ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH ZUS WYDANE W 2007 ROKU

ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH ZUS WYDANE W 2007 ROKU Warszaa 2008

Opracoali: Akceptoała: Małgorzata Łabęcka Andrzej Kania Hanna Zaleska Dyrektor Departamentu

SPIS TREŚCI. str. 1. Liczba i struktura orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie..5 2. Rozstrzygnięcia komisji lekarskich... 12 2.1 Zmiany ustaleniach lekarza orzecznika. 20 3. Charakterystyka osób badanych... 28 4. Podsumoanie...38

1. Liczba i struktura orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie Z dniem 1 stycznia 2005 r. została zmieniona organizacja systemu orzecznicta lekarskiego. Na podstaie art. 14 ust. 6 ustay z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. 2004 nr 39, poz. 353, z poźn. zm.), rozpoczęły pracę komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - jako druga instancja orzekania o niezdolności do pracy. W 2007 r. ZUS działało 67 komisji lekarskich. Obecnie, na mocy / noelizacji ustay, osobie zainteresoanej, która nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarza orzecznika, przysługuje prao niesienia sprzeciu do komisji lekarskiej ZUS terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeci nosi się za pośrednictem jednostki organizacyjnej ZUS łaściej ze zględu na miejsce zamieszkania osoby zainteresoanej. Ponadto przypadku stierdzenia niepraidłoości orzeczeniu terminie 14 dni od dnia ydania orzeczenia Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może zgłosić zarzut adliości orzeczenia i przekazać spraę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. W imieniu Prezesa Zakładu zarzut adliości może zgłosić głóny lekarz orzecznik dokonując kontroli merytorycznej i formalnej orzeczeń lekarzy orzecznikó ZUS. Zarzut adliości może zgłosić rónież naczelny lekarz zakładu lub lekarz inspektor ykonując kontrolę orzeczeń ramach nadzoru nad orzekaniem o niezdolności do pracy. Przyrócenie duinstancyjnego orzecznicta lekarskiego spoodoało, że już 2005 r. do sądó pracy płynęło o 30% mniej spra niż roku poprzednim, a latach 2006-2007 o ponad 60%. Lekarze orzecznicy i komisje lekarskie ZUS przy ocenie stopnia i trałości niezdolności do pracy oraz rokoania co do odzyskania zdolności do pracy uzględniają: - stopień naruszenia spraności organizmu oraz możliości przyrócenia niezbędnej spraności drodze leczenia i rehabilitacji, - możliość ykonyania dotychczasoej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celoość przekalifikoania zaodoego, biorąc pod uagę rodzaj i charakter dotychczas ykonyanej pracy, iek, poziom ykształcenia, itp. Od stycznia 2006 r. zgodnie z zapisami ustay z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustay o emeryturach i rentach z FUS oraz ustay o systemie ubezpieczeń społecznych, zasadą jest orzekanie o niezdolności do pracy na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba, że edług iedzy medycznej, nie ma rokoań odzyskania zdolności do pracy przed upłyem tego okresu óczas niezdolność do pracy może być orzeczona na dłużej niż 5 lat. 5

W przypadku osoby, która była upraniona do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego, a do osiągnięcia ieku emerytalnego brakuje jej mniej niż 5 lat, orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego ieku. W 2007 r. lekarze orzecznicy ZUS ydali 930,7 tys. orzeczeń lekarskich (bez orzeczeń ziązku z kontrolą praidłoości orzekania o czasoej niezdolności do pracy i orzeczeń o potrzebie rehabilitacji leczniczej). W ziązku z niesionymi sprzeciami oraz zgłoszonymi zarzutami adliości orzeczeń ydanych przez lekarzy orzecznikó ZUS komisje lekarskie ydały 2007 roku 98,4 tys. orzeczeń, co stanoiło 9,6% ogółu orzeczeń ydanych przez lekarzy orzecznikó i komisje lekarskie. W roku 2005 odsetek ten ynosił 10,3%, a 2006 10,4% (tabl. 1). Najczęściej odołyano się od orzeczeń ydanych spraie ustalenia ziązku śmierci z określonymi okolicznościami, orzeczeń spraie upranień do cześniejszej emerytury praconikó opiekujących się dziećmi ymagającymi stałej opieki, a także spraach o rentę socjalną. Sprzeci tego typu spraach został zgłoszony stosunku do co 5 tego orzeczenia lekarza orzecznika (tabl. 2). Nieątpliie iąże się to ze specyfiką ymienionych spra i determinacją osób ubiegających się o rentę socjalną lub o cześniejszą emeryturę z tytułu spraoania opieki nad dzieckiem kalekim, dla których śiadczenie z ZUS jest jedynym źródłem utrzymania. TABL. 1 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ LEKARZY ORZECZNIKÓW I KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W LATACH 2005-2007 2005 2006 2007 Wyszczególnienie Ogółem: 1 029 369 100,0 1 115 648 100,0 1 029 147 100,0 orzeczenia*/ ydane przez lekarzy orzecznikó ZUS 922 960 89,7 999 128 89,6 930 772 90,4 orzeczenia ydane przez komisje lekarskie 106 409 10,3 116 520 10,4 98 375 9,6 */ bez orzeczeń ziązku z kontrolą praidłoości orzekania o czasoej niezdolności do pracy oraz orzeczeń o potrzebie rehabilitacji leczniczej 6

TABL. 2 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ LEKARZY ORZECZNIKÓW I KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG ICH RODZAJU Rodzaj orzeczenia orzeczenia ydane przez lekarzy orzecznikó orzeczenia ydane przez komisje lekarskie udział orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie orzeczeniach ydanych przez lekarza orzecznika Ogółem 930 772 98 375 10,6 z tego: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 217 700 23 213 10,7 orzeczenia ponone dla celó rentoych 486 367 48 300 9,9 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 69 825 5 466 7,8 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 100 878 10 983 10,9 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraie renty socjalnej 47 814 9 164 19,2 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 4 433 497 11,2 orzeczenia pozostałe*/ 3 755 752 20,0 */ orzeczenia ziązku z badaniem dziecka ieku poyżej 16-go roku życia celu przyznania matce, ojcu lub opiekunoi cześniejszej emerytury oraz orzeczenia spraie ustalenia ziązku śmierci z określonymi okolicznościami. Najliczniejszą grupą orzeczeń ydanych zaróno przez lekarzy orzecznikó jak i przez komisje lekarskie są orzeczenia ponone dla celó rentoych. W ogólnej liczbie ydanych orzeczeń jednym i drugim przypadku stanoią one blisko 50%. Rozpatrując relację liczby orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie do orzeczeń lekarzy orzecznikó ynika, że artość tej relacji jest jedną z niższych i ynosi 9,9% (tabl. 2). Orzeczenia ydane ziązku z odołaniami od orzeczeń pierszorazoych rentoych stanoiły 23,6%, a orzeczenia ydane ziązku z odołaniami od orzeczeń poypadkoych dotyczących oceny procentoego uszczerbku na zdroiu oraz od orzeczeń pierszorazoych i pononych spraie renty socjalnej stanoiły odpoiednio 11,2% i 9,3% ogółu orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie 2007 r. Kolejnymi grupami orzeczeń komisji lekarskich były orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5,5%, orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 0,5% oraz orzeczenia ziązku z badaniem dziecka ieku poyżej 16 go roku życia celu przyznania matce, ojcu lub opiekunoi cześniejszej emerytury bądź orzeczenia spraie ustalenia ziązku śmierci z określonymi okolicznościami 0,8% (tabl. 3 i rys. 1). 7

