INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU 16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. 87-563-24-90, tel/fax 87-563-24-80 e-mail: suwalki@wios.bialystok.pl www.wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu sejneńskiego w 2011 r. SUWAŁKI grudzień 2012
Spis treści WSTĘP 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE 3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA 4 ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ 4 MONITORING ŚRODOWISKA 5 POWIETRZE 5 PRESJE emisja zanieczyszczeń do powietrza 5 STAN ocena jakości powietrza 6 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 7 STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH 9 PRESJE źródła zanieczyszczeń wód 9 STAN ocena jakości wód powierzchniowych 10 KLASYFIKACJA WÓD 10 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 12 RZEKI 12 JEZIORA 16 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 24 KONTROLE PROBLEMOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 24 WODY PODZIEMNE 25 PRESJE 25 STAN ocena jakości wód podziemnych 25 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH 25 PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna 26 GOSPODARKA ODPADAMI 27 PRESJE 27 ODPADY PRZEMYSŁOWE 27 ODPADY KOMUNALNE 28 STAN 28 SKŁADOWISKA 28 PRZECIWDZIAŁANIA kontrole składowisk i zakładów przemysłowych 30 HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY 31 PRESJE źródła hałasu 31 STAN pomiary hałasu 31 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 31 PRZECIWDZIAŁANIA 32 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 32 HAŁAS PRZEMYSŁOWY działalność kontrolna 33 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 33 PRESJE źródła promieniowania elektromagnetycznego 33 STAN pomiary monitoringowe 34 OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI 34 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH 35 TRANSPORT 35 Kontrole problemowe i interwencyjne 35 2
WSTĘP PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE Położenie Powiat sejneński położony jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, na obszarze zaliczanym do Zielonych Płuc Polski. Ukształtowanie terenu charakteryzują polodowcowe, pagórkowate obszary Pojezierza Wschodniosuwalskiego w części północnej powiatu i lekko faliste obszary Równiny Augustowskiej w południowej części powiatu. Pod względem zajmowanej powierzchni powiat sejneński zajmuje 13 miejsce w województwie podlaskim. Jego obszar wynosi 855 km 2. Południową część powiatu zajmuje Puszcza Augustowska, a zachodni i południowo-zachodni skraj powiatu znajduje się w Wigierskim Parku Narodowym. Przez region przebiegają ważne szlaki komunikacyjne droga krajowa nr 16 Dolna Grupa Olsztyn Augustów Ogrodniki granica państwa (Republika Litewska), droga wojewódzka nr 651 Gołdap Żytkiejmy Szypliszki Sejny, droga wojewódzka nr 653 Sedranki Bakałarzewo Suwałki Sejny Poćkuny, droga wojewódzka nr 663 Sejny Pomorze oraz linia kolejowa relacji Suwałki Trakiszki Šestokai (Republika Litewska). Struktura administracyjna i ludność Powiat sejneński zamieszkuje 21.139 osób (stan: 31.III.2011 r.) i jest 17 pod względem liczby ludności w województwie podlaskim. Gęstość zaludnienia wynosi około 25 os./km 2. Na terenie powiatu znajduje się jedna gmina miejska (Sejny) oraz 4 gminy wiejskie (Sejny, Giby, Krasnopol i Puńsk). Sieć osadnicza składa się z 182 miejscowości, w tym 1 miasto, zorganizowanych w 146 sołectw. Jednostki samorządowe powiatu sejneńskiego Powierzchnia [km 2 ] Ludność [mieszk.] Gęstość zaludnienia [os./km 2 ] Powiat sejneński 855,23 21.139 25 Gminy miejskie: Sejny 4,5 5.709 1269 Gminy wiejskie: Giby 323,2 2.923 9 Krasnopol 171,5 3.985 23 Puńsk 138,6 4.366 31 Sejny 217,4 4.156 19 Gospodarka Powiat ma charakter głównie rolniczo-przemysłowy. Pod koniec 2011 r. w powiecie zarejestrowanych było 1.163 podmioty gospodarcze, z czego 89 należało do sektora publicznego, reszta stanowiła własność prywatną. Głównym centrum gospodarczym są Sejny, gdzie zlokalizowane są największe przedsiębiorstwa. Rozwijającymi się dziedzinami przemysłu w regionie są: przetwórstwo rolnospożywcze, obróbka drewna, budownictwo. Najbardziej znaną firmą w regionie jest Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie Zakład Produkcji Mleczarskiej Sejnmlek w Sejnach. Samorząd powiatu sejneńskiego nawiązał współpracę z samorządami sąsiadujących: rejonu Łoździeje (Lazdijaji) i miasta Łoździeje z Republiki Litewskiej. Celem partnerskich kontaktów ma być współdziałanie w zakresie promocji gospodarki, ochrony środowiska, turystyki, kultury i nauki. Walory przyrodnicze powiatu Tereny o szczególnych walorach przyrodniczych zajmują aż 60,9 % powierzchni powiatu (52.048,2 ha). Na Wigierski Park Narodowy przypada 5.197,9 ha, rezerwaty przyrody 568,8 ha, 3
obszary chronionego krajobrazu 46.850,0 ha, użytki ekologiczne 106,8 ha,. W powiecie zlokalizowanych jest 76 pomników przyrody. Obszary leśne zajmują łącznie 36.663,6 ha, w tym lasy 35.809,8 ha. Lesistość sięga 41,9 % powierzchni powiatu, przy czym najbardziej zalesiona jest gmina Giby (75,7 %). Szczególnie cenne obszary są objęte siecią Natura 2000, za które uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Na terenie powiatu sieć Natura 2000 tworzą: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza Augustowska (PLB200002) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Ostoja Augustowska (PLH200005), Ostoja Wigierska (PLH200004), Pojezierze Sejneńskie (PLH200007). Według Katalogu jezior Polski w obrębie powiatu sejneńskiego znajduje się około 97 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Powierzchnia jezior powiatu sejneńskiego jest zróżnicowana największym zbiornikiem tego