INFORMACJE dla OPERATORÓW I PERSONELU TECHNICZNEGO, ZWIĄZANYCH Z OBSŁUGĄ URZĄDZEŃ ZAWIERAJĄCYCH FLUOROWANE GAZY CIEPLARNIANE Urządzenia zawierające rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych Rozporządzenie (WE nr 842/2006 w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych oraz akty wykonawcze
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej Numer bezpłatnej infolinii*: 00 800 6 7 8 9 10 11 (* niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty. Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie. Dostęp można uzyskać przez serwer Europa (http://europa.eu. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009 ISBN 978-92-79-10223-3 DOI 10.2779/46748 Wspólnoty Europejskie, 2009 Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło.
Spis treści 1 Wprowadzenie... 2 Informacje ogólne o fluorowanych gazach cieplarnianych (F-gazach i rozporządzeniu w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych... 2.1 Ocieplenie globalne... 2.2 Czym są fluorowane gazy cieplarniane?... 2.3 Ogólny przegląd rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych... 3 Do kogo skierowana jest niniejsza broszura?... 3.1 Które rodzaje urządzeń są objęte rozporządzeniem?... 3.2 Jak rozpoznać rozpuszczalniki objęte rozporządzeniem... 3.3 Kto jest operatorem urządzenia?... 4 Za co odpowiedzialny jest operator?... 5 Informacje dotyczące certyfikacji personelu technicznego... 6 Informacje na etykietach... 7 Kary za niezachowanie zgodności z przepisami... Załącznik I. Wykaz aktów wykonawczych do rozporządzenia (WE nr 842/2006... Załącznik II. Fluorowane gazy cieplarniane wyszczególnione w załączniku I do rozporządzenia (WE nr 842/2006... Załącznik III. Dodatkowe informacje... 1 2 2 3 4 6 6 6 8 9 9 10 10 11 12 15
1 Wprowadzenie Na podstawie Protokołu z Kioto Unia Europejska zobowiązała się do zredukowania emisji gazów cieplarnianych w latach 2008 2012 o 8% w odniesieniu do roku bazowego 1990. Protokół z Kioto obejmuje swoim zakresem główne gazy cieplarniane: dwutlenek węgla (CO 2, metan (CH 4, podtlenek azotu (N 2 O oraz trzy grupy gazów fluorowanych, tzw. F- gazów: wodorofluorowęglowodory (HFC, perfluorowęglowodory (PFC i heksafluorek siarki (SF 6. W celu zredukowania emisji fluorowanych gazów cieplarnianych oraz osiągnięcia celów i wykonania zobowiązań w odniesieniu do zmian klimatycznych określonych w Protokole z Kioto, Parlament Europejski i Rada przyjęły w dniu 17 maja 2006 r. rozporządzenie (WE nr 842/2006 w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych. Wymienione rozporządzenie, które weszło w życie 4 lipca 2007 r. 1, ustanawia określone wymagania w odniesieniu do poszczególnych etapów cyklu eksploatacji fluorowanych gazów cieplarnianych, od produkcji do wycofania. W związku z tym rozporządzenie ma wpływ na wiele podmiotów uczestniczących w cyklu wykorzystywania fluorowanych gazów cieplarnianych, w tym na producentów, importerów oraz eksporterów tych gazów, producentów i importerów niektórych produktów i urządzeń zawierających te gazy oraz operatorów tych urządzeń. Rozporządzenie zostało uzupełnione dziesięcioma rozporządzeniami Komisji (aktami wykonawczymi, określającymi aspekty techniczne niektórych z jego przepisów (patrz załącznik I. Niniejsza broszura przeznaczona jest dla operatorów urządzeń zawierających rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych oraz dla personelu technicznego obsługującego takie urządzenia. Celem niniejszego dokumentu jest dostarczenie informacji i wskazówek dotyczących odpowiednich przepisów rozporządzenia (WE nr 842/2006 oraz aktów wykonawczych do tego rozporządzenia; nie ma on charakteru wiążącego. Dostępne są osobne publikacje dla operatorów innych urządzeń oraz odpowiedniego personelu technicznego i przedsiębiorstw, również objętych zakresem rozporządzenia. Wynikające z rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych wymagania stawiane producentom, importerom i eksporterom tych gazów, a także producentom i importerom niektórych produktów i urządzeń zawierających te gazy zostały zebrane w osobnej ulotce. 1 Art. 9 i załącznik II do rozporządzenia weszły w życie dnia 4 lipca 2006 r 1