TABL. 3 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG ICH RODZAJU Rodzaj orzeczenia Orzeczenia Ogółem 98 375 100,0 z tego: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 23 213 23,6 orzeczenia ponone dla celó rentoych 48 300 49,1 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5 466 5,5 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 10 983 11,2 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraie renty socjalnej 9 164 9,3 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 497 0,5 orzeczenia pozostałe*/ 752 0,8 */ orzeczenia ziązku z badaniem dziecka ieku poyżej 16-go roku życia celu przyznania matce, ojcu lub opiekunoi cześniejszej emerytury oraz orzeczenia spraie ustalenia ziązku śmierci z określonymi okolicznościami. Rys. 1 Struktura orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie yniku badań przeproadzonych 2007 roku 1,3% 11,2% 9,3% 23,6% 5,5% 49,1% orzeczenia pierszorazoe orzeczenia ponone orzeczenia o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom orzeczenia poypadkoe orzeczenia spraie renty socjalnej orzeczenia pozostałe oraz spraach śiadczeń podlegających koordynacji 8

Z ogólnej liczby 98,4 tys. orzeczeń ydanych 2007 r. przez komisje lekarskie - 89,1 tys. tj. 90,6% orzeczeń ydano ziązku z niesieniem sprzeciu, 7,5 tys. (7,7%) ziązku ze zgłoszeniem przez głónego lekarza orzecznika bądź lekarza inspektora zarzutu adliości, natomiast ziązku z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem adliości rozpatrzono i ydano 0,4 tys. (0,4%) orzeczeń (tabl. 4-5, rys. 2). Ponadto 2007 r. komisje rozpatrzyły łącznie 1,3 tys., tj. 1,3% spra skieroanych trybie zierzchniego nadzoru Prezesa ZUS lub na podstaie postanoienia sądu. Były to spray rozpatryane przez komisje lekarskie ramach nadzoru nad ykonyaniem orzekania o niezdolności do pracy przez lekarzy orzecznikó oddziałach Zakładu, spraoanego przez Prezesa Zakładu za pośrednictem głónego lekarza orzecznika. Nadzór ten obejmuje m.in. analizę odołań niesionych od decyzji organu rentoego ydanej na podstaie orzeczenia lekarza orzecznika, celu stierdzenia, czy odołaniu tym nie skazano noych okoliczności dotyczących niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji. Jeśli odołaniu skazano noe okoliczności, spraa zostaje skieroana do pononego rozpatrzenia przez lekarza orzecznika ZUS. Rys. 2 Struktura orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie 2007 r. edług rodzaju środka odołaczego 7,7% 0,4% 1,2% 0,1% 90,6% niesienie sprzeciu zgłoszenie zarzutu adliości jednoczesne niesienie sprzeciu i zgłoszenie zarzutu adliości rozpatrzenie spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzenie spray ziązku z przekazaniem przez sąd 9

TABL. 4 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO I RODZAJU ORZECZENIA Orzeczenia ydane przez komisje ZUS ziązku z: Rodzaj orzeczenia Ogółem z niesieniem sprzeciu ogółem =100 ze zgłoszeniem zarzutu adliości ogółem =100 z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości ogółem =100 rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS ogółem =100 rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd ogółem =100 OGÓŁEM 98 375 89 140 90,6 7 529 7,7 401 0,4 1 204 1,2 101 0,1 z tego: orzeczenia pierszorazoe 23 213 21 139 91,1 1 719 7,4 91 0,4 233 1,0 31 0,1 orzeczenia ponone 48 300 42 823 88,6 4 426 9,2 196 0,4 810 1,7 45 0,1 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 10 983 10 165 92,5 703 6,4 72 0,7 36 0,3 7 0,1 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5 466 5 232 95,7 197 3,6 3 0,1 28 0,5 6 0,1 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 5 401 5 101 94,4 224 4,2 22 0,4 46 0,9 8 0,1 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 3 763 3 525 93,7 191 5,1 14 0,4 32 0,8 1 0,0 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 497 458 92,2 32 6,4 1 0,2 4 0,8 2 0,4 orzeczenia pozostałe 752 697 92,7 37 4,9 2 0,3 15 2,0 1 0,1

TABL. 5 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG RODZAJU ORZECZENIA I RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Orzeczenia ydane przez komisje ZUS ziązku z: Rodzaj orzeczenia Ogółem z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd OGÓŁEM 98 375 100,0 89 140 100,0 7 529 100,0 401 100,0 1 204 100,0 101 100,0 z tego: orzeczenia pierszorazoe 23 213 23,6 21 139 23,7 1 719 22,8 91 22,7 233 19,4 31 30,7 orzeczenia ponone 48 300 49,1 42 823 48,0 4 426 58,8 196 48,9 810 67,3 45 44,6 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 10 983 11,2 10 165 11,4 703 9,4 72 18,0 36 3,0 7 6,9 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5 466 5,5 5 232 5,9 197 2,6 3 0,7 28 2,3 6 5,9 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 5 401 5,5 5 101 5,7 224 3,0 22 5,5 46 3,8 8 7,9 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 3 763 3,8 3 525 4,0 191 2,5 14 3,5 32 2,7 1 1,0 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 497 0,5 458 0,5 32 0,4 1 0,2 4 0,3 2 2,0 orzeczenia pozostałe 752 0,8 697 0,8 37 0,5 2 0,5 15 1,2 1 1,0

2. Rozstrzygnięcia komisji lekarskich Komisje lekarskie, rozpatrując niesiony sprzeci lub zarzut adliości, przy ydaaniu orzeczenia dokonyały rozstrzygnięcia na podstaie dokumentacji dołączonej do niosku. W przypadku, gdy dokumentacja dołączona do niosku nie była ystarczająca do ydania orzeczenia, komisja lekarska miała prao zrócić się o uzupełnienie dokumentacji o opinie lekarza konsultanta, o yniki badań dodatkoych lub obseracji szpitalnej, jak rónież przeproadzić bezpośrednie badanie stanu zdroia osoby, stosunku do której miało być ydane orzeczenie. W 2007 r. dodatkoe badania specjalistyczne przeproadzono 5,4 tys. przypadkó, badania domu chorego 1,6 tys., a badania dodatkoe 2,2 tys. przypadkó. Jeśli po przeproadzeniu postępoania rozpatrującego niesiony sprzeci lub zarzut adliości, komisja lekarska zmieniła co najmniej jedno z poniższych ustaleń; tj. stopień niezdolności do pracy, ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami postania tej niezdolności, datę postania niezdolności do pracy, przeidyany okres trania niezdolności do pracy, procent uszczerbku na zdroiu, to orzeczenie to zostało odnotoane jako orzeczenie zmieniające ustalenia lekarza orzecznika. I tak 2007 r. komisje lekarskie ZUS ydały 25,2 tys. orzeczeń zmieniających co stanoiło 25,6% ogółu orzeczeń ydanych przez komisje, natomiast 73,2 tys. (74,4%) spra odołaczych komisje lekarskie podtrzymały ustalenia lekarza orzecznika. Najyższy odsetek orzeczeń zmieniających ustalenia lekarza orzecznika odnotoujemy ziązku orzeczeniami poypadkoymi dotyczącymi oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 28,9% oraz przypadku orzeczeń pononych dla celó rentoych 27,9%,, najniższy zaś ziązku z orzeczeniami pierszorazoymi i pononymi spraie renty socjalnej 17,0% i 17,3% (rys. 3 i tabl. 6-8). Rys. 3 Struktura orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie yniku badań przeproadzonych 2007 roku 74,4% 25,6% orzeczenia zmieniające orzeczenia podtrzymujące 12

TABL. 6 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG RODZAJU ORZECZENIA Rodzaj orzeczenia ogółem orzeczenia podtrzymujące ustalenia lekarza orzecznika orzeczenia zmieniające ustalenia lekarza orzecznika ogółem =100 ogółem =100 OGÓŁEM 98 375 73 205 74,4 25 170 25,6 z tego: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 23 213 17 650 76,0 5 563 24,0 orzeczenia ponone dla celó rentoych 48 300 34 805 72,1 13 495 27,9 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 10 983 7 811 71,1 3 172 28,9 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5 466 4 356 79,7 1 110 20,3 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 5 401 4 482 83,0 919 17,0 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 3 763 3 112 82,7 651 17,3 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 497 402 80,9 95 19,1 orzeczenia pozostałe 752 587 78,1 165 21,9 Liczba ydanych przez komisje lekarskie orzeczeń podtrzymujących ustalenia lekarza orzecznika yniosła 73,2 tys. i była blisko 3 krotnie iększa niż orzeczeń zmieniających. Z tej liczby, od 80% do 85%, orzeczeń komisji lekarskich podtrzymało ustalony przez lekarza orzecznika brak niezdolności do pracy, brak niezdolności do samodzielnej egzystencji czy brak całkoitej niezdolności do pracy. Orzeczenia podtrzymujące ustalony przez lekarza orzecznika stopień niezdolności stanoiły: grupie orzeczeń z ustaloną całkoitą niezdolnością do pracy i samodzielnej egzystencji 77,6%, grupie orzeczeń z ustaloną całkoitą niezdolnością do pracy 70,2% i grupie orzeczeń z ustaloną częścioą niezdolnością do pracy 63,7%. 13

