INFORMACJA ZRZESZENIA AUDYTORÓW ENERGETYCZNYCH WARSZAWA, SPIS TREŚCI OD REDAKCJI..2 AKTUALNOŚCI Nowy Prezes ZAE.....3 Forum Termomodernizacja 2015 3 Ogłoszony kolejny przetarg na białe certyfikaty.. 3 BREEAM Assessor Training..4 Nowe terminy kursów prowadzonych przez Fundację Poszanowania Energii...4 ARTKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE Ocena LCA przedsiębiorstw drogą do optymalizacji zużycia zasobów.5 Błędy przy indywidualnym rozliczaniu kosztów ogrzewania budynków wielolokalowych.. 11 INFORMACJE Z PRASY I INTERNETU MG: 27 mld euro unijnych funduszy na gospodarkę niskoemisyjną 15 PARP dofinansuje audyty energetyczne. Dotacje do 70%...15 Zachęcamy do udziału w konkursie Energooszczędne 4 kąty. 15 Ekspertyza Instytutu Energetyki odnawialnej dla fundacji Greenpeace Polska oraz WWF Polska...15 KE na początku 2015 r. ma przedstawić szczegóły dot. unii energetycznej...15 Nowe standardy emisyjne w dyrektywie IED dotyczące źródeł spalania paliw ich transpozycja i wejście w życie...15 Projekt ustawy o OZE: bez rozstrzygnięć kluczowych kwestii w podkomisji. 15 Źródła rozproszone w sieciach dystrybucyjnych... 15 "Prosument Opolski". WFOŚiGW w Opolu wprowadza swój program wsparcia dla prosumentów... 15 Czy Polacy zaczną masowo instalować mikroelektrownie słoneczne?...16 Poznań. Kamera termowizyjna przebada pół tysiąca domów i kilkadziesiąt kamienic.. 16 Ministerstwo Gospodarki tłumaczy się z niewdrożenia dyrektywy o OZE.. 16 Modernizacja energetyczna budynków jednorodzinnych opłacalna dla państwa.16 Konkurs International VELUX Award 2014 rozstrzygnięty..16 W kierunku niskoemisyjnej transformacji rynku pracy. 17 700 mld zł zysku w 20 lat dzięki termomodernizacji domów 17 PRODUKTY ARTYKUŁY REKLAMOWE Startuje Akademia Rozwoju Biznesu VELUX.18
Podsumowanie Obniżenie zużycia energii, pozwalając na obniżenie kosztów produkcji, jest jednym z kluczowych elementów strategii poprawy konkurencyjności europejskiego przemysłu. Produkcja energii praktycznie nieodłącznie wiąże się z emisją gazów cieplarnianych. Dlatego też obniżenie energochłonności procesów produkcyjnych korzystnie również wpływa na cele jakie stawia sobie Unia Europejska w ramach przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Dyrektywa w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych (2006/32/WE) zobowiązuje kraje członkowskie do wskazywania rozwiązań pozwalających na zwiększenie efektywności energetycznej. Do tej pory wiele wysiłków włożono w normalizację audytu i certyfikacji energetycznej budynków, w przypadku przedsiębiorstw metody te stwarzają jednak istotne ograniczenia. Wynikają one z nieuwzględnienia w nich zużycia zasobów innych niż nośniki energii, oraz energochłonności wykorzystywanych w działalności przedsiębiorstw towarów i usług pochodzenia zewnętrznego. Opracowany w ramach projektu LiCEA zestaw narzędzi pozwala na wykonanie audytu energetycznego w cyklu życia dla MŚP różnych branż. Uwzględnienie w ramach oceny efektywności energetycznej przedsiębiorstwa LCA procesów pozyskiwania materiałów, przetwarzania i produkcji, oraz dystrybucji i utylizacji produktów, otwiera nowe możliwości oszczędzania energii. BŁĘDY PRZY INDYWIDUALNYM ROZLICZANIU KOSZTÓW OGRZEWANIA BUDYNKÓW WIELOLOKALOWYCH 2 mgr inż. Krzysztof KUNA Niniejszy artykuł jest rozwinięciem problematyki omawianej w sierpniowym wydaniu INORMACJI ZAE zatytułowanym: Rola Obliczeń Zapotrzebowania Ciepła (OZC) w systemie indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania. Rozliczanie przy pomocy urządzeń wskaźnikowych (podzielników) kosztów ciepła zużytego na cele grzewcze w budynkach wielolokalowych, posiadających instalację grzewczą