2 Informacje ogólne o fluorowanych gazach cieplarnianych (F-gazach i rozporządzeniu w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych 2.1 Ocieplenie globalne Terminy ocieplenie globalne lub efekt cieplarniany są powszechnie używane w celu opisania wzrostu średniej temperatury na powierzchni Ziemi, zachodzącego wraz z upływem czasu. Szacuje się, że klimat Ziemi ocieplił się w ciągu ubiegłego stulecia o 0,6 0,9 stopnia Celsjusza. Naukowcy doszli do wniosku, że większa część zaobserwowanego wzrostu średnich globalnych temperatur od połowy dwudziestego wieku jest najprawdopodobniej spowodowana zaobserwowanym wzrostem stężenia gazów cieplarnianych pochodzenia antropogenicznego (wytwarzanych przez człowieka 2. Główne gazy cieplarniane wytwarzane przez człowieka zostały objęte zakresem Protokołu z Kioto. Należą do nich: dwutlenek węgla (CO 2, metan (CH 4, podtlenek azotu (N 2 O oraz produkowane przez człowieka gazy fluorowane. Substancje zubożające warstwę ozonową podlegające kontroli na mocy Protokołu montrealskiego, takie jak chlorofluorowęglowodory (CFC, wodorochlorofluorowęglowodory (HCFC i halony, również zaliczane są do ważnych gazów cieplarnianych. Rys. 1 Uproszczony model globalnego ocieplenia Uproszczony model globalnego ocieplenia Ziemia odbiera energię od Słońca w postaci światła słonecznego (krótkofalowe promieniowanie słoneczne, które przenika przez atmosferę w sposób względnie niezakłócony. Ok. 30% odbieranego krótkofalowego promieniowania słonecznego ulega odbiciu z powrotem w przestrzeń kosmiczną przez atmosferę oraz powierzchnię Ziemi. Pozostałe 70% jest pochłaniane przez powierzchnię Ziemi (lądy, oceany oraz niższą warstwę atmosfery. Pochłonięte promieniowanie powoduje nagrzanie powierzchni Ziemi i zostaje ponownie wypromieniowane w postaci długofalowego (podczerwonego promieniowania cieplnego. Promieniowanie podczerwone nie może przenikać przez atmosferę w sposób tak nieograniczony jak promieniowanie krótkofalowe, lecz jest odbijane przez chmury i pochłaniane przez gazy cieplarniane występujące w atmosferze. W ten sposób gazy cieplarniane zatrzymują ciepło w obszarze między powierzchnią Ziemi a troposferą. 2 2 4. sprawozdanie z oceny Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC, http://www.ipcc.ch/ipccreports/ar4-syr.htm
Dawniej naturalne stężenia gazów cieplarnianych utrzymywały na Ziemi temperaturę wystarczającą do podtrzymania życia. Im więcej wytworzonych przez człowieka gazów cieplarnianych dostaje się do atmosfery, tym więcej promieniowania podczerwonego ulega odbiciu i powraca na powierzchnię Ziemi. Prowadzi to do tzw. efektu antropogenicznych gazów cieplarnianych, który jest przyczyną globalnego ocieplenia Ziemi. 2.2 Czym są fluorowane gazy cieplarniane? Fluorowane gazy cieplarniane (HFC, PFC oraz SF 6 to wytwarzane przez człowieka substancje chemiczne wykorzystywane w różnych branżach i zastosowaniach. Do powszechnego użytku weszły w latach 90. XX w., zastępując niektóre substancje zubożające warstwę ozonową 3 wykorzystywane wówczas w większości tych zastosowań, takie jak chlorofluorowęglowodory (CFC i wodorochlorofluorowęglowodory (HCFC, wycofywane na mocy Protokołu montrealskiego. Mimo że fluorowane gazy cieplarniane nie mają właściwości zubożających warstwę ozonową, większość z nich ma wysoki współczynnik ocieplenia globalnego (GWP. Współczynnik GWP w kontekście rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych obliczany jest na podstawie skutków oddziaływania jednego kilograma danego gazu w ciągu 100 lat w porównaniu z oddziaływaniem jednego kilograma CO 2. 4 HFC to najbardziej rozpowszechniona grupa fluorowanych gazów cieplarnianych. Wykorzystywane są w różnych branżach i zastosowaniach, np. jako czynniki chłodnicze w urządzeniach chłodniczych, Współczynnik ocieplenia globalnego (GWP klimatyzacyjnych i pompach ciepła, jako środki spieniające do wyrobu pianek, jako środki gaśnicze, propelenty aerozolowe i rozpuszczalniki. PFC są zwykle wykorzystywane w branży elektronicznej (np. do czyszczenia plazmowego płytek krzemowych oraz w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym (uzyskiwanie produktów naturalnych, takich jak odżywki i aromaty; w niewielkim zakresie wykorzystywane są również w chłodnictwie w zastępstwie CFC często w połączeniu z innymi gazami. W przeszłości PFC były wykorzystywane jako środki gaśnicze i wciąż można je znaleźć w starszych systemach ochrony przeciwpożarowej. SF 6 jest zwykle wykorzystywany jako gaz izolacyjny oraz do gaszenia zwarć łukowych w rozdzielnicach wysokiego napięcia, a także jako gaz osłonowy w produkcji magnezu i aluminium. W załączniku II do niniejszej broszury przedstawiono przegląd substancji omówionych w rozporządzeniu w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych, łącznie z ich współczynnikami ocieplenia globalnego oraz typowymi zastosowaniami. Wskaźnik odnoszący się do właściwości radiacyjnych dobrze wymieszanych gazów cieplarnianych, który opisuje połączony efekt różnego czasu pozostawania tych gazów w atmosferze oraz względnej