TABL. 7 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU PODTRZYMUJĄCE USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA WG RODZAJU ORZECZENIA I RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Orzeczenia ydane przez komisje ZUS ziązku z: Rodzaj orzeczenia Ogółem z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd OGÓŁEM 73 205 100,0 70 851 100,0 1 943 100,0 134 100,0 216 100,0 61 100,0 z tego: orzeczenia pierszorazoe 17 650 24,1 17 124 24,2 435 22,4 30 22,4 44 20,3 17 27,9 orzeczenia ponone 34 805 47,5 33 545 47,3 1 056 54,3 65 48,5 112 51,9 27 44,3 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 7 811 10,7 7 484 10,6 278 14,3 30 22,4 15 6,9 4 6,6 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 4 356 6,0 4 285 6,0 56 2,9 2 1,5 8 3,7 5 8,2 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 4 482 6,1 4 403 6,2 59 3,0 4 3,0 11 5,1 5 8,2 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 3 112 4,3 3 056 4,3 41 2,1 3 2,2 11 5,1 1 1,6 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 402 0,5 395 0,6 5 0,3 - - 1 0,5 1 1,6 orzeczenia pozostałe 587 0,8 559 0,8 13 0,7 - - 14 6,5 1 1,6

TABL. 8 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU ZMIENIAJĄCE USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA WG RODZAJU ORZECZENIA I RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Orzeczenia ydane przez komisje ZUS ziązku z: Rodzaj orzeczenia Ogółem z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd OGÓŁEM 25 170 100,0 18 354 100,0 5 620 100,0 268 100,0 901 100,0 27 100,0 z tego: orzeczenia pierszorazoe 5 563 22,1 4 020 21,9 1 296 23,1 62 23,1 174 19,3 11 40,7 orzeczenia ponone 13 495 53,6 9 329 50,8 3 407 60,6 131 48,9 616 68,4 12 44,5 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 3 172 12,6 2 702 14,7 403 7,2 43 16,0 24 2,7 - - orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 1 110 4,4 941 5,1 148 2,6 1 0,4 19 2,1 1 3,7 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 919 3,6 702 3,8 168 3,0 17 6,3 30 3,3 2 7,4 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 651 2,6 469 2,6 152 2,7 11 4,1 19 2,1 - - orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 95 0,4 69 0,4 21 0,4 1 0,4 3 0,3 1 3,7 orzeczenia pozostałe 165 0,7 122 0,7 25 0,4 2 0,8 16 1,8 - -

Rozpatrując przestrzennie relację liczby orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie do orzeczeń lekarzy orzecznikó obserujemy, że najiększy udział tych orzeczeń ystąpił ojeództie podlaskim 17,9% oraz opolskim 16,5%, natomiast najniższy ojeództach lubelskim (8,3%), ielkopolskim (8,6%), śląskim (8,8%), mazoieckim (9,4%) (rys. 4). Odmiennie kształtoała się struktura ydanych orzeczeń przez komisje lekarskie poszczególnych ojeództach. Najięcej ydano ich ojeództie śląskim 10,3%, łódzkim 9,2%, oraz ielkopolskim 9,1%. Liczba orzeczeń podtrzymujących ustalenia lekarza orzecznika ahała się od 62% do 85% orzeczeń ydanych osobom zamieszkałym na terenie danego ojeództa. TABL. 9 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG WOJEWÓDZTWA NA TERENIE KTÓREGO ZAMIESZKUJE OSOBA ZGŁASZAJĄCA SPRZECIW Wojeództa Ogółem Orzeczenia podtrzymujące ustalenia lekarza orzecznika Orzeczenia zmieniające ustalenia lekarza orzecznika OGÓŁEM 98 375 100,0 73 205 100,0 25 170 100,0 z tego: Dolnośląskie 8 171 8,3 6 573 9,0 1 598 6,4 Kujasko-pomorskie 5 754 5,8 4 415 6,0 1 339 5,3 Lubelskie 4 550 4,6 3 572 4,9 978 3,9 Lubuskie 4 456 4,5 3 138 4,3 1 318 5,2 Łódzkie 9 063 9,2 7 265 9,9 1 798 7,1 Małopolskie 8 664 8,8 6 210 8,5 2 454 9,8 Mazoieckie 8 583 8,7 6 074 8,3 2 509 10,0 Opolskie 2 849 2,9 2 150 2,9 699 2,8 Podkarpackie 5 160 5,3 4 166 5,7 994 4,0 Podlaskie 3 165 3,2 1 980 2,7 1 185 4,7 Pomorskie 6 135 6,2 4 489 6,1 1 646 6,5 Śląskie 10 124 10,3 7 261 9,9 2 863 11,4 Śiętokrzyskie 3 289 3,3 2 824 3,9 465 1,8 Warmińsko-mazurskie 4 383 4,6 3 229 4,4 1 154 4,6 Wielkopolskie 8 914 9,1 6 061 8,3 2 853 11,3 Zachodniopomorskie 5 115 5,2 3 798 5,2 1 317 5,2 16

Najyższy odsetek orzeczeń zmieniających ustalenia lekarza orzecznika ogólnej liczbie orzeczeń ydanych osobom badanym na terenie danego ojeództa odnotoano oj. podlaskim - 37,4%. Natomiast najniższy oj. śiętokrzyskim 14,1% i podkarpackim 19,3% (tabl. 9-10 i rys. 5). TABL. 10 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU WEDŁUG WOJEWÓDZTWA NA TERENIE KTÓREGO ZAMIESZKUJE OSOBA ZGŁASZAJĄCA SPRZECIW Wojeództa Ogółem Orzeczenia podtrzymujące ustalenia lekarza orzecznika Orzeczenia zmieniające ustalenia lekarza orzecznika ogółem = 100,0 ogółem = 100,0 OGÓŁEM 98 375 73 205 74,4 25 170 25,6 z tego: Dolnośląskie 8 171 6 573 80,4 1 598 19,6 Kujasko-pomorskie 5 754 4 415 76,7 1 339 23,3 Lubelskie 4 550 3 572 78,5 978 21,5 Lubuskie 4 456 3 138 70,4 1 318 29,6 Łódzkie 9 063 7 265 80,2 1 798 19,8 Małopolskie 8 664 6 210 71,7 2 454 28,3 Mazoieckie 8 583 6 074 70,8 2 509 29,2 Opolskie 2 849 2 150 75,5 699 24,5 Podkarpackie 5 160 4 166 80,7 994 19,3 Podlaskie 3 165 1 980 62,6 1 185 37,4 Pomorskie 6 135 4 489 73,2 1 646 26,8 Śląskie 10 124 7 261 71,7 2 863 28,3 Śiętokrzyskie 3 289 2 824 85,9 465 14,1 Warmińsko-mazurskie 4 383 3 229 73,7 1 154 26,3 Wielkopolskie 8 914 6 061 68,0 2 853 32,0 Zachodniopomorskie 5 115 3 798 74,3 1 317 25,7 17

Rys. 4 Relacja orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie do orzeczeń lekarzy orzecznikó 2007 r. Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujasko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Mazoieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Śiętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Wojeodzta_2005_ % 3 po Pole4 poniżej 10,0 (4) 10,0-12,5 (8) 12,5-15,0 (2) 15,0-17,5 (1) 17,5 i ięcej (1) * * ojeództ 18