obszaru jest graniczne jezioro Gaładuś (728,6 ha, z czego około 560 ha po stronie polskiej). Wśród zbiorników występuje 5 jezior o powierzchni powyżej 100 ha i 14 jezior o powierzchni 50 100 ha. Większość akwenów nie jest głęboka jedynie 10 jezior ma głębokość przekraczającą 20 m, a głębokość maksymalną w powiecie osiąga jezioro Gaładuś 54,8 m. Spośród jezior powiatu sejneńskiego Rada Powiatu Uchwałą nr XV/73/04 z dnia 31 marca 2004 r. zmienioną Uchwałą Nr XXII/144/08 z dnia 14 listopada 2008 r. i Uchwałą nr IV/31/11 z dnia 19 stycznia 2011 r. Uchwały Nr XI/78/11 Rady Powiatu Sejneńskiego z dnia 21 września 2011 r. objęła zakazem używania obiektów pływających wyposażonych w silniki spalinowe 18 akwenów, a na 5 jeziorach wprowadziła ograniczenia w stosunku do jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA I BADAWCZA Prawne podstawy funkcjonowania Inspekcji Ochrony Środowiska określono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., która nałożyła na nią obowiązek: kontrolowania przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska przez podmioty gospodarcze, prowadzenia badania stanu środowiska, informowania społeczeństwa o wynikach tych badań. Cele działalności inspekcyjno-kontrolnej WIOŚ są corocznie ustalane w planach pracy, tworzonych na podstawie wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, analizy wyników dotychczasowej działalności, propozycji przekazanych przez Marszałka, Wojewodę oraz propozycji zgłaszanych przez organy samorządowe. ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ Podstawowym celem kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z przysługującymi kompetencjami może zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi: wydać zarządzenie pokontrolne, wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, a także znacznych szkód w środowisku, decyzję wstrzymującą działalność zakładu, wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, skierować wystąpienia do innych organów administracji państwowej, rządowej i samorządu terytorialnego z wnioskiem o podjęcie działań związanych z ich właściwością, zastosować karę grzywny (mandat karny), skierować wniosek do sądu i organów ścigania. 4
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na możliwości prawnych działań samorządów, zbieżnych z kompetencjami lub celami działań przypisanymi Inspekcji Ochrony Środowiska, które pozwalają przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, a także minimalizować problemy środowiskowe. Kompetencje samorządów powiatowych i gminnych zamieszczono na końcu niniejszego opracowania. W 2011 r. na terenie powiatu przeprowadzono 13 kontroli w najbardziej uciążliwych podmiotach i obiektach. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono nieprawidłowości w 8 przypadkach, wobec czego zastosowano następujące sankcje: - wydano 7 zarządzeń pokontrolnych zawierających 18 obowiązków, - skierowano 1 wystąpienie do innych organów, - nałożono 2 kary grzywny na łączną kwotę 800 złotych, - w 4 przypadkach zastosowano pouczenia, - w 9 przypadkach zastosowano instruktaż. MONITORING ŚRODOWISKA W ramach działalności badawczej, główny zakres prac prowadzony jest w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego koordynatorem jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. System PMŚ składa się z trzech głównych bloków zagadnień: presja (emisja), stan (jakość środowiska), ocena/prognoza. Zadania PMŚ realizowane są głównie przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Stanowią one również wojewódzką bazę informacji o stanie środowiska. Program badawczy realizowany przez WIOŚ obejmuje następujące komponenty środowiska: monitoring powietrza atmosferycznego, monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących, monitoring wód podziemnych, monitoring hałasu, monitoring pól elektromagnetycznych, monitoring odpadów niebezpiecznych. W każdym podsystemie na potrzeby wykonywanych ocen wyszczególniono 3 elementy: presje, stan i przeciwdziałanie. Aktualne wyniki kontroli i badań stanu środowiska na terenie powiatu przedstawiono poniżej. POWIETRZE PRESJE emisje zanieczyszczeń do powietrza Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa to: węglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, octan etylu i ksylen oraz inne zanieczyszczenia. Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery na terenie województwa podlaskiego są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Według Głównego Urzędu Statystycznego w powiecie nie występują zakłady szczególnie uciążliwe i emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z terenu powiatu sejneńskiego nie jest wykazywana. Znaczy to, że emisja z podmiotów gospodarczych z terenu powiatu sejneńskiego nie osiąga poziomu wymaganego w statystyce publicznej. 5
STAN ocena jakości powietrza Podstawową oceną jakości powietrza służącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a w przypadku ich niedotrzymania, wdrożenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana na podstawie art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Oceny jakości powietrza wykonywane są w odniesieniu do obszaru strefy. W założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowanych w związku z planowaną transpozycją, do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjęto, że od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje nowy podział kraju na strefy. W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NO 2, NOx), tlenku węgla (CO), benzenu (C 6 H 6 ) ozonu (O 3 ) pyłu PM10, zawartości: ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P) w pyle PM10 oraz dla pyłu PM2,5, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (niebędące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Mając