto jednostek (91) stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć ( 3 ) (Deficyt) ze zwykłej działalności (7 812) Wynik ekonomiczny za dany rok (7 812) ( 1 ) Obejmują wszystkie główne wydatki UE, takie jak wydatki na Fundusz Spójności i fundusze strukturalne, dotacje na badania naukowe itp. ( 2 ) Pozycja ta obejmuje wynik z transakcji finansowych w wysokości 30 mln euro oraz zmianę szacunkowej łącznej wartości świadczeń emerytalnych i rentowych pracowników instytucji UE (8044 mln euro), które muszą być wykazane na kontach, mimo że dochody na pokrycie tych kosztów są częścią przyszłych budżetów i nie zostały wykazane w tym miejscu (patrz glosariusz: zasada ostrożności). ( 3 ) Inwestycje w Europejski Fundusz Inwestycyjny i europejski system nawigacji satelitarnej (Galileo). Czy wiesz, że państwa członkowskie zarządzają około 76% wydatków UE w ramach tzw. zarządzania dzielonego? Zarządzanie dzielone: 76% Zarządzanie scentralizowane (Komisja): 22% Zarządzanie zdecentralizowane i wspólne (powierzone państwom trzecim lub organizacjom międzynarodowym): 2% Wynik ekonomiczny za dany rok odzwierciedla zastosowanie zasady memoriałowej, zgodnie z którą wydatki (w tym szacunki długoterminowe) ujmuje się przed dochodami. Otrzymany wynik odpowiada wydatkom, które państwa członkowskie zgodziły się ponieść i które zostaną przez nie sfinansowane w następnych latach. Nie należy mylić wyniku ekonomicznego za dany rok z krajowym deficytem budżetowym (tj. gdy w danym roku wydatki przewyższają dochody); w 2005 r. budżet UE zarejestrował nadwyżkę, która została zwrócona państwom członkowskim (patrz str. 6). 7
3. Bilans Bilans przedstawia stan aktywów i zobowiązań na koniec roku. Aktywa podane są według ich płynności (tj. potencjalnej wymienialności na środki pieniężne), zobowiązania z kolei według stopnia ich wymagalności. W mln euro Aktywa trwałe 31 415 Wartości niematerialne i prawne 27 Rzeczowe aktywa trwałe 4 141 Inwestycje 1 874 Pożyczki 2 397 Prefinansowanie długoterminowe 22 732 Należności długoterminowe 244 Aktywa obrotowe 27 291 Zapasy 126 Inwestycje krótkoterminowe 1 440 Prefinansowanie krótkoterminowe 6 633 Należności krótkoterminowe 7 238 Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 11 854 Aktywa ogółem 58 707 Zobowiązania długoterminowe 38 026 Świadczenia pracownicze 33 156 Rezerwy na ryzyko i obciążenia 1 097 Zobowiązania finansowe 1 920 Inne zobowiązania długoterminowe 1 853 Zobowiązania krótkoterminowe 82 825 Rezerwy na ryzyko i obciążenia 275 Zobowiązania finansowe 22 Zobowiązania do zapłaty 82 528 Zobowiązania ogółem 120 851 Aktywa netto (62 145) Aktywa netto obejmują: Kapitały rezerwowe 2 808 Kwoty należne od państw członkowskich (64 953) w tym Świadczenia emerytalne i rentowe dla (33 156) pracowników (długoterminowe) Inne kwoty (31 797) Przykłady aktywów trwałych: wartości niematerialne i prawne np. oprogramowanie komputerowe; rzeczowe aktywa trwałe grunty, budynki, urządzenia itd.; inwestycje Fundusz Gwarancyjny, Europejski Fundusz Inwestycyjny, wspólne przedsięwzięcia (np. program Galileo); prefinansowanie długoterminowe np. wypłacone państwom członkowskim płatności zaliczkowe w ramach funduszy strukturalnych. Przykłady aktywów obrotowych: zapasy takie jak wyposażenie naukowe i sprzęt do produkcji wykorzystywane przez Wspólne Centrum Badawcze, publikacje Urzędu Publikacji; inwestycje krótkoterminowe papiery wartościowe dostępne do sprzedaży; prefinansowanie krótkoterminowe nadal nierozliczone płatności zaliczkowe na rzecz beneficjentów; należności krótkoterminowe np. część zasobów własnych należna od państw członkowskich; środki pieniężne i ich ekwiwalenty wszystkie środki znajdujące się na rachunkach bankowych Komisji, w tym kwoty zablokowane do czasu orzeczenia sądowego. Przykłady zobowiązań długoterminowych: przyszłe świadczenia emerytalne i rentowe dla pracowników UE (świadczenia pracownicze); likwidacja elektrowni jądrowej (rezerwy na ryzyko i obciążenia). Zobowiązania krótkoterminowe obejmują należne wydatki poniesione przez beneficjentów otrzymujących środki UE (zobowiązania do zapłaty). Aktywa netto UE są wynikiem zastosowania zasad rachunkowości memoriałowej (np. zasady ostrożności patrz glosariusz) przez instytucję publiczną, dla której źródłem finansowania nie jest majątek trwały, ale prawo pobierania środków od państw członkowskich (tzw. zasoby własne UE). Aktywa netto są więc wydatkami już uznanymi, na pokrycie których środki zostaną zebrane później, przed realizacją płatności. Wydatki te zostały uznane tylko dlatego, że państwa członkowskie wyraziły na nie zgodę. 8
