Plonowanie ziemniaka w warunkach produkcyjnych w zależności od wybranych czynników agrotechnicznych

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LXV (2) SECTIO E 2010 Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin, Akademia Podlaska ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce, e-mail: kurir@ap.siedlce.pl GRAŻYNA WIELOGÓRSKA, ELŻBIETA TURSKA, SZYMON CZARNOCKI Plonowanie ziemniaka w warunkach produkcyjnych w zależności od wybranych czynników agrotechnicznych Potato yielding under production conditions depending on chosen cultivation factors Streszczenie. Badania przeprowadzono w 2006 r. w 134 losowo wybranych gospodarstwach zajmujących się produkcją ziemniaka. Badane gospodarstwa wykazały duże zróżnicowanie powierzchni użytków rolnych, gruntów ornych, powierzchni plantacji ziemniaka i jego udziału w strukturze zasiewów. W badanym rejonie rolnicy sporadycznie stosowali kwalifikowany materiał sadzeniakowy (4,5%) oraz fungicydy i herbicydy (odpowiednio 12,7% i 16,4%), a średni plon ziemniaka wynosił 21,6 t. ha -1. Na podstawie analizy statystycznej wykazano, że wyższe plony ziemniaka otrzymywano w większych gospodarstwach i na większych plantacjach. Rośliny ziemniaka reagowały istotnym wzrostem plonu bulw na większe nawożenie mineralne NPK oraz nawożenie obornikiem i zużycie substancji biologicznie czynnej pestycydów. Słowa kluczowe: ziemniak, plon, nawożenie, pestycydy, współczynnik korelacji WSTĘP W Polsce przez długie lata produkcja ziemniaka była jednym z ważniejszych kierunków w rolnictwie. W latach 80. ubiegłego stulecia ziemniak był uprawiany na około 3 mln ha. Udział ziemniaka w strukturze zasiewów od lat 90. sukcesywnie się zmniejszał, aby osiągnąć 4,9% w roku 2007 [Rocznik Statystyczny 1994, 2008]. Mimo to 30% powierzchni uprawy ziemniaka w Unii Europejskiej zlokalizowane jest w Polsce. Udział w zbiorach ziemniaka jest również duży i wynosi około 20% i tym samym jesteśmy największym producentem ziemniaka w krajach unijnych przed Niemcami, Holandią, Francją [Rembeza 2005]. Uprawą ziemniaka zajmuje się 1187 tys. gospodarstw, tj. 62,6% gospodarstw posiadających grunty pod zasiewami. Tak duże rozdrobnienie produkcji jest główną przyczyną osiągania niskich plonów. W ostatnim dziesięcioleciu

PLONOWANIE ZIEMNIAKA W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH... 101 plony nie przekraczały 20 ton z 1 ha [Rocznik Statystyczny 1994, 2008]. Zdaniem Chotkowskiego [2005], mały producent w warunkach gospodarki rynkowej nie jest w stanie sprostać wymogom ilościowym i jakościowym. Celem pracy było wykazanie, w jakim stopniu wybrane elementy technologii uprawy, a przede wszystkim nawożenie mineralne, organiczne, pielęgnacja oraz warunki glebowe decydują o plonowaniu ziemniaka na plantacjach produkcyjnych. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w 2006 r. w 134 losowo wybranych gospodarstwach zajmujących się produkcją ziemniaka na terenie 7 powiatów w województwie mazowieckim i lubelskim. Badania były zlokalizowane we wschodniej części woj. mazowieckiego i północnej woj. lubelskiego, w powiatach: sokołowskim, węgrowskim, siedleckim, łosickim, łukowskim, bialskim i radzyńskim. Gospodarstwa do badań wytypowano losowo, a dane personalne wybranych rolników pozostały anonimowe. Podstawowym kryterium przyjęcia gospodarstwa do badań było posiadanie co najmniej 0,5 ha powierzchni uprawy ziemniaka. Pytania zawarte w ankiecie dotyczyły wyposażenia gospodarstw, sadzenia, nawożenia, uprawy roli, ochrony, zbioru i plonowania ziemniaka. Na podstawie uzyskanych danych obliczono średnią powierzchnię UR i GO w gospodarstwach, średni plon, średnie nawożenie mineralne i organiczne, zużycie substancji biologicznie czynnej, wskaźnik bonitacji gruntów ornych, średnią powierzchnię plantacji, udział ziemniaka w strukturze zasiewów i współczynniki zmienności tych cech. Uzyskane wyniki poddano analizie porównawczej i statystycznej, obliczając współczynniki korelacji prostej plonów ziemniaka z niektórymi zmiennymi objaśniającymi. Istotność współczynnika korelacji zweryfikowano przy poziomie istotności 0,05. WYNIKI I DYSKUSJA Najwięcej wśród badanych było gospodarstw bez specjalizacji (38,8%) oraz utrzymujących bydło mleczne i opasowe (37,3%). Produkcja roślinna była celem w 3,7% gospodarstw (tab. 1). Badane gospodarstwa charakteryzowały się dość dużą średnią Tabela 1. Specjalizacja w badanych gospodarstwach Table 1. Specialization on the examined farms Specjalizacja Specialization Brak Missing Produkcja roślinna Plant production Bydło Cattle Trzoda Swine fattening % gospodarstw % farms 38,8 3,7 37,3 20,2