powyższe na uwadze, w województwie podlaskim, występują dwie strefy: aglomeracja białostocka (kod PL2001), stanowiącą obszar powiatu miasta Białystok oraz strefa podlaska (kod PL2002), obejmującą pozostałe powiaty województwa (m. in. powiat sejneński). Oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji: - w Suwałkach (automatyczny pomiar pyłu PM 10 na stacji tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, - 4 pozostałych stacji stacjonarnych z terenu województwa podlaskiego (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen): aglomeracja białostocka (2 stacje tła miejskiego i 1 stacja tła podmiejskiego), miasto Łomża (1 stacja tła miejskiego) cel ochrona zdrowia, - we wsi Borsukowizna, gmina Krynki (SO 2, NO x, O 3 ) 1 stacja tła wiejskiego reprezentatywna dla całego województwa) cel ochrona roślin. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. W klasyfikacji stref w 2011 roku uwzględniono również wyniki pomiarów wskaźników wykonanych w latach poprzednich (metoda pasywna, pomiary laboratorium mobilnym). Kryteriami klasyfikacji stref są: - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonego dla niektórych zanieczyszczeń), - dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, - poziomy docelowe dla niektórych substancji, - poziomy celów długoterminowych (dla ozonu). Wartość poszczególnych marginesów tolerancji (określonych dla SO 2, NO 2, PM10, Pb, CO, benzenu) w ostatnich latach była stopniowo zmniejszana aż do osiągnięcia poziomu stężeń dopuszczalnych. Zanieczyszczeniem, dla którego będzie uwzględniany margines tolerancji jest pył PM2,5. 6
Wykonywana corocznie Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego wykazała za 2011 rok przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 oraz pyłu PM2,5 w strefie podlaskiej i aglomeracji białostockiej z uwagi na kryterium ochrona zdrowia. Obszarami przekroczeń w strefach jest Białystok oraz Łomża (zanotowano większą od dopuszczalnej ilość dni w roku z przekroczeniem norm 24-godzinnej pyłu PM10 i pyłu PM2,5). W Suwałkach w 2011 r. ilość dni w roku z przekroczeniami stężeń 24-godzinnych pyłu PM10 była mniejsza niż dopuszczalna częstość przekroczenia (35 dni). W ocenie poziomów dopuszczalnych strefa podlaska została zaliczona do klasy C ze względu na pył PM10 oraz pył PM2,5. Wymaganym działaniem dla tej strefy jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza (POP). Strefa aglomeracji białostockiej w ocenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 także została zaliczona do klasy C, natomiast pod względem poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 do klasy B należy podjąć działania by wyjaśnić przyczyny przekroczenia poziomów dopuszczalnych i zmniejszyć emisję tych zanieczyszczeń. Poziomy stężeń pozostałych badanych wskaźników (SO 2, NO 2, Pb, Ni, As, Cd, benzo(a)piren, O 3, CO, benzen) na terenie strefy podlaskiej nie przekraczały poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszczeń pod względem wymaganych celów (ochrona zdrowia, ochrona roślin). Ocena zachowania poziomu docelowego pyłu zawieszonego PM2,5 wykazała przekroczenie w obu strefach pod względem ochrony zdrowia. Ocena zachowania poziomu docelowego benzo(a)pirenu wykazała przekroczenie w strefie aglomeracji białostockiej dla kryterium ochrony zdrowia. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych Ocena zachowania poziomu celu długoterminowego ozonu wykazała przekroczenia pod względem kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin w obu strefach. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego jest jednym z zadań wojewódzkich planów ochrony środowiska. Pełne informacje dotyczące klasyfikacji stref zawiera Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2011 r. zamieszczona na stronie internetowej www.wios.bialystok.pl PRZECIWDZIAŁANIA działalność kontrolna Na terenie powiatu największa emisja zanieczyszczeń powietrza pochodzi z miasta Sejny, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są kotłownie osiedlowe lub zakładowe oraz zakłady przemysłowe. Delegatura WIOŚ w Suwałkach kontroluje w zakresie ochrony powietrza kilka zakładów i instytucji znajdujących się na terenie powiatu sejneńskiego. Są to głównie kotłownie emitujące zanieczyszczenia powstałe w wyniku spalania paliw: węgla i oleju opałowego oraz drewna. Kotłownie te są obiektami o niewielkiej mocy i są zwolnione z obowiązku posiadania pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza. Największe z nich to: kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, kotłownia Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach, kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach. 7
Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach Kotłownie Spółdzielni Mieszkaniowej w Sejnach, są największymi obiektami spalania paliw, zlokalizowanymi na terenie powiatu sejneńskiego. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Sejnach posiada 3 kotłownie: - przy ul. Konarskiego 15: o łącznej wydajności 3,60 MW wyposażona w 1 kocioł Buderus C-605 o wydajności 740 kw (opalany olejem opałowym) oraz 2 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw, 4 kotły KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw (opalane węglem), - przy ul. Wojska Polskiego 19: o łącznej wydajności 2,20 MW wyposażona w 1 kocioł Viessman Patromat Simplex o wydajności 720 kw (opalany olejem opałowym) oraz 3 kotły typu KMR o pojedynczej mocy cieplnej 600 kw, 2 kotły UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem), - przy ul. Zawadzkiego 12: o łącznej wydajności 1,8 MW wyposażona w 4 kotły typu UKS o pojedynczej mocy cieplnej 450 kw (opalane węglem). Kotłownie nie posiadają urządzeń do ograniczania emisji substancji wprowadzanych do powietrza. Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol w Grajewie, Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach Zakład Produkcji Mleczarskiej SejnMlek w Sejnach eksploatuje kotłownię parową wyposażoną w 3 kotły P2-65, o łącznej mocy 2,88 MW, opalane węglem. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach Kotłownia Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Sejnach, o łącznej mocy cieplnej 1,15 MW, wyposażona jest w 4 kotły opalane olejem opałowym: - 2 kotły Patromat Triplex o pojedynczej wydajności 405 kw (wodne), - 2 kotły Patromat ER-ND o pojedynczej wydajności 170 kw (parowe). Gorzelnia Rolnicza w Sejnach Kotłownia Gorzelni Rolniczej w Sejnach wyposażona jest w jeden kocioł parowy opalany węglem P-2/65/12, o wydajności cieplnej 0,832 kw, który nie jest użytkowany oraz kocioł opalany olejem opałowym o mocy 249 kw. W powiecie sejneńskim znajdują się również zakłady, z których emitowane są zanieczyszczenia powstające w procesach technologicznych. Są to głównie zakłady rzemieślnicze warsztaty samochodowe z lakierniami, stolarnie, zakłady produkcji architektury ogrodowej itp. emitujące niewielkie ilości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz zakłady przemysłu spożywczego, w których znajdują się wędzarnie. Największe wędzarnie należą do Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego DEŠRA w Puńsku oraz Gminnej Spółdzielni SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Sejnach. W 2011 r. w powiecie sejneńskim w ramach celów działalności kontrolnej pod nazwą: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza ze źródeł energetycznych i technologicznych obejmującej również ograniczenie emisji do powietrza substancji zubożających warstwę ozonową (SZWO) przeprowadzono łącznie 2 kontrole. Stwierdzono 1 nieprawidłowość. Wydano 1 zarządzenie pokontrolne zawierające 1 obowiązek, zastosowano pouczenie oraz instruktaż. Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się małym stopniem oddziaływania na środowisko zarówno w zakresie emisji z kotłowni, jak i ze źródeł technologicznych. 8
STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJE źródła zanieczyszczeń wód Wielkość presji na wody prezentuje stopień wyposażenia w infrastrukturę obsługującą gospodarkę wodno-ściekową. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2011 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 436 km. W 2011 roku ponad 74 % ludności korzystało z sieci wodociągowej, najwięcej w gminie miejskiej Sejny 98,7 %, najmniej w gminie Krasnopol 33,4 %. Korzystający z sieci wodociągowej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Powiat sejneński 73,7 73,8 74,1 70,4 70,5 73,9 73,9 74,4 74,4 Sejny gmina miejska 98,6 98,6 98,6 90,1 90,1 98,7 98,7 98,7 98,7 Sejny gmina wiejska 62,0 62,5 62,8 58,4 58,7 62,8 63,4 64,6 64,6 Giby 64,5 64,5 65,4 64,5 64,5 65,4 65,4 65,5 65,5 Krasnopol 31,9 31,9 31,9 31,5 31,7 31,9 31,9 33,4 33,4 Puńsk 94,3 94,3 94,3 93,6 93,7 94,4 94,4 94,5 94,5 dane: GUS Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2011 roku w powiecie sejneńskim wynosiła 21,2 km. W 2011 roku około 26 % ludności powiatu korzystała z sieci kanalizacyjnej, najwięcej w gminie miejskiej Sejny 74,9 %, natomiast w gminach wiejskich Sejny, Giby i Krasnopol nie istnieje komunalna sieć kanalizacyjna. Korzystający z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Powiat sejneński 26,2 26,2 26,4 24,1 24,8 26,1 26,2 26,1 26,1 Sejny gmina miejska 74,0 74,1 74,1 73,2 73,3 74,2 74,2 74,2 74,9 Sejny gmina wiejska 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Giby 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Krasnopol 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Puńsk 27,3 27,5 27,5 18,5 21,5 27,5 28,4 28,4 28,4 dane: GUS W 2011 roku jedynie ok. 31 % (6536 osób) mieszkańców korzystało z oczyszczalni ścieków. Wskaźnik ten jest dość niski w porównaniu do stopnia zwodociągowania powiatu (74 %). Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Powiat sejneński 27,89 28,73 30,30 30,43 30,49 30,07 30,29 30,4 31,4 W powiecie w 2011 roku działały 2 komunalne i 1 przemysłowa oczyszczalnia ścieków. Wszystkie trzy oczyszczalnie wyposażone były w systemy podwyższonego usuwania biogenów. Najwięcej oczyszczalni 2 funkcjonowało w gminie miejskiej Sejny 9
Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków ogółem ilość obiektów Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Powiat sejneński 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Sejny gmina miejska 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Sejny gmina wiejska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 1 1 1 1 1 1 1 1 1 dane: GUS Ogólna liczba mieszkańców obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków dane GUS Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Powiat sejneński 6 020 6 165 6 500 6 461 6 454 6 350 6 365 6 365 6 536 Sejny gmina miejska 5 100 5 105 5 200 5 200 5 200 5 100 5 100 5 100 5271 Sejny gmina wiejska 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Giby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krasnopol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Puńsk 920 1 060 1 300 1 261 1 254 1 250 1 265 1 265 1265 dane: GUS STAN ocena jakości wód powierzchniowych Zasady monitoringu wód uwzględniają badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprzez badania stężeń związków azotu i fosforu oraz w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, monitoring jakości wód granicznych. KLASYFIKACJE WÓD W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. W 2011 roku wprowadzono nowe rozporządzenie służące ocenie stanu wód. Ogólna ocena jakości wód stan wód. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 nr 257 poz. 1545.). Dokument szczegółowo określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub 10
innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Punkty monitoringowe zlokalizowane są na zamknięciach zlewni tzw. jednolitych części wód (JCW), wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Monitoring prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności parametrów biologicznych, hydro-morfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Stan wód naturalnych określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: oceny stanu ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych (w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego) i hydro-morfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny jest definiowany dla wód naturalnych jako: bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki. Stan wód sztucznych i silnie zmienionych określa się, porównując wyniki klasyfikacji cząstkowych tj.: ocenę potencjału ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: dobry i powyżej dobrego, umiarkowany, słaby oraz zły. Stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód (substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń). Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej stanu dobrego. W zależności od stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych może być: dobry lub zły. Stan wód ocenia się jako dobry, jeśli stan ekologiczny/ potencjał ekologiczny osiąga stan dobry lub powyżej dobrego i stan chemiczny wód także jest na poziomie dobrym. Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena przydatności wody do spożycia. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). 11
OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WÓD RZEKI W 2011 roku na terenie powiatu sejneńskiego w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek: Marychy (dopływu Czarnej Hańczy) w profilu wodowskaz Zelwa, Czarnej Hańczy (dopływu Niemna) w profilu Wysoki Most. Badania prowadzono w programie monitoringu operacyjnego, które umożliwiły dokonanie ocen: stanu ekologicznego Jednolitej Części Wód, przydatności wód do bytowania ryb, a także w obszarach chronionych wrażliwości na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Marycha jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy o długości 80,8 km (w tym 17,6 km poza granicami Polski). Marycha odbiera ścieki komunalne i przemysłowe z Sejn. Źródła rzeki znajdują się w okolicy polsko-litewskiej granicy państwowej na północ od wsi Wołyńce. Rzeka Marycha (dawniej zwana Sejną) początkowo płynie w kierunku południowym pod nazwą Czarna, mijając po drodze jezioro Sejwy. Na odcinku od Smolan do Murowanego Mostu płynie dwoma ramionami, a następnie po połączeniu skręca w kierunku południowo-wschodnim do jeziora Sejny. Od jeziora Sejny, już pod nazwą Marycha płynie w kierunku południowym do jeziora Pomorze. Poniżej jeziora Pomorze niesie wody początkowo na wschód, a następnie meandrując zakreśla w kierunku południowym dwa łuki wzdłuż granicy państwa i uchodzi do Czarnej Hańczy na terenie Białorusi. Główne dopływy Marychy to Rubieżanka i Kunisjanka oraz dopływy z większych jezior (np.: Boksze, Szejpiszki, Płaskie, Białe, Gieret, Zelwa, Wiłkokuk, Puńsk). Ocena jakości wód rzeki Marychy w profilu wodowskaz Zelwa (profil oceniający JCW Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa) Ocena stanu ekologicznego w 2011 r. element biologiczny wskaźnik fitoplanktonowy IFPL sklasyfikowano jako bardzo dobry (I klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocena stanu chemicznego w 2011 r. stanu chemicznego nie oceniano. Czarna Hańcza jest dopływem Niemna o długości 141,7 km (w tym 107,8 km w granicach Polski). Górny odcinek rzeki przebiega przez jeziora Hańcza i Wigry. Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża, Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka. Dolny odcinek rzeki jest uregulowany biegnie nim Kanał Augustowski. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Jeleniewa i Suwałk. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z Jeleniewa i Suwałk. W 2011 r. na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania w profilu Wysoki Most. Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu Wysoki Most Ocena przydatności do bytowania ryb w 2011 r. wykazała, że wody nie spełniają kryteriów bytowania ryb określonych rozporządzeniem. Wskaźnikami, które zadecydowały o tym stanie były: tlen rozpuszczony, azotyny i całkowity chlor pozostały. Ocena stanu ekologicznego w 2011 r. element biologiczny wskaźnik fitoplanktonowy IFPL sklasyfikowano jako bardzo dobry (I klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń normatywów określonych dla stanu bardzo dobrego (I klasy), ale przy końcowej ocenie stanu ekologicznego wzięto pod uwagę 12