skuteczności pochłaniania przez nie odbitego promieniowania podczerwonego. Wskaźnik jest przybliżoną wartością uśrednionego w czasie efektu ocieplenia wywieranego przez jednostkę masy danego gazu cieplarnianego obecnie występującego w atmosferze w odniesieniu do efektu wywieranego przez dwutlenek węgla. (Źródło: trzecie sprawozdanie z oceny IPCC 3 4 Substancje zubożające warstwę ozonową to substancje, które niszczą warstwę ozonową Ziemi. Zawierają zwykle chlor lub brom. Substancje te podlegają przepisom rozporządzenia (WE nr 2037/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową. Wielkości GWP dla okresu 100 lat podane w załączniku II to wartości opublikowane w trzecim sprawozdaniu z oceny (TAR przyjętym przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC. Wartości te mieszczą się w zakresie od 97 dla fluorometanu (HFC-41 do 22 200 dla heksafluorku siarki. 3
2.3 Ogólny przegląd rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych Celem ogólnym rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych jest zredukowanie emisji tych gazów przez zastosowanie szeregu środków lub działań w trakcie całego cyklu eksploatacji. Przekazywanie corocznie danych dotyczących produkcji, przywozu i wywozu fluorowanych gazów cieplarnianych (art. 6 Importer F-gazów Eksporter F-gazów Producent F-gazów Użytkownik F-gazów Zabronione zastosowania (art. 8 Kogo to dotyczy? Importer produktów i urządzeń zawierających F-gazy Wprowadzanie określonych produktów i urządzeń do obrotu jest zabronione (art. 9 Producent produktów i urządzeń zawierających F-gazy Etykietowanie produktów i urządzeń przed ich wprowadzeniem do obrotu (art. 7 Operator urządzeń/systemów zawierających F-gazy Personel techniczny i przedsiębiorstwa Zapobieganie powstawaniu wycieków z urządzeń. Niezwłoczne naprawianie wykrytych nieszczelności (art. 3 ust. 1 Instalacja, konserwacja lub serwisowanie, w tym naprawa nieszczelności w systemach i urządzeniach przez uprawniony personel i przedsiębiorstwa (art. 5 Odzysk fluorowanych gazów cieplarnianych podczas konserwacji lub serwisowania oraz przed końcowym unieszkodliwieniem produktów i urządzeń (art. 4 Urządzenia podlegające regularnym kontrolom szczelności dokonywanym przez uprawniony personel (art. 3 ust. 2 Prowadzenie odpowiedniej dokumentacji w przypadku określonych urządzeń (art. 3 ust. 6 Instalacja systemów wykrywania wycieków w przypadku określonych urządzeń (art. 3 ust. 3 Rys. 2 Przegląd głównych podmiotów, na które mają wpływ przepisy rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych i związane z nim wymogi 4
Wymogi rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych dotyczą: - producentów, importerów i eksporterów fluorowanych gazów cieplarnianych; - producentów i importerów wprowadzających niektóre produkty i urządzenia zawierające fluorowane gazy cieplarniane do obrotu w UE; - podmiotów stosujących SF 6 w procesach odlewania magnezu oraz napełniania opon pojazdów silnikowych; - operatorów niektórych urządzeń i systemów zawierających fluorowane gazy cieplarniane; - personelu technicznego i przedsiębiorstw, wykonujących niektóre czynności związane z urządzeniami zawierającymi fluorowane gazy cieplarniane. Jak opisano powyżej, fluorowane gazy cieplarniane są wykorzystywane w kilku obszarach zastosowań. W rozporządzeniu w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych zdefiniowano określone obowiązki operatorów następujących rodzajów urządzeń: - stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła; - stacjonarne systemy ochrony przeciwpożarowej i gaśnice; - rozdzielnice wysokiego napięcia; - urządzenia zawierające rozpuszczalniki. Rozporządzeniem w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych objęte są również inne produkty i urządzenia, w tym urządzenia ruchome, zawierające fluorowane gazy cieplarniane. 5
3 Do kogo skierowana jest niniejsza broszura? W niniejszej broszurze opisano wymagania określone w rozporządzeniu w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych, odnoszące się do operatorów urządzeń zawierających rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych. W związku z tym należy najpierw określić, jakich podmiotów dotyczą odpowiednie wymagania rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych, w czym pomoże niniejsza broszura. Broszura ta skierowana jest również do personelu technicznego obsługującego urządzenia zawierające rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych (patrz sekcja 5. 