BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA

KOMPLEKSOWE ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ ODPADAMI INTEGRATED WASTE MANAGEMENT Andrzej BIAŁOWIEC 1, Adam GODZWA 2 1 Katedra Biotechnologii w Ochronie Środowiska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 2 ProEkoNatura Sp. z.o.o. BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA MUNICIPAL SOLID WASTE BIODRYING - POLISH CONDITIONS Zmniejszenie masy składowanych zmieszanych odpadów komunalnych oraz zwiększenie poziomu odzysku tworzyw, papieru, szkła i metali należy do obowiązków gmin. Zadania te mogą być realizowane w systemie zintegrowanego gospodarowania odpadami, którym istotną rolę pełni Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych. W instalacjach regionalnych można stosować mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów. W zakresie procesów biologicznych możliwe jest wdrożenie biosuszenia odpadów. W niniejszym artykule skupiono się na przedstawieniu procesu biosuszenia odpadów, jego umiejscowienia w prawodawstwie krajowym. Z uwzględnieniem krajowych uwarunkowań, zaproponowano układ technologiczny instalacji regionalnej, w której centralne miejsce zajmuje proces biosuszenia zmieszanych odpadów komunalnych. Na podstawie przyjętych założeń właściwości odpadów oraz parametrów technologicznych procesów jednostkowych, wykonano bilans masowy instalacji z szacunkami właściwości odpadów na kolejnych elementach ciągu technologicznego. Wykazano, iż przy 7 dniowym biosuszeniu odpadów, możliwe jest obniżenie masy odpadów o 28%. W wyniku mechanicznego przetwarzania wysuszonych odpadów uzyskać można prerdf w masie około 24% masy początkowej oraz około 2% papieru i tworzyw i 1,4% metali. Poddanie frakcji <80 mm dodatkowej, 14 dniowej, biostabilizacji, pozwala zredukować masę odpadów o kolejne 14,6%. Część stabilizatu, około 5% masy początkowej, frakcja <20 mm, może być poddana odzyskowi. Wykazano, iż przy takiej konfiguracji technologicznej instalacji regionalnej, jedynie 24% masy odpadów jako stabilizat należy skierować do składowania. Municipal solid waste landfilling decrease, and plastic, paper, glass, metal recycling level increase is mandatory task for communes. These tasks, may be done by development of integrated system of waste management, where the key role is associated to Regional Municipal Solid Waste Treatment Facility. In regional facilities mechanical-biological waste treatment may be applied. As a biological treatment, waste biodrying may be involved. In given paper, we focused on the description of waste biodrying, and its positioning in polish legislative conditions. With consideration polish conditions, the technological chain of regional facility, where the municipal solid waste biodrying has been applied as a crucial element, has been proposed. On the base of done assumptions of waste properties and technological parameters of individual processes, the mass balance of facility, including prediction of waste characteristics at following technological steps, has

360 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA been given. It has been shown, that after 7 days biodrying, the waste mass lost will be about 28%. Due to mechanical treatment of dry waste about 24% of prerdf, 2% of plastic, and paper, and 1,4% of metals in relation to initial waste mass, can be separated. Additional 14 days biostabilization of <80 mm fraction allows to reduce waste weight of about next 14,6%. Part of stabilized material, with size <20 mm, of about 5% of initial waste mass, may be reused. It has been determined, that under proposed technological configuration of regional facility only 24% of waste mass must be landfilled. 1. Wprowadzenie do biosuszenia odpadów komunalnych Jedną ze strategii postępowania z odpadami komunalnymi jest ich mechanicznobiologiczne przetwarzanie (MBP). MBP odpadów może być postrzegane jako integralna część nowoczesnej koncepcji gospodarki odpadami. Nowe zakłady MBP kładą nacisk na zwiększenie efektywności odzysku energii z odpadów komunalnych [1]. MBPjest techniką przetwarzania odpadów metodami mechanicznymi i biologicznymi, które konfigurowane są do rodzaju odpadów przetwarzanych oraz do stawianych celów. Procesy MBP według Bernat i in. [2] dzieli się na następujące kategorie: Tlenowe MBP - to technologie przygotowujące materiały do recyklingu i/lub do produkcji paliwa alternatywnego; ustabilizowaną metodami biologicznymi frakcję organiczną przeznacza się do rekultywacji między innymi składowisk; Beztlenowe MBP - technologie te przygotowują materiał do recyklingu i/lub użycia komponentu paliwa zastępczego, produkowany jest biogaz, a ustabilizowana frakcja organiczna jest przeznaczona do składowania; Beztlenowe MBP z tlenową stabilizacją frakcji organicznej wydzielonej po fermentacji; Biologiczne suszenie jako metoda przygotowująca paliwo zastępcze z odpadów pozostałych. Ze względu na cel wdrożenia mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych wydziela się osiem najczęściej stosowanych opcji (tabela 1). Biosuszenie jest jedną z opcji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów i może być znaczącą konkurencją w stosunku do innych technologii przetwarzania, a szczególnie składowania odpadów. Instalacje mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów to systemy integrujące takie procesy jak klasyfikacja wielkościowa odpadów, klasyfikacja balistyczna odpadów, biokonwersja frakcji organicznej w warunkach tlenowych lub beztlenowych. W gospodarce odpadami, termin biosuszenie może dotyczyć: reaktorów, w których procesy biologicznego przetwarzania odpadów zachodzą; samych procesów zachodzących w reaktorach, jak również instalacji, która wyposażona jest w reaktor do biosuszenia odpadów. Termin ten zatem obejmuje kilka poziomów począwszy od przebiegających procesów, warunków je charakteryzujących, jak również logistyki funkcjonowania instalacji przetwarzania odpadów oraz zagospodarowania produktów poprocesowych. Głównym celem biosuszenia jest uzyskanie w jak najkrótszym czasie wysokojakościowego stałego paliwa zastępczego przy udziale procesów biologicznych. Jest to osiągane poprzez: zwiększenie wartości opałowej w wyniku obniżenia zawartości wody w odpadzie, jak również ograniczenia pełnego rozkładu biochemicznego materii organicznej. Dodatkowo, uzyskany wysuszony materiał jest łatwiejszy do przetwarzania w dalszych procesach mechanicznych (obniżona adhezja

