Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. na Słowacji

Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego na Słowacji

Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langid=en&catid=815 Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2

Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 4 Wprowadzenie... 4 Organizacja ochrony socjalnej... 7 Finansowanie... 8 Rozdział II: Opieka zdrowotna...10 Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej?...10 Co obejmuje ubezpieczenie?...10 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?...10 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...11 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...11 Co obejmuje ubezpieczenie?...12 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...13 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...15 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?..15 Co obejmuje ubezpieczenie?...15 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.17 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...18 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...18 Co obejmuje ubezpieczenie?...18 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...19 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...20 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...20 Co obejmuje ubezpieczenie?...22 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...23 Rozdział VII: Renty rodzinne...25 Kiedy osoba jest uprawniona do renty rodzinnej?...25 Co obejmuje ubezpieczenie?...26 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...27 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...28 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...28 Co obejmuje ubezpieczenie?...28 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...30 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...31 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych?...31 Co obejmuje ubezpieczenie?...32 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...34 Rozdział X: Bezrobocie...35 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...35 Co obejmuje ubezpieczenie?...35 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...35 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...36 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...36 Co obejmuje ubezpieczenie?...36 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 38 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...39 Kiedy osoba uprawniona ma prawo do opieki długoterminowej?...39 Co obejmuje ubezpieczenie?...39 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...39 Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...40 Lipiec 2012 r 3

Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie Działy zabezpieczenia społecznego System zabezpieczenia społecznego na Słowacji obejmuje ubezpieczenie zdrowotne (medyczne), ubezpieczenie społeczne, system oszczędzania emerytalnego, a także świadczenia rodzinne udzielane przez państwo oraz pomoc społeczną. Opieka zdrowotna (medyczna) (ustanowiona na mocy ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym) obejmuje wszystkie świadczenia rzeczowe zapewniane w ramach obowiązkowego systemu zabezpieczenia społecznego (w tym wypadku w ramach obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego), które nie wchodzą w zakres prywatnej opieki zdrowotnej, tj. świadczeń, za które pacjent płaci bezpośrednio lekarzowi. Jest to powszechny system opieki zdrowotnej dla wszystkich mieszkańców (na podstawie miejsca zamieszkania), finansowany z obowiązkowych składek na ubezpieczenie odprowadzanych przez pracowników, pracodawców, osoby prowadzące działalność na własny rachunek oraz przez państwo (w imieniu dzieci, emerytów/rencistów, bezrobotnych itp.). W niektórych przypadkach wymagana jest współpłatność ze strony ubezpieczonych. Świadczenia rzeczowe obejmują kuracje, leczenie, leki, sprzęt medyczny, produkty żywnościowe oraz hydroterapię, jeżeli są one używane w leczeniu lub zapobieganiu problemom zdrowotnym, do uśmierzania bólu, w celach profilaktycznych, diagnostycznych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych itp. Ubezpieczenie społeczne obejmuje wszystkich pracowników najemnych i osoby prowadzące działalność na własny rachunek, z wyjątkiem funkcjonariuszy policji, słowackich służb wywiadowczych, biura bezpieczeństwa narodowego, służb więziennych i pracowników wymiaru sprawiedliwości, funkcjonariuszy policji kolejowej, służb celnych i pracowników zawodowej służby wojskowej. Do funkcjonariuszy policji, zawodowych żołnierzy i rekrutów mają zastosowanie oddzielne przepisy dotyczące ochrony socjalnej. Wyłącznie osoby zatrudnione w siłach zbrojnych lub innych formacjach zbrojnych Słowacji mogą należeć do tego systemu. Jednym z najważniejszych warunków dostępu do tych organów jest słowackie obywatelstwo. Osoby z podwójnym obywatelstwem nie mogą wstąpić do słowackiego wojska lub policji. Zasada ta nie odnosi się oczywiście do pozostałych przy życiu członków rodziny i do ich praw do renty z tego tytułu (renta wdowia, renta sieroca): ich obywatelstwo nie ma żadnego wpływu na ich prawa. Słowacki system ubezpieczenia społecznego ustanowiony ustawą o ubezpieczeniu społecznym obejmuje: ubezpieczenie zdrowotne, które zabezpiecza przed utratą lub zmniejszeniem dochodów z powodów zdrowotnych i zapewnia dochód w przypadku tymczasowej niezdolności do pracy, ciąży i macierzyństwa; ubezpieczenie emerytalno-rentowe, które obejmuje: ubezpieczenie emerytalne zapewniające dochód osobom w podeszłym wieku i wypłatę rent z tytułu zgonu dla osób pozostałych przy życiu; Lipiec 2012 r 4