3.1 Które rodzaje urządzeń są objęte rozporządzeniem? Rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych stosuje się głównie w przemyśle elektronicznym do czyszczenia powierzchni oraz odtłuszczania w fazie gazowej; są one zwykle zawarte w systemach czyszczenia precyzyjnych elementów metalowych (np. w przemyśle lotniczym, części elektronicznych (np. elektronicznych obwodów drukowanych oraz elementów medycznych i optycznych. Ponadto rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych mogą znajdować się w systemach do ekstrakcji produktów naturalnych, takich jak naturalne aktywne farmaceutyki, odżywki, aromaty lub zapachy w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym oraz w innych urządzeniach do zastosowań specjalistycznych, które w związku z tym objęte są rozporządzeniem. Oprócz urządzeń zawierających rozpuszczalniki, wykorzystywanych w różnych zastosowaniach, przepisami rozporządzenia objęte są również pojemniki, w których rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych są dostarczane i przechowywane. 3.2 Jak rozpoznać rozpuszczalniki objęte rozporządzeniem Rozporządzenie w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych dotyczy urządzeń zawierających fluorowane gazy cieplarniane wymienione w załączniku II oraz preparaty (określane powszechnie jako mieszaniny zawierające te gazy jako rozpuszczalniki. W poniższej tabeli przedstawiono niepełną listę substancji wykorzystywanych jako rozpuszczalniki w procesach czyszczenia i ekstrakcji. 6
Rodzaj Rozpowszechnione rozpuszczalniki Objęte rozporządzeniem w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych HFC PFC HFC-365mfc, HFC-43-10mee, HFC-245fa, HFC-134a PFC-14, PFC-116, PFC-218, PFC-51-14 Inne rozpuszczalniki nieobjęte rozporządzeniem w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych Inne Tabela 1 Węglowodory, roztwory wodne, etery, etery fluorowane, estry, ketony itp. Rozpuszczalniki wykorzystywane zwykle jako czynniki czyszczące lub ekstrakcyjne Jak rozpoznać rodzaj rozpuszczalnika Najprostszym sposobem rozpoznania rodzaju rozpuszczalnika jest sprawdzenie umieszczonej na zbiorniku etykiety. Pojemniki zawierające fluorowane gazy cieplarniane, wprowadzane do obrotu w UE po 1 kwietnia 2008 r., muszą być oznaczone etykietą z napisem: Zawiera fluorowane gazy cieplarniane objęte Protokołem z Kioto 5 ; muszą się na nich także znaleźć informacje na temat rodzaju i ilości danego F-gazu. W wielu przypadkach omawiane informacje są również podawane na pojemnikach wprowadzonych do obrotu wcześniej. W sekcji 6 przedstawiono przykład takiej etykiety. Informacje dotyczące rodzaju rozpuszczalnika można również uzyskać od dostawcy. Jak określić, czy mieszanina (preparat stosowana jako rozpuszczalnik jest objęta rozporządzeniem Oprócz substancji czystych mogą być również stosowane preparaty (mieszaniny zawierające fluorowane gazy cieplarniane. Preparaty objęte rozporządzeniem w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych zdefiniowano jako mieszaniny - dwóch lub większej liczby substancji, z których co najmniej jedna jest fluorowanym gazem cieplarnianym, a także - których całkowity współczynnik GWP jest nie mniejszy niż 150. W przypadku pierwszego kryterium, załącznik II zawiera wykaz odpowiednich fluorowanych gazów cieplarnianych objętych rozporządzeniem. Operatorzy powinni skorzystać z tego wykazu w celu sprawdzenia, czy znajduje się na nim któryś ze składników mieszaniny. W celu obliczenia całkowitego współczynnika GWP preparatu należy, oprócz GWP fluorowanych gazów cieplarnianych, uwzględnić współczynniki GWP innych składników pełniących tę samą funkcję (tj. rozpuszczalnika. Aby określić współczynnik GWP substancji innych niż fluorowane gazy cieplarniane znajdujących się w preparatach, należy użyć wartości opublikowanych w pierwszym sprawozdaniu z oceny IPCC 6. 5 Wymagania dotyczące etykiet określono w rozporządzeniu Komisji (WE nr 1494/2007. 6 Climate Change, The IPCC Scientific Assessment, J.T. Houghton, G.J. Jenkins, J.J. Ephraums (red., Cambridge University Press, Cambridge (Wielka Brytania 1990. 7