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 361 materiału). Co jest warte podkreślenia, w wyniku wysuszenia materiał jest stabilny i łatwy w krótko terminowym magazynowaniu i transporcie. Ze względu na termofilowe temperatury procesu, zachodzi także częściowa sanitacja materiału. Nie jest to jednak czynnik istotny w analizie efektywności procesu, gdyż uzyskany produkt zazwyczaj kierowany jest do termicznego przetwarzania. Tab. 1. Podstawowe cele funkcjonowania instalacji MBP [3] Tab. 1. General goals of MBP facilities functioning [3] RodzajopcjiMBP CelopcjiMBP Stabilizacjaodpadówprze Obniżeniepodatnościnarozkładbiologicznyodpadówkomunalnychorazodzyskczęścis dichskładowaniem urowcówwtórnych Wytwarzaniekompostuzo Uzyskaniemateriałuowłaściwościachkompostuorazodzyskczęścisurowcówwtórnych dpadów Wytwarzaniekompostunie Uzyskaniemateriałuowłaściwościachpodobnychdokompostuorazodzyskczęścisurow spełniającegowymogów cówwtórnych Wytwarzaniepaliwaalternatywnegozfrakcjilekkiejodpadóworazodzyskczęścisurowc ProdukcjaRDF ówwtórnych WytwarzaniepaliwaSRF Produkcjapaliwaalternatywnegozlekkieji wprocesiebiosuszenia organicznejfrakcjiodpadóworazodzyskczęścisurowcówwtórnych Wspomaganietermiczneg Podniesieniewartościopałowejodpadówkierowanychdoinstalacjitermicznegounieszk ounieszkodliwianiaodpad odliwianiaodpadóworazodzyskczęścisurowcówwtórnych ów Wytwarzanieiodzyskenergetycznybiogazuwytworzonegowwarunkachbeztlenowych Produkcjabiogazu Produkcjabiogazuorazko mpostuniespełniającegow ymogów orazodzyskczęścisurowcówwtórnych Wytwarzanieiodzyskenergetycznybiogazuwytworzonegowwarunkachbeztlenowych,uzyskaniezpozostałościpofermentacyjnejmateriałuowłaściwościachpodobnychdok ompostuorazodzyskczęścisurowcówwtórnych W inżynierii środowiska stosowane zazwyczaj technologie suszenia wykorzystują zewnętrzne źródło ciepła. Tak jest w przypadku wytwarzania paliwa RDF, czy też suszeniu osadów ściekowych. Biosuszenie wykorzystuje natomiast wewnętrzne źródło ciepła jakim są zachodzące w masie odpadów intensywne procesy biochemiczne. Wilgoć usuwana jest dwuetapowo: najpierw cząsteczki wody odparowują z powierzchni odpadów do przestrzeni powietrznych pomiędzy ziarnami odpadów, a następnie są transportowane i usuwane z układu przez przepływające powietrze. Dodatkowo niewielka ilość wody może się skraplać, przesiąkać przez odpady i odpływać z układu w postaci odcieków. Energia niezbędna do przejścia fazowego wody z postaci ciekłej do gazowej, dostarczana jest głównie z procesów rozkładu biologicznego. Obecnie stosowane technologie komercyjne pozwalają w ciągu 5-15 dni w wyniku biosuszenia obniżyć masę wsadu od 25 do 35% masy. Głównymi produktami przemian, oprócz poprocesowej masy odpadów o wilgotności poniżej 20% są para wodna oraz CO 2. Zazwyczaj bioreaktor, w którym zachodzi biosuszenie odpadów, zasilany jest jedynie rozdrobnioną frakcją nieposortowanych odpadów. Następnie wysuszony produkt poddawany jest intensywnym procesom mechanicznym w celu oddzielenia frakcji wysokokalorycznej, pozyskania metali żelaznych i nieżelaznych oraz mineralnego balastu kierowanego na składowisko. Optymalne biosuszenie może być osiągnięte w wyniku prawidłowego zaprojektowania reaktora, wstępnego kondycjonowania materiału wsadowego połączonego z monitoringiem i doborem parametrów technologicznych. Prowadzenie procesu oparte powinno