Rys. 5 Relacja orzeczeń zmieniających orzeczenia lekarzy orzecznikó do ogółu orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie 2007 r. Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujasko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Mazoieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Śiętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Wojeodzta_2005_2 po Pole3 % poniżej 15 (1) * 15-20 (3) 20-25 (3) 25-30 (7) 30-35 (1) 35 i ięcej (1) * ojeództ 19

2.1 Zmiany ustaleniach lekarza orzecznika Jak już cześniej spomniano, orzeczenie ydane przez komisję lekarską zostało odnotoane jako orzeczenie zmieniające ustalenia lekarza orzecznika, jeśli po przeproadzeniu postępoania rozpatrującego odołania od tego orzeczenia, zostało zmienione co najmniej jedno ustalenie. W 2007 r. komisje lekarskie ydały 25,2 tys. orzeczeń zmieniających orzeczenia lekarza orzecznika. Komisje najczęściej zmieniały ustalony przez lekarza orzecznika stopień niezdolności do pracy. Wysoki udział tych zmian blisko 64%, miał miejsce e szystkich rodzajach orzeczeń zmieniających ustalenia lekarza orzecznika. W przypadku orzeczeń pierszorazoych i pononych spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom zmiana dotyczyła 90% przypadkó, odróżnieniu od orzeczeń pononych rentoych oraz pononych spraie renty socjalnej 77%, a pozostałych rodzajach orzeczeń granicach od 61% do 63%. TABL. 11 STRUKTURA ORZECZEŃ WYDANYCH PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZAKŁADU W 2007 ROKU ZMIENIAJĄCYCH USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA W POSZCZEGÓLNYCH RODZAJACH ORZECZEŃ Orzeczenia komisji lekarskich ZUS zmieniające ustalenia lekarza orzecznika zakresie: Rodzaj orzeczenia Ogółem stopnia niezdolności do pracy ziązku niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami daty postania niezdolności do pracy przeidyanego okresu niezdolności do pracy innych ustaleń lekarza orzecznika OGÓŁEM 100,0 63,9 3,5 4,7 9,9 18,0 z tego: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 100,0 61,6 3,8 10,5 9,5 14,6 orzeczenia ponone dla celó rentoych 100,0 77,1 2,6 3,2 12,8 4,3 orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 100,0 0,1 1,2 - - 98,7 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 100,0 90,3 0,3 3,9 5,5 - orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 100,0 62,6 18,6 8,6 10,2 - orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 100,0 77,1 12,8 2,0 8,1 - orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 100,0 63,2 4,2 14,7 17,9 - orzeczenia pozostałe 100,0 61,2 10,9 14,5 8,5 4,9 20

Badanie tej grupy ubezpieczonych, stosunku do której zmieniono stopień niezdolności do pracy ykazało, że przed ydaniem orzeczenia komisji lekarskiej - 40,1% legitymoało się brakiem niezdolności do pracy, 23,5% miało orzeczoną częścioą niezdolność do pracy, 9,6% całkoitą niezdolność do pracy, a 2,1% całkoitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji. Po rozpatrzeniu odołania i pononym ustaleniu stopnia niezdolności do pracy przez komisje lekarskie brak niezdolności do pracy ystępoał już tylko 16,9% przypadkó (spadek o 23,2 pkt. procentoe), częścioą niezdolność do pracy 32,8% (zrost o 9,4 pkt. procentoe), całkoitą niezdolność do pracy 20,0% (zrost o 10,4 pkt. procentoe), a całkoitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji 11,8% (zrost o 9,7 pkt. procentoe) (tabl. 12). TABL. 12 STRUKTURA ORZECZEŃ ZMIENIAJĄCYCH STOPIEŃ NIEZDOLNOŚCI DO PRACY WYDANYCH PRZEZ LEKARZA ORZECZNIKA I KOMISJE LEKARSKIE WG RODZAJU ORZECZENIA I PŁCI Wyniki badania statystycznego porónującego orzeczenia komisji lekarskich z orzeczeniami lekarzy orzecznikó, do których zgłoszono sprzeci Stopień niezdolności do pracy Orzeczenia ydane przez lekarza orzecznika ZUS Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 z tego ustalające: całkoitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji 2,1 2,3 1,9 11,8 10,6 13,6 brak niezdolności do samodzielnej egzystencji 9,1 7,8 11,0 2,2 1,9 2,4 całkoitą niezdolność do pracy 9,6 10,0 9,1 20,0 21,0 18,4 brak całkoitej niezdolności do pracy 11,6 11,9 11,3 7,6 7,4 7,9 częścioą niezdolność do pracy 23,5 23,8 22,9 32,8 34,6 30,2 celoość przekalifikoania zaodoego 0,9 1,1 0,5 1,6 2,2 0,8 upranienia do śiadczenia rehabilitacyjnego 3,1 3,2 2,9 7,1 6,3 8,4 brak niezdolności do pracy 40,1 39,9 40,4 16,9 16,0 18,3 Strukturę zmian dokonanych przez komisje lekarskie orzeczeniach lekarza orzecznika edług stopnia niezdolności do pracy dla celó rentoych ilustruje tabl. 13. 21

TABL. 13 STRUKTURA ORZECZEŃ*/ WYDANYCH PRZEZ KOMISJE LEKARSKIE ZMIENIAJĄCYCH STOPIEŃ NIEZDOLNOŚCI DO PRACY USTALONY DLA CELÓW RENTOWYCH PRZEZ LEKARZA ORZECZNIKA Wyniki badania statystycznego porónującego orzeczenia komisji lekarskich z orzeczeniami lekarzy orzecznikó, do których zgłoszono sprzeci Orzeczenia komisji lekarskich ustalające: Orzeczenia lekarza orzecznika Ogółem całkoitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji brak niezdolności do samodzielnej egzystencji całkoitą niezdolność do pracy brak całkoitej niezdolności do pracy częścioą niezdolność do pracy brak niezdolności do pracy Ogółem 100,0 13,3 2,4 22,3 8,7 36,6 16,7 z tego ustalające: całkoitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji 100,0-45,6 22,8 2,7 21,2 7,7 brak niezdolności do samodzielnej egzystencji 100,0 89,0-4,0 3,2 0,6 3,2 całkoitą niezdolność do pracy 100,0 28,2 7,2-30,5 25,0 9,1 brak całkoitej niezdolności do pracy 100,0 0,7 3,7 75,6-9,8 10,2 częścioą niezdolność do pracy 100,0 0,8 0,3 31,0 13,7-54,2 brak niezdolności do pracy 100,0 2,4 0,6 8,9 4,5 83,6 - */ bez orzeczeń ustalających upranienia do śiadczenia rehabilitacyjnego lub celoość przekalifikoania zaodoego Jak ynika z poyższego zestaienia, najięcej procentoo zmian dokonano przyznając częścioą niezdolność do pracy. W orzeczeniach lekarza orzecznika ustalających całkoitą niezdolność do pracy 30,5% przypadkó komisje lekarskie stierdziły brak całkoitej niezdolności. Natomiast grupie orzeczeń ustalających brak całkoitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji 89,0% przypadkó zmieniono na orzeczenie pozytyne. Ponadto, orzeczeniach zmieniających, poza zmianami dotyczącymi stopnia niezdolności do pracy, 9,9% przypadkó zmiany ustaleń lekarza orzecznika dotyczyły przeidyanego okresu niezdolności do pracy, 4,7% przypadkó zmieniono datę postania niezdolności do pracy, a 3,5% zmieniono ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami postania niezdolności do pracy. Pozostałe 18% zmian dotyczyło podyższenia bądź obniżenia procentoego uszczerbku na zdroiu lub ydania przez komisje lekarskie orzeczenia uzasadniającego przyznanie śiadczenia rehabilitacyjnego lub celoości przekalifikoania zaodoego (tabl. 14). 22