Całkowity GWP dla danego preparatu jest średnią ważoną, wyprowadzoną z sumy udziałów masowych poszczególnych substancji pomnożonych przez ich GWP. Σ [(substancja X% GWP + (substancja Y% GWP + (substancja N% GWP], gdzie % oznacza udział masowy z tolerancją masy +/ 1%. Przykład (mieszanina teoretyczna 50% HFC-356mfc (GWP 890 oraz 50% HFC-43-10mee (GWP 1 500 Σ [(50% x 890 + (50% x 1 500] całkowity GWP = 1 195 Preparat objęty rozporządzeniem w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplranianych (GWP 150 Tabela 2 Przykład obliczania GWP preparatów 3.3 Kto jest operatorem urządzenia? Rozporządzenie w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych stanowi, że operator urządzenia jest odpowiedzialny za zgodność z przepisami. Operator został zdefiniowany jako osoba fizyczna lub prawna sprawująca faktyczną kontrolę nad technicznym działaniem urządzeń i systemów. Zgodnie z tą definicją właściciel urządzenia zawierającego fluorowane gazy cieplarniane nie staje się automatycznie operatorem urządzenia. Faktyczna kontrola nad technicznym działaniem urządzenia lub systemu obejmuje zasadniczo następujące elementy: - swobodny dostęp do systemu, co oznacza możliwość sprawowania nadzoru nad jego elementami i ich działaniem, a także możliwość udzielania dostępu osobom trzecim; - kontrolę czynności związanych z codziennym funkcjonowaniem i uruchamianiem(np. podejmowanie decyzji o włączeniu lub wyłączeniu; - kontrolę (w tym kontrolę finansową dotyczącą decyzji o modyfikacjach technicznych (np. wymianie elementu, modyfikacji ilości fluorowanych gazów cieplarnianych w urządzeniu lub systemie oraz o przeprowadzeniu kontroli i napraw. Przeważnie operatorem urządzenia zawierającego rozpuszczalniki jest osoba prawna (zwykle przedsiębiorstwo odpowiedzialna za wydawanie pracownikom poleceń dotyczących codziennego funkcjonowania urządzenia. Niejednokrotnie prace konserwacyjne lub serwisowe są zlecane przedsiębiorstwom usługowym. W takich przypadkach ustalenie operatora zależy od ustaleń wynikających z umowy oraz praktycznych uzgodnień między stronami. Mimo że fakt posiadania urządzenia nie jest kryterium ustalenia operatora, państwa członkowskie mogą wyznaczyć właściciela jako podmiot pełniący obowiązki operatora w określonych, szczególnych sytuacjach, nawet jeśli właściciel nie sprawuje faktycznej kontroli nad technicznym funkcjonowaniem systemu lub urządzenia. W związku z tym należy uwzględnić szczególne warunki realizacji przepisów przez dane państwo członkowskie.! 8
4 Za co odpowiedzialny jest operator? Operatorzy muszą stworzyć warunki umożliwiające prawidłowy odzysk, tj. zbiórkę i magazynowanie, rozpuszczalników na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych z urządzeń je zawierających przez uprawniony personel w celu zapewnienia ich utylizacji, regeneracji lub zniszczenia. Ponadto należy przeprowadzić prawidłowy odzysk rozpuszczalnika pozostałego w pojemnikach. Tę czynność należy wykonać przed końcowym unieszkodliwieniem urządzeń lub pojemników oraz, w stosownych przypadkach, przed przystąpieniem do prac konserwacyjnych lub serwisowych. 5 Informacje dotyczące certyfikacji personelu technicznego Odzysk rozpuszczalników na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych z urządzeń może być przeprowadzany wyłącznie przez personel z odpowiednim certyfikatem. W celu uzyskania certyfikatu personel musi zdać egzamin teoretyczny i praktyczny, zorganizowany przez wyznaczoną jednostkę oceniającą. W rozporządzeniu Komisji (WE nr 306/2008 ustalono minimalne wymagania dotyczące umiejętności i wiedzy, którymi należy się wykazać podczas egzaminu. Certyfikaty są wydawane przez jednostki certyfikujące wyznaczone przez państwa członkowskie i muszą zawierać następujące informacje 7 : - nazwa jednostki certyfikującej, nazwisko posiadacza w pełnym brzmieniu, numer certyfikatu, data wygaśnięcia (jeśli istnieje; - czynność, do której wykonywania uprawniony jest posiadacz certyfikatu; - data wydania i podpis wydającego. Certyfikaty są uznawane we wszystkich państwach członkowskich, jednak państwa członkowskie mogą wymagać przetłumaczenia certyfikatu. Operator ma obowiązek zapewnić, że odzysk rozpuszczalnika na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych będzie przeprowadzony przez uprawniony personel, a osoba legitymująca się certyfikatem odpowiada za prawidłowe wykonanie tej czynności. Należy uwzględnić wymagania poszczególnych państw członkowskich. 7 Art. 3 ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE nr 306/2008 9
6 Informacje na etykietach Od dnia 1 kwietnia 2008 r. 8 producent lub importer wprowadzający do obrotu w UE pojemniki zawierające rozpuszczalniki na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych jest zobowiązany do opatrzenia ich etykietami. Etykieta jest ważnym źródłem informacji i umożliwia ustalenie, czy urządzenie jest objęte zakresem rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych oraz które wymagania mają zastosowanie. Szczególne wymagania państw członkowskich mogą dotyczyć obowiązku podawania na etykiecie informacji w języku urzędowym danego państwa. Etykieta musi zawierać przynajmniej rodzaj i ilość zawartego w pojemniku F-gazu oraz napis: Zawiera fluorowane gazy cieplarniane objęte Protokołem z Kioto. Przykład: Solvent type: HFC-365mfc Quantity of solvent: Contains fluorinated greenhouse gases covered by the Kyoto Protocol Enthält vom Kyoto-Protokoll erfasste fluorierte Treibhausgase Contient des gaz á effet de serre fluorés relevant du protocole de Kyoto 7 Kary za niezachowanie zgodności z przepisami Kary za naruszenie któregokolwiek z przepisów rozporządzenia w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych są nakładane osobno przez poszczególne państwa członkowskie. 8 Rozporządzenie Komisji (WE nr 1494/2007. 10