362 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA być na dostosowaniu parametrów (nad którymi mamy kontrolę), w oparciu o parametry monitoringu warunków jak i efektywności. Typowe projektowe i eksploatacyjne działania dotyczą: kondycjonowania materiału wsadowego poprzez mechaniczne przetwarzanie np. rozdrabnianie i mieszanie prowadzące do ujednorodnienia właściwości mieszaniny; wyboru rodzaju reaktora (reaktory kontenerowe, bębnowe, pryzmy tunelowe itp.) - reaktory obrotowe, bębnowe powodują większe ujednolicenie warunków procesu, jednakże najczęściej stosowane są reaktory okresowe, statyczne; projektu systemu napowietrzania za względu na problemy związane z występowaniem gradientu temperaturowego przy jednostronnym napowietrzaniu od dołu, prowadzone są próby z systemami obrotowych reaktorów, jak również z napowietrzaniem odwróconym (reaktor posiada dwie dysze wlotowe powietrza pracujące naprzemiennie), możliwym wyborem jest również napowietrzanie ciśnieniem wymuszonym lub też podciśnieniem napowietrzanie poprzez stworzenie warunków podciśnienia powoduje lepszą dystrybucję powietrza wewnątrz masy odpadów; dostosowanie wielkości przepływu powietrza poprzez regulację ilości podawanego powietrza na podstawie kontroli parametrów wewnętrznych: temperatura masy odpadów, zawartość tlenu w powietrzu (nie powinna być niższa niż 10%); zastosowanie zewnętrznych systemów kontroli wilgotności powietrza doprowadzanego i odprowadzanego, w celu stworzenia wewnątrz reaktora jak największego niedosytu wilgoci, usunięcia jej nadmiaru w postaci kondensatu, i zawrócenia części powietrza; dobór odpowiedniego czasu zatrzymania wsadu w reaktorze, pozwalającego na uzyskanie zakładanej jakości materiału do produkcji RDF. 2. Wymogi prawne oraz branżowe dotyczące biosuszenia odpadów Zawartość odpadów biodegradowalnych w odpadach jest czynnikiem limitującym możliwość składowania odpadów. Jak zapisano w ustawie o odpadach oraz ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: do obowiązkowych zadań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy: zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: do dnia 31 grudnia 2010 r. do nie więcej niż 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, do dnia 31 grudnia 2013 r. do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, do dnia 31 grudnia 2020 r. do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. (tekst jednolity z 2007 r., Dz. U. Nr 39, poz. 251). Z powyższego wynika, iż do końca bieżącego roku drugi warunek powinien być spełniony. Dodatkowo zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy są obowiązane osiągnąć do dnia 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 363 do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo. Z tych względów prawnych konieczne jest podjęcie działań zmierzających do przebudowy systemu gospodarowania odpadami, w tym odpadami ulegającymi biodegradacji. W ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zapisano także, iż gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Pojęcie Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) zostało zdefiniowane. Przez RIPOK rozumie się zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkanego przez co najmniej 120 tys. mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii, o której mowa w art. 143 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, oraz zapewniający termiczne przekształcanie odpadów lub: 1) mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadających się w całości lub w części do odzysku, 2) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin, spełniającego wymagania określone w przepisach odrębnych, 3) składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych o pojemności pozwalającej na przyjmowanie przez okres nie krótszy niż 15 lat odpadów w ilości nie mniejszej, niż powstająca w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. W przypadku instalacji MBP przepustowość tego typu obiektów powinna wynosić około 33000 Mg/rok. Ograniczenie ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji może być realizowane na kilka sposobów: Bezpośredniego wykorzystania właściwości paliwowych zawartej w odpadach rozkładalnej i nierozkładalnej biologicznie materii organicznej: odpady zmieszane mogą zostać przetworzone w wyniku termicznej stabilizacji (piroliza, zgazowanie, spalanie, współspalanie), a pozostały odpad popiół kierowany jest do bezpiecznego dla środowiska składowania, odpady zmieszane mogą zostać poddane biologicznemu suszeniu (biosuszeniu) oraz mechanicznemu frakcjonowaniu w celu wytworzenia paliwa alternatywnego, kierowanego dalej do odzysku energii (piroliza, zgazowanie, spalanie, współspalanie), a pozostały odpad popiół oraz inne odpady inertne kierowane są do bezpiecznego dla środowiska składowania. Pośredniego wykorzystania właściwości paliwowych zawartej w odpadach rozkładalnej biologicznie materii organicznej: odpady zmieszane mogą zostać poddane mechanicznemu frakcjonowaniu oraz biologicznemu przetwarzaniu w warunkach beztlenowych w celu wytworzenia

364 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA biogazu oraz ustabilizowanego biologicznie materiału poprocesowego tzw. stabilizatu, kierowanego dalej do bezpiecznego dla środowiska składowania. Stabilizacji biologicznej rozkładalnej biologicznie frakcji odpadów komunalnych: odpady mogą zostać poddane mechanicznemu frakcjonowaniu oraz biologicznym (tlenowym i beztlenowym) procesom stabilizacji (kompostowanie, intensywna tlenowa biostabilizacja, fermentacja) w celu obniżenia zawartości rozkładalnej materii organicznej w odpadzie, obniżenia jej podatności na zagniwanie, a co za tym idzie przygotowaniu uzyskanego odpadu, tzw. stabilizatu do bezpiecznego dla środowiska składowania. W strategiach tych stosuje się mechaniczno-biologiczne prztwarzanie odpadów komunalnych. Efektem czego jest: obniżenie masy i objętości odpadów oraz wzrost ich gęstości nasypowej; obniżenie zawartości składników biodegradowalnych w odpadach; obniżenie potencjału emisji zanieczyszczeń (obniżenie wymywalności zanieczyszczeń do odcieków, ograniczenie produkcji biogazu, zmniejszenie emisji odorów); możliwość pozyskania surowców wtórnych, w tym frakcji palnej (głównie odpady lekkie, opakowaniowe) kierowanej następnie do odzysku energetycznego; zmniejszenie procesów osiadania hałdy składowanych odpadów. Biologiczne przetwarzanie odpadów polega na celowym wykorzystaniu mikrobiologicznych procesów przemiany materii do uzyskania rozkładu lub przekształcenia zawartych w odpadach substancji organicznych w produkty, które można zwrócić do naturalnego obiegu materii. Może ono być prowadzone w warunkach tlenowych (kompostowanie, biosuszenie) lub beztlenowych (fermentacja metanowa), a także w procesach będących kombinacją obu tych technologii. Stosowanie biostabilizacji organicznej frakcji odpadów komunalnych zazwyczaj zawsze występuje w kombinacji z mechanicznym przetwarzaniem odpadów, co określane jest mianem mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów. W dniu 11 września 2012 roku Minister Środowiska wydał rozporządzenie w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, które określa wymagania dotyczące prowadzenia mechaniczno-biologicznego przetwarzania (MBP) zmieszanych odpadów komunalnych oraz wymagania dla odpadów powstających z procesów MBP. W 4. 1. ww rozporządzenia zapisano, iż W procesie mechanicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych wydziela się frakcję o wielkości co najmniej 0 80 mm ulegającą biodegradacji oznaczoną kodem 19 12 12, wymagającą zastosowania procesów biologicznego przetwarzania, przez które rozumie się procesy prowadzone w warunkach tlenowych lub beztlenowych z udziałem mikroorganizmów, w wyniku których następują zmiany właściwości fizycznych, chemicznych lub biologicznych odpadów. Dalej w tym samym paragrafie w punkcie 4 zapisano przepisy dotyczące biosuszenia odpadów: W procesach biologicznego przetwarzania odpadów z wykorzystaniem procesów biologicznego suszenia zmieszane odpady komunalne lub odpady, o których mowa w ust. 1, są suszone w warunkach tlenowych, z aktywnym napowietrzaniem, w zamkniętym reaktorze lub hali, z zabezpieczeniem uniemożliwiającym przedostawanie się nieoczyszczonego powietrza procesowego do atmosfery, przez okres co najmniej 7 dni. Oznacza to, iż biosuszeniu można poddawać bezpośrednio zmieszane odpady komunalne lub też wydzieloną mechanicznie frakcję podsitową 0-80 mm.