ubezpieczenie inwalidzkie, z którego wypłacana jest renta w przypadku obniżenia lub utraty zdolności do wykonywania pracy za wynagrodzeniem lub prowadzenia działalności na własny rachunek z powodu przewlekłych problemów zdrowotnych ubezpieczonego, jak również na wypadek jego śmierci; ubezpieczenie od wypadków przy pracy obejmujące uszczerbek na zdrowiu lub śmierć wskutek wypadku przy pracy, obrażenia odniesione w czasie wykonywania obowiązków (w dalszej części traktowane jako wypadek przy pracy ) lub choroby zawodowej; ubezpieczenie od utraty pracy zabezpieczające przed utratą dochodów w razie bezrobocia i zapewniające dochód osobom, które utraciły pracę; fundusz gwarancyjny zapewniający ochronę pracownika przed ryzykiem niezdolności pracodawcy do wywiązania się ze zobowiązań wobec pracowników, jak również zabezpieczający wypłatę zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie emerytalne przez pracodawcę z tytułu podstawowego systemu oszczędzania emerytalnego. Obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne na Słowacji opiera się na dwóch systemach: systemie obowiązkowego ubezpieczenia o zdefiniowanej składce, finansowanym repartycyjnie i zarządzanym przez kasę ubezpieczenia społecznego; oraz systemie obowiązkowego oszczędzania emerytalnego o zdefiniowanej składce, finansowanym przez kapitalizację i zarządzanym przez prywatne spółki administrujące kontami emerytalnymi. Plan emerytalny opiera się na oszczędzaniu na indywidualnym koncie, które, wraz z ubezpieczeniem emerytalnym przewidzianym w ustawie o zabezpieczeniu społecznym, ma zagwarantować dochód beneficjentowi na emeryturze lub jego zstępnym w razie śmierci beneficjenta. Państwowa pomoc społeczna dla rodzin wchodzi w zakres kompetencji słowackiego ministerstwa pracy, spraw socjalnych i rodziny i obejmuje przede wszystkim świadczenia pieniężne wypłacane rodzinom. W ramach tego systemu państwowej pomocy społecznej obowiązujące prawodawstwo zapewnia świadczenia w postaci świadczeń z tytułu śmierci i świadczeń rodzinnych. Świadczenia wypłacane są osobom uprawnionym za pośrednictwem lokalnych urzędów pracy, spraw socjalnych i rodziny, pod nadzorem centralnego urzędu pracy, spraw socjalnych i rodziny (Ústredie práce, sociálnych vecí a rodiny). Instrument podatkowy na dzieci pozostające na utrzymaniu (dodatek podatkowy) jest regulowany przez ministerstwo finansów i przyznawany przez urzędy podatkowe. System pomocy społecznej zapewnia świadczenia pieniężne i rzeczowe, które są przyznawane uprawnionym beneficjentom za pośrednictwem krajowych urzędów pracy, spraw socjalnych i rodziny (w ramach ministerstwa pracy, spraw socjalnych i rodziny oraz ministerstwa zdrowia) lub władz lokalnych/samorządowych. Pomoc społeczna jest udzielana osobom borykającym się z poważnymi trudnościami finansowymi oraz osobom z niepełnosprawnością fizyczną. Dystrybucją pomocy zajmuje się administracja państwowa (urzędy pracy, spraw socjalnych i rodziny ministerstwa pracy, spraw socjalnych i rodziny), władze lokalne/samorządowe oraz niektóre organizacje niepubliczne (trzeci sektor). Objęcie ubezpieczeniem Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe dla wszystkich osób, które nie są objęte ubezpieczeniem państwowym. Ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne jest obowiązkowe dla: Lipiec 2012 r 5

osób wykonujących pracę za wynagrodzeniem na terytorium Słowacji lub poza nim przez okres ustalony przez pracodawcę, chyba że traktaty międzynarodowe są nadrzędne wobec prawa słowackiego i narzucają inny system ubezpieczeniowy. Nabycie lub utrata prawnego statusu pracownika najemnego stanowi fakt prawny warunkujący źródło lub brak obowiązku członkostwa pracownika. osoby prowadzące działalność na własny rachunek, których bezpośrednie lub pośrednie dochody z działalności na własny rachunek lub jakiejkolwiek innej niezależnej działalności zarobkowej, zdefiniowane w przepisach o podatku dochodowym, są o ponad 44,2% wyższe od średniego rocznego wynagrodzenia miesięcznego za pracę w pełnym wymiarze godzin. Faktem prawnym warunkującym rozpoczęcie lub ustanie obowiązku członkostwa pracownika niezależnego w systemie ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego jest wysokość bezpośrednich lub pośrednich dochodów związanych z działaniem jego przedsiębiorstwa lub pochodzących z innej niezależnej działalności dochodowej. Wysokość tych dochodów zgłasza się zazwyczaj 1 lipca bieżącego roku, za poprzednio rok kalendarzowy. Pozostałe osoby obowiązkowo objęte ubezpieczeniem emerytalnym to: osoby zamieszkujące na stałe na Słowacji i sprawujące opiekę w pełnym wymiarze nad dzieckiem w wieku poniżej sześciu lat zamieszkującym na stałe na Słowacji, które nie są objęte ubezpieczeniem jako pracownicy lub osoby prowadzące działalność na własny rachunek, nie otrzymują wcześniejszej emerytury ani renty inwalidzkiej i nie osiągnęły ustawowego wieku emerytalnego. Stosowny wniosek o przystąpienie do ubezpieczenia emerytalnego należy złożyć we właściwych instytucjach; osoby zamieszkujące na stałe na Słowacji i sprawujące opiekę w pełnym wymiarze nad dzieckiem w wieku od sześciu do osiemnastu lat, które ma poważne problemy zdrowotne i również zamieszkuje na stałe na Słowacji, które nie są objęte ubezpieczeniem jako pracownicy najemni lub pracownicy prowadzący działalność na własny rachunek lub które, podobnie jak w powyższym podpunkcie, nie otrzymują wcześniejszej emerytury ani renty inwalidzkiej i nie osiągnęły ustawowego wieku emerytalnego. Stosowny wniosek o przystąpienie do ubezpieczenia emerytalnego należy złożyć we właściwych instytucjach; osoby zamieszkujące na stałe na Słowacji i pobierające świadczenia pieniężne przez co najmniej 12 lat zgodnie z obowiązującym prawodawstwem, które nie są objęte ubezpieczeniem jako pracownicy najemni lub pracownicy prowadzący działalność na własny rachunek lub które, podobnie jak w powyższym podpunkcie, nie otrzymują wcześniejszej emerytury ani renty inwalidzkiej i nie osiągnęły ustawowego wieku emerytalnego. Stosowny wniosek o przystąpienie do ubezpieczenia emerytalnego należy złożyć we właściwych instytucjach; osoby pobierające rentę inwalidzką przed osiągnięciem wieku emerytalnego lub przed przejściem na wcześniejszą emeryturę oraz osoby pobierające rentę z tytułu wypadku przy pracy. Ubezpieczenie od wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest obowiązkowe dla wszystkich pracodawców, nawet zatrudniających jedną osobę, niezależnie od tego, czy podstawą zatrudnienia jest umowa o pracę czy jakakolwiek inna forma umowy. Ubezpieczenie od utraty pracy jest obowiązkowe dla wszystkich pracowników, których obowiązuje wymóg ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczenie od utraty pracy nie ma zastosowania do pewnych osób określonych przepisami (np. urzędników publicznych zatrudnionych w określonych służbach publicznych, prokuratorów, strażaków i pracowników służb ratunkowych), do osób pozbawionych wolności, emerytów, osób Lipiec 2012 r 6