niespełnienie kryteriów do bytowania ryb i obniżono stan ekologiczny wód w JCW do stanu umiarkowanego. Ocena stanu chemicznego w 2011 roku stan chemiczny nie był oceniany. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002564549 Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW stan ekologiczny w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002564549 - Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie nie osiągnął stanu dobrego lub powyżej dobrego, w związku z tym stan wód oceniono jako zły. Z uwagi na to, że duża część Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002064739: Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa leży w powiecie sejneńskim, choć punkt śluza Kudrynki położony jest w powiecie augustowskim poniżej zaprezentowano ocenę tej JCW. Ocena jakości wód rzeki Czarnej Hańczy w profilu śluza Kudrynki Ocena stanu ekologicznego w 2011 r. na podstawie wskaźnika biologicznego makrofitowego indeksu rzecznego MIR wskazała umiarkowany stan biologiczny wód w JCW (III klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z tym stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). W 2010 r. element biologiczny wskazywał na stan dobry (II klasa), wskaźniki fizykochemiczne nie przekraczały wartości określonych dla II klasy, więc stan ekologiczny w JCW oceniono jako dobry. Ocena stanu chemicznego w 2011 r. na podstawie wskaźników chemicznych stan chemiczny sklasyfikowano jako stan dobry. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, że w profilu śluza Kudrynki na Czarnej Hańczy nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie wypadkowej oceny potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wykazała, że stan wód Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW80002064739 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa jest zły. 13
ZESTAWIENIE TABELARYCZNE KLASYFIKACJI STANU EKOLOGICZNEGO I CHEMICZNEGO RZEK W JEDNOLITYCH CZĘŚCIACH WÓD, LEŻĄCYCH NA TERENIE POWIATU SEJNEŃSKIEGO W 2011 R. Lp 1 Nazwa jcw, której ocenie służy ppk Czarna Hańcza od jez. Wigry do Gremzdówki włącznie Kod jcw, której ocenie służy ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN JCW PLRW80002564549 Czarna Hańcza - Wysoki Most UMIARKOWANY ZŁY 2 Czarna Hańcza od Gremzdówki do granicy państwa PLRW80002064739 Czarna Hańcza - profil graniczny śluza Kudrynki UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 3 Marycha od Marychny do dopływu z jez. Zelwa PLRW80002564872 Źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska Marycha - profil graniczny wodowskaz Zelwa DOBRY OBJAŚNIENIA: 1/ - stan chemiczny sklasyfikowano na podstawie ograniczonej liczby wskaźników stan / potencjał ekologiczny stan chemiczny stan ekologiczny objaśnienia potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) DOBRY stan dobry BARDZO DOBRY DOBRY stan bardzo dobry / potencjał maks. stan / potencjał dobry DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO PSD_sr PSD_max poniżej stanu dobrego przekroczone stężenia średnioroczne przekroczone stężenia maksymalne UMIARKOWANY stan / potencjał umiarkowany UMIARKOWANY UMIARKOWANY PSD przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY SŁABY stan jednolitej części wód ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY DOBRY stan dobry ZŁY stan zły 14
15
JEZIORA Do 2011 r. w ramach monitoringu wód powierzchniowych 39 zbiorników powiatu sejneńskiego zostało przebadanych przez WIOŚ Białystok. Klasyfikacja jezior powiatu sejneńskiego wg Systemu Oceny Jakości Jezior badanych przez WIOŚ (do 2008 r. z uzupełnieniem z 2010 r.). Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Jeziora zlewni dolnego biegu Czarnej Hańczy i Pawłówki Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 1. Dowcień 79,0 10,4 1992 3 3 2. Żubrowo 97,3 17,0 1992 2 3 3. Długie Krasnopolskie (Sejneńskie) 102,4 48,0 1992, 2006 (2001 TT) 2 2 4. Jegliniec 22,6 8,2 1992 3 2 5. Gremzdel 59,3 10,0 1992, 2007-2008 3 3 6. Boczniel 25,5 6,8 1992 NON 2 7. Gremzdy 188,1 14,3 1992, 2006 3 3 8. Głuche ok. 32,0 3,4 1992 NON 3 9. Jurkowo ok. 20,0 2,3 1992 NON 3 10. Kociołek ok. 3,3 2,6 1992 NON 3 11. Płaskie ok. 15,5 6,1 1992 3 2 12. Miałkie ok. 29,0 3,0 1992, 2004 NON 2 13. Dmitrowo 61,2 42,0 1992 2 1 14. Sumowo k. Dmitrowa 14,3 14,6 1992 2 3 15. Białe k. Białogóry 78,2 15,1 1993, 2007-2 16. Czarne k. Białogóry 24 6,0 1993-2 17. Wierśnie 32,3 8,4 1993-3 18. Brożane 44,6 24,3 2004 2 2 19. Płaskie koło Rygola 56,8 12,0 2010 2 1 Jeziora zlewni rzeki Marychy 20. Gieret 67,3 17,0 1995, 2001 2 2 21. Pomorze 295,4 23,5 1995, 2001, 2008 2 3 22. Zelwa 103,7 12,3 1995, 2001, 2008 2 1 23. Wiłkokuk 39,1 12,2 1995, 2004 3 2 24. Sejny 64,3 3,8 1996 NON 3 25. Boksze 96,4 22,0 1999 2 2 26. Sejwy 85,6 21,5 1999 3 3 27. Szejpiszki 71,4 21,6 1999 2 3 28. Berżniki 81,0 38,8 2000 2 2 16
Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Głębokość maks. [m] Lata badań Kategoria podatności na degradację Klasa czystości 29. Punia (Puńsk) 15,0 6,9 2000 3 NON 30. Bobruczek (rezerwat) 0,9 3,9 2002 NON 2 31. Tobolinka I (rezerwat) 2,8 8,0 2002 2 2 32. Łempis (rezerwat) 8,7 3,3 2003 3 2 33. Łempiuk (rezerwat) 3,6 3,3 2003 NON 2 34. Stulpieniuk (rezerwat) 0,6 2,0 2003 NON 2 35. Stulpień (rezerwat) 7,4 3,8 2003 NON 2 Pozostałe jeziora 36. Sztabinki 60,5 27,8 2007-2 37. Hołny 158,1 15,2 1996, 2006 3 2-3 38. Gaładuś (graniczne) 728,6 54,8 1991 1995, 2001, 2006 1 2 39. Bałędzis (graniczne) 58,2 22,0 2004 2 2 Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora (2000 TT) pomiary jedynie profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora Ogólny stan czystości większości jezior powiatu sejneńskiego, badanych przez WIOŚ do 2008 roku (według Systemu Oceny Jakości Jezior stosowanego do 2007 r., a w 2008 r. zastosowanego razem z nowym systemem oceny), odpowiadał II klasie czystości (21 jeziora) jeziora średnio zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyższej jakości występowały w jeziorach: Dmitrowo, Zelwa i Płaskie k. Rygola. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem stan czystości 13 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości, a jakość wód 1 zbiornika (Punia) nie odpowiadał normom. Stan sanitarny wszystkich dotychczas badanych akwenów był dobry. 39 jezior = 100% III klasa 34,2% II klasa 55,3% I klasa 7,9% NON 2,6% 17