TABL. 14 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH ZUS WYDANE W 2007 R. ZMIENIAJĄCE USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA WG RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO, RODZAJU ZMIAN USTALEŃ LEKARZA ORZECZNIKA BĄDŹ USTALEŃ POPRZEDNIEJ KOMISJI LEKARSKIEJ Wyszczególnienie Ogółem Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie ZUS ziązku z: z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd Ogółem 25 170 18 354 5 620 268 901 27 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 16 076 12 264 2 992 144 657 19 ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 880 461 381 19 18 1 datę postania niezdolności do pracy 1 184 757 341 21 60 5 przeidyany okres niezdolności do pracy 2 494 1 205 1 144 20 123 2 inne ustalenia lekarza orzecznika*/ 4 536 3 667 762 64 43 - Orzeczenia pierszorazoe rentoe 5 563 4 020 1 296 62 174 11 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 3 428 2 614 656 37 115 6 ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 209 80 121 3 5 - datę postania niezdolności do pracy 583 389 159 10 22 3 przeidyany okres niezdolności do pracy 531 365 141 1 22 2 inne ustalenia lekarza orzecznika*/ 812 572 219 11 10 - Orzeczenia ponone rentoe 13 495 9 329 3 407 131 616 12 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 10 404 7 780 2 043 88 482 11 ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 354 142 193 10 8 1 datę postania niezdolności do pracy 428 279 115 8 26 - przeidyany okres niezdolności do pracy 1 723 706 912 15 90 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ 586 422 144 10 10 - */ inne zmiany np: zmiana procentoego uszczerbku na zdroiu, zmiana numeru statystycznego choroby, ydanie orzeczenia o okolicznościach uzasadniających przyznanie śiadczenia rehabilitacyjnego lub celoość 23

przekalifikoania zaodoego. TABL. 14 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH ZUS WYDANE W 2007 R. ZMIENIAJĄCE USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA WG RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO, RODZAJU ZMIAN USTALEŃ LEKARZA ORZECZNIKA BĄDŹ USTALEŃ POPRZEDNIEJ KOMISJI LEKARSKIEJ(cd.) Wyszczególnienie Ogółem Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie ZUS ziązku z: z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd Orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 1 110 941 148 1 19 1 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 1 002 907 81 1 12 1 ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 3 1 2 - - - datę postania niezdolności do pracy 43 7 31-5 - przeidyany okres niezdolności do pracy 62 26 34-2 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ - - - - - - Orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 919 702 168 17 30 2 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 575 451 91 10 22 1 ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 171 135 31 3 2 - datę postania niezdolności do pracy 79 50 22 3 3 1 przeidyany okres niezdolności do pracy 94 66 24 1 3 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ - - - - - Orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 651 469 152 11 19 - z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 502 385 97 6 14 - ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 83 52 26 2 3 - datę postania niezdolności do pracy 13 8 4 1 - przeidyany okres niezdolności do pracy 53 24 25 3 1 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ - - - - - - */ inne zmiany np: zmiana procentoego uszczerbku na zdroiu, zmiana numeru statystycznego choroby, ydanie orzeczenia o okolicznościach uzasadniających przyznanie śiadczenia rehabilitacyjnego lub celoość 24

przekalifikoania zaodoego. TABL. 14 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH ZUS WYDANE W 2007 R. ZMIENIAJĄCE USTALENIA LEKARZA ORZECZNIKA WG RODZAJU ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO, RODZAJU ZMIAN USTALEŃ LEKARZA ORZECZNIKA BĄDŹ USTALEŃ POPRZEDNIEJ KOMISJI LEKARSKIEJ (dok.) Wyszczególnienie Ogółem Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie ZUS ziązku z: z niesieniem sprzeciu ze zgłoszeniem zarzutu adliości z jednoczesnym niesieniem sprzeciu i zgłoszeniem zarzutu adliości rozpatrzeniem spray trybie nadzoru Prezesa ZUS rozpatrzeniem spray ziązku z przekazaniem przez sąd Orzeczenia poypadkoe dotyczące oceny procentoego uszczerbku na zdroiu 3 172 2 702 403 43 24 - z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 4 1 1-2 - ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 38 34 4 - - - datę postania niezdolności do pracy - - - - - - przeidyany okres niezdolności do pracy - - - - - - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ 3 130 2 667 398 43 22 - Orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 95 69 21 1 3 1 z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 60 52 8 - - - ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 4 2 1 1 - - datę postania niezdolności do pracy 14 6 7-1 przeidyany okres niezdolności do pracy 17 9 5-3 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ - - - - - - Orzeczenia pozostałe 165 122 25 2 16 - z tego zmieniające: stopień niezdolności do pracy 101 74 15 2 10 - ziązek niezdolności do pracy z określonymi okolicznościami 18 15 3 - - - datę postania niezdolności do pracy 24 18 3-3 - przeidyany okres niezdolności do pracy 14 9 3-2 - inne ustalenia lekarza orzecznika*/ 8 6 1-1 - */ inne zmiany np: zmiana procentoego uszczerbku na zdroiu, zmiana numeru statystycznego choroby, ydanie orzeczenia o okolicznościach uzasadniających przyznanie śiadczenia rehabilitacyjnego lub celoość 25

przekalifikoania zaodoego. Znaczną grupę orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie 2007 r. stanoiły orzeczenia spraach poypadkoych dotyczących oceny procentoego uszczerbku na zdroiu. Orzeczenia te ydano dla 11 tys. badanych, tj. 11,2% ogółu orzeczeń. Z tej liczby orzeczeń 28,9% przypadkó komisje lekarskie dokonały zmian ustaleń lekarzy orzecznikó. Przed orzeczeniem komisji lekarskich, ustalony uszczerbek na zdroiu miało 44,9% badanych. Po rozpatrzeniu odołań i pononym badaniu, komisje lekarskie orzekły uszczerbek na zdroiu stosunku do 50,8% tej grupy ubezpieczonych. W grupie poszkodoanych ziązku z ypadkami przy pracy odsetek osób z orzeczonym uszczerbkiem na zdroiu zrósł o 6 pkt. procentoych, a śród dotkniętych chorobą zaodoą o 4 pkt. procentoe (tabl. 15). Z liczby 9,2 tys. orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie 2007 r. osobom ubiegającym się o rentę socjalną 17,1% przypadkó komisje zmieniły ustalenia lekarza orzecznika. Najczęściej zmiany dotyczyły ustaleń stopniu niezdolności do pracy, stanoiły boiem ponad 90% ogółu orzeczeń zmieniających. I tak, przed orzeczeniem komisji lekarskich całkoitą niezdolnością do pracy legitymoało się 11,4% ubiegających się o rentę socjalną, natomiast po orzeczeniach komisji lekarskich grupa tych osób stanoiła - 16,9% (tabl. 16). TABL. 15 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH USZCZERBEK NA ZDROWIU WYDANYCH PRZEZ LEKARZA ORZECZNIKA I KOMISJE LEKARSKIE WEDŁUG RODZAJU ORZECZENIA I PŁCI Wyszczególnienie Orzeczenia ydane przez lekarza orzecznika ZUS Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 z tego ustalające: uszczerbek na zdroiu 44,9 47,3 39,2 50,8 53,4 44,7 brak uszczerbku na zdroiu 55,1 52,7 60,8 49,2 46,6 55,3 Wypadki przy pracy 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 z tego ustalające: uszczerbek na zdroiu 43,8 46,3 37,9 49,8 52,5 43,2 brak uszczerbku na zdroiu 56,2 53,7 62,1 50,2 47,5 56,8 Choroby zaodoe 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 z tego ustalające: uszczerbek na zdroiu 74,1 76,8 68,9 78,1 78,9 76,4 brak uszczerbku na zdroiu 25,9 23,2 31,1 21,9 21,1 23,6 26