pobierających wcześniejszą emeryturę lub osób pobierających rentę inwalidzką, pod warunkiem że ich stopień niepełnosprawności wynosi co najmniej 70%. Każda osoba, która ukończyła 16 lat i zamieszkuje na stałe lub przebywa tymczasowo na Słowacji, może dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia zdrowotnego, ubezpieczenia emerytalnego oraz ubezpieczenia od utraty pracy. Osoba taka jest objęta ubezpieczeniem od dnia złożenia wniosku do dnia usunięcia lub złożenia wniosku o usunięcie z rejestru. Udział w systemie ubezpieczenia emerytalnego (filar finansowany z oszczędności) jest obowiązkowy dla każdej osoby (również wtedy, gdy przystąpiła do systemu dobrowolnie), która przystąpiła do systemu ubezpieczeń emerytalnych po dniu 30 czerwca 2006 r., a przed dniem 1 stycznia 2005 r. nie była objęta ubezpieczeniem emerytalnym w ramach kasy ubezpieczenia społecznego (np. pracownicy zagraniczni wykonujący zawód lub rzemiosło na Słowacji) i należy do jednej z poniższych kategorii: pracownicy; osoby prowadzące działalność na własny rachunek, dla których udział w systemie oszczędzania emerytalnego jest obowiązkowy; osoby zamieszkujące na stałe w Słowacji i sprawujące opiekę w pełnym wymiarze nad dzieckiem w wieku poniżej sześciu lat, które również zamieszkuje na stałe na Słowacji; osoby zamieszkujące na stałe na Słowacji i sprawujące opiekę w pełnym wymiarze nad dzieckiem w wieku powyżej sześciu lat, które ma poważne problemy zdrowotne i które również zamieszkuje na stałe na Słowacji; osoby zamieszkujące na stałe na Słowacji, które są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym jako beneficjenci zasiłku opiekuńczego; osoby, które dobrowolnie przystąpiły do systemu ubezpieczeń emerytalnych. Numer identyfikacyjny ubezpieczenia społecznego (Identyfikator krajowy) Osoba fizyczna lub prawna musi podać swój numer identyfikacyjny ubezpieczenia społecznego na każdym dokumencie, wniosku lub zgłoszeniu przedłożonym w kasie ubezpieczenia społecznego. Jeżeli nie wskazano inaczej, numer identyfikacyjny ubezpieczenia społecznego pokrywa się z numerem ewidencyjnym danej osoby. Stosowanie tego numeru identyfikacyjnego ma na celu przyspieszenie załatwiania spraw administracyjnych i zmniejszenie ryzyka pomyłek. Organizacja ochrony socjalnej System ochrony socjalnej na Słowacji obejmuje cztery działy: dwa najważniejsze działy to opieka zdrowotna i ubezpieczenie społeczne, zaś pozostałe to publiczna pomoc socjalna dla rodzin oraz opieka społeczna. Ubezpieczenie społeczne Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego są administrowane przez kasę ubezpieczenia społecznego, która należy do administracji publicznej. Za prawodawstwo regulujące cały system ubezpieczenia społecznego odpowiada słowackie ministerstwo pracy, spraw socjalnych i rodziny (Ministerstvo práce, sociálnych vecí a rodiny). Ministerstwo nie interweniuje jednak bezpośrednio w działania kasy ubezpieczeń społecznych, która pozostaje odpowiedzialna za wspomniane świadczenia społeczne. Ze względu na pełnioną rolę instytucji odpowiedzialnej za ubezpieczenie społeczne kasa ubezpieczenia społecznego służy Lipiec 2012 r 7

