WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE klasa II Liceum Ogólnokształcącego - wymagania edukacyjne (zakres rozszerzony)

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE klasa II Liceum Ogólnokształcącego - wymagania edukacyjne (zakres rozszerzony) Temat (rozumiany jako lekcja) Wymagania na ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ Uczeń: Wymagania na ocenę DOSTATECZNĄ Uczeń opanował wymagania na ocenę dopuszczającą, a ponadto: Wymagania na ocenę DOBRĄ Uczeń opanował wymagania na ocenę dostateczną a ponadto: Wymagania na ocenę BARDZO DOBRĄ Uczeń opanował wymagania na ocenę dobrą a ponadto: Wymagania na ocenę CELUJĄCĄ Uczeń opanował wymagania na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: SPOŁECZEŃSTWO I. Człowiek jako jednostka w społeczeństwie Człowiek jako istota społeczna Człowiek a zbiorowości wyjaśnia, czym zajmuje się socjologia koncepcje zachowania się człowieka elementy osobowości człowieka rodzaje więzi zborowość społeczna wymienia rodzaje poszczególne koncepcje zachowania się człowieka omawia elementy osobowości człowieka wyjaśnia znaczenie takich pojęć, jak psychologia, behawioryzm, psychoanaliza, aksjologia poszczególne rodzaje więzi społecznych przedstawia wybrane zbiorowości, społeczności, przedstawia różnice między koncepcjami zachowania się człowieka odróżnia tożsamość osobistą od społecznej odróżnia mentalność indywidualistyczną od kolektywistycznej stereotypów zbiorowości, społeczności, wspólnoty,, ze względu na obowiązujące podaje i ocenia wartości będące elementem osobowości zna modele osobowości polega klasyfikacja potrzeb według Abrahama Maslowa wyjaśnia, w jaki sposób kształtują się więzi społeczne wyjaśnia związek między wspólnotą a wyciąga wnioski dotyczące wpływu osobowości na zachowanie się człowieka rozpoznaje modele osobowości w oparciu o przykładowe zachowania ocenia wpływ stereotypów na życie jednostki i zbiorowości analizuje proces kształtowania się więzi w poszczególnych zbiorowościach 1

Socjalizacja i stygmatyzacja w życiu jednostki Życie społeczne jednostki Grupy społeczne społeczności wspólnoty, w nich reguły i więzi społeczeństwem podaje definicję rodzaje opisuje przejawy porównuje modele socjalizacji socjalizacji kontroli społecznej w socjalizacji rodzaje podaje, w jakich życiu codziennym charakterystyczne dla socjalizacji przypadkach może dojść do skutki własnej grupy zakłócenia procesu stygmatyzacji wiekowej i pokolenia polega kontrola socjalizacji rodziców społeczna normy polega internalizacja wyjaśnia, w jaki sposób rodzaje społeczne prawidłowo używa dochodzi do stygmatyzacji norm społecznych takich pojęć, jak: rola społecznej stygmatyzacji społecznej społeczna, perswazja, elementy życia społecznego cechy i postawy sprzyjające prawidłowemu funkcjonowaniu człowieka w społeczeństwie przyczyny konfliktów społecznych metody rozwiązywania konfliktów cechy grupy rodzaje grup przedstawia cechy i funkcjonowanie małej grupy społecznej (liczebność, więź, trwałość, role grupowe, wspólne wartości i cele, poczucie odrębności, współdziałanie) norm i instytucji społecznych przyczyny konfliktów społecznych sposoby rozwiązywania konfliktów omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy wyjaśnia takie pojęcia, jak konformizm i nonkonformizm 2 deprecjacja prawidłowości życia społecznego polega dewiacja, patologia i anomia funkcje instytucji społecznych rodzaje konfliktów klasyfikuje grupy na podstawie podanych kryteriów wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji omawia przyczyny i skutki anomii omawia na przykładach źródła i mechanizmy konfliktów społecznych ocenia metody rozwiązywania konfliktów wyjaśnia wpływ jednostki na grupę analizuje przykładowe grupy pod kątem różnych kryteriów podziału grup uzasadnia wpływ socjalizacji wtórnej na wypełnianie przez jednostkę ról społecznych ocenia wpływ kontroli społecznej na życie jednostki i zbiorowości ocenia skutki stygmatyzacji ocenia skutki anomii analizuje instytucje społeczne pod kątem wykonywanych przez nie funkcji uzasadnia zastosowanie określonych metod do rozwiązania przykładowych konfliktów ocenia postawę konformistyczną i nonkonformistyczną

Rodzina jako podstawowa grupa społeczna rodzina funkcje rodziny zna problemy współczesnych rodzin II. Charakterystyka życia społecznego Społeczeństwo i jego struktura Przemiany w strukturze polskiego Nierówności i wykluczenie społeczne koncepcje ujmowania struktury społecznej elementy struktury społecznej struktura społeczna opisuje strukturę klasowo-warstwową polskiego problemów społecznych problemów dotykających młodzież polega nierówność społeczna różne teorie sprawiedliwości grupy podatne na marginalizację społeczną opisuje swoiste cechy współczesnej rodziny jako grupy społecznej wyjaśnia terminy: pokrewieństwo powinowactwo, adopcja odróżnia wstępnych od zstępnych społeczeństwem amorficznym i morficznym poszczególne rodzaje struktur społecznych strukturę klasowo-warstwową swojej społeczności lokalnej wybrane problemy życia społecznego w Polsce różne teorie sprawiedliwości polega społeczne wykluczenie 3 modele rodziny na podstawie określonych kryteriów podziału funkcje rodziny społeczeństw amorficznych i morficznych koncepcje ujmowania struktury społecznej strukturę polskiego w okresie PRL-u i III RP wybrane problemy życia społecznego młodych ludzi opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia sposoby przeciwdziałania społecznemu wykluczeniu krewnymi w linii prostej i bocznej porównuje i ilustruje przykładami różne modele rodziny czynniki warunkujące istnienie struktury społeczne porównuje koncepcje ujmowania struktury społecznej porównuje strukturę polskiego w okresie PRL-u i III RP rozważa i proponuje możliwości rozwiązania problemów społecznych wyjaśnia związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych przejawy marginalizacji społecznej wyjaśnia przyczyny problemów współczesnych rodzin wyjaśnia zależności między poszczególnymi problemami współczesnych rodzin wyciąga wnioski z przemian zachodzących w strukturach społecznych wyciąga wnioski z przemian zachodzących w strukturze polskiego porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie Ruchliwość społeczna polega wyjaśnia i