TABL. 16 STRUKTURA ORZECZEŃ W SPRAWIE RENTY SOCJALNEJ WYDANYCH PRZEZ LEKARZA ORZECZNIKA I KOMISJE LEKARSKIE WEDŁUG RODZAJU ORZECZENIA I PŁCI Wyszczególnienie Orzeczenia ydane przez lekarza orzecznika ZUS Orzeczenia ydane przez komisje lekarskie razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 z tego ustalające: całkoitą niezdolność do pracy 11,4 12,2 10,7 16,9 18,7 15,2 brak całkoitej niezdolność do pracy 85,6 87,8 89,3 83,1 81,3 84,8 27

3. Charakterystyka osób badanych W 2007r. populacja osób, które niosły sprzeci do komisji lekarskiej i którym komisja ta ydała orzeczenie, liczyła 98,4 tys. osób, co stanoiło 10,6% populacji legitymującej się orzeczeniem lekarza orzecznika. W grupie tej dominoali mężczyźni, stanoili boiem 57,3% ogółu badanej populacji. Średni iek osób badanych ynosił 47,7 lat (mężczyźni 47,8 lat, kobiety 47,4 lat). Tabl. 17 WIEK I PŁEĆ OSÓB Z WYDANYM ORZECZENIEM PRZEZ LEKARZA ORZECZNIKA I KOMISJE LEKARSKIE Wyszczególnienie Orzeczenia ydane przez: lekarzy orzecznikó komisje lekarskie średni iek średni iek Ogółem 930 772 100,0 47,2 98 375 100,0 47,7 Mężczyźni 521 046 56,0 48,6 56 324 57,3 47,8 Kobiety 409 726 44,0 45,4 42 051 42,7 47,4 Struktura ieku osób noszących sprzeci do komisji lekarskich obrębie poszczególnych rodzajó badań nieznacznie różniła się od struktury ieku populacji z ydanym orzeczeniem przez lekarza orzecznika. Jedynie od orzeczeń pierszorazoych dla celó rentoych odołyały się osoby przeciętnie starsze o ok. 7 lat oraz od orzeczeń pierszorazoych spraie renty socjalnej starsze przeciętnie o ok. 2 lata. Tabl. 18 ORZECZENIA WYDANE PRZEZ LEKARZY ORZECZNIKÓW I KOMISJE LEKARSKIE WEDŁUG RODZAJU ORZECZENIA I WIEKU OSÓB BADANYCH Rodzaj orzeczenia Orzeczenia ydane przez: lekarzy orzecznikó komisje lekarskie średni iek średni iek Ogółem 930 772 100,0 47,2 98 375 100,0 47,7 tym: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 217 700 23,4 41,7 23 213 23,6 49,0 orzeczenia ponone dla celó rentoych 486 367 52,3 50,3 48 300 49,1 50,1 orzeczenia pierszorazoe i ponone dotyczące procentoego uszczerbku na zdroiu 100 878 10,8 40,3 10 983 11,2 41,7 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 23 224 2,5 23,9 5 401 5,5 26,1 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 24 590 2,6 26,5 3 763 3,8 26,8 28

Spośród osób noszących sprzeci do komisji lekarskiej najyższy odsetek mężczyzn ubiegał się o ustalenie procentoego uszczerbku na zdroiu 71,6%, najniższy zaś grupie emerytó ubiegających się o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego 37,0%. Najmłodsi badani to osoby ubiegające się o ustalenie praa do renty socjalnej. Ponad 36% tej populacji stanoiły osoby ieku poniżej 19 roku życia, zaś 39% to osoby z przedziału iekoego 20 29 lat. Wiek mężczyzn był średnio o 2 lata niższy od ieku kobiet tej populacji. Najstarsi badani to emeryci noszący sprzeci spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego średnio ieku 66,5 lat. TABL. 19 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH WYDANE W 2007 R WEDŁUG RODZAJU BADANIA I PŁCI OSÓB BADANYCH Rodzaj orzeczenia Ogółem Mężczyźni Kobiety średni iek średni iek średni iek Ogółem 98 375 100,0 47,7 56 324 100,0 47,8 42 051 100,0 47,4 z tego: orzeczenia pierszorazoe dla celó rentoych 23 213 23,6 49,0 12 667 22,5 50,2 10 546 25,1 47,5 orzeczenia ponone dla celó rentoych 48 300 49,1 50,1 28 345 50,3 50,8 19 955 47,4 49,2 orzeczenia pierszorazoe i ponone dotyczące procentoego uszczerbku na zdroiu 10 983 11,2 41,7 7 867 14,0 40,9 3 116 7,4 43,6 orzeczenia pierszorazoe i ponone spraach o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego emerytom 5 466 5,5 66,5 2 025 3,6 67,5 3 441 8,2 66,0 orzeczenia pierszorazoe spraie renty socjalnej 5 401 5,5 26,1 2 736 4,9 25,1 2 665 6,3 27,1 orzeczenia ponone spraie renty socjalnej 3 763 3,8 26,8 1 923 3,4 26,1 1 840 4,4 27,5 orzeczenia spraach śiadczeń podlegających koordynacji 497 0,5 54,1 294 0,5 54,7 203 0,5 53,3 orzeczenia pozostałe 752 0,8 55,9 467 0,8 57,3 285 0,7 53,7 Najyższy procent orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie stosunku do orzeczeń lekarzy orzecznikó odnotoano ziązku ze sprzeciem osób ubiegających się o rentę inalidy ojennego 31,8%, ubiegających się o ustalenie upranień do renty rodzinnej 15,6% oraz o rentę z tytułu niezdolności do pracy osób nie będących praconikami 11,9%. 29

Najliczniejszą grupą badanych przez komisje lekarskie spraach rentoych byli praconicy ubiegający się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, stanoili ponad 77% tej grupy osób. W dalszej kolejności były to osoby ubiegające się o ustalenie upranień do śiadczenia rehabilitacyjnego 12,0% oraz osoby ubiegające się o rentę z tytułu niezdolności do pracy nie będące praconikami 7,5% (tabl. 20). TABL. 20 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH W SPRAWACH RENTOWYCH WYDANE W 2007 R. WEDŁUG GRUP BADANYCH Orzeczenia Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem 71 513 100,0 41 012 100,0 30 501 100,0 z tego orzeczenia ydane: ubiegającym się o rentę z tytułu niezdolności do pracy: - praconikom 55 252 77,3 31 621 77,1 23 631 77,5 - osobom nie będącym praconikami 5 384 7,5 3 758 9,2 1 626 5,3 ubiegającym się o ustalenie upranień do śiadczenia rehabilitacyjnego 8 555 12,0 4 407 10,7 4 148 13,6 ubiegającym się o ustalenie upranień do renty rodzinnej 1 418 2,0 514 1,3 904 3,0 ubiegającym się o rentę inalidy ojennego, ojskoego 904 1,2 712 1,7 192 0,6 Orzeczenia pierszorazoe rentoe 23 213 100,0 12 667 100,0 10 546 100,0 z tego orzeczenia ydane: ubiegającym się o rentę z tytułu niezdolności do pracy: - praconikom 15 970 68,8 8 840 69,8 7 130 67,6 - osobom nie będącym praconikami 1 288 5,6 870 6,9 418 4,0 ubiegającym się o ustalenie upranień do śiadczenia rehabilitacyjnego 4 583 19,7 2 269 17,9 2 314 21,9 ubiegającym się o ustalenie upranień do renty rodzinnej 920 4,0 363 2,9 557 5,3 ubiegającym się o rentę inalidy ojennego, ojskoego 452 1,9 325 2,5 127 1,2 Orzeczenia ponone rentoe 48 300 100,0 28 345 100,0 19 955 100,0 z tego orzeczenia ydane: ubiegającym się o rentę z tytułu niezdolności do pracy: - praconikom 39 282 81,3 22 781 80,4 16 501 82,7 - osobom nie będącym praconikami 4 096 8,5 2 888 10,2 1 208 6,1 ubiegającym się o ustalenie upranień do śiadczenia rehabilitacyjnego 3 972 8,2 2 138 7,5 1 834 9,2 ubiegającym się o ustalenie upranień do renty rodzinnej 498 1,0 151 0,5 347 1,7 ubiegającym się o rentę inalidy ojennego, ojskoego 452 1,0 387 1,4 65 0,3 30