jako organ łącznikowy między różnymi zainteresowanymi instytucjami a uprawnionymi beneficjentami, jak również instytucjami państw członkowskich Unii Europejskiej/EOG oraz Szwajcarii. Kasa ubezpieczenia społecznego posiada oddziały regionalne. Opieka zdrowotna Przyznawanie świadczeń rzeczowych należy do kompetencji ministerstwa zdrowia (Ministerstvo zdravotníctva). System obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego pokrywa koszty leczenia w instytucjach opieki zdrowotnej i niektórych leków. Ubezpieczenie zdrowotne świadczą trzy instytucje ubezpieczenia zdrowotnego, przy czym największą liczbę obywateli ubezpiecza powszechna kasa ubezpieczeń zdrowotnych (Všeobecná zdravotná poisťovňa). Za świadczenie usług w zakresie opieki zdrowotnej odpowiadają lokalne ośrodki zdrowia, szpitale, przychodnie, sanatoria i placówki uzdrowiskowe. W ramach systemu społecznego dostępne są zarówno państwowe, jak i prywatne placówki służby zdrowia. Publiczna pomoc socjalna dla rodzin Przyznawanie świadczeń pieniężnych należy do kompetencji ministerstwa pracy, spraw socjalnych i rodziny. Świadczenia te są wypłacane za pośrednictwem urzędu pracy, spraw socjalnych i rodziny (Úrad práce, sociálnych vecí a rodiny). Dodatek podatkowy jest przyznawany przez ministerstwo finansów (Ministerstvo financií) i wypłacany przez urzędy podatkowe i przedsiębiorstwa. Pomoc społeczna Za świadczenia pieniężne i świadczenia rzeczowe odpowiadają ministerstwo pracy, spraw socjalnych i rodziny, ministerstwo zdrowia oraz władze samorządowe. Są one przyznawane osobom niepełnosprawnym o ograniczonej zdolności do pracy, osobom niepełnosprawnych uzależnionym od pomocy osoby trzeciej oraz osobom w trudnej sytuacji materialnej. Pomoc społeczna jest organizowana przez samorządy regionalne, regionalne urzędy pracy, spraw socjalnych i rodziny, władze lokalne oraz organizacje pozarządowe. Finansowanie Świadczenia pieniężne są finansowane ze składek. Ich przyznawanie należy do kompetencji ministerstwa pracy, spraw socjalnych i rodziny (Ministerstvo práce, sociálnych vecí a rodiny), głównie za pośrednictwem kasy ubezpieczenia społecznego (Sociálna poisťovňa). Składki na ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie od utraty pracy są potrącane od wynagrodzenia i opłacane przez pracodawcę w imieniu pracownika. Składki na ubezpieczenie zdrowotne są opłacane przez: pracowników; pracodawców; osoby prowadzące działalność na własny rachunek; państwo (w imieniu dzieci, emerytów/rencistów, bezrobotnych itp.). Składki na ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa są opłacane przez: Lipiec 2012 r 8

pracowników; pracodawców; osoby prowadzące działalność na własny rachunek, dla których ubezpieczenie emerytalne jest obowiązkowe; osoby ubezpieczone dobrowolnie (wyłącznie ubezpieczenie społeczne). Państwo opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne oraz na wypadek inwalidztwa w imieniu osób należących do kategorii opisanych w pierwszych trzech podpunktach w sekcji: Objęcie ubezpieczeniem Pozostałe osoby obowiązkowo objęte ubezpieczeniem emerytalnym. Kasa ubezpieczenia społecznego pokrywa składki emerytalne osób fizycznych otrzymujących rentę z tytułu wypadku przy pracy do czasu osiągnięcia przez nie wieku emerytalnego lub otrzymania przez nie wcześniejszej emerytury. Składek na ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa i bezrobocia nie muszą opłacać osoby odprowadzające składki na ubezpieczenie emerytalne, które otrzymują emeryturę lub wcześniejszą emeryturę oraz osoby pobierające rentę inwalidzką z tytułu niepełnosprawności w stopniu co najmniej 70%. Podobnie pracodawcy nie mają obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa ani bezrobocia w imieniu pracowników objętych ubezpieczeniem emerytalnym, którzy przeszli emeryturę lub wcześniejszą emeryturę albo otrzymują rentę inwalidzką z tytułu niepełnosprawności w stopniu co najmniej 70%. Składki na ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy płaci pracodawca. Składki na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia są opłacane przez: pracowników; pracodawców; osoby dobrowolnie ubezpieczone, które są bezrobotne. Składki na rezerwowy fundusz solidarnościowy są opłacane przez: pracodawców; osoby prowadzące działalność na własny rachunek, dla których udział w systemie oszczędzania emerytalnego jest obowiązkowy; osoby, które dobrowolnie przystąpiły do systemu ubezpieczeń emerytalnych; państwo z dochodów podatkowych. Składki do systemu oszczędzania emerytalnego są opłacane przez: pracodawców na rzecz pracowników; osoby prowadzące działalność na własny rachunek, dla których udział w systemie oszczędzania emerytalnego jest obowiązkowy; osoby, które dobrowolnie przystąpiły do planu emerytalnego. Państwo opłaca składki do systemu oszczędzania emerytalnego w imieniu osób, za które płaci składki emerytalne. Kasa ubezpieczenia społecznego opłaca składki do systemu oszczędzania emerytalnego w imieniu osób, którym wypłaca rentę inwalidzką, rentę z tytułu wypadku przy pracy, jeśli osoby te należały już do systemu oszczędzania emerytalnego, zanim nabyły prawo do renty inwalidzkiej. Lipiec 2012 r 9

Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej? Każda osoba mająca miejsce zamieszkania na Słowacji jest uprawniona do opieki zdrowotnej. Świadczenia z tytułu opieki zdrowotnej są zapewniane przez podmioty świadczące usługi medyczne, na podstawie umowy z kasami ubezpieczeń zdrowotnych. Co obejmuje ubezpieczenie? Tylko świadczenia wykonane w placówkach związanych umową lub przez lekarzy, którzy podpisali taką umowę będą honorowane przez publiczny system ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczenia medyczne są udzielane w systemie pozbawionym płatności. Z tytułu udziału w kosztach opieki medycznej udzielanej w ramach świadczeń rzeczowych (płaci trzeci podmiot), pacjent płaci kwotę: 1,99 EUR za pomoc w nagłych przypadkach; 0,17 EUR za każdą receptę; 0,07 EUR za kilometr w przypadku transportu sanitarnego. Nie ma żadnych opłat za transport pacjentów niepełnosprawnych, dla pacjentów uczestniczących w programach dializ, pacjentów objętych opieką onkologiczną lub kardiochirurgiczną. Koszty leków, sprzętu medycznego i produktów żywnościowych są zwracane w całości lub częściowo (w zależności od przypadku) przez publiczny system ubezpieczenia zdrowotnego. Jeżeli chodzi o opiekę dentystyczną, można wybrać dowolnego dentystę, który objętego umową. Koszty usług dentystycznych są zwracane zgodnie z cennikami uzgodnionymi między instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego a podmiotami świadczącymi usługi. Pacjent nie płaci za leczenie dentystyczne. Jeżeli jednak zostaną zastosowane materiały wykraczające poza przewidziany standard, koszty w całości ponosi pacjent. W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Obywatele mają wolny wybór lekarza prowadzącego, pod warunkiem, że jest on związany umową z kasą ubezpieczenia zdrowotnego. Pierwsza wizyta stanowi niepisaną umowę na dalsze korzystanie z usług takiego lekarza przez co najmniej 6 miesięcy. Konsultacje ze specjalistami odbywają się bezpośrednio lub na podstawie skierowania od lekarza pierwszego kontaktu. Pacjenci mają swobodę w wyborze szpitala. Lipiec 2012 r 10

Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Pracownicy są uprawnieni do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby, jeżeli: kwalifikują się do świadczeń z tytułu choroby w okresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym lub po jego zakończeniu w okresie leczenia lub obowiązywania uprawnień; uzyskują dochód niższy od podstawy wymiaru ubezpieczenia zdrowotnego w okresie, w którym nie pracują ze względu na utratę zdolności do zarobkowania, sprawowanie opieki nad członkiem rodziny, zgodnie z definicją zawartą w obowiązującym prawodawstwie, sprawowanie opieki w pełnym wymiarze nad dzieckiem w wieku poniżej dziesięciu lat, w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim lub sprawowania opieki nad dzieckiem przyjętym na wychowanie. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek, dla których ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe, oraz osoby, które dobrowolnie do niego przystąpiły, są uprawnione do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby, jeżeli: kwalifikują się do świadczeń z tytułu choroby w okresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym lub po jego zakończeniu w okresie leczenia lub obowiązywania uprawnień; na ostatni dzień miesiąca kalendarzowego, w którym wystąpiło zdarzenie uprawniające do świadczeń, mają uregulowaną sytuację składkową w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego za cały okres, począwszy od rozpoczęcia okresu ubezpieczenia (obowiązkowego lub dobrowolnego) po ostatni dzień miesiąca kalendarzowego poprzedzającego wystąpienie zdarzenia uprawniającego do świadczeń. Świadczenia pieniężne z tytułu choroby obejmują: świadczenie z tytułu choroby (Nemocenské); zasiłek zastępujący dochód (Náhrada príjmu); świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny (Ošetrovné); świadczenie wyrównawcze w okresie ciąży i macierzyństwa (Vyrovnávacia dávka); świadczenie z tytułu macierzyństwa (Materské). Świadczenie z tytułu choroby Pracownik jest uprawniony do świadczenia z tytułu choroby, jeżeli w wyniku choroby lub wypadku jest niezdolny do pracy lub został objęty kwarantanną (oba przypadki są traktowane poniżej jako tymczasowa niezdolność do pracy). Prawo pracowników do zasiłku chorobowego: nabywa się 11. dnia tymczasowej niezdolności do pracy; traci się następnego dnia po zakończeniu okresu tymczasowej niezdolności do pracy lub z dniem przyznania beneficjentowi emerytury, wcześniejszej emerytury lub renty inwalidzkiej (w przypadku orzeczonej niepełnosprawności w stopniu co najmniej 70%). Otrzymywanie zasiłku chorobowego nie może jednak, w żadnym wypadku, przekroczyć 52 tygodni począwszy od początku czasowej niezdolności do pracy. Lipiec 2012 r 11

Osoby prowadzące działalność na własny rachunek, obowiązkowo objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, oraz osoby dobrowolnie opłacające składki są również uprawnione do świadczenia z tytułu choroby, jeżeli zostaną uznane za tymczasowo niezdolne do pracy i były ubezpieczone przez co najmniej 270 dni w ciągu dwóch lat przed rozpoczęciem okresu niezdolności do pracy. W przypadku takich osób (osób prowadzących działalność na własny rachunek obowiązkowo objętych ubezpieczeniem i osób dobrowolnie ubezpieczonych) uprawnienie do świadczenia z tytułu choroby: nabywa się pierwszego dnia tymczasowej niezdolności do pracy; traci się następnego dnia po zakończeniu okresu tymczasowej niezdolności do pracy lub z dniem przyznania beneficjentowi emerytury, wcześniejszej emerytury lub renty inwalidzkiej (w przypadku orzeczonej niepełnosprawności w stopniu co najmniej 70%). Otrzymywanie zasiłku chorobowego nie może jednak, w żadnym wypadku, przekroczyć 52 tygodni począwszy od początku czasowej niezdolności do pracy. Zasiłek zastępujący dochód Świadczenia te ( zasiłek zastępujący dochód ) są finansowane przez pracodawcę przez pierwszych 10 dni kalendarzowych choroby pracownika najemnego. Każdy pracownik najemny ma prawo do dodatków na utrzymanie dochodów, kiedy tylko zostanie uznany za czasowo niezdolnego do pracy lub poddany kwarantannie na skutek choroby lub wypadku i, jeśli spełnia inne warunki wymagane przez przepisy prawa. Świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny Aby kwalifikować się do świadczenia z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny, ubezpieczony (pracownik najemny, osoba prowadząca działalność na własny rachunek lub osoba dobrowolnie ubezpieczona) musi spełnić jeden z poniższych warunków: zajmować się współmałżonkiem, dzieckiem, bezpośrednim wstępnym lub bezpośrednim wstępnym współmałżonka, których stan zdrowia wymaga stałej opieki świadczonej przez osobę trzecią. Sytuacja ta musi być potwierdzona zaświadczeniem lekarskim; lub musi sprawować opiekę nad dzieckiem w wieku poniżej dziesięciu lat w jednym z następujących przypadków: dziecko zostało objęte kwarantanną; placówka społeczna, szkolna lub przedszkolna, do której uczęszcza dziecko, została zamknięta lub objęta kwarantanną przez właściwe władze; osoba zazwyczaj opiekująca się dzieckiem zachorowała, została objęta kwarantanną lub przebywa w klinice położniczej i z tego powodu nie może sprawować opieki nad dzieckiem. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu choroby Pracownicy najemni otrzymują świadczenie z tytułu choroby w wysokości 55% dziennego wynagrodzenia zasadniczego przez siedem dni w tygodniu. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek objęte obowiązkowym ubezpieczeniem Lipiec 2012 r 12