Historyczne formy organizacji Współczesne formy organizacji pionowej i poziomej ruchliwości społecznej rodzaje migracji historyczne formy organizacji teorie rozwoju społeczeństw współczesne formy organizacji wybrane społeczeństwo współczesne pionowa i pozioma ruchliwość społeczna odróżnia ruchliwość horyzontalną od wertykalnej historyczne formy organizacji podaje twórców teorii rozwoju społeczeństw podaje cechy współczesnego zachodniego (otwarte, zamknięte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe, globalne, informacyjne) uwarunkowania pionowej i poziomej ruchliwości społecznej rodzaje migracji teorie rozwoju społeczeństw historycznych form organizacji społeczeństw współczesne rozpoznaje współczesne na podstawie podanych cech ze względu na ruchliwość społeczną porównuje poszczególne rodzaje społeczeństw wyciąga wnioski z analizy porównawczej poszczególnych rodzajów społeczeństw współczesne na przykładzie państwa polskiego przedstawia podobieństwa i różnice między poszczególnymi typami społeczeństw ocenia skutki ruchliwości społecznej analizuje społeczeństwo polskie pod kątem historycznych form organizacji narodów udowadnia rozwój polskiego w oparciu o jedną z teorii rozwoju narodów wyjaśnia, jakie zagrożenia niosą ze sobą poszczególne typy współczesnych społeczeństw Ruchy społeczne zna rewolucyjną i reformistyczną drogę zmian społecznych ruchów społecznych feminizm, ruchy praw obywatelskich, ekologizm przedstawia dwie drogi zmiany społecznej rewolucji społecznopolitycznych (krwawych i bezkrwawych) ocenia dwie drogi zmiany społecznej analizuje plusy i minusy zmiany społecznej na drodze rewolucji i reform analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej ocenia znaczenie NSZZ Solidarność i innych ruchów społecznych III. Naród Naród i jego tożsamość koncepcje narodu dwie koncepcje narodu: czynniki sprzyjające asymilacji genezę narodu wyjaśnia zależności między narodem a 4

Postawy względem narodu Mniejszości narodowe i imigranci w Polsce Polityka wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów czynniki narodowotwórcze narodów politycznych i etniczno-kulturowych ojczyzna postawy narodowe patriotyzm mniejszości narodowe w Polsce mniejszości etniczne w Polsce prawa przysługujące mniejszościom zna rozwiązania polityki imigracyjnej dokumenty międzynarodowe wytyczające politykę państw wobec mniejszości narodowych etniczno-kulturową i polityczną omawia czynniki narodowotwórcze postawy narodowe manifestowania patriotyzmu lokalnego mniejszości narodowe, etniczne i grupy imigrantów żyjące w Polsce wyjaśnia, kim jest uchodźca podaje powody zróżnicowania narodowościowego współczesnych państw politykę liberalną i restrykcyjną wobec imigrantów czynniki służące zachowaniu tożsamości narodowej wyjaśnia wieloznaczność terminu ojczyzna ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu międzynarodowe dokumenty chroniące prawa mniejszości wyjaśnia, w jaki sposób są chronione prawa mniejszości w Polsce wyjaśnia, z czego wynika zróżnicowanie narodowościowe współczesnego świata na przykładach politykę liberalną i restrykcyjną różne procesy kształtowania się narodów europejskich ojczyzną narodową a małą ojczyzną rozpoznaje przejawy ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu mniejszością narodową a etniczną w Polsce uzasadnia konieczność międzynarodowej ochrony praw mniejszości wyjaśnia, dlaczego i w jakim zakresie doszło do integracji narodów w świecie zachodnim wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw państwem ocenia poszczególne postawy względem narodu uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się zjawiskom ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu wyjaśnia, jakie czynniki wpłynęły na rozmieszczenie poszczególnych mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce ocenia wady i zalety imigracji wyjaśnia powody napływu do Polski imigrantów ocenia sytuację imigrantów w Polsce porównuje różne modele polityki wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów ocenia politykę 5

Konflikty społeczne we współczesnym świecie i imigrantów przykładowe państwa stosujące politykę liberalną i restrykcyjną wobec imigrantów rodzaje konfliktów społecznych sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych organizacje pośredniczące w rozwiązywaniu konfliktów między narodami państwa Europy, Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej, w których miały miejsce konflikty między narodami sposoby rozwiązywania konfliktów na przykładach przyczyny, przebieg i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami w Europie, Afryce, Azji, Ameryce Południowej i Środkowej skutki konfliktów między narodami pozaeuropejskich rodzi trudności porównuje przyczyny konfliktów w Europie, Afryce, Azji, Ameryce Południowej i Środkowej posługuje się przy omawianiu konfliktów nazwiskami, datami, miejscowościami liberalną i restrykcyjną wobec imigrantów wyciąga wnioski z przedstawionych konfliktów ocenia skuteczność metod, którymi posłużono się przy rozwiązywaniu poszczególnych konfliktów między narodami IV. Kultura Kultura współczesnego świata Religia w kulturze polskiej kulturę materialną, duchową, społeczną i osobistą specyficzne cechy kultury wysokiej, masowej, narodowej i ludowej wpływu religii na kulturę polską osoby duchowne zasłużone dla polskiej kultury kultura kulturę symboliczną kulturę narodową kulturę ludową przedstawia wpływ duchowieństwa na rozwój kultury polskiej przejawy materialnej i symbolicznej kultury polskiej związanej z religijnością Polaków kulturą opisową a normatywną przedstawia na przykładach cechy polskiej kultury ludowej polega komercjalizacja kultury wpływ różnych religii i wyznań na kulturę polską religijność współczesnych Polaków rozpoznaje najważniejsze cechy kultury wskazanej społeczności przedstawia pozytywne i negatywne skutki rozprzestrzeniania się kultury masowej polskiej kultury wysokiej wyjaśnia związek Kościoła katolickiego z kulturą polską wyjaśnia różnice między poszczególnymi typami religijności ocenia pozytywne i negatywne skutki rozprzestrzeniania się kultury masowej ocenia wpływ komercjalizacji na kulturę ocenia znaczenie religii dla polskiej kultury 6