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 365 Dalej zapisano w punkcie 6 tego samego paragrafu, iż Biologiczne przetwarzanie frakcji ulegającej biodegradacji wydzielonej w mechanicznym przetwarzaniu odpadów jest klasyfikowane jakoobróbka biologiczna, w wyniku której powstają odpady unieszkodliwiane za pomocą któregokolwiek z procesów: składowania na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne lub termicznego przekształcania odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie, albo inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części, albo przetwarzanie odpadów w celu ich przygotowania do odzysku, w tym do recyklingu. W związku z tym iż proces biosuszenia odpadów powoduje wytworzenia odpady o właściwościach kalorycznych umożliwiających odzysk energii, proces ten należy klasyfikować jako proces odzysku R12 Wymiana odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1-R11. W definicji procesu R12 wskazano, że jeżeli nie isniieje inny właściwy kod R, może to obejmować procesy wstępne poprzedzające przetwarzanie wstępne odpadów, jak np. demontaż, sortowanie, kruszenie, zagęszczanie, granulację, suszenie, rozdrabnianie, kondycjonowanie, przepakowywanie, separację, tworzenie mieszanek lub mieszanie przed poddaniem któremukolwiek z procesów wymienionych w poz. Rl-R11. W związku z tym, RIPOK-i, w których zastosowano proces biosuszenia są instalacjami odzysku odpadów. W paragrafie 5. w punkcie 2 rozporządzenia MBP zapisano Odpady wytwarzane w procesie biologicznego suszenia odpadów, o których mowa w 4 ust. 4, klasyfikuje się jako odpady o kodzie 19 05 01 i poddaje dalszej obróbce mechanicznej, w wyniku której wytwarza się odpady klasyfikowane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów w zależności od ich właściwości, jako odpady o kodzie: 1) 19 12 01; 2) 19 12 02; 3) 19 12 03; 4) 19 12 04; 5) 19 12 05; 6) 19 12 06*; 7) 19 12 07; 8) 19 12 08; 9) 19 12 10; 10) 19 12 11*; 11) 19 12 12. Dopuszczono także, wytwarzanie z odpadów o kodzie 19 05 01 poddanych mechanicznemu przetworzeniu odpadów o kodach z podgrupy: 1) 15 01; 2) 16 02; 3) 16 06; 4) 20 01. Kolejno w punkcie 6 niniejszego paragrafu wskazano, iż Odpady wytworzone w procesie, o którym mowa w ust. 2 [biosuszenia], klasyfikowane jako odpady o kodzie 19 12 10 i spełniające wymagania określone w 6 ust. 2 są stosowane w procesie odzysku wykorzystywane jako paliwo lub inny środek wytwarzania energii.. Wymagania te określono w sposób ogólny, co następuje Proces biologicznego suszenia