zdrowotnym oraz osoby dobrowolnie ubezpieczone otrzymują świadczenie z tytułu choroby przez siedem dni w tygodniu. Wysokość dziennego zasiłku chorobowego wynosi: 25% ich dziennej podstawy wymiaru przez pierwsze trzy dni (wyłącznie osoby prowadzące działalność na własny rachunek); 55% ich dziennej podstaw wymiaru po trzech dniach (zarówno pracownicy najemni, jak i osoby prowadzące działalność na własny rachunek). Świadczenia z tytułu choroby nie można pobierać równolegle ze świadczeniem z tytułu macierzyństwa. Maksymalny okres wypłacania świadczenia wynosi 52 tygodnie. Zasiłek zastępujący dochód Wysokość zasiłku zastępującego dochód (wyłącznie dla pracowników najemnych) oblicza się na podstawie okresu referencyjnego i dziennej podstawy wymiaru, którą określa się w taki sam sposób, jak w przypadku świadczenia z tytułu choroby. Zasiłek zastępujący dochód stanowi: 25% dziennej podstawy wymiaru przez pierwsze 3 dni tymczasowej niezdolności do pracy; 55% dziennej podstawy wymiaru po trzech dniach. Wyższy zasiłek zastępujący dochód może zostać wypłacony na podstawie ustaleń układu zbiorowego pracy zawartego zgodnie z obowiązującymi przepisami, ale nie może przekroczyć 80% dziennej podstawy wymiaru. Świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny Świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny jest wypłacane za każdy dzień kalendarzowy, począwszy od pierwszego dnia zaistnienia konieczności opieki nad określonym członkiem rodziny lub nad dzieckiem w wieku poniżej 10 lat. Świadczenie jest równe 55% dziennej podstawy wymiaru. Świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny jest wypłacane od pierwszego dnia zaistnienia konieczności opieki do momentu ustania takiej konieczności; nie może być jednak wypłacane przez dłużej niż dziesięć dni. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym stanowi, że świadczenie z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny jest wypłacane tylko jeden raz jednemu beneficjentowi na każdy przypadek świadczenia opieki na rzecz członka rodziny lub dziecka w wieku poniżej dziesięciu lat. Osoba ubezpieczona nie może pobierać świadczenia z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny równolegle z: zasiłkiem zastępującym dochód; świadczeniem z tytułu choroby; świadczeniem z tytułu macierzyństwa. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Niezdolność do pracy musi być potwierdzona przez lekarza rodzinnego począwszy od pierwszego dnia okresu choroby i musi być kontrolowana co cztery tygodnie. Świadczenie tymczasowe jest wypłacane za pośrednictwem Kasy Ubezpieczenia Społecznego. Pracodawca jest zobowiązany do wypłacania zasiłku zastępującego Lipiec 2012 r 13

dochód swoim pracownikom w takich samych terminach i odstępach czasu jak w przypadku normalnych wynagrodzeń, honorariów, premii, odszkodowań lub każdej innej formy wynagrodzenia, a w każdym razie nie później niż ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, za który wypłacany jest zasiłek. Spory między pracownikiem najemnym a pracodawcą dotyczące zasiłku zastępującego dochód są rozstrzygane przez właściwy sąd. Lipiec 2012 r 14

Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Świadczenie z tytułu macierzyństwa Każda ubezpieczona, która jest w ciąży lub opiekuje się noworodkiem, jak również każda inna osoba ubezpieczona, której przyznano opiekę nad dzieckiem (np. ojciec dziecka), jest uprawniona do świadczenia z tytułu macierzyństwa, jeżeli w ciągu dwóch lat poprzedzających narodziny lub wzięcie pod opiekę dziecka była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym przez 270 dni, niezależnie od tego, czy jest pracownikiem, prowadzi działalność na własny rachunek czy ubezpieczyła się dobrowolnie. Świadczenie przysługuje w okresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym oraz w okresie ochronnym po zakończeniu ubezpieczenia zdrowotnego (z reguły okres ten wynosi 7 dni lub osiem miesięcy w trakcie ciąży). Świadczenie wyrównawcze w okresie ciąży i macierzyństwa Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym świadczenie wyrównawcze jest wypłacane wyłącznie kobietom będącym pracownikami. Kobiety prowadzące działalność na własną rękę oraz dobrowolnie ubezpieczone nie mogą ubiegać się o świadczenie wyrównawcze, ponieważ przeniesienie na inne stanowisko pracy jest bez znaczenia w przypadku osób nieobjętych umowami o pracę. Pracownica może wnioskować o świadczenie wyrównawcze, jeżeli w okresie ciąży lub w ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy po porodzie została przesunięta na inne stanowisko pracy w ramach tego samego przedsiębiorstwa, ponieważ: nie może pracować na swoim dotychczasowym stanowisku na mocy obowiązującego ustawodawstwa lub regulaminu; z zaświadczenia lekarskiego wynika, że jej dotychczasowe stanowisko pracy jest potencjalnie niebezpieczne dla jej zdrowia lub dla zdrowia jej dziecka; oraz jej dochód na nowym stanowisku jest niższy niż na jej poprzednim stanowisku. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu macierzyństwa Beneficjenci są uprawnieni do świadczenia macierzyńskiego począwszy od szóstego tygodnia lub od początku ósmego tygodnia poprzedzającego przewidywaną datę porodu wyznaczoną przez lekarza lub od dnia porodu, jeżeli poród nastąpił wcześniej. Uprawnienie przysługuje od dnia narodzin dziecka. Świadczenie zasadniczo przysługuje przez cały okres 34 tygodni. Samotna matka jest uprawniona do świadczenia z tytułu macierzyństwa przez 37 tygodni od początku okresu uprawnienia. Matka, która urodzi dwoje lub więcej dzieci, jest uprawniona do świadczenia z tytułu macierzyństwa przez 43 tygodnie od początku okresu uprawnienia. Lipiec 2012 r 15