Pluralizm kulturowy i subkultury młodzieżowe Współczesne spory światopoglądowe Rola szkoły i edukacji nieformalnej we współczesnym społeczeństwie subkultury występujące w Polsce i na świecie kontrkultury i kultury alternatywnej wie, na czym polega tolerancja współczesne spory światopoglądowe (aborcja, eutanazja, swoboda prowadzenia badań genetycznych, przyznanie mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne) wyjaśnia pojęcia: aborcja, eutanazja, klonowanie zadania szkoły przyczyny powstawania nierówności w dostępie do edukacji metody wykorzystywane w edukacji nieformalnej kontrkulturą a kulturą alternatywną subkultury młodzieżowe w Polsce i Europie problemy etyczne współczesnego świata (aborcja, eutanazja, swoboda prowadzenia badań genetycznych, przyznanie mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne) rolę szkoły we współczesnym społeczeństwie informacyjnym edukację nieformalną przedstawia różnicę między etnocentryzmem a relatywizmem kulturowym odróżnia tolerancję od akceptacji polega uniformizacja kultury wyjaśnia wpływ norm społecznych na rozwiązywanie problemów światopoglądowych podaje argumenty za i przeciw swobodzie prowadzenia badań genetycznych, dopuszczalności aborcji i eutanazji, przyznaniu mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne wskazuje działania, które mogą podejmować państwo, władze samorządowe oraz organizacje społeczne, by zwiększyć równość szans w dostępie do edukacji polega i skąd się bierze pluralizm kulturowy współczesnego uzasadnia związek subkultury z kontrkulturą i kulturą alternatywną przemiany w etyce życia społecznego na przestrzeni wieków wyraża swoje zdanie na temat aborcji, eutanazji, swobody prowadzenia badań genetycznych, przyznawania mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne wyjaśnia, według jakich zasad funkcjonuje współczesny system edukacyjny polega e-learning zna dokumenty dotyczące sposobów i środków likwidowania nierówności szans edukacyjnych ocenia wpływ kontrkultury na życie społeczne analizuje konsekwencje pluralizmu kulturowego ocenia znaczenie tolerancji i akceptacji dla życia społecznego ocenia argumenty za i przeciw swobodzie prowadzenia badań genetycznych, dopuszczalności aborcji i eutanazji, przyznaniu mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne ocenia skuteczność szkoły i edukacji nieformalnej we współczesnym świecie wyraża swoje zdanie na temat nowych potrzeb edukacyjnych 7

System edukacyjny a rynek pracy ich niedopasowania systemu edukacyjnego do rynku pracy gospodarkę opartą na wiedzy sposoby podnoszenia lub zmieniania swoich kwalifikacji zawodowych polega kształcenie ustawiczne filary gospodarki opartej na wiedzy wyjaśnia, jakie problemy pojawiają się przed uczniem w związku z wyborem szkoły przedstawia skutki, jakie może za sobą pociągać niedostosowanie systemu edukacyjnego do rynku pracy filary gospodarki opartej na wiedzy wyjaśnia zależność między systemem edukacyjnym a rynkiem pracy wyjaśnia, dlaczego uczenie się przez całe życie jest jednym z warunków sukcesu w karierze zawodowe uzasadnia związek edukacji z gospodarką V. Obywatel w państwie Status obywatela w państwie Geneza polegają zasada krwi i ziemi przy uzyskiwaniu obywatelstwa warunki uzyskiwania obywatelstwa polskiego filozofów wypowiadających się na temat (Arystoteles, John Locke, Georg Hegel, Alexis de Tocqueville, procedury nabywania i zrzekania się polskiego obywatelstwa polega naturalizacja dokumenty regulujące kwestie obywatelstwa w Polsce filozoficzny rodowód koncepcji (John Locke, Georg Hegel, Alexis de Tocqueville) proces wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości warunki umożliwiające zrzeczenie się obywatelstwa polskiego społeczeństwo obywatelskie poglądy Arystotelesa, Karola Marska i Ralpha Dahrendorfa na temat wyjaśnia, w jakich przypadkach człowiek może zostać bezpaństwowcem wyjaśnia, w jakich przypadkach obywatel polski może uzyskać podwójne obywatelstwo posługuje się prawidłową terminologią (naturalizacja, apatrydzi, reintegracja) karta Polaka porównuje poszczególne koncepcje polega samoorganizacja ocenia zasady nabywania obywatelstwa w Polsce uzasadnia konieczność przyznawania karty Polaka obywatelom byłego ZSRR ocenia wkład poszczególnych Polaków, którzy przyczynili się do samoorganizacji w 8