102 G. Wielogórska, E. Turska, Sz. Czarnocki Tabela 2. Charakterystyka uprawy ziemniaka w badanych gospodarstwach Table 2. Characteristics of potato growing on the examined farms Wyszczególnienie Średnia Zakres zmienności Specification Mean Variability range V (%) Powierzchnia UR w ha 17,55 5,1 100,0 69,91 Agricultural lands in ha Powierzchnia GO w ha 11,88 4,0 70,0 74,47 Area of arable land in ha Wskaźnik bonitacji GO 0,77 0,29 1,42 33,56 Value index Powierzchnia plantacji ziemniaka w ha 1,22 0,5 10,0 98,76 Potato plantation area in ha Udział ziemniaka w zasiewach w % 10,94 1,4 32,2 59,92 Share in total sown area in % Nawożenie w gospodarstwie NPK w kg. ha -1 Mineral fertilization NPK in farm in kg. ha -1 134,70 0 348,4 57,67 N 46,76 0 147,0 88,14 Nawożenie ziemniaka w kg. ha -1 P 27,90 0 136,0 120,80 Potato mineral fertilization in kg. ha -1 K 37,43 0 150,0 115,43 NPK 112,10 0 390,0 91,36 Nawożenie obornikiem w t. ha -1 23,40 0 60,0 56,44 Heavy manuring in t. ha -1 Zużycie subst. biologicznie czynnej w g. ha -1 392,41 0 4275 227,40 Biologically active substance in g. ha -1 Plon ziemniaka w t. ha -1 Yields of potato in t. ha -1 21,63 10,0 50,0 34,07 powierzchnią użytków rolnych (17,55 ha) i gruntów ornych (11,88 ha) (tab. 2). Reszel [1987] podaje, że ziemniak zajmuje szczególną rolę w płodozmianie, zwłaszcza przy racjonalnej agrotechnice (na oborniku) znacznie poprawia właściwości środowiska, dzięki czemu jest doskonałym przedplonem dla większości gatunków uprawnych. Jednak w badanych gospodarstwach średnia powierzchnia plantacji ziemniaka wynosiła 1,22 ha, przy dużej zmienności (V = 98,76%). Tylko w 25% gospodarstw ziemniak uprawiano na powierzchni większej niż 1 ha, a średni udział ziemniaka w strukturze zasiewów wynosił 10,94%. Krzymuski i Laudański [1996] podają, że plony bulw są wypadkową czynników przyrodniczych i stosowanych środków produkcji, a korzystne warunki i stosowana agrotechnika zapewniają oczywiście wyższe plony. Średni plon ziemniaka w badanym rejonie był zbliżony do średnich plonów w kraju według danych GUS [Rocznik Statystyczny 2008] i wynosił 21,63 t. ha -1, tylko w 20% gospodarstw plony były wyższe od 30 ton z 1 ha. W badanym rejonie średnie nawożenie mineralne pod ziemniaki (112,10 kg. ha -1 ) było niższe niż średnie nawożenie w gospodarstwie (134,70 kg. ha -1 NPK); cecha ta zaznaczyła się dużą zmiennością (V = 91,36%). Nawożenie w badanych gospodarstwach było zbliżone do średniego nawożenia w Polsce (123,3 kg. ha -1 NPK) według danych GUS [Ochrona Środowiska 2007]. W badanej populacji byli rolnicy, którzy w ogóle nie stosowali nawożenia mineralnego (27%). W tradycyjnej technologii produkcji ziemniaka