W latach 2009 2011 na terenie powiatu sejneńskiego przeprowadzono badania 6 jezior według nowej metodyki: Gremzdel (w punktach reperowych) 2009 2011, Pomorze 2010 r., Białe koło Białogóry 2010 r., Płaskie koło Rygola 2010 r., Miałkie 2011 r., Wiłkokuk 2011 r., Zelwa 2011 r. Badania prowadzone w programie monitoringu diagnostycznego (w tym reperowego) umożliwiły dokonanie ocen: stanu ekologicznego i stanu chemicznego, natomiast badania prowadzone w ramach monitoringu operacyjnego i badawczego umożliwiły dokonanie ocen stanu ekologicznego akwenów. Jezioro Gremzdel jezioro polodowcowe o niewielkiej głębokości: maksymalnej 10,0 m i średniej 3,2 m (wg M. Stangenberga, 1934). Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 59,3 ha, a objętość zbiornika 1.966,5 tys. m 3. Akwen jest lekko wydłużony, nieregularny, dno jest zróżnicowane, linia brzegowa dobrze rozwinięta. Jezioro składa się z kilku zróżnicowanych plos oddzielonych kanałem lub zwężeniem. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie. Jezioro znajduje się w zlewni Pawłówki (Gremzdówki), dopływu Czarnej Hańczy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Badania prowadzone w 2007 r. wykazały, że jezioro Gremzdel wykazuje cechy zbiornika typu eutroficznego, a stan czystości odpowiadał III klasie czystości (2,63 pkt.). Średnia przezroczystość wody jeziora wynosiła 1,7 m. Warstwa naddenna była słabo natleniona, zanotowano wysokie wartości związków azotu w wodzie. Wskaźniki morfometrycznozlewniowe świadczą o silnej podatności jeziora na degradację (III kategoria). Ocena stanu ekologicznego w latach 2009 2011 na podstawie wskaźników biologicznych, obejmujących: chlorofil a, multimetriks fitoplanktonowy, indeks fitobentosu (IOJ) oraz makrofitowy indeksu stanu ekologicznego jezior (ESMI) wskazała dobry stan wód w JCW. Spośród badanych wskaźników fizykochemicznych zawartość tlenu rozpuszczonego w warstwie naddennej przekraczała granicę stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego (III klasa). Ocena zweryfikowana przez GIOŚ z uwzględnieniem opinii ekspertów wykazała dobry stan ekologiczny na podstawie ocenianych wskaźników biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeksu stanu jezior ESMI) i wspierających je wskaźników fizykochemicznych. Ocena stanu chemicznego wykonana w 2009 roku wskazała dobry stan wód w JCW. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe (z zastrzeżeniem dotyczącym sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-c,d)pirenu), nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. Jezioro Pomorze polodowcowe jezioro rynnowe o głębokości maksymalnej 23,5 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 295,4 ha, a objętość zbiornika 25.280,5 tys. m 3. Akwen jest wydłużony, dno jest mało zróżnicowane, linia brzegowa umiarkowanie rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie. Jezioro znajduje się w zlewni Marychy, dopływu Czarnej Hańczy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Do jeziora dopływają, wraz z wodami rzeki Marychy, oczyszczone ścieki komunalne i przemysłowe (mleczarskie) z Sejn. Zbiornik użytkowany przez spółkę rybacką, został zakwalifikowany do typu wód leszczowych. Poprzednie badania prowadzone w 2001 r. wykazały, że stan czystości jeziora Pomorze odpowiadał III klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości jezior). 18
Ocena stanu jeziora Pomorze Ocena stanu ekologicznego wykonana w 2010 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeks stanu jezior ESMI) wskazała umiarkowany stan wód, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do III klasy stanu umiarkowanego. Dodatkowo spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych średnie nasycenie hypolimnionu tlenem przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego wykonana w 2008 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała dobry stan wód w JCW. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe, nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. Jezioro Białe koło Białogóry (Białowierśnie) polodowcowe jezioro wytopiskowo-rynnowe o głębokości maksymalnej 15,1 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 78,2 ha, a objętość zbiornika 4.952,1 tys. m 3. Akwen jest wydłużony, dno jest zróżnicowane, linia brzegowa dobrze rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie oraz Obszarze Specjalnej Ochrony ptaków PLB 200002 Puszcza Augustowska (NATURA 2000). Zbiornik objęty jest zakazem używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi, tzw. ograniczona strefa ciszy. Jezioro znajduje się w zlewni dopływu z jeziora Gieret dopływu Marychy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik użytkowany przez dzierżawcę, został zakwalifikowany do typu wód leszczowych. Poprzednie badania prowadzone w 2007 r. wykazały, że stan czystości jeziora Białego koło Białogóry odpowiadał II klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości jezior). Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, makrofitowy indeks stanu jezior ESMI) wskazała dobry stan wód w JCW. Spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych średnie nasycenie hypolimnionu tlenem przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do III klasy stanu umiarkowanego. Jezioro Płaskie koło Rygola polodowcowe jezioro wytopiskowe o głębokości maksymalnej 12,0 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 56,8 ha, a objętość zbiornika 2.853,5 tys. m 3. Akwen jest elipsowaty, dno jest średnio zróżnicowane, linia brzegowa bardzo słabo rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie oraz objęte są w ramach programu NATURA 2000 Obszarem Specjalnej Ochrony ptaków PLB 200002 i Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk (SOO) PLH 200005 o wspólnej nazwie Puszcza Augustowska. Zbiornik objęty jest zakazem używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi, tzw. strefą ciszy. Niewielka leśna zlewnia jeziora położona między zlewniami Szlamicy i Czarnej Hańczy związana jest z doliną cieku wypływającego z jeziora Krejwelanek dopływu Czarnej Hańczy. Jezioro zasilane jest głównie przez wodę opadową i gruntową nie występują dopływy ani odpływ (jezioro bezodpływowe). Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik użytkowany przez spółkę wodną, został zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Badania prowadzone w 2010 r. wykazały, że stan czystości jeziora Płaskiego koło wsi Rygol odpowiadał I klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości Jezior). Ocena stanu ekologicznego w 2010 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, multimetriks fitoplanktonowy, indeks fitobentosu IOJ) wskazała bardzo dobry stan wód w JCW. W ocenie nie uwzględniono wartości makrofitowego indeksu stanu jezior (ESMI) z uwagi na niską zawartość związków mineralnych w wodzie, co powoduje słaby rozwój makrofitów. Spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych żaden nie przekroczył wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do I klasy stanu bardzo dobrego. 19
Jezioro Miałkie (Płaskie) polodowcowe jezioro typu stawowego o głębokości maksymalnej 3,0 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi około 29,0 ha, a objętość zbiornika szacowana jest na 477,5 tys. m 3 (brak aktualnego planu batymetrycznego jeziora). Akwen jest wydłużony, dno jest mało zróżnicowane, linia brzegowa słabo rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Pojezierze Sejneńskie. Jezioro znajduje się w zlewni Gremzdówki (Pawłówki), dopływu Czarnej Hańczy w dorzeczu Niemna. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik użytkowany przez spółkę rybacką, został zakwalifikowany do typu wód szczupakowo-linowych. Poprzednie badania prowadzone w 2004 r. wykazały, że stan czystości Jeziora Miałkiego odpowiadał II klasie czystości (wg Systemu Oceny Jakości Jezior). Ocena stanu jeziora Miałkiego Ocena stanu ekologicznego wykonana w 2011 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a, multimetriks fitoplanktonowy PMPL, makrofitowy indeks stanu ekologicznego jezior ESMI i multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ) wskazała dobry stan wód. Spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych żaden nie przekroczył wartości określonych dla stanu dobrego, w związku z czym jezioro zaliczono do stanu dobrego. Ocena stanu chemicznego wykonana w 2011 r. na podstawie wybranych wskaźników chemicznych wskazała dobry stan wód. Wszystkie uwzględnione substancje chemiczne, w tym substancje priorytetowe, nie przekroczyły granicy dobrego stanu wód. Jezioro Wiłkokuk polodowcowe jezioro wytopiskowe o głębokości maksymalnej 12,2 m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 39,1 ha, a objętość zbiornika 1.501,8 tys. m 3. Akwen jest wydłużony, dno jest średnio zróżnicowane, linia brzegowa słabo rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie oraz objęte są w ramach programu NATURA 2000 Obszarem Specjalnej Ochrony ptaków PLB 200002 i Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk (SOO) PLH 200005 o wspólnej nazwie Puszcza Augustowska. Zbiornik objęty jest zakazem używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi, tzw. strefą ciszy. Niewielka leśna zlewnia jeziora położona między zlewniami Marychy i Czarnej Hańczy związana jest z doliną cieku wypływającego z jeziora Zelwa dopływu Marychy. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik użytkowany przez spółkę wodną, został zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Ocena stanu ekologicznego w 2011 r. na podstawie elementów biologicznych (tylko chlorofil a i multimetriks fitoplanktonowy) wskazała bardzo dobry stan wód w JCW. Spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych średnie nasycenie hypolimnionu tlenem przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego, jednak wskaźnika tego nie uwzględniono w ocenie, gdyż nie był to wpływ pochodzenia antropogenicznego. W związku z powyższym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do I klasy stanu bardzo dobrego. Jezioro Zelwa polodowcowe jezioro wytopiskowe o głębokości maksymalnej 12,3m. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 103,7 ha, a objętość zbiornika 5.972,0 tys. m 3. W skład akweny wchodzą dwa plosa, dno jest średnio zróżnicowane, linia brzegowa słabo rozwinięta. Jezioro i zlewnia położone są na Obszarze Chronionego Krajobrazu Puszcza i Jeziora Augustowskie oraz objęte są w ramach programu NATURA 2000 Obszarem Specjalnej Ochrony ptaków PLB 200002 i Specjalnym Obszarem Ochrony Siedlisk (SOO) PLH 200005 o wspólnej nazwie Puszcza Augustowska. Zbiornik objęty jest zakazem używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi, tzw. strefą ciszy. Niewielka leśna zlewnia jeziora z małym udziałem obszarów rolnych położona między zlewniami Marychy i Czarnej Hańczy związana jest ze zlewnią Zelwianki dopływu Marychy. Jezioro zasilane jest dopływem z jeziora Wiłkokuk. 20
Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej, brak zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Zbiornik użytkowany przez spółkę wodną, został zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Ocena stanu ekologicznego w 2011 r. na podstawie elementów biologicznych (chlorofil a i multimetriks fitoplanktonowy wspomagane makrofitowym indeksem stanu ekologicznego jezior (ESMI) z 2008 r.) wskazała dobry stan wód w JCW. Spośród zbadanych stężeń wskaźników fizykochemicznych średnie nasycenie hypolimnionu tlenem przekroczyło wartości określone dla stanu dobrego, jednak wskaźnika tego nie uwzględniono w ocenie. W związku z powyższym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do II klasy stanu dobrego. 21