Obowiązki obywatelskie i obywatelskie nieposłuszeństwo Społeczeństwo obywatelskie we współczesnym świecie Karol Marks) samoorganizacji organizacje będące efektem samoorganizacji w Polsce (KOR, ROPCiO, KPN, NSZZ Solidarność ) konstytucyjne obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej cnoty obywatelskie podaje historyczne i współczesne przykłady nieposłuszeństwa cechy nieposłuszeństwa z życia codziennego, które świadczą o budowaniu kapitału społecznego warunki prawidłowego funkcjonowania samoorganizacji w Polsce polegają cnoty obywatelskie krytycyzm i wolontariat polskie organizacje opierające się na działalności wolontariuszy formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym, na co może wpływać kapitał społeczny formy organizacyjne odróżnia obowiązki konstytucyjne od obowiązków prawnych polega nieposłuszeństwo obywatelskie i jakie niesie ze sobą dylematy wyjaśnia, dlaczego Henry D. Thoreau uznawany jest za prekursora nieposłuszeństwa wyjaśnia, jak powstaje kapitał społeczny warunki funkcjonowania poglądy Roberta Putnama na temat kapitału Polaków, którzy przyczynili się do samoorganizacji w Polsce uzasadnia znaczenie postaw i cnót obywatelskich (troska o dobro wspólne, odpowiedzialność, aktywność, solidarność, odwaga cywilna, roztropność, tolerancja) poglądy Roberta Mertona na temat nieposłuszeństwa wyjaśnia, jakie znaczenie dla ma kapitał społeczny (zaufanie, sieci współpracy i system efektywnych norm) wyjaśnia, jakie znaczenie w społeczeństwie obywatelskim odgrywają Polsce (Jan Paweł II, Lech Wałęsa, Adam Michnik, Romek Strzałkowski) ocenia rolę Kościoła w kształtowaniu się w naszym kraju zapisy Deklaracji Zasad Tolerancji uzasadnia, dlaczego działalność Mahatmy Gandhiego i Martina Luthera Kinga zaliczamy do nieposłuszeństwa uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego ocenia znaczenie kapitału społecznego dla jednostki 9

Związki zawodowe, stowarzyszenia i fundacje VI. Media we współczesnym świecie Opinia publiczna wie, czym jest opinia publiczna sposoby wyrażania opinii publicznej wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne polskie instytuty badawcze zajmujące się badaniem opinii publicznej (OBOP, CBOS) Marketing i kampania zna pojęcia marketing społeczna społeczny i marketing społecznego grupy interesu podmioty formy wyjaśnia znaczenie wyjaśnia, jaką rolę w aktywności obywateli w swobody zrzeszania się społeczeństwie odgrywają ramach społeczności dla jakości życia związki zawodowe, wyjaśnia, czym są lokalnej, regionu, państwa publicznego stowarzyszenia, fundacje, organizacje społeczne oraz na poziomie różnice organizacje pożytku globalnym w zakładaniu publicznego lokalnych organizacji przedstawia zasady stowarzyszeń i fundacji, lokalne pozarządowych zakładania i konstruuje projekt organizacje pozarządowe funkcjonowania statutu stowarzyszenia najważniejsze związki stowarzyszeń, fundacji i wyjaśnia pojęcie i zawodowe w Polsce organizacji pożytku znaczenie grup nacisku (NSZZ Solidarność, publicznego w Polsce OPZZ) przedstawia różnice między zarejestrowanym a stowarzyszeniami zwykłym stowarzyszeniem wyższej użyteczności działające w Polsce proces kształtowania się opinii publicznej przedstawia działania zapobiegające manipulacji opinią publiczną działalność OBOP-u i CBOS-u wybraną kampanię społeczną na przykładach wpływ opinii publicznej na decyzje polityczne poglądy Waltera Lippmana, Paula Lazarsfelda i Jana Szczepańskiego na opinię publiczną polega marketing wyjaśnia, w jakim celu przeprowadza się badania opinii publicznej odczytuje i interpretuje tabele i wykresy prezentujące wyniki badania opinii publicznej porównuje marketing społeczny z marketingiem ocenia skuteczność związków zawodowych opracowuje według wzoru projekt statutu stowarzyszenia (nazwa, siedziba, członkowie, władze, majątek, zasady zmiany statutu i rozwiązywania stowarzyszenia) ocenia wpływ opinii publicznej na decyzje polityczne uzasadnia, dlaczego znajomość opinii publicznej w państwie demokratycznym jest korzystna dla partii politycznych opracowuje projekt kampanii społecznej 10

Funkcje mediów w państwie Niezależność i pluralizm mediów zaangażowany społecznie reklam społecznych przykładowe kampanie społeczne funkcje mediów dowolną funkcję mediów w państwie demokratycznym funkcje mediów jako czwartej władzy negatywne zjawiska towarzyszące rozwojowi mediów wie, w czym się przejawia pluralizm mediów zna rodzaje pluralizmu w mediach zasady zawarte w Karcie Etycznej Mediów rolę reklamy społecznej w marketingu społecznym funkcje mediów w państwie demokratycznym i niedemokratycznym (na wybranych przykładach) znaczenie Internetu jako środka masowego przekazu międzynarodowe dokumenty chroniące wolność słowa w Europie (Europejska Konwencja Praw Człowieka, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej) negatywne zjawiska towarzyszące rozwojowi mediów przedstawia różnicę między pluralizmem strukturalnym a zawartości zasady Karty Etycznej Mediów i Kodeksu Etyki Dziennikarskiej społeczny i marketing zaangażowany społecznie poglądy Philipa Kotlera i Geralda Zaltmanana na temat marketingu społecznego wyjaśnia, jaką rolę odgrywają media w zakresie nieformalnej kontroli społecznej polega funkcja propagandowa mediów polega zasada wolności słowa i wskazuje na przypadki jej nadużycia strategię państwa polskiego w dziedzinie mediów elektronicznych podstawowe modele funkcjonowania środków masowego przekazu w państwach demokratycznych zaangażowanym społecznie porównuje reklamę społeczną z komercyjną analizuje wybraną kampanię społeczną z punktu widzenia jej celów, sposobów realizacji i skuteczności porównuje media w państwie demokratycznym i niedemokratycznym wyjaśnia, dlaczego media określa się mianem czwartej władzy uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny kierować się media porównuje podstawowe modele funkcjonowania środków masowego przekazu w państwach demokratycznych odróżnia opinie od faktów w wybranej przez siebie sprawie polega public relations krytycznie analizuje dowolny przekaz medialny uzasadnia konieczność utrzymania niezależności mediów ocenia skutki ograniczania niezależności i pluralizmu mediów ocenia przykłady kontrowersyjnych działań dziennikarzy i mediów ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej 11