opartą o tzw. pionopiętra, jest niewątpliwie najtańszą formą minimalizacji kosztów ogrzewania. Należy jednak pamiętać, że wprowadzenie tego systemu rozliczeń powinno być ostatnim elementem procesu termomodernizacji budynku, a instalacja centralnego ogrzewania powinna być wyregulowana (dostosowanie przepływów czynnika grzewczego do zmniejszonego zapotrzebowania na energię cieplną, spowodowanego termomodernizacją). Tymczasem wyścigi firm rozliczeniowych o opanowanie rynku, minimalizacja kosztów przy sprzedaży usług rozliczeniowych, brak konsultacji merytorycznej ze strony inwestorów w zakresie stosowania systemu po zmianie charakterystyki cieplnej budynku, brak przepisów prawnych, regulujących stosowanie systemu indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania, spowodowało jego znaczną dewaluację. W zdecydowanej większości istniejących na rynku polskim systemów rozliczeniowych występują błędy, całkowicie zniekształcające cel ich stosowania, czyli sprawiedliwy podział kosztów ogrzewania budynku pomiędzy poszczególne lokale. Najczęściej stosuje się przeliczenie ilości jednostek wskazywanych przez podzielnik, które doprowadza wskazania podzielników kosztów do poziomu porównywalności: I sk = I rzecz K L K G I sk Ilość jednostek odczytowych skorygowana (rozliczeniowa), porównywalna dla danego budynku; I rzecz Ilość jednostek odczytowych rzeczywista; K L Współczynnik wyrównawczy położenia lokalu w bryle budynku; K G Współczynnik oceny grzejnika. Podczas wyliczeń obu współczynników, popełniane są błędy, które w konsekwencji całkowicie deprecjonują ideę stosowania systemu indywidualnego rozliczenia kosztów ogrzewania i zniechęcają do jego stosowania. Błędy występują również w doborze właściwej mocy grzejnika do którego przymocowany jest podzielnik kosztów ogrzewania. 2 mgr inż. Krzysztof KUNA, Audytor Energetyczny, Akredytacje NAPE Nr 1518/93/06, 0723/S18/2008, 1431/N-12/2011, Uprawnienia Nr MI/ŚE/691/2009, Biegły sądowy w zakresie audytingu energetycznegoprzy Sądzie Okręgowym w Legnicy str. 11
Moc grzejnika. W praktyce istnieje kilka rodzajów mocy grzejnika: 1 - Obliczeniowa (projektowa) moc cieplna. Moc grzejnika wynikająca z podziału obliczeniowego zapotrzebowania na moc cieplną pomiędzy odbiorniki znajdujące się w pomieszczeniu. Obliczeniowa moc cieplna nie uwzględnia zysków ciepła od przewodów. 2 - Wymagana moc cieplna. Moc cieplna, którą grzejnik powinien dostarczyć do pomieszczenia. Wymagana moc cieplna uwzględnia zyski ciepła. Wymagana moc cieplna = Obliczeniowe straty ciepła pomieszczenia (zapotrzebowanie na moc cieplną) Zyski ciepła w pomieszczeniu (z uwzględnieniem zysków od przewodów). 3 - Rzeczywista moc cieplna. Rzeczywista moc cieplna oddawana przez grzejnik, wynikająca z cieplnych i hydraulicznych warunków jego pracy. 4 - Nominalna moc cieplna grzejnika. Stabelaryzowana moc grzejnika w ściśle określonych parametrach pracy, np. T zasilania / T powrotu / T wewnętrzna = 90/70/20 o C parametry pracy większości instalacji budynków wielorodzinnych zasilanych z sieci centralnej lub Tz/Tp/Ti = 75/65/20 parametry pracy używane przez większość producentów grzejników. W przypadku braku aktualnych obliczeń zapotrzebowania ciepła (OZC) dla poszczególnych pomieszczeń ogrzewanych, firmy rozliczeniowe stosują w swoich systemach nominalne wielkości mocy cieplnej grzejników zainstalowanych w poszczególnych pomieszczeniach. Powołują się przy tym na nieobowiązującą w Polsce normę PN-EN 834, która służy do atestacji (uzyskania dopuszczenia) podzielników kosztów ogrzewania. Nie można jej stosować bezkrytycznie w systemie podziału kosztów ogrzewania budynków po termomodernizacji, gdyż podstawowym