Glosariusz ABAC (Accrual Based Accounting rachunkowość memoriałowa): projekt Komisji Europejskiej, którego celem jest przejście z rachunkowości kasowej na rachunkowość memoriałową oraz nazwa wprowadzonego nowego systemu rachunkowości (patrz str. 3 5). Aktywa: zasoby pozostające pod kontrolą danego podmiotu w wyniku przeszłych zdarzeń, które w przyszłości powinny przynieść korzyści ekonomiczne lub inne świadczenia na rzecz podmiotu. Poświadczenie wiarygodności (DAS déclaration d assurance): wydawane przez Europejski Trybunał Obrachunkowy poświadczenie wiarygodności sprawozdań finansowych Unii Europejskiej oraz legalności i prawidłowości transakcji leżących u ich podstaw (patrz str. 3). Prefinansowanie: forma płatności zaliczkowej na rzecz beneficjenta przeznaczona na sfinansowanie realizacji projektu i zapewnienie jego płynności finansowej, która w rachunkowości memoriałowej wykazywana jest po stronie aktywów, ponieważ do czasu spełnienia warunków umownych nie stanowi płatności ostatecznej (patrz str. 3, 8). Rachunkowość kasowa: system rachunkowości, w ramach którego wykazywane są jedynie transakcje będące następstwem przepływu środków pieniężnych (patrz str. 1). Rachunkowość memoriałowa: system rachunkowości, w ramach którego wykazywane są zdarzenia stanowiące podstawę przepływów środków pieniężnych, a nie same przepływy środków pieniężnych (patrz str. 1). Środki: zasoby budżetowe. W budżecie zapisuje się zarówno zobowiązania (mające moc prawną zobowiązania do wypłaty środków finansowych stąd środki na zobowiązania ), jak i płatności (płatności gotówko we lub przelewy na rachunki bankowe beneficjentów środki na płatności ). Różnice między środkami na zobowiązania a środkami na płatności wynikają z faktu, że zobowiązania na wieloletnie programy i projekty są z reguły zapisywane w roku, w którym zapadła decyzja o ich przyznaniu, ale wypłacane są one później, w miarę jak realizowany jest program lub projekt. Zasada ostrożności: zasada rachunkowości, zgodnie z którą nie należy zawyżać wartości aktywów i przychodów ani zaniżać kosztów (patrz str. 8). Dlatego właśnie w rachunkowości memoriałowej wydatki ujmuje się przed dochodami. Zasoby własne: kwoty, które zgodnie z przepisami traktatów i przepisami wykonawczymi wpływają do budżetu UE automatycznie, bez konieczności podejmowania przez władze państw członkowskich żadnych dodatkowych decyzji. Zobowiązania: obecne zobowiązania jednostki, wynikające z przeszłych zdarzeń, których rozliczenie spowoduje wypływ zasobów z podmiotu. Wprowadzenie nowego systemu rachunkowości powinno ułatwić przekazywanie beneficjentom środków z budżetu UE i zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu, głównie dzięki usprawnieniu przepływu informacji finansowych i skuteczniejszemu zarządzaniu projektami.
Europe Direct to serwis informacyjny, gdzie znajdą Państwo odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Bezpłatna infolinia (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800 lub mogą pobierać za nie opłaty. KV-30-08-308-PL-C Zdjęcia: Digital Vision Ltd: str. 9; Getty lmages: okładka; Wspólnoty Europejskie: str. 2, 3, 4, 5. Wiele dodatkowych informacji o Unii Europejskiej znajduje się na portalu Europa (http://europa.eu). Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008 ISBN 978-92-79-08693-9 Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Printed in Belgium WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIELONYM BEZ UŻYCIA CHLORU Uwagi dotyczące niniejszej publikacji można przekazywać na adres: budget@ec.europa.eu Więcej informacji na temat sprawozdań finansowych UE, budżetu, programowania finansowego i rachunkowości można znaleźć na następujących stronach: Budżet UE: http://ec.europa.eu/budget/index.htm Portal komisarz Dalii Grybauskaitė: http://ec.europa.eu/commission_barroso/grybauskaite/index.htm Dyrekcja Generalna ds. Budżetu: http://ec.europa.eu/dgs/budget/index.htm Europejska Federacja Księgowych: http://www.fee.be ISBN 978-92-79-08693-9