W orzeczeniach lekarskich stierdzających brak niezdolności do pracy na ogół nie jest odnotoyany przez lekarza numer statystyczny choroby. Z tego też poodu, analizie orzeczeń ydanych przez komisje lekarskie edług przyczyn choroboych niezdolności do pracy pominięto poyższe orzeczenia (tabl. 21-24). W iększości przypadkó przyczynami orzekania o niezdolności do pracy osób odołujących się do komisji lekarskich od orzeczeń pierszorazoych ustalających dla celó rentoych stopień niezdolności były choroby układu krążenia oraz choroby psychiczne. Odołania poyższe stanoiły odpoiednio 19,0% i 16,0% ogółu odołań. Wśród odołujących się od orzeczeń pononych rentoych osoby z tymi chorobami stanoiły 24,4% i 17,7%. Rozpatrując iek osób odołujących się do komisji lekarskich pod kątem ich schorzeń najyższy odsetek osób grupie iekoej 60 64 lat, miał problemy zdrootne na skutek chorób układu krążenia, natomiast grupie iekoej 20 29 lat, z poodu urazó kości, staó i tkanek miękkich. Ponad 60% orzeczeń komisji ydanych ziązku z odołaniami od orzeczeń pierszorazoych rentoych i niecałe 44% ziązku z orzeczeniami pononymi rentoymi stanoiły orzeczenia ustalające niezdolność na okres do 12 miesięcy. Średnio co dziesiąta osoba badana przez komisję spraach pierszorazoych rentoych i co dudziesta badana spraach pononych rentoych uzyskała orzeczenie stierdzające trałą niezdolność do pracy. W orzeczeniach pierszorazoych rentoych trałą niezdolność do pracy najczęściej orzekano osobom z chorobami układu krążenia (26,9%), zaburzeniami psychicznymi (14,8%), chorobami układu kostno-staoego (10,3%). 31

TABL. 21 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH USTALAJĄCE NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY*/ WYDANE W ZWIĄZKU Z ODWOŁANIAMI OD ORZECZEŃ PIERWSZORAZOWYCH RENTOWYCH LEKARZY ORZECZNIKÓW WEDŁUG GRUP CHOROBOWYCH I WIEKU BADANYCH Grupy choroboe R razem M mężczyźni K - kobiety Ogółem 19 lat i mniej Orzeczenia komisji lekarskich iek osób badanych 20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65 lat i ięcej średni iek OGÓŁEM R 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 49,0 M 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 50,2 K 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 47,5 tym: choroby układu krążenia R 19,0 8,3 3,0 4,8 13,8 25,0 36,8 28,3 53,6 M 23,7 10,0 3,3 5,2 17,5 29,5 38,8 23,0 54,4 K 11,7-2,6 4,4 9,6 17,2 10,5 40,6 51,1 nootory R 10,7 16,7 5,0 7,7 10,9 12,5 11,5 3,8 49,8 M 9,4 10,0 5,5 4,8 7,7 11,3 12,0 5,4 52,1 K 12,8 50,0 4,4 10,4 14,5 14,7 5,3-47,1 zaburzenia psychiczne R 16,0 16,7 23,7 21,0 19,6 12,7 8,2 18,9 45,5 M 14,0 20,0 31,4 25,7 15,6 10,1 7,5 14,9 44,9 K 19,2-14,4 16,7 24,1 17,3 18,4 28,1 46,2 choroby układu kostno-staoego R 15,3-7,6 15,5 16,2 16,2 14,7 12,3 48,9 M 14,3-8,0 15,2 16,2 14,3 13,6 16,2 50,1 K 16,8-7,0 15,9 16,1 19,6 28,9 3,1 47,2 urazy kości, staó i tkanek miękkich R 10,3 16,7 20,3 14,7 11,3 7,7 5,9 8,5 44,3 M 13,3 20,0 28,5 25,4 15,5 9,6 5,7 10,8 44,6 K 5,6-10,5 4,8 6,5 4,3 7,9 3,1 43,6 choroby układu neroego R 8,7 25,0 7,4 12,1 10,2 7,5 7,7 2,8 46,6 M 8,0 30,0 8,4 10,5 8,5 7,3 8,1 4,1 48,3 K 9,8-6,1 13,7 12,1 7,8 2,6-44,4 choroby układu oddechoego R 3,4-0,6 1,6 2,9 4,0 4,6 17,9 52,9 M 3,1-1,1 1,4 2,9 3,0 3,9 18,9 54,2 K 3,9 - - 1,8 2,9 5,6 13,2 15,6 51,3 choroby oka R 2,6 8,3 2,8 3,3 2,6 2,6 1,7 0,9 46,5 M 2,9-3,6 4,3 2,9 2,9 1,8 1,4 47,3 K 2,2 50,0 1,7 2,4 2,3 2,2 - - 45,0 choroby układu traiennego R 3,0-1,0 1,6 3,5 3,8 1,5 0,9 49,7 M 3,6-0,4 2,1 4,4 4,5 1,6 1,4 50,8 K 2,1-1,7 1,1 2,5 2,5 - - 47,1 */ bez orzeczeń stierdzających brak niezdolności do pracy, brak niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz brak całkoitej niezdolności do pracy 32

TABL. 22 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH USTALAJĄCE NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY*/ WYDANE W ZWIĄZKU Z ODWOŁANIAMI OD ORZECZEŃ PONOWNYCH RENTOWYCH LEKARZY ORZECZNIKÓW WEDŁUG GRUP CHOROBOWYCH I WIEKU BADANYCH Grupy choroboe R razem M mężczyźni K - kobiety Ogółem 19 lat i mniej Orzeczenia komisji lekarskich iek osób badanych 20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65 lat i ięcej średni iek OGÓŁEM R 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 50,1 M 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 50,3 K 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 49,2 tym: choroby układu krążenia R 24,4-2,4 6,4 15,5 29,9 40,9 25,8 54,0 M 29,7-2,4 7,5 19,0 36,4 41,7 29,7 54,6 K 15,4-2,5 4,7 10,9 19,5 27,3 16,2 52,2 nootory R 7,4-4,2 5,2 6,6 7,9 9,0 14,8 51,8 M 5,9-4,3 3,3 3,6 6,4 9,1 16,5 53,8 K 9,9-4,1 8,0 10,4 10,3 7,6 10,8 49,7 zaburzenia psychiczne R 17,7-16,7 23,2 20,4 16,7 10,4 16,4 49,1 M 14,2-15,7 23,1 16,9 12,4 10,0 18,7 49,2 K 23,6-18,9 23,3 25,0 23,6 15,2 10,8 49,1 choroby układu kostno-staoego R 15,6-9,3 15,0 17,1 15,6 14,0 11,7 50,4 M 14,1-7,5 13,5 15,5 14,2 14,2 3,3 51,2 K 18,0-13,1 17,3 19,2 17,7 10,6 32,4 49,5 urazy kości, staó i tkanek miękkich R 8,9-32,1 17,3 11,8 5,9 4,3 6,3 45,6 M 11,1-40,0 23,0 16,3 7,2 4,4 7,7 45,3 K 5,1-15,6 8,2 6,1 3,8 3,0 2,7 46,2 choroby układu neroego R 8,9-12,5 15,5 10,7 7,4 5,8 3,1 48,0 M 8,3-10,2 13,1 10,8 7,1 5,6 1,1 48,7 K 9,9-17,2 19,2 10,5 7,9 9,1 8,1 46,9 choroby układu oddechoego R 4,1-2,7 2,1 3,9 4,3 5,8 10,9 52,5 M 3,9-2,4 1,6 2,7 4,5 5,0 12,1 54,0 K 4,5-3,3 2,7 5,3 4,0 18,2 8,1 50,3 choroby oka R 2,6-3,4 3,0 3,3 2,3 2,3 2,3 49,2 M 2,8-3,9 3,2 4,2 2,3 2,2 3,3 49,2 K 2,3-2,5 2,7 2,1 2,4 4,5-49,2 choroby układu traiennego R 1,9-2,7 2,0 2,0 1,9 1,6 2,3 50,0 M 2,0-2,4 2,4 2,0 1,9 1,7 2,2 50,5 K 1,9-3,3 1,3 1,9 2,0-2,7 49,2 */ bez orzeczeń stierdzających brak niezdolności do pracy, brak niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz brak całkoitej niezdolności do pracy 33