Media w Polsce i na świecie wie, jak dzielimy media mediów w zależności od kryteriów podziału najważniejsze agencje prasowe rodzaje prasy media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności) prasę wielkonakładową poszczególne rodzaje mediów w Polsce mediami publicznymi a komercyjnymi krytycznie analizuje przekazy medialne genezę agencji prasowych wybrane media lokalne ocenia rolę prasy wielkonakładowej w debacie publicznej ocenia wiarygodność i bezstronność mediów POLITYKA VII. Demokracja zasady i procedury Geneza Polskie tradycje demokratyczne wspólne standardy charakterystyczne dla każdej epoki wie, jaką rolę pełniły Zgromadzenia Ludowe w Atenach i Rzymie podstawowe dokumenty, które stały się podstawą (Habeas Corpus Act, Bill of Rights, Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych, Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela) przykłady polskich tradycji proces kształtowania się w starożytnych Atenach zasady obowiązujące w republice rzymskiej rozwój w Anglii, USA i Francji przedstawia genezę praw kobiet polskie tradycje demokratyczne wpływ ateńskiej i ustroju rzymskiego na współczesną demokrację wyjaśnia, jakie rozwiązania wprowadzone w Anglii, USA i Francji świadczą o powstaniu w tych krajach wpływ oświecenia na współczesną demokrację przedstawia proces kształtowania się porównuje zasady funkcjonowania i uprawnienia zgromadzeń ludowych w Atenach i republice rzymskiej wyjaśnia wpływ ruchów społecznych na kształtowanie się wyjaśnia znaczenie Konstytucji 3 maja w ocenia plusy i minusy w poszczególnych fazach kształtowania się systemu demokratycznego ocenia Konstytucję 3 maja pod kątem 12

Istota Formy demokratycznych dokumenty będące podstawą w Polsce (przywilej cerekwickonieszawski, Konstytucja Nihil Novi, artykuły henrykowskie, Konstytucja 3 maja, Konstytucja marcowa, Konstytucja kwietniowa) wartości będące fundamentem współczesnej fundamentalne zasady pokojowego rozwiązywania konfliktów przy użyciu rodzaje bezpośredniej i pośredniej przejawów łamania zasad i procedur demokratycznych zna cenzusy wiekowe czynnego i biernego prawa wyborczego w Polsce (parlamentaryzm I Rzeczypospolitej, Konstytucja 3 maja, II Rzeczpospolita) ustawy zasadnicze, które zaliczamy do polskich tradycji konstytucyjnych wartości będące fundamentem współczesnej fundamentalne zasady dwa modele trójpodziału władzy (system kooperacji i separacji) rodzaje bezpośredniej i pośredniej formy uczestnictwa obywateli w procesie wyborczym szlacheckiej zasady działania sejmu walnego w Polsce wolnością pozytywną a negatywną różne odmiany pluralizmu wkład Jeana Jacquesa Rousseau, Karola Monteskiusza, Johna Locke a w rozwój rodzaje referendów czynnym a biernym prawem wyborczym historii Polski konstytucje oktrojowane wyjaśnia, dlaczego po II wojnie światowej zmieniono ustrój Polski wyjaśnia, w jakim stopniu demokracja sprzyja pokojowemu rozwiązywaniu konfliktów wyjaśnia, dlaczego zasadę konstytucjonalizmu możemy powiązać z zasadą praworządności wyjaśnia, jak są przeprowadzane i jaką rolę odgrywają wybory we współczesnej wyjaśnia, w jaki sposób można w Polsce zainicjować referendum współczesnych standardów demokratycznych uzasadnia, które z polskich konstytucji budziły wątpliwości co do ich demokratycznego charakteru uzasadnia, dlaczego wolność, równość i sprawiedliwość są uznawane za podstawowe wartości ocenia konieczność stosowania zróżnicowanego cenzusu wiekowego w biernym prawie wyborczym 13

VIII. Myśl polityczna Historyczny i współczesny aspekt polityki Ideologie i doktryny polityczne Współczesne ideologie wyjaśnia, co to jest polityka wyjaśnia, czym zajmują się politycy możliwe sposoby wpływania podmiotów bezpośrednich i ostatecznych na politykę doktryny ze względu na stosunek do rzeczywistości społecznej i kryterium ideału społecznego funkcje myśli politycznej doktryny lewicowe, prawicowe i centrowe założenia chrześcijańskiej, konserwatyzmu, liberalizmu, nacjonalizmu, socjal i socjalizmu kluczowe postacie związane z poszczególnymi ideologiami zna korzenie polityki koncepcje polityki przyporządkowuje podmioty polityki do przedmiotów polityki ideologia doktryny ze względu na stosunek do rzeczywistości społecznej i kryterium ideału społecznego najważniejsze współczesne doktryny polityczne (chrześcijańska demokracja, konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjaldemokracja, socjalizm) podmiotami ostatecznymi a bezpośrednimi polityki marketing polityczny funkcje myśli politycznej doktryna wyjaśnia korzenie podziału doktryn na lewicowe, prawicowe i centrowe polega integryzm, indywidualizm, racjonalizm, leseferyzm, atomizacja, reformizm, rewizjonizm, egalitaryzm, interwencjonizm, personalizm, subsydiarność, solidaryzm społeczny wyjaśnia związek między ideologią, doktryną i programem polityczny porównuje koncepcje polityki wyjaśnia, czym różni się ideologia od doktryny wyjaśnia, w jakim przypadku nie możemy utożsamiać doktryny z ideologią porównuje założenia poszczególnych ideologii łączy integryzm, indywidualizm, racjonalizm, leseferyzm, atomizację, reformizm, rewizjonizm, egalitaryzm, interwencjonizm, personalizm, subsydiarność, solidaryzm społeczny z odpowiednimi ideologiami uzasadnia związek polityki z państwem ocenia działalność polityków uzasadnia, dlaczego doktryny centrowe stwarzają najszerszą możliwość współpracy zarówno z ugrupowaniami kierującymi się doktrynami lewicowymi. jak i prawicowymi dokonuje analizy porównawczej ideologii pod kątem założeń społecznych, politycznych i ekonomicznych ocenia założenia poszczególnych ideologii encykliki Jana Pawła II z zakresu nauki społecznej Kościoła katolickiego 14