założeniem normy jest warunek temperaturowy grzejnika t zasilania / t powrotu / t wewnętrzna = 90 / 70 / 20 o C. Warunek ten, po dokonanej termomodernizacji, może być spełniony wyłącznie przy wymianie instalacji grzewczej, co rzadko jest praktykowane. Nie bierze się pod uwagę faktu, że po przeprowadzonej termomodernizacji budynku oraz regulacji instalacji c.o. grzejniki będą posiadały moc dostosowaną do potrzeb energetycznych pomieszczenia. Grzejniki, które stały się w wyniku termomodernizacji przewymiarowane, powinny mieć po regulacji moc obliczeniową (wynikającą z OZC), a nie nominalną (katalogi). Stosowanie mocy nominalnej powoduje w konsekwencji wzrost kosztów ogrzewania, przypadających na dany grzejnik, co zniekształca ideę sprawiedliwego rozdziału kosztów ogrzewania. Należy pamiętać, że prawidłowo funkcjonujący system indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania musi być oparty o aktualne obliczenia zapotrzebowania ciepła (OZC) dla poszczególnych pomieszczeń. Tylko aktualne OZC umożliwiają właściwe (zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi) obliczenie współczynników korekcyjnych stosowanych w systemie, a także obliczenie projektowego obciążenia cieplnego, czyli projektowej mocy grzejników w pomieszczeniach. K L Współczynnik wyrównawczy położenia lokalu w bryle budynku. Wylicza się go porównując jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło w mieszkaniu najcieplejszym, do mieszkania wyliczanego (Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012, poz. 1059 j.t.). F i = Q i / A i - jednostkowe zapotrzebowanie energii cieplnej w danym mieszkaniu, Q i zapotrzebowanie na ciepło w i-tym mieszkaniu, liczone wg PN-EN ISO 13790 A i powierzchnia użytkowa i-tego mieszkania i = 1 n (n ilość mieszkań) K Li = F min / F i - współczynnik korygujący położenie lokalu w bryle budynku i-tego mieszkania Obowiązek stosowania współczynników wyrównawczych zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikających z położenia lokalu w bryle budynku (K L) określa Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 j.t.), Art. 45a: 9. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby wybrana metoda, uwzględniając współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku określonych w odrębnych str. 12
przepisach, stymulowała energooszczędne zachowania oraz zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 4, w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Z Art. 45a, ust. 9 wynika jednoznacznie, że podstawą do wyliczenia współczynników korygujących położenie lokalu w bryle budynku powinno być wyłącznie zapotrzebowanie ciepła dla poszczególnych lokali. Pomimo, że merytoryczna interpretacja sposobu wyliczania tego współczynnika nie powinna budzić żadnych wątpliwości nagminnie spotyka się współczynniki, które są przyjmowane, bądź wyliczane w zupełnie inny sposób: tabela Centralnego Ośrodka Badawczo- Rozwojowego Techniki Instalacyjnej COBRTI Instal. Pomimo, że nieistniejące już COBRTI Instal dawno się wycofało z zaleceń stosowania tych współczynników, szybko się jednak one rozpowszechniły i są przyjmowane do dziś, ze względu na swoją prostotę i łatwość stosowania; wyliczenie w oparciu o sumę nominalnych mocy zainstalowanych w mieszkaniu grzejników (najczęściej przy temp. 90/70/20). W rzeczywistości po przeprowadzonej termomodernizacji większość istniejących grzejników jest przewymiarowanych, a ich rzeczywiste moce powinny wynikać z aktualnych obliczeń OZC; wyliczenie w oparciu o obciążenie cieplne lokalu (jeżeli jest aktualna dokumentacja instalacyjna). Tutaj błąd polega na bezkrytycznym zastosowaniu wyliczeń projektowego obciążenia cieplnego w