Prawo do zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej, która urodziła nie może być krótsze niż 14 tygodni licząc od rozpoczęcia tego prawa i nie może się zakończyć przed końcem szóstego tygodnia po porodzie. Obydwa warunki muszą być spełnione równocześnie. Osoba ubezpieczona, której przyznano opiekę nad dzieckiem, jest uprawniona do świadczenia z tytułu macierzyństwa przez okres 28 tygodni (lub 31 tygodni, lub 37 tygodni) od początku okresu uprawnienia, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko ósmego miesiąca życia. Świadczenie to jest wypłacane przez siedem dni w tygodniu i zasadniczo wynosi 65% dziennej podstawy wymiaru. Dzienna podstawa wymiaru jest obliczana jako iloraz całkowitej sumy podstawy wymiaru (dochodów) składek na ubezpieczenie zdrowotne w okresie bazowym oraz liczby dni w okresie bazowym. Okres bazowy jest taki sam dla wszystkich trzech kategorii osób ubezpieczonych i zasadniczo pokrywa się z rokiem kalendarzowym poprzedzającym rok narodzin dziecka lub pojawienia się dziecka w rodzinie. Świadczenie wyrównawcze w okresie ciąży i macierzyństwa Świadczenie wyrównawcze w okresie ciąży i macierzyństwa wypłacane jest za każdy miesiąc kalendarzowy, z uwzględnieniem miesięcy rozpoczęcia i zakończenia pracy na innym stanowisku, jeżeli zmiany następują w trakcie miesiąca. Świadczenie wyrównawcze wypłacane w okresie ciąży jest zawieszane w dniu, w którym rozpoczyna się urlop macierzyński, i jest wznawiane po zakończeniu urlopu. W żadnym razie świadczenie wyrównawcze nie może być wypłacane po upływie dziewięciu miesięcy od narodzenia dziecka. Świadczenie wyrównawcze wynosi 55% różnicy między miesięczną podstawą wymiaru (30,4167-krotność dziennej podstawy wymiaru) a podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne w każdym miesiącu kalendarzowym po przeniesieniu na nowe stanowisko pracy. Zasiłek porodowy Słowacki system zabezpieczenia społecznego zapewnia zasiłek porodowy (Príspevok pri narodení dieťaťa), który jest ryczałtowym świadczeniem jednorazowym na zakup niezbędnych artykułów dla niemowląt. Wniosek o to świadczenie należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od daty narodzin dziecka. W 2007 r. państwo wprowadziło dodatek do zasiłku porodowego, który ma pomóc pokryć zwiększone koszty zakupu niezbędnych artykułów dla pierwszego, drugiego i trzeciego dziecka, wypłacany po ukończeniu przez dziecko 28 dni życia. Specjalny dodatek roczny może zostać wypłacony rodzicom trojaczków lub większej liczby dzieci lub w przypadku dwukrotnych narodzin bliźniąt w okresie dwóch lat (lub osobom pełniącym obowiązki rodziców wobec tych dzieci), aby pomóc w pokryciu zwiększonych kosztów związanych z porodami mnogimi. Przewidziano również, w ramach świadczeń rodzinnych, wypłacanie regularnych świadczeń na dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej. Świadczenia te mają na celu udział w zaspokojeniu potrzeb dzieci pozostających na utrzymaniu, które w dowolnej formie zostały umieszczone w rodzinie zastępczej. Lipiec 2012 r 16

W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Świadczenia rzeczowe, np. opieka medyczna lub dentystyczna, są zapewniane przez system opieki zdrowotnej wszystkim osobom mieszkającym na Słowacji. Jeżeli spełnione są warunki przewidziane prawem, wyżej wymienione świadczenia pieniężne (np. świadczenia z tytułu macierzyństwa i świadczenie wyrównawcze) są wypłacane przez kasę ubezpieczenia społecznego za pośrednictwem systemu ubezpieczeń społecznych dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób dobrowolnie ubezpieczonych. Lipiec 2012 r 17

Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym, za inwalidę uznaje się każdą osobę przewlekle chorą, która jest trwale niezdolna do pracy w co najmniej 40%. Całkowite inwalidztwo jest definiowane jako utrata zdolności do pracy w co najmniej 70% w porównaniu z osobą zdrową. Jeżeli ubezpieczony cierpi na wiele schorzeń powodujących zmniejszenie jego zdolności do pracy, różne współczynniki odpowiadające tym chorobom nie są sumowane: tylko schorzenie stanowiące bezpośrednią przyczynę długotrwałego złego stanu zdrowia bierze się pod uwagę przy obliczaniu wskaźnika niezdolności do pracy. Pozostałe schorzenia powodujące obniżenie zdolności do pracy mogą być podstawą zwiększenia wskaźnika niezdolności do pracy o maksymalnie 10%. Osoba ubezpieczona musi być uznana za inwalidę, osiągnąć minimalny okres składkowy, nie może być w wieku emerytalnym i nie może otrzymywać wcześniejszej emerytury w dniu rozpoczęcia okresu inwalidztwa. Minimalny okres ubezpieczenia zależy od wieku i wynosi od kilku miesięcy (dla osób w wieku poniżej 20 lat) do 15 lat dla osób, które ukończyły 45 lat. W razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz w przypadku osób niepełnosprawnych od dzieciństwa nie jest wymagany żaden okres objęcia ubezpieczeniem. Świadczenie nie przysługuje, jeżeli inwalidztwo jest skutkiem umyślnego czynu popełnionego przez osobę ubezpieczoną. Jeżeli inwalidztwo jest wynikiem nadużywania alkoholu lub narkotyków, świadczenie jest wypłacane jedynie w 50%. Co obejmuje ubezpieczenie? Wysokość renty inwalidzkiej jest zasadniczo taka sama, jak wysokość emerytury. Jeżeli jednak stopień inwalidztwa wynosi od 41% do 70%, wysokość renty inwalidzkiej ustalana jest proporcjonalnie. Państwo zapewnia również rehabilitację medyczną i przekwalifikowanie, w tym: specjalne terapie w ośrodkach sanatoryjnych i poza nimi, specjalne zatwierdzone zabiegi i obowiązkową rehabilitację zgodnie z zaleceniem lekarza; dotacje państwowe dla pracodawców na: utworzenie, renowację i ocenę techniczną ruchomości zakładów pracy chronionej; utrzymanie pracowników niepełnosprawnych w pracy; pokrycie kosztów operacyjnych i kosztów transportu; pokrycie kosztów szkoleń zawodowych i przygotowania zawodowego dla pracowników niepełnosprawnych; dotacje państwowe dla niepełnosprawnych osób prowadzących działalność na własny rachunek: dodatki na rozpoczęcie działalności; dotacje na eksploatację, renowację lub ocenę techniczną ruchomości zakładów pracy chronionej; dotacje na pokrycie kosztów operacyjnych i kosztów transportu; oraz dotacje na pomoc w poszukiwaniu pracy; dotacje państwowe dla niepełnosprawnych osób poszukujących pracy: świadczenie na pokrycie kosztów wyżywienia, zakwaterowania i transportu w trakcie odbywania szkoleń zawodowych i przygotowania zawodowego; Lipiec 2012 r 18

doradztwo zawodowe i usługi pośrednictwa pracy. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Wnioski o rentę inwalidzką należy składać w lokalnym biurze kasy ubezpieczenia społecznego. Lipiec 2012 r 19

Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Emerytura z ubezpieczenia społecznego Ubezpieczony jest uprawniony do emerytury w ramach systemu obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jeżeli był ubezpieczony przez co najmniej 15 lat i osiągnął wiek emerytalny. Od 1 stycznia 2004 r. wiek emerytalny wynosi 62 lata, zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Wspólny wiek emerytalny nie zaczął obowiązywać natychmiast z chwilą wejścia w życie ustawy o ubezpieczeniu społecznym, ale jest wprowadzany stopniowo przez okres dziesięciu lat (od 2004 r. do 2014 r.). System oszczędzania emerytalnego Każda osoba ubezpieczona w ramach systemu oszczędzania emerytalnego jest uprawniona do emerytury składającej się ze świadczenia jednorazowego plus świadczenia dożywotniego lub samego świadczenia dożywotniego, jeżeli osiągnęła co najmniej ustawowy wiek emerytalny i uczestniczyła w systemie oszczędzania emerytalnego przez co najmniej 10 lat. Okresy ubezpieczenia emerytalnego oraz oszczędzania emerytalnego Zawsze bierze się pod uwagę jako okresy ubezpieczenia emerytalnego: Okresy zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne z jednego z powodów dopuszczonych przez przepisy socjalne (np. tymczasowa niezdolność do pracy, urlop macierzyński, pierwsze dziesięć dni sprawowania opieki nad członkiem rodziny itp.) są również brane pod uwagę. W przypadku dobrowolnie ubezpieczonych oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek objętych obowiązkiem ubezpieczeniowym wyłącznie okresy, w których składki były rzeczywiście odprowadzane, są uwzględniane przy ustalaniu uprawnień do świadczeń. Okres oszczędzania w emerytalnym systemie oszczędnościowym brany pod uwagę przy obliczaniu praw do świadczeń rozpoczyna się w dniu przystąpienia do tego systemu i następnie jest identyczny jak okres brany pod uwagę dla ubezpieczenia emerytalnego. Później okres jest taki sam, jak ten stosowany na w systemie ubezpieczenia. w ubezpieczeniu emerytalnym i w emerytalnym systemie oszczędnościowym Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym możliwe jest późniejsze nabycie okresów ubezpieczenia za okresy, w których ubezpieczony, po ukończeniu 16 lat, uczył się w szkole średniej lub studiował bądź był zarejestrowany jako poszukujący pracy, pod warunkiem że miało to miejsce po dniu 31 grudnia 2003 r. Dokupienie okresów ubezpieczenia nie jest ograniczone w czasie. Dokonując zakupu okresów ubezpieczenia, ubezpieczony sam wybiera wysokość dochodu bazowego służącego za Lipiec 2012 r 20