366 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA zmieszanych odpadów komunalnych, o którym mowa w 4 ust. 4, powinien być prowadzony w taki sposób, aby uzyskany odpad o kodzie 19 12 10 spełniał wymagania określone przez odbiorcę paliwa.. Dodatkowo wprowadzono zapis w punkcie 7 Odpady wytworzone w procesie, o którym mowa w ust. 2 [biosuszenia], klasyfikowane jako odpady o kodzie 19 12 12, zawierające frakcję o wielkości co najmniej 0 80 mm ulegającą biodegradacji, aby mogły być zagospodarowane w sposób określony w ust. 4 lub ust. 5, muszą być przetworzone biologicznie zgodnie z warunkami określonymi w 4 ust. 2 lub ust. 3 i muszą spełniać wymagania określone w 6 ust. 1.. Graniczne wartości parametrów stabilizatu powinny kształtować się w następujący sposób: straty prażenia stabilizatu są mniejsze niż 35% suchej masy, a zawartość węgla organicznego jest mniejsza niż 20% suchej masy lub ubytek masy organicznej w stabilizacie w stosunku do masy organicznej w odpadach mierzony stratą prażenia lub zawartością węgla organicznego jest większy niż 40%, lub wartość AT 4 jest mniejsza niż 10 mg O 2 /g suchej masy. Powyższe zapisy umożliwiają taką konfigurację procesu biosuszenia po której, możliwe jest: uzyskanie paliwa alternatywnego na potrzeby odzysku energii, wydzielenie materiałów surowcowych na potrzeby recyklingu materiałowego lub surowcowego, uzyskanie ustabilizowanego materiału kierowanego do bezpiecznego składowania. Osiągnięcie tych celów wymaga odpowiedniego skonfigurowania instalacji MBP. Celem artykułu jest propozycja konfiguracji ciągu technologicznego RIPOK, w której zastosowano procesy MBP, a jako wodący proces biologicznego przetwarzania zaproponowano biosuszenie odpadów, przy której możliwa jest istotna redukcja masy odpadów, wydzielenie wysokojakościowego paliwa RDF, wysortowanie części materiałów surowcowych, odzysk części kompostu nieodpowiadającego wymaganiom, oraz przygotowanie pozostałej masy odpadów do bezpiecznego składowania. Przedstawiono propozycja nie posiada charakteru uniwersalnego, gdyż uzyskane efekty zależą od właściwości odpadów oraz efektywności poszczególnych procesów jednostkowych, jednak przedstawia pewną filozoię postępowania z odpadami, zintegrowaną wokół procesu biosuszenia i dalszego, pełnego zagospodarowania odpadów wysuszonych. 3. Konfiguracja instalacji biosuszenia odpadów w warunkach polskich 3.1. Założenia Na potrzeby niniejszego artykułu, celem przybliżenia możliwości konfiguracyjnych RIPOK, w kórej zastosowano proces biosuszenia przyjęto założenia początkowe. Zakłada się, iż RIPOK o przepustowości 90000 Mg/rok komunalnych odpadów zmieszanych, przyjmować będzie odpady przez 312 dni w roku. Daje to dobową przepustowość instalacji na poziomie 288,5 Mg/d. W RIPOK zrealizowana zostanie instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP) w której wykorzystana

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 367 zostanie technologia biosuszenia odpadów komunalnych wsparta procesami mechanicznego sortowania materiału pozostałego po procesach biologicznego suszenia w celu wydzielenia wysokokalorycznego materiału stanowiącego półprodukt do produkcji paliw alternatywnych RDF (ang. Refuse Derived Fuel) oraz SRF (ang. Solid Recovered Fuel) a także wydzielenia surowców wtórnych oraz oddzielenia frakcji podsitowej i jej biologicznej stabilizacji w celu przygotowania jej do składowania. Procesy biologicznego przetwarzania zachodzić będą w dwóch etapach. Pierwszy etap - biosuszenie - trwać będzie co najmniej 7 dni w trakcie którego nastąpi obniżenie wilgotności odpadów o około 28 % w/w. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, wg. 5. 2. Odpady wytwarzane w procesie biologicznego suszenia odpadów, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 3 klasyfikuje się jako odpady o kodzie 19 05 01 i poddaje dalszej obróbce mechanicznej, w wyniku której wytwarza się odpady z podgrupy 19 12, 15 01, 16 02, 16 06, 20 01. Odpad pozostały po biosuszeniu będzie więc odpadem pozostałym z tlenowego rozkładu odpadów stałych, a w myśl przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) będzie klasyfikowany jako odpad o kodzie 190501 - nie przekompostowane frakcje odpadów komunalnych i podobnych. Po zakończeniu pierwszego etapu odpady poddawane będą przeróbce mechanicznej. W wyniku mechanicznego sortowania wydzielone zostaną trzy strumienie odpadów: Frakcja 1 (nadsitowa) ze względu na swój skład zwana wysokokaloryczną (RDF) o uziarnieniu powyżej 80 mm zawierająca w swoim składzie głównie tworzywa, tekstylia, drewno, Frakcja 2 (surowcowa) zawierająca głównie papier, folie i PET oraz odpady żelazne i nieżelazne wydzielone na separatorze metali Frakcja 3 (podsitowa) o uziarnieniu do 80 mm zawierająca głównie wysuszone odpadki kuchenne oraz części mineralne Pierwsze dwie frakcje będą transportowane do odbiorców paliwa RDF głownie cementowni lub do instalacji zajmujących się przetwórstwem i recyklingiem surowców wtórnych. Frakcja 1 ze względu na swoje właściwości (wysoki udział tworzyw sztucznych około 75-85 % masy) powinna osiągnąć wymagane parametry stawiane paliwom RDF, przez co powinna być klasyfikowana jako odpad o kodzie 191210 - Odpady palne (paliwo alternatywne). Frakcja 2 surowcowa klasyfikowana będzie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U. nr 191; poz. 1595) w zależności od składu jako: 191201 papier tektura, 191202 metale żelazne, 191203 metale nieżelazne, 191204 Tworzywa sztuczne i guma. Frakcja 3 poddana zostanie dalszej przeróbce biologicznej trwającej co najmniej 14 dni i po tym okresie stanowić będzie stabilizat i klasyfikowana jako odpad o kodzie o kodzie 190599 - Inne niewymienione odpady. Odpad ten zostanie zagospodarowany poprzez proces składowania D1 lub D5 (odpad ten poddawany będzie badaniom w celu określenia jego kwalifikowania do depozycji na poszczególnych typach składowisk w myśl przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych). Odpad o kodzie 190599 po uzyskaniu jednego z parametrów określonych w paragrafie 6 cytowanego