Ideologie totalitarne Kultura polityczna Partie polityczne Systemy partyjne i polskie partie polityczne cechy państwa totalitarnego państw, które funkcjonowały lub funkcjonują w oparciu o ideologie totalitarne postacie związane z ideologiami totalitarnymi kultura polityczna rodzaje kultury politycznej wymiary kultury politycznej poziomy partycypacji obywatelskiej etapy procesu kształtowania się partii politycznych podaje cechy partii politycznych partia polityczna dokonuje podziału partii politycznych ze względu na program społeczno-polityczny rodzaje systemów partyjnych państw o systemie ideologie totalitarne (komunizm, nazizm), odwołując się do przykładów historycznych marksizmleninizm, stalinizm i maoizm poszczególne rodzaje kultury politycznej wymiary kultury politycznej według Jana Garlickiego partycypację obywatelską etapy procesu kształtowania się partii politycznych według Maxa Webera dokonuje podziału partii politycznych ze względu na cechy organizacji i funkcjonowania system monopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny podobieństwa i różnice między ideologiami totalitarnymi wyjaśnia takie pojęcia, jak autarkia, kolektywizm, materializm dialektyczny, komuna, dyktatura proletariatu opisuje genezę pojęcia kultura polityczna poglądy G. A. Almonda na temat kultury politycznej kulturę polityczną współczesnej Polski (normy, formy komunikacji, poziom partycypacji, natężenie konfliktów) partie polityczne ze względu na cechy organizacji i funkcjonowania funkcje partii politycznych partie polityczne ze względu na program społecznopolityczny system partyjny zna dokumenty regulujące zasady wyjaśnia, czym się charakteryzują poszczególne cechy państwa totalitarnego faszyzmem i nazizmem porównuje marksizmleninizm, stalinizm i maoizm opisuje przebieg debaty publicznej na wybrany temat wyjaśnia, który rodzaj kultury politycznej jest najbardziej pożądany w państwach demokratycznych poziomy i metody partycypacji obywatelskiej porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych i niedemokratycznych uzasadnia związek programu politycznego z doktryną i ideologią polityczną polega pragmatyzm partii politycznych wyjaśnia różnice między wariantami systemu wielopartyjnego ocenia poszczególne uzasadnia, dlaczego komunizm, faszyzm i nazizm nie są akceptowalne w państwach demokratycznych porównuje założenia faszyzmu, nazizmu i komunizmu analizuje wybrane konflikty wartości i interesów ujawniające się w debacie publicznej w Polsce ocenia jakość argumentacji stron debaty publicznej przeprowadza krytyczną analizę programów i innych materiałów wyborczych partii politycznych ze względu na zawartość merytoryczną i formę przekazu dokonuje analizy porównawczej wybranych przez siebie materiałów 15

Ordynacje wyborcze IX. Państwo Istota państwa monopartyjnym, dwupartyjnym i wielopartyjnym ugrupowania polityczne zasiadające w parlamencie RP rodzaje ordynacji wyborczych podaje, w jakich przypadkach stosuje się w Polsce ordynację większościową, a w jakich proporcjonalną ogólne zasady prawa wyborczego metody przeliczania miejsc w ordynacji proporcjonalnej najważniejsze teorie genezy państwa (Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju, marksistowska) suwerenność państwa cechy państwa ugrupowania polityczne zasiadające w parlamencie RP poszczególne rodzaje ordynacji wyborczych (proporcjonalna, większościowa, mieszana) ogólne zasady prawa wyborczego metodę przeliczania miejsc w ordynacji proporcjonalnej obowiązującej w Polsce próg wyborczy najważniejsze teorie genezy państwa (Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju, marksistowska) twórców teorii genezy państwa cechy państwa 16 działania partii politycznych w Polsce procedury zakładania partii politycznej w Polsce podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym warianty ordynacji większościowej podaje progi wyborcze obowiązujące w Polsce poglądy Arystotelesa, św. Tomasza z Akwinu, Jana Jakuba Rousseau, Ludwika Gumplowicza, Immanuela Kanta, Georga Friedricha Hegla, Karola Marksa, Georga Jellinka, Włodzimierza Iljicza Lenina, Czesława Znamierowskiego dotyczące państwa systemy partyjne pod kątem funkcjonowania państwa zasady, jakie są zawarte w kodeksie wyborczym wyjaśnia skutki stosowania progów wyborczych dla reprezentatywności wyborów metody przeliczania miejsc w ordynacji proporcjonalnej (D Hondta, Saint-Laguë, Hare a-niemeyera) suwerennością zewnętrzną i wewnętrzną analizuje problem suwerenności w aspekcie Traktatu Lizbońskiego wyborczych polskich partii politycznych pod kątem ich zawartości merytorycznej i formy przekazu przedstawia plusy i minusy poszczególnych ordynacji wyborczych ocenia metody przeliczania miejsc w ordynacji proporcjonalnej z punktu widzenia interesów partii porównuje różne poglądy dotyczące państwa analizuje koncepcje genezy państwa na przykładzie Polski Funkcje państwa i rodzaje zjawisko wyjaśnia na przykładach