TABL. 23 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH USTALAJĄCE NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY*/ WYDANE W ZWIĄZKU Z ODWOŁANIAMI OD ORZECZEŃ PIERWSZORAZOWYCH RENTOWYCH LEKARZY ORZECZNIKÓW WEDŁUG PRZEWIDYWANEGO OKRESU TRWANIA NIEZDOLNOŚCI DO PRACY I GRUP CHOROBOWYCH R razem M mężczyźni K - kobiety Grupy choroboe Ogółem Orzeczenia komisji lekarskich ydane na czas określony: do 3 miesięcy 4-6 7-9 10-12 13-24 25-36 37 miesięcy i ięcej bezterminoo OGÓŁEM R 100,0 13,4 17,0 6,0 24,8 21,1 5,4 1,5 10,8 M 100,0 9,9 16,4 6,6 24,9 21,8 6,2 1,7 12,5 K 100,0 19,0 17,8 5,1 24,7 20,0 4,1 1,2 8,1 tym: choroby układu krążenia R 100,0 6,6 13,3 8,0 29,1 25,7 4,8 1,9 10,6 M 100,0 5,6 12,4 8,0 28,3 27,2 5,6 2,0 10,9 K 100,0 9,7 16,0 7,9 32,1 20,8 2,2 1,6 9,7 nootory R 100,0 3,8 7,5 4,4 32,4 30,2 7,2 1,2 13,3 M 100,0 3,0 5,8 4,0 30,9 27,9 9,0 1,3 18,1 K 100,0 4,6 9,5 4,9 34,0 32,9 5,2 1,1 7,8 zaburzenia psychiczne R 100,0 4,7 14,4 6,4 27,7 22,6 6,2 2,2 15,8 M 100,0 4,1 12,4 6,6 22,8 25,9 6,9 3,2 18,1 K 100,0 5,4 16,7 6,1 33,2 18,8 5,4 1,2 13,2 choroby układu kostno-staoego R 100,0 19,4 24,9 6,0 19,4 18,1 5,1 0,7 6,4 M 100,0 17,7 24,4 6,6 19,4 18,1 6,0 0,8 7,0 K 100,0 21,5 25,7 5,0 19,5 18,2 4,0 0,4 5,7 urazy kości, staó i tkanek miękkich R 100,0 22,6 30,7 7,0 23,6 7,8 2,7 0,8 4,8 M 100,0 20,7 30,2 7,3 24,3 8,0 2,9 1,1 5,5 K 100,0 29,4 32,6 5,9 20,9 7,2 2,0-2,0 choroby układu neroego R 100,0 13,9 19,9 5,0 21,5 20,8 6,5 2,3 10,1 M 100,0 13,6 17,2 5,9 23,7 18,6 6,2 2,1 12,7 K 100,0 14,3 23,3 3,7 18,8 23,7 6,8 2,6 6,8 choroby układu oddechoego R 100,0 14,0 9,3 2,1 28,0 28,4 4,7 0,8 12,7 M 100,0 10,8 10,8 2,3 28,5 24,6 6,9-16,1 K 100,0 17,9 7,5 1,9 27,4 33,0 1,9 1,9 8,5 choroby oka R 100,0 5,0 8,2 6,1 17,6 23,6 14,8 2,2 22,5 M 100,0 4,9 9,0 5,7 15,6 23,0 14,8 1,6 25,4 K 100,0 5,0 6,7 6,7 21,7 25,0 15,0 3,3 16,6 choroby układu traiennego R 100,0 12,5 19,2 7,2 24,5 22,1 4,8 0,5 9,2 M 100,0 12,0 20,0 6,7 23,3 20,7 6,0-11,3 K 100,0 13,8 17,2 8,6 27,6 25,9 1,7 1,7 3,5 */ bez orzeczeń stierdzających brak niezdolności do pracy, brak niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz brak całkoitej niezdolności do pracy 34

TABL. 24 ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH USTALAJĄCE NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY*/ WYDANE W ZWIĄZKU Z ODWOŁANIAMI OD ORZECZEŃ PONOWNYCH RENTOWYCH LEKARZY ORZECZNIKÓW WEDŁUG PRZEWIDYWANEGO OKRESU TRWANIA NIEZDOLNOŚCI DO PRACY I GRUP CHOROBOWYCH R razem M mężczyźni K - kobiety Grupy choroboe Ogółem Orzeczenia komisji lekarskich ydane na czas określony: do 3 miesięcy 4-6 7-9 10-12 13-24 25-36 37 miesięcy i ięcej bezterminoo OGÓŁEM R 100,0 7,0 9,6 3,2 24,0 30,3 13,3 7,0 5,6 M 100,0 7,1 9,1 3,0 23,2 30,7 14,2 6,4 6,3 K 100,0 6,8 10,4 3,7 25,1 29,7 11,8 8,1 4,4 tym: choroby układu krążenia R 100,0 3,5 7,7 2,8 25,1 31,2 14,9 8,7 6,1 M 100,0 3,4 7,4 2,4 25,2 32,2 15,4 7,6 6,4 K 100,0 4,0 8,4 4,3 24,6 27,8 13,2 12,5 5,2 nootory R 100,0 2,7 4,9 3,1 28,0 35,3 13,3 5,6 7,1 M 100,0 2,3 3,1 2,5 25,9 35,6 14,8 5,5 10,3 K 100,0 3,1 6,7 3,9 30,1 34,9 11,7 5,8 3,8 zaburzenia psychiczne R 100,0 3,7 6,8 3,1 25,2 35,8 13,9 6,8 4,7 M 100,0 3,5 3,8 3,2 24,1 37,9 15,1 6,2 6,2 K 100,0 4,0 9,8 3,1 26,3 33,6 12,7 7,3 3,2 choroby układu kostno-staoego R 100,0 11,6 13,6 3,5 21,8 27,1 12,2 6,5 3,7 M 100,0 12,1 13,7 3,2 22,1 26,9 12,3 6,2 3,5 K 100,0 11,0 13,5 3,8 21,5 27,4 12,0 6,9 3,9 urazy kości, staó i tkanek miękkich R 100,0 20,6 17,7 4,0 19,7 19,7 10,3 4,2 3,8 M 100,0 19,7 18,0 4,0 18,5 20,3 11,4 3,8 4,3 K 100,0 24,0 16,5 3,7 24,3 17,6 6,4 5,2 2,3 choroby układu neroego R 100,0 5,7 9,1 3,9 22,6 32,3 13,0 7,9 5,5 M 100,0 6,0 8,7 3,9 22,2 31,9 14,9 7,2 5,2 K 100,0 5,2 9,6 3,9 23,3 32,9 10,2 8,9 6,0 choroby układu oddechoego R 100,0 5,6 8,4 3,2 24,7 29,4 14,0 6,7 8,0 M 100,0 6,2 7,1 3,7 22,4 29,3 16,5 6,0 8,8 K 100,0 4,7 10,3 2,5 28,2 29,5 10,3 7,7 6,8 choroby oka R 100,0 5,9 8,3 2,1 15,2 25,9 19,4 9,6 13,6 M 100,0 7,9 9,9 2,0 13,8 26,9 17,0 9,1 13,4 K 100,0 1,6 4,9 2,5 18,0 23,8 24,6 10,7 13,9 choroby układu traiennego R 100,0 7,6 14,6 4,0 29,1 25,5 7,6 4,7 6,9 M 100,0 7,5 14,4 3,5 29,9 26,4 6,3 3,4 8,6 K 100,0 7,9 14,9 4,9 27,7 23,8 9,9 6,9 4,0 */ bez orzeczeń stierdzających brak niezdolności do pracy, brak niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz brak całkoitej niezdolności do pracy 35