368 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA powyżej Rozporządzenia Ministra Środowiska może być składowany w sposób nieselektywny w instalacji posiadającej odpowiednie zezwolenie. Funkcjonowanie RIPOK oparte będzie zatem głównie na podstawie procesu R12 - Wymiana odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1 R11. Odpady komunalne poddane zostaną mechaniczno-biologicznemu przetwarzaniu w celu przygotowania ich do odzysku energii R1 - wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii oraz odzysku surowców wtórnych, R3 - Recykling lub odzysk substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (tworzywa), R4 - Recykling lub regeneracja metali i związków metali, R5 - Recykling lub odzysk innych materiałów nieorganicznych (szkło). W celu wykonania obliczeń bilansu masowego RIPOK przyjęto podstawowe właściwości odpadów. Poniżej w tabeli 2 przedstawiono zakładany skład morfologiczny poszczególnych frakcji wielkościowych zmieszanych odpadów komunalnych. Tab.2. Skład morfologiczny poszczególnych frakcji wielkościowych zmieszanych odpadów komunalnych przewidzianych do przetworzenia w RIPOK. Tab. 2. Morphological composition of particular size fractions of municipal solid waste delivered to RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm Skład frakcyjny % spoż. roś. spoż. zwi. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe Całość >100 23,0 0,0 0,0 52,0 30,7 2,5 5,8 5,7 2,7 0,0 0,5 0,0 100,0 80-100 15,6 11,3 0,0 34,7 23,7 0,2 9,2 1,1 7,3 12,5 0,0 0,0 100,0 60-80 9,8 17,9 0,0 30,2 28,2 1,5 9,3 6,1 5,6 1,3 0,0 0,0 100,0 40-60 16,7 29,5 2,1 25,7 15,5 1,6 7,6 3,4 9,9 2,3 2,4 0,0 100,0 20-40 18,4 49,9 3,1 13,9 4,3 0,5 6,0 1,4 17,3 3,6 0,0 0,0 100,0 10-20 9,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 <10 7,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 Całość 100,0 18,4 0,9 26,4 16,9 1,3 6,6 2,4 6,7 2,9 0,6 16,8 100,0 Wilgotność odpadów przyjęto na poziomie52%, natomiast ciężar nasypowy 0,244 Mg/m 3. Przepustowość dobowa instalacji RIPOK wyrażona w jednostce objętości wynosi 1182,2 m 3 /d. 3.2. Bilans masowy procesu biologicznego suszenia zmieszanych odpadów w RIPOK 3.2.1. Biosuszenie Przed umieszczeniem odpadów w reaktorach należy je poddać procesowi rozdrabniania wstępnego, a przynamniej rozerwania worków. W wyniku 7 dni procesu biosuszenia dzięki odparowaniu wody oraz rozkładu materii organicznej masa 90000 Mg/rok frakcji podsitowej ulegnie obniżeniu o 28%(wydłużenie czasu zatrzymania odpadów

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 369 w reaktorze zwiększa efektywność suszenia, jednak pogarsza właściwości odpadów z punktu widzenia dalszej biostabilizacji frakcji podsitowej), a wysuszone odpady w ilości 64836,0 Mg/rok charakteryzować się będą składem morfologicznym przedstawionym w tabeli 3. Wyliczona masa odpadów wysuszonych klasyfikowana jako odpad 190501 kierowana powinna być dalej do mechanicznego sortowania celem wydzielenia suroców wtórnych: tworzyw (kod odpadu: 191204), papieru (kod odpadu: 191201), metali (kod odpadu: 191202-03) oraz produkcji paliwa alternatywnego RDF klasyfikowanego jako 191210. Odsianiu powinna podlegać także frakcja podsitowa, która po dodatkowym 2 tygodniowym procesie biostabilizacji, po spełnieniu parametrów określonych dla stabilizatu w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych powinna być klasyfikowana jako odpad o kodzie 190599 i składowana, a w przypadku dodatkowego odsiania drobnej frakcji <20 mm, materiał ten powinien być klasyfikowany jako kompost nie spełniający wymagań o kodzie 190503 i wykorzystany poza instalacjami. Przy założonej ilości dni pracy w RIPOK na poziomie 312 dni w roku, dobowa przepustowość linii mechanicznego sortowania wysuszonych odpadów wyniesie 207,8 Mg/d. Tab.3. Tab. 3. Skład morfologiczny poszczególnych frakcji wielkościowych zmieszanych odpadów komunalnych po procesie biosuszenia w RIPOK. Morphological composition of particular size fractions of biodried municipal solid waste in RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm Skład frakcyjny % spoż. roś. spoż. zwi. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe Całość >100 24,7 0,0 0,0 40,5 39,7 2,1 7,6 7,4 2,1 0,0 0,7 0,0 100,0 80-100 17,1 8,6 0,0 26,6 30,1 0,2 11,7 1,3 5,6 15,9 0,0 0,0 100,0 60-80 10,7 13,8 0,0 23,3 36,1 1,2 11,8 7,8 4,3 1,6 0,0 0,0 100,0 40-60 16,8 24,4 1,8 21,3 21,4 1,4 10,4 4,7 8,2 3,2 3,3 0,0 100,0 20-40 16,9 45,4 2,8 12,6 6,4 0,5 9,1 2,1 15,7 5,4 0,0 0,0 100,0 10-20 7,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 <10 6,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 Całość 100,0 14,7 0,8 22,7 23,5 1,0 8,4 4,0 6,0 4,3 0,7 13,8 100,0 Ponieważ proces biosuszenia odpadów jest dedykowany wytworzeniu z wysuszonych odpadów paliwa alternatywnego RDF na podstawie przewidywanych mas poszczególnych grup morfologicznych oraz składu frakcyjnego należy zaprojektować linię mechanicznego sortowania pozwalającą na uzyskanie jak największej masy paliwa RDF o pożądanej wartości opałowej oraz jak najmniejszej masy balastu. 3.2.2. Separacja metali W pierwszej kolejności po biosuszeniu należy zaprojektować separatory metali, których wydajność założono na poziomie 50% masy metali zawartych w wysuszonych odpadach. Wyliczono, iż łącznie w ciągu roku odseparowanych zostanie 1302,6 Mg metali, stanowiących około 2,1 % masy odpadów wysuszonech, które skierowane