legitymizacja władzy Formy państwa Ustrój polityczny Stanów Zjednoczonych legitymizacji podaje historyczne i współczesne przykłady legitymizacji władzy funkcje państwa dzieli państwa ze względu formę, reżim polityczny, system polityczny, strukturę terytorialną rodzaje monarchii monarchii europejskich podaje cechy państw ze względu na reżim polityczny podaje cechy charakterystyczne modelu ustrojowego USA instytucje władzy ustawodawczej w USA zna aktualnego prezydenta USA legitymizacji władzy funkcje państwa (zewnętrzną i wewnętrzną) rodzaje funkcji wewnętrznych państwa monarchia, a czym republika państwo unitarne rodzaje państw złożonych wyjaśnia zasady systemu prezydenckiego model ustrojowy USA uprawnienia Kongresu ustrój terytorialnoadministracyjny USA system partyjny w USA 17 relacje między narodem a państwem rodzaje funkcji wewnętrznych państwa (prawodawczą, porządkową, administracyjną, gospodarczoorganizatorską, socjalną, kulturalną) przedstawia różnice między państwem scentralizowanym i zdecentralizowanym poszczególne rodzaje monarchii rodzaje republiki reżimy polityczne uprawnienia prezydenta USA uprawnienia Izby Reprezentantów uprawnienia Senatu partię Republikanów i Demokratów polegają różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami legitymizacji polega państwowotwórcza funkcja narodu i narodowotwórcza funkcja państwa funkcje państwa ze względy na cele jego działania (adaptacyjna, regulacyjna, innowacyjna) porównuje pozycję władcy w poszczególnych rodzajach monarchii wyjaśnia, czym się różni federacja od konfederacji państwa pod względem rodzajów regionów polegają procedury wyborów prezydenckich w USA polega procedura impeachmentu porównuje uprawnienia Izby Reprezentantów i Senatu polega różnica między przywódcą populistycznym a charyzmatycznym ocenia skuteczność władzy tradycyjnej, charyzmatycznej, legalnej porównuje reżimy polityczne ocenia poszczególne formy państwowości i ocenia wady i zalety krótkiej kadencji członków Izby Reprezentantów przedstawia zależności między poszczególnymi rodzajami władzy w USA System półprezydencki podaje wyjaśnia zasady systemu porównuje uprawnienia wyciąga wnioski z

we Francji i Rosji charakterystyczne cechy ustroju Francji i Rosji organy władzy ustawodawczej we Francji i w Rosji zna aktualnych prezydentów Francji i Rosji półprezydenckiego (mieszanego) ustrój Francji i Rosji uprawnienia władzy ustawodawczej we Francji i Rosji system partyjny Francji i Rosji system terytorialnoadministracyjny Francji i Rosji uprawnienia prezydenta i rządu we Francji uprawnienia prezydenta i rządu w Rosji strukturę parlamentu Francji i Rosji prezydentów Francji i Rosji porównuje uprawnienia władzy ustawodawczej we Francji i w Rosji porównuje systemy partyjne Francji i Rosji analizy porównawczej uprawnień prezydentów Francji i Rosji wyciąga wnioski z analizy porównawczej uprawnień władzy ustawodawczej we Francji i w Rosji przedstawia zależności między poszczególnymi rodzajami władzy we Francji i w Rosji Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii i Niemiec podaje charakterystyczne cechy ustroju Wielkiej Brytanii i RFN organy władzy ustawodawczej w Wielkiej Brytanii i w RFN zna aktualnego monarchę Wielkiej Brytanii oraz kanclerza RFN wyjaśnia zasady systemu parlamentarnego ustrój Wielkiej Brytanii i RFN uprawnienia władzy ustawodawczej w Wielkiej Brytanii i RFN system terytorialnoadministracyjny Wielkiej Brytanii i RFN uprawnienia monarchy i rządu w Wielkiej Brytanii uprawnienia prezydenta i kanclerza w RFN strukturę parlamentu Wielkiej Brytanii i RFN polega odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna porównuje uprawnienia monarchy i rządu w Wielkiej Brytanii z uprawnieniami prezydenta i kanclerza RFN porównuje uprawnienia władzy ustawodawczej Wielkiej Brytanii i RFN wyjaśnia, jakie znaczenie dla ustroju Wielkiej Brytanii mają konwenanse wyciąga wnioski z analizy porównawczej uprawnień monarchy i rządu w Wielkiej Brytanii z uprawnieniami prezydenta i kanclerza RFN wyciąga wnioski z analizy porównawczej uprawnień władzy ustawodawczej Wielkiej Brytanii i RFN przedstawia zależności między poszczególnymi 18