Załącznik I. Wykaz aktów wykonawczych do rozporządzenia (WE nr 842/2006 Rozporządzenie Komisji (WE nr 1493/2007 z dnia 17 grudnia 2007 r. określające, zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, format sprawozdań, które mają być składane przez producentów, importerów i eksporterów niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych Rozporządzenie Komisji (WE nr 1494/2007 z dnia 17 grudnia 2007 r. określające, zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, formę etykiet oraz dodatkowe wymogi dotyczące etykietowania produktów i urządzeń zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 1497/2007 z dnia 18 grudnia 2007 r. ustanawiające zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady standardowe wymogi w zakresie kontroli szczelności w odniesieniu do stacjonarnych systemów ochrony przeciwpożarowej zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 1516/2007 z dnia 19 grudnia 2007 r. ustanawiające zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady standardowe wymogi w zakresie kontroli szczelności w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 303/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji przedsiębiorstw i personelu w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 304/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji przedsiębiorstw i personelu w odniesieniu do stacjonarnych systemów ochrony przeciwpożarowej i gaśnic zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 305/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji personelu dokonującego odzysku fluorowanych gazów cieplarnianych z rozdzielnic wysokiego napięcia Rozporządzenie Komisji (WE nr 306/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające na mocy rozporządzenia (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady minimalne wymagania i warunki wzajemnego uznawania certyfikacji personelu dokonującego odzysku rozpuszczalników na bazie fluorowanych gazów cieplarnianych z urządzeń Rozporządzenie Komisji (WE nr 307/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające na mocy rozporządzenia (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady minimalne wymagania w zakresie programów szkoleniowych oraz warunki wzajemnego uznawania zaświadczeń o odbytym szkoleniu dla personelu w odniesieniu do wykorzystywanych w niektórych pojazdach silnikowych systemów klimatyzacyjnych zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane Rozporządzenie Komisji (WE nr 308/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. określające, zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, formę powiadamiania o programach szkoleń i certyfikacji państw członkowskich 11
12 Annex II: F-Gases listed in Annex I of Regulation (EC No 842/2006 Załącznik II. Fluorowane gazy cieplarniane wyszczególnione w załączniku I do rozporządzenia (WE nr 842/2006 Oznaczenie Pełna nazwa Wzór chemiczny Numer CAS GWP Główne zastosowania - Gaz izolacyjny w rozdzielnicach wysokiego napięcia - Gaz osłonowy w produkcji magnezu - Wytrawianie i czyszczenie w branży półprzewodników 22 200 2551-62-4 SF 6 Heksafluorek siarki SF 6 Wodorofluorowęglowodory (HFC - Niskotemperaturowy czynnik chłodniczy - Środek gaśniczy 12 000 75-46-7 CHF 3 Trifluorometan HFC-23 HFC-32 Difluorometan CH 2 F 2 75-10-5 550 - Składnik mieszanin stosowanych jako czynniki chłodnicze HFC-41 Fluorometan CH 3 F 593-53-3 97 - Produkcja półprzewodników - Rozpuszczalnik do zastosowań specjalistycznych - Środek spieniający do produkcji pianek 1 500 138495-42-8 C 5 H 2 F 10 (CF 3 CHFCHFCF 2 CF 3 1,1,1,2,2,3,4,5,5,5-dekafluoropenta HFC-43-10mee - Składnik mieszanin stosowanych jako czynniki chłodnicze - Środek gaśniczy 3 400 354-33-6 C 2 HF 5 (CHF 2 CF 3 1,1,1,2,2-pentafluoroetan HFC-125 Obecnie brak typowych zastosowań 1 100 359-35-3 C 2 H 2 F 4 (CHF 2 CHF 2 1,1,2,2-tetrafluoroetan HFC-134 - Czynnik chłodniczy - Składnik mieszanin stosowanych jako czynniki chłodnicze - Rozpuszczalnik do ekstrakcji - Propelent w aerozolach technicznych i medycznych - Składnik czynnika spieniającego do pianek z polistyrenu ekstrudowanego (XPS i poliuretanowych (PUR 1 300 811-97-2 C 2 H 2 F 4 (CH 2 FCF 3 1,1,1,2-tetrafluoroetan HFC-134a - Propelent w specjalistycznych aerozolach technicznych - Składnik czynnika spieniającego do pianek z polistyrenu ekstrudowanego (XPS - Czynnik chłodniczy 120 75-37-6 C 2 H 4 F 2 (CH 3 CHF 2 1,1-difluoroetan HFC-152a