370 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA zostaną do recyklingu.po separacji metali wysuszone odpady charakteryzować się będą składem morfologicznym, który przedstawiono w tabeli 4. Tab. 4. Skład morfologiczny poszczególnych frakcji wielkościowych zmieszanych odpadów komunalnych po procesie biosuszenia i separacji metali w RIPOK. Tabl.4. Morphological composition of particular size fractions of biodried municipal solid waste and after metals separation in RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm Skład frakcyjny % spoż. roś. spoż. zwi. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe Całość >100 24,2 0,0 0,0 42,0 41,3 2,2 7,8 3,8 2,2 0,0 0,7 0,0 100,0 80-100 17,3 8,7 0,0 26,7 30,3 0,2 11,8 0,7 5,6 16,0 0,0 0,0 100,0 60-80 10,5 14,3 0,0 24,3 37,6 1,3 12,3 4,0 4,5 1,7 0,0 0,0 100,0 40-60 16,8 25,0 1,8 21,8 21,9 1,5 10,7 2,4 8,4 3,3 3,3 0,0 100,0 20-40 17,1 45,8 2,8 12,8 6,5 0,5 9,2 1,1 15,9 5,4 0,0 0,0 100,0 10-20 7,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 <10 6,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 Całość 100,0 15,0 0,8 23,2 24,0 1,0 8,6 2,1 6,1 4,4 0,7 14,1 100,0 3.2.3. Bilans masowy po procesie przesiewania na sicie o rozmiarach prześwitów 80 mm i 20 mm W wyniku przesiania wysuszonych zmieszanych odpadów komunalnych po separacji metali przez sito o średnicy prześwitów 80 mm nastąpi rozdział odpadów na dwa odrębne strumienie: Frakcję nadsitową, > 80 mm, lekką, przeznaczoną do sortowania ręcznego w celu wydzielenia tworzyw i papieru oraz wytwarzania paliwa RDF, w odrębnym ciągu mechanicznego przetwarzania, Frakcję podsitową, < 80 mm, ciężką, o dużej zawartości rozkładalnej materii organicznej przeznaczoną do biostabilizacji, a następnie składowania jako odpad o kodzie 190599. W analizie bilansu masowego uwzględniono, iż w trakcie przesiewania, stłuczka szklana ulegnie dalszemu pokruszeniu i całe szkło przejdzie do frakcji < 80 mm. Wyliczono, iż frakcja nadsitowa charakteryzować się będzie składem morfologicznym i frakcyjnym przedstawionym w tabeli 5.

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 371 Tab.5. Skład morfologiczny frakcji> 80 mm wyodrębnionej ze zmieszanych odpadów komunalnych w RIPOK po procesie biosuszenia i separacji metali Tab.5. Morphological composition of >80 mm fraction of biodried municipal solid waste and after metals separation in RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm spoż. roś. spoż. zwi. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe >80 4,0 0,0 39,4 40,5 1,5 0,0 2,8 4,0 7,4 0,5 0,0 Wykazano, iż w wyniku przesiania wysuszonych zmieszanych odpadów komunalnych 36,9 % masy stanowić będzie frakcja nadsitowa, 61 % frakcja podsitowa. Frakcja nadsitowa wydzielona zostanie w ilości około 23901,6 Mg/rok (Rysunek 1). 3.2.4. Sortowanie tworzyw i papieru W celu pozyskania części tworzyw sztucznych oraz papieru do recyklingu proponuje się włączenie w ciąg technologiczny kabiny ręcznego sortowania, w której pracownicy wysortują tworzywa sztuczne i papier z efektywnością około 10% masy tych materiałów zawartych we frakcji nadsitowej. Wysortowanych zostanie 941,6 Mg papieru oraz 968,9 Mg tworzyw. Materiały te zostaną sprasowane i skierowane do recyklingu. Po procesie ręcznego sortowania frakcja nadsitowa charakteryzować się będzie składem morfologicznym przedstawionym w tabeli 6. Tab.6. Skład morfologiczny frakcji> 80 mm wyodrębnionej ze zmieszanych, wysuszonych odpadów komunalnych po procesie ręcznego sortowania i separacji metali w RIPOK Tab6. Morphological composition of >80 mm fraction of biodried municipal solid waste and after metals, papers, and plastics separation in RIPOK. Uziarnienie frakcji mm spoż. roś. spoż. zwi. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe >80 4,3 0,0 38,5 39,7 1,6 0,0 3,0 4,3 8,0 0,5 0,0 Frakcja nadsitowa po separacji papieru i tworzyw kierowana będzie natomiast do balowania i magazynowania w ilości 21991,2 Mg (Rysunek 1).Ponieważ frakcja nadsitowa bogata jest w materiały palne, powinna być wykorzystywana energetycznie bezpośrednio lub po przygotowaniu z niej paliwa RDF w tej samej lub innej instalacji.