rodzajami władzy w Wielkiej Brytanii i RFN Ustrój polityczny Włoch i Szwajcarii Relacje państwo Kościół we współczesnym świecie Relacje państwo Kościół w Polsce podaje charakterystyczne cechy ustroju Włoch i Szwajcarii organy władzy ustawodawczej we Włoszech i w Szwajcarii zna nazwisko aktualnego prezydenta Włoch współczesne modele stosunków między władzą świecką a władzą duchowną państw neutralnych światopoglądowo, wyznaniowych, teokratycznych podaje najważniejsze postanowienia konkordatu zna model stosunków między władzą świecką wyjaśnia zasady systemu parlamentarnogabinetowego i parlamentarnokomitetowego ustrój Włoch i Szwajcarii uprawnienia władzy ustawodawczej we Włoszech i w Szwajcarii system partyjny Szwajcarii system terytorialnoadministracyjny Włoch i Szwajcarii współczesne modele stosunków między władzą świecką a władzą duchowną (uprzywilejowanie głównego wyznania, państwo ateistyczne, państwo neutralne światopoglądowo) przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące relacji państwo Kościół uprawnienia prezydenta i rządu we Włoszech uprawnienia władzy wykonawczej w Szwajcarii strukturę parlamentu Włoch i Szwajcarii modele stosunków państwo kościół w państwie neutralnym światopoglądowo (model radykalnie świecki i umiarkowanie świecki) państwo teokratyczne i wyznaniowe wyjaśnia indywidualny i instytucjonalny aspekt religijności Polaków wyjaśnia, w jaki sposób są regulowane stosunki porównuje uprawnienia prezydenta i rządu we Włoszech z uprawnieniami władzy wykonawczej w Szwajcarii porównuje uprawnienia władzy ustawodawczej Włoch i Szwajcarii wyjaśnia różnicę w podejściu do Kościoła i związków wyznaniowych w państwie radykalnie świeckim, umiarkowanie świeckim, ateistycznym, wyznaniowym i teokratycznym wyjaśnia, co to jest prawo szariatu wyjaśnia, w jaki sposób w Polsce jest rozwiązana kwestia prawa wyznaniowego zasady wyciąga wnioski z analizy porównawczej uprawnień prezydenta i rządu we Włoszech z uprawnieniami władzy wykonawczej w Szwajcarii wyciąga wnioski z analizy porównawczej uprawnień władzy ustawodawczej Włoch i Szwajcarii ocenia poszczególne modele stosunków między władzą świecką a władzą duchowną uzasadnia, dlaczego państwo polskie jest uznawane za umiarkowanie świeckie 19

a władzą duchowną w Polsce największe Kościoły w Polsce konkordat przepisy dotyczące małżeństwa konkordatowego państwa polskiego z Kościołami i związkami wyznaniowymi finansowania Kościoła katolickiego w Polsce ocenia wpływ zawarcia konkordatu na stosunki państwa polskiego z innymi Kościołami i związkami wyznaniowymi X. Demokracja mechanizmy, problemy, zagrożenia Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym i ilustruje przykładami funkcje władzy ustawodawczej izb parlamentu w wybranych państwach główne funkcje izby wyższej i niższej parlamentów w wybranych państwach (w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Niemczech) zasady wyborów przedstawicieli do parlamentu jednoizbowego i izby niższej parlamentu dwuizbowego wyjaśnia, czym się charakteryzuje unikameralizm i bikameralizmu różne metody wyłaniania izby wyższej parlamentu izbą oporu a izbą refleksji i rozwagi państw z parlamentami unikameralnymi i bikameralnymi zasady działania parlamentów w wybranych państwach porównuje funkcje parlamentów w systemach prezydenckich i parlamentarnych uzasadnia, które rozwiązanie uznaje za korzystniejsze (unikameralizm czy bikameralizm) Działalność parlamentu w praktyce podaje rodzaje immunitetów wyjaśnia terminy: sesja plenarna, komisja parlamentarna, kworum, interpelacja, zapytanie poselskie podaje tryby pracy parlamentu rodzaje większości w parlamencie rolę immunitetu parlamentarnego sesyjny i permanentny tryb pracy parlamentu rodzaje większości w parlamencie rodzaje immunitetów (formalny i materialny) opisuje mechanizm tworzenia koalicji rządowej immunitetem formalnym i materialnym wyjaśnia rolę opozycji w pracy parlamentu przedstawia procedurę tworzenia prawa przez parlament ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego 20

Władza wykonawcza w państwie demokratycznym Współczesna demokracja w Polsce i na świecie Patologie życia publicznego urzędujących głów państw (monarchów i prezydentów) rodzaje elekcji głowy państwa (powszechna bezpośrednia, powszechna pośrednia, pośrednia) rozpoznaje i podaje przykłady przejawów populizmu metody walki partii politycznych o elektorat łamania zasad i procedur demokratycznych w życiu publicznym w państwie, społeczności lokalnej i życiu szkoły zagrożenia patologie życia publicznego wybraną patologię życia publicznego kompetencje rządu w państwie demokratycznym uprawnienia głowy państwa relacje między rządem a głową państwa problemy polityki bezpieczeństwa socjalnego przedstawia sposoby, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, na czym polega kampania pozytywna i negatywna zagrożenia (dyktatura większości, demokracja narzucona, problemy ekonomiczne) patologie życia publicznego (np. korupcja, nepotyzm, klientelizm) uprawnienia głowy państwa w wybranym państwie przedstawia różnice między egzekutywą otwartą a zamkniętą rodzaje elekcji głowy państwa (powszechna bezpośrednia, powszechna pośrednia, pośrednia) wyjaśnia, jaką rolę w państwie demokratycznym pełnią ruchy sprzeciwu i emancypacji działalność państwa opiekuńczego i liberalnego w zakresie polityki bezpieczeństwa socjalnego omawia na przykładach patologie życia publicznego przedstawia sposoby zwiększania poziomu partycypacji przedstawia najbardziej zauważalne zagrożenia w Polsce wyjaśnia, jaką rolę we współczesnych państwach może pełnić głowa państwa polegają relacje między rządem a głową państwa w poszczególnych systemach politycznych wyjaśnia, dlaczego populizm stanowi zagrożenie dla polega marketing polityczny zasady postępowania polityka, który chce odnieść sukces wyjaśnia, dlaczego patologie życia publicznego wpływają destrukcyjnie na życie publiczne wyjaśnia, dlaczego podejmowanie decyzji na drodze większości może stanowić zagrożenie dla uzasadnia, z czego wynikają różnice w pozycji głowy państwa ocenia zasadność funkcjonowania głowy państwa wraz z premierem ocenia metody, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, według standardów wyjaśnia, dlaczego tak wielu obywateli nie uczestniczy w życiu politycznym ocenia skutki patologii władzy 21