oparciu o aktualną normę PN-EN 12831:2006. Norma ta zawiera szereg restrykcyjnych założeń, jak wyliczenie temperatury w sąsiednim mieszkaniu (średnia arytmetyczna temperatur zewnętrznej i wewnętrznej), które powodują spore zamieszanie w obliczonych współczynnikach (np. najcieplejsze mieszkania mogą wypaść na ostatniej kondygnacji, co nie jest zgodne z prawdą). Wynika z tego, że norma ta nie może być wykorzystywana do wyliczania współczynników korekcyjnych. Może służyć jednak do wyliczeń mocy grzejników w poszczególnych pomieszczeniach przy ich wymianie. K G Współczynnik oceny grzejnika. Jest on (wg normy PN-EN 834) kompilacją trzech współczynników: K G = K Q K C K T K Q współczynnik oceny mocy cieplnej grzejnika (bezwymiarowa wartość liczbowa nominalnej mocy grzejnika), K C współczynnik sprzężenia cieplnego. Koryguje on różne wartości strumienia cieplnego w zależności od rodzaju grzejnika (różna powierzchnia styku podzielnika z grzejnikiem), tzw. sprzężenie cieplne. K T współczynnik stosowany przy temperaturach wewnętrznych niższych od 16 o C. Pomimo, że norma PN-EN 834 sugeruje korektę współczynników K Q i K C przy warunkach odniesienia różnych od stanu podstawowego (warunek temperaturowy 90/70/20 o C), nie jest ona wykonywana. Jak już wspomniano, biorąc za podstawę wyliczenia K Q nominalną (katalogową), a nie obliczeniową (rzeczywistą) moc grzejnika, wynikającą z OZC, powoduje się całkowite zniekształcenie systemu indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania. Wprowadza to zamieszanie w systemie przy grzejnikach przewymiarowanych, czyli takich których powierzchnia grzewcza, w warunkach odniesienia, stała się za duża w stosunku do potrzeb cieplnych pomieszczenia co jest naturalnym skutkiem termomodernizacji budynków. Brakuje zatem współczynnika korygującego różnice temperatury grzejnika w miejscu przymocowania podzielnika wynikające z przewymiarowania grzejnika, czyli współczynnika korygującego błąd, który zawiera K Q. Błąd jest na tyle znaczący, że różnice w kosztach zmiennych ogrzewania, przypadających na grzejnik przewymiarowany mogą sięgać kilkadziesiąt procent. Z powyższych ustaleń wynika, że prawidłowy wzór na przeliczenie jednostek odczytowych, doprowadzający wskazania podzielników kosztów do poziomu porównywalności, powinien wyglądać następująco: I sk = I rzecz K L K G K W K W współczynnik wyrównawczy, kompensujący różnicę temperatur w miejscu mocowania podzielnika, przy mniejszej mocy obliczeniowej str. 13
grzejnika zainstalowanego niż moc nominalna (grzejnik przewymiarowany ). Ten współczynnik powinien także uwzględniać korektę wskazań wynikającą z przesunięcia podzielnika, przy nieparzystej ilości elementów grzejnych grzejników segmentowych, czy konieczność ominięcia miejsca zamocowania grzejnika (szpilka). Bez zastosowania tego, dodatkowego współczynnika K W nie można stosować w metodyce rozliczeniowej wartości mocy nominalnej zainstalowanego grzejnika. Z powyższego wynika, że aby prawidłowo rozliczać ciepło przy pomocy podzielników kosztów ogrzewania, w sposób zgodny z Ustawą Prawo energetyczne, należy zastosować jedno z poniższych rozwiązań: 1. wprowadzić do rozliczeń współczynnik kompensujący zmniejszenie temperatury w miejscu zamocowania podzielnika przy grzejnikach przewymiarowanych K W. Musiało by to być poprzedzone opracowaniem metodyki obliczania tego współczynnika; 2. w obliczeniach współczynnika grzejnikowego K G stosować obciążenie cieplne (moc obliczeniową) pomieszczenia, wynikające z aktualnych OZC, a nie moc nominalną zainstalowanego grzejnika. Minimalizuje się w ten sposób błąd powstający przy przeliczaniu jednostek odczytowych podzielnika. str. 14