Główne zastosowania Obecnie brak typowych zastosowań - Składnik mieszanin stosowanych jako czynniki chłodnicze - Czynnik chłodniczy - Propelent w aerozolach medycznych - Środek gaśniczy - Środek spieniający do produkcji pianek - Czynnik chłodniczy - Czynnik spieniający Perfluorowęglowodory (PFC Pełna nazwa 1,1,2-trifluoroetan 1,1,1-trifluoroetan 1,1,1,2,3,3,3-heptafluoropropan 1,1,1,2,2,3-heksafluoropropan 1,1,1,2,3,3-heksafluoropropan 1,1,1,3,3,3-heksafluoropropan 1,1,2,2,3-pentafluoropropan 1,1,1,3,3-pentafluoropropan 1,1,1,3,3-pentafluorobutan Tetrafluorometan 1,1,1,2,2,2-heksafluoroetan Wzór chemiczny C 2 H 3 F 3 (CH 2 FCHF 2 C 2 H 3 F 3 (CH 3 CF 3 C 3 HF 7 (CF 3 CHFCF 3 C 3 H 2 F 6 (CH 2 FCF 2 CF 3 C 3 H 2 F 6 (CHF 2 CHFCF 3 C 3 H 2 F 6 (CF 3 CH 2 CF 3 C 3 H 3 F 5 (CH 2 FCF 2 CHF 2 C 3 H 3 F 5 (CHF 2 CH 2 CF 3 C 4 H 5 F 5 (CF 3 CH 2 CF 2 CH 3 CF 4 C 2 F 6 (CF 3 CF 3 Numer CAS 430-66-0 420-46-2 431-89-0 677-56-5 431-63-0 690-39-1 Oznaczenie HFC-143 HFC-143a HFC-227ea HFC-236cb HFC-236ea HFC-236fa HFC-245ca HFC-245fa HFC-365mfc Perfluorometan (PFC-14 Perfluoroetan (PFC-116 679-86-7 460-73-1 406-58-6 75-73-0 76-16-4 GWP 330 4 300 3 500 1 300 1 200 9 400 640 950 890 5 700 11 900 - Czynnik chłodniczy - Czynnik spieniający - Środek gaśniczy - Czynnik chłodniczy - Czynnik chłodniczy - Czynnik spieniający - Czynnik spieniający do wyrobu pianek poliuretanowych (PUR - Rozpuszczalnik do zastosowań specjalistycznych - Czynnik spieniający do wyrobu pianek poliuretanowych (PUR i fenolowych - Składnik mieszanin stosowanych jako rozpuszczalniki - Produkcja półprzewodników - Środek gaśniczy - Produkcja półprzewodników 13
Pełna nazwa 1,1,1,2,2,3,3,3-oktafluoropropan 1,1,1,2,2,3,3,4,4,4-dekafluorobutan 1,1,1,2,2,3,3,4,4,5,5,5-dodekafluoropentan 1,1,1,2,2,3,3,4,4,5,5,6,6,6-tetradekafluoroheksan 1,1,2,2,3,3,4,4-oktafluorocyklobuta Wzór chemiczny C 3 F 8 (CF 3 CF 2 CF 3 C 4 F 10 C 5 F 12 C 6 F 14 c-c 4 F 8 Numer CAS 76-19-7 355-25-9 678-26-2 355-42-0 115-25-3 GWP 8 600 8 600 8 900 9 000 10 000 Główne zastosowania - Produkcja półprzewodników - Badania w dziedzinie fizyki - Środek gaśniczy - Rozpuszczalnik do czyszczenia precyzyjnego - Rzadko używany czynnik chłodniczy - Płyn chłodniczy do zastosowań specjalistycznych - Rozpuszczalnik - Produkcja półprzewodników 14 Oznaczenie Perfluoropropan (PFC-218 Perfluorobutan (PFC-31-10 Perfluoropentan Perfluoroheksan (PFC-51-14 Perfluorocyklobutan
Załącznik III. Dodatkowe informacje Komisja Europejska http://ec.europa.eu/environment/climat/fluor Krajowe punkty kontaktowe ds. fluorowanych gazów cieplarnianych AUSTRIA Federal Ministry of Agriculture, Forestry Environment and Water Management Division V/2 Chemicals Policy Stubenbastei 5 1010 Vienna Austria Tel: +43-1-51522 2329 Fax: +43-1-51522 7334 office@lebensministerium.at www.lebensministerium.at BELGIUM Federal Public Service for Public Health, Food Chain Safety and the Environment Climate Change Service Ozone/ F gas Eurostation Bloc II Place Victor Horta 40, bte 10 1060 Brussels Belgium Tel: +32 2 524 95 43 Fax: + 32 2 524 96 01 climate@health.fgov.be www.health.fgov.be BULGARIA Air Protection Directorate Global Atmospheric Processes Dept Ministry of Environment and Water 67, William Gladstone Str. Sofia 1000 Bulgaria Tel: +359 2 940 6204/ 62 57 Fax: +359 2 981 0954/ 66 10 air@moew.government.bg www.moew.government.bg CYPRUS Environment Service Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment Nicosia 1411 Cyprus Tel: +35722408900 Fax:+35722774945 www.moa.gov.cy CZECH REPUBLIC Ministry of Environment Air Protection Department Vrsovicka 65 100 00 Praha 10 Czech Republic Tel: +420-2-6712-1111 Fax: +420-2-6731-0308 info@mzp.cz www.env.cz DENMARK Miljøstyrelsen (Danish EPA Strandgade 29 1401 Copenhagen K Denmark Tel: +45-7254-4000 Fax: +45-3332-2228 mst@mst.dk www.mst.dk ESTONIA FINLAND FRANCE Ministry of the Environment of the Republic of Estonia Environment Mgmt & Technology Dept. Narva mnt 7A Tallinn 15172 Estonia Tel: +372 626 2802 Fax:+372 626 2801 min@envir.ee www.envir.ee Finnish Environment Institute (SYKE P.O. Box 140 00251 Helsinki Finland Tel: +358-20-610123 Fax: +358-9-5490-2190 kirjaamo.syke@ymparisto.fi www.ymparisto.fi Ministère de l'écologie, de l énergie, du développement durable et de l aménagement du territoire Direction générale de la prévention des risques Bureau des substances et préparations chimiques 20, Avenue de Ségur 75302 Paris 07 SP France Tel: +33 1 42 19 20 21 Fax: +33 1 42 19 14 68 ozone@developpement-durable.gouv.fr www.developpement-durable.gouv.fr 15