372 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA 3.2.5. Zagospodarowanie frakcji podsitowej W tabeli 7 przedstawiono przewidywany skład morfologiczny i frakcyjny frakcji podsitowej o uziarnieniu < 80 mm. Tab.7. Skład morfologiczny frakcji< 80 mm wyodrębnionej ze zmieszanych odpadów komunalnych w RIPOK po procesie biosuszenia i separacji metali Tab.7. Morphological composition of >80 mm fraction of biodried municipal solid waste nd after metals separation in RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm Skład frakcyjny % spoż. r. spoż. z. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe Całość 60-80 18,9 12,7 0,0 21,6 33,4 1,1 22,1 3,6 4,0 1,5 0,0 0,0 100,0 40-60 29,0 23,2 1,7 20,2 20,3 1,4 17,2 2,2 7,8 3,0 3,1 0,0 100,0 20-40 29,5 42,6 2,6 11,9 6,0 0,4 15,7 1,0 14,8 5,0 0,0 0,0 100,0 10-20 12,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 <10 10,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 Całość 100,0 21,7 1,3 13,4 14,0 0,7 13,8 1,6 7,4 2,6 0,9 22,6 100,0 Na podstawie przeprowadzonych obliczeń przewiduje się iż ilość wysuszonej frakcji podsitowej o uziarnieniu <80 mm wyniesie około 39631,7 Mg/rok, co stanowi około 44 % masy początkowej zmieszanych odpadów komunalnych (Rysunek 1). Frakcja podsitowa kierowana będzie do procesu biostabilizacji, celem usunięcia nadmiaru materii organicznej. Założono, iż 50% masy odpadów biodegradowalnych zostanie usunięta. Skład morfologiczny oraz frakcyjny ustabilizowanej frakcji podsitowej zestawiono w tabeli 8. Tab.8. Tab.8. Skład morfologiczny ustabilizowanej biologicznie frakcji < 80 mm wyodrębnionej ze zmieszanych odpadów komunalnych w RIPOK po procesie biosuszenia i separacji metali Morphological composition of biologically stabilized >80 mm fraction of biodried municipal solid waste and after metals separation in RIPOK Skład morfologiczny % Uziarnienie frakcji mm Skład frakcyjny % spoż. r. spoż. z. papier tworzywa tekstylia szkło metale org. poz. min. poz. nieb. pozostałe Całość 60-80 9,5 7,9 0,0 13,3 41,3 1,4 27,3 4,4 2,5 1,9 0,0 0,0 100,0 40-60 13,3 15,8 1,1 13,7 27,6 1,8 23,3 3,0 5,3 4,1 4,2 0,0 100,0 20-40 11,8 33,2 2,1 9,3 9,4 0,7 24,4 1,5 11,5 7,9 0,0 0,0 100,0 10-20 3,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 <10 3,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 100,0 Całość 100,0 16,2 0,9 10,1 20,9 1,1 20,6 2,4 5,5 4,0 1,3 16,9 100,0

BIOSUSZENIE ODPADÓW KOMUNALNYCH - POLSKIE UWARUNKOWANIA 373 Ustabilizowana frakcja podsitowa sklasyfikowana powinna zostać jako odpad o kodzie 190599 i w przypadku spełnienia parametrów określonych dla stabilizatu w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych powinna być klasyfikowana jako stabilizat i poddana składowaniu. Masę składowanego stabilizatu można zmniejszyć odsiewając frakcję drobną <20 mm, która klasyfikowana powinna być jako odpad o kodzie 190503 - kompost nie odpowiadający wymaganiom. Masa frakcji <20 mm wynisłaby w RIPOK 4486,6 Mg/rok (Rysunek 1). Po odsianiu frakcji drobnej, stabilizat o uziarnieniu 20-80 mm, kierowany byłby do składowania w ilości 21993,5 Mg/rok, co stanowi 24,4 % masy początkowej odpadów komunalnych dowożonych do RIPOK. Rys.1. Fig. 1. Bilans masowy RIPOK przyjmującej rocznie 90000 Mg zmieszanych odpadów komunalnych, w której zastosowano proces biosuszenia. Mass balance of RIPOK with annual capacity of 90000 Mg municipal solid waste, where biodrying has been applied 4. Podsumowanie Przedstawiony sposób zagospodarowania odpadów komunalnych w RIPOK, gdzie zastosowano proces biosuszenia odpadów, nastawiony jest w kierunku odzysku. Przewiduje się iż z całego strumienia odpadów komunalnych jedynie około 24 % masy odpadów przekazanych zostanie do unieszkodliwienia, 2,4 %, głównie będą to metale, papier, folie, zostanie skierowane do recyklingu materiałowego. W wyniku zastosowania procesu biosuszenia masa odpadów zostanie zredukowana o około 28 %, a dodatkowa biostabilizacja frakcji podsitowej <80 mm, spowoduje usunięcie w wyniku rozkładu materii organicznej 14,6 % odpadów. Pozostała masa odpadów poddana zostanie odzyskowi. Rozwiązanie to wpisuje się we wszystkie zalecenia prawne dotyczące zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji w Polsce i Unii Europejskiej.

374 A. BIAŁOWIEC, A. GODZWA Bibliografia [1] Ritzkowski M., Heerenklage J., Stegmann R. 2006. An overview on techniques and regulations of mechanical-biological pre-treatment of municipal solid waste. Environmental Biotechnology, 2(2): 57-68. [2] Bernat K., Wojnowska-Baryła I., Kasiński S., Agopsowicz M.: Technologie i biotechnologie stosowane w mechaniczno-biologicznym przetwarzaniu odpadów komunalnych. Trendy w BiotechnologiiŚrodowiska. Cz. II. Wydawnictwo UWM. Olsztyn 2011. [3] Archer E., Baddeley A., Klein A., Schwager J., Whiting K., 2005. Mechanical- Biological-Treatment : A Guide for Decision Makers Processes, Policies & Markets. Juniper Consultancy Services Ltd, March 2005.