GERMANY GREECE HUNGARY Ministry for Environment IG II 1 P.O. Box 120629 53048 Bonn Germany Tel: +49-22899-3050 Fax: +49-22899-305-3225 www.bmu.de/luftreinhaltung/ fluoirerte_treibhausgase/doc/4 0596.php www.umweltbundesamt.de/pr odukte/fckw/index.htm Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works Division for Air and Noise Pollution Control 147 Patission str. 11251 Athens Greece service@dorg.minenv.gr www.minenv.gr Ministry of Environment and Water Dept for Environmental Development POB 351 1011 Budapest Hungary Tel: +36-1-457-3300 Fax: +36-1- 201-3056 info@mail.kvvm.hu www.kvvm.hu IRELAND National Climate Section Department of Environment, Heritage & Local Government Custom House Dublin 1 Ireland Tel: +353-1-888-2000 Fax: +353-1-888-2890 climatechangeinfo@environ.ie www.environ.ie ITALY Ministry of the Environment, Land and Sea Department for Environmental Research & Development Via Cristoforo Colombo 44 00147 Roma Italy Tel: +39 06 5722 8150 / 8151 Fax:+39 06 5722 8172 Info.fgas@minambiente.it www.minambiente.it LATVIA Ministry of Environment Environmental Protection Department Peldu lela 25 Riga 1494 Latvia Tel: +371-67026448 Fax: +371-67820442 pasts@vidm.gov.lv www.vidm.gov.lv LATVIA LUXEMBOURG MALTA Ministry of Environment Environment Quality Department Climate Change DivisionA. Jakšto 4/9 01105 Vilnius Lithuania Tel: +370-5-266 3661 Fax: +370-5-2663663 info@am.lt www.am.lt/vi/index.php#r/1219 Administration de l Environnement Division Air/Bruit 16, rue Eugène Ruppert 2453 Luxembourg Luxembourg Tel: +352-405656-1 Fax: +352-485078 airbrut@aev.etat.lu www.environnement.public.lu/ air_bruit/dossiers/o3- ozone_stratospherique_fuites_frigorifiques/index.html Malta Environment and Planning Authority Environment Protection Directorate Pollution Prevention and Control Unit C/o Quality Control Laboratory P.O. Box 200 Marsa GPO 01 Malta Tel: +356-2290-0000 enquiries@mepa.org.mt www.mepa.org.mt 16
NETHERLANDS SenterNovem Catharijnesingel 59 Postbus 8242 / P-box 8242 3503 RE Utrecht The Netherlands Tel: +31-302393493 Fax: +31-30231-6491 frontoffice@senternovem.nl www.f-gassenverordening.nl POLAND Industrial Chemistry Research Institute Ozone Layer Protection Unit Rydygiera 8 01-793 Warsaw Poland Tel: +48-22-568-2000 Fax: +48-22-568-2390 ichp@ichp.pl www.mos.gov.pl PORTUGAL Ministry of Environment Agencia Portuguesa do Ambiente Rua da Murgueira 9/9A Zambujal-Ap. 7855 2611-865 Amadora Portugal Tel: +351-21-4728200 Fax: +351-21-4719074 www.apambiente.pt ROMANIA Ministry of Environment and Sustainable Development 12, Libertatii Vv District 5 Bucharest Romania Tel: +4021 317 40 70 Fax:+4021 317 40 70 substante.periculoase@mmediu.ro www.mmediu.ro SLOVAKIA Ministry of the Environment of the Slovak Republic Air Protection and Climate Change Department Nam. L. Stura 1 812 35 Bratislava Slovakia Tel: +421-2-5956-1111 info@enviro.gov.sk www.enviro.gov.sk SLOVENIA Ministry of the Environment and Spatial Planning Environmental Agency of the Republic of Slovenia Vojkova 1b 1000 Ljubljana Slovenia Tel: +386-1- 478 4000 Fax: +386-1- 478 4051 stik@arso.gov.si www.arso.gov.si/zrak SPAIN SWEDEN UNITED KINGDOM Ministerio de Medio Ambiente, y Medio Rural y Marino Subdirección General de Calidad del Aire y Medio Ambiente Industrial Plaza de San Juan de la Cruz s/n 28071 Madrid Spain Tel: +34 91 453 53 80 +34 91 453 53 46 Fax: +34 91 534 05 82 ozono@mma.es www.marm.es Naturvårdsverket Valhallavägen 195 106 48 Stockholm Sweden Tel +46-8-698 10 00 Fax +46-8-20 29 25 www.natur@naturvardsverket.se www.naturvardsverket.se/sv/pr odukter-och-avfall/fluoreradevaxthusgaser/ Climate and Energy Science and Analysis (CEOSA UK Dept of Environment, Food and Rural Affairs (defra 3F Ergon House 17 Smith Square London SW1P 3JR Great Britain Tel: +44-20-7238-6951 Fax: +44-20-7238-2188 helpline@defra.gsi.gov.uk http://www.defra.gov.uk/environment/air-atmos/fgas/ Sustainable Development & Regulation Directorate Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform 1 Victoria Street London SW1H 0ET Great Britain Tel: +44-20-7215-5000 enquiries@berr.gsi.gov.uk www.berr.gov.uk 17
.
Fotografie: Brenntag AG: zdjęcie na okładce, zdjęcia na str. 1, 6, 9, 10 EMO Oberflächentechnik GmbH: zdjęcia na str. 1, 2, 6, 9, 10
KH-80-08-352-PL-N