PLONOWANIE ZIEMNIAKA W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH... 103 Tabela 3. Ochrona roślin na plantacjach ziemniaka Table 3. Plant protection on the potato plantations Środki ochrony roślin (% gospodarstw) Pesticides (% farms) Nie stosuje Does not apply Stosuje Applies Herbicydy Herbicides Fungicydy Fungicides Insektycydy Insecticides 38,1 61,9 16,4 12,7 55,2 Tabela 4. Analizy gleby w badanych gospodarstwach Table 4. Soil analyses on the examined farms Analizy gleby Soil analyses Nie wykonuje Does not perform 1 raz, nie pamięta kiedy Does not remember when once 1 raz, zamierza zrobić ponownie He is going to do it once Systematycznie Systematically % gospodarstw % farms 19,5 42,5 31,3 6,7 Tabela 5. Nawożenie mineralne i zużycie substancji biologicznie czynnej w zależności od powierzchni plantacji ziemniaka Table 5. Potato mineral fertilization and biologically active substance use to potato plantation area Powierzchnia plantacji ziemniaka w ha Potato plantation area in ha Plon ziemniaka w t. ha -1 Yields of potato in t. ha -1 Nawożenie ziemniaka w kg. ha -1 NPK Potato mineral fertilization in kg. ha -1 NPK Zużycie subst. biologicznie czynnej w g. ha -1 Biologically active substance in g. ha -1 < 0,99 19,2 81,6 102,9 1,0 1,99 22,8 125,4 481,5 2,0 2,99 24,4 152,1 592,5 > 3,0 24,7 162,5 1161,5 zaleca się stosowanie obornika jako źródła nie tylko substancji organicznej gleby, ale wszystkich niezbędnych dla prawidłowego odżywiania roślin składników mineralnych [Dzienia i Szarek 2000]. Wielu autorów wskazuje również na dodatnie działanie łącznego stosowania nawożenia obornikiem i nawozami mineralnymi [Blecharczyk i Małecka 2000, Różyło i Pałys 2007]. Nawożenie obornikiem w badanych gospodarstwach było stosowane na 91% plantacji w średniej dawce 23,40 t. ha -1, a 73% spośród badanych rolników stosowało nawożenie organiczno-mineralne. Alternatywnym do obornika źródłem substancji organicznej są międzyplony. Uprawiano je w 18 gospodarstwach (13,4%), najczęściej była to gorczyca biała. Badania Płazy [2007], Płazy i Ceglarka [2007], Kołodziejczyk i in.

104 G. Wielogórska, E. Turska, Sz. Czarnocki [2007] wskazują, że wysokość plonu oraz jakość bulw nawożonych międzyplonami jest porównywalna lub większa od nawożonych obornikiem. W badanym rejonie rolnicy sporadycznie stosowali kwalifikowany materiał sadzeniakowy (4,5%), niewielkie też było zużycie pestycydów (392,41 g. ha -1 sbcz.). Stwierdzono duże zróżnicowanie tej zmiennej (V = 227,40%). Na 38,1% plantacji nie stosowano pestycydów, niewielu rolników stosowało fungicydy i herbicydy (odpowiednio 12,7% i 16,4%) (tab. 3). Właściciele gospodarstw nie znają zasobności i odczynu posiadanych gleb, tylko 6,7% rolników wykonuje analizy gleb systematycznie (tab. 4), a w 28,4% gospodarstw nie stosuje się wapnowania gleby. Tabela 6. Współczynniki korelacji prostej plonów ziemniaka z poszczególnymi zmiennymi Table 6. Linear correlation coefficient of the potato field with individual variables Wyszczególnienie Współczynniki korelacji prostej Specification Linear correlation coefficients Powierzchnia UR 0,218* Agricultural lands Powierzchnia GO 0,239* Area of arable land Wskaźnik bonitacji GO 0,082 Value index Powierzchnia plantacji ziemniaka 0,192* Potato plantation area Udział ziemniaka w strukturze zasiewów 0,021 Share in total sown area Nawożenie w gospodarstwie NPK 0,237* Mineral fertilization NPK in farm N 0,304* Nawożenie ziemniaka P 0,281* Potato mineral fertilization K 0,208* NPK 0,301* Nawożenie obornikiem 0,190* Heavy manuring Zużycie substancji biologicznie czynnej 0,417* Biologically active substance Istotność Significance: * P 0,05 Przedplonami ziemniaka w badanych gospodarstwach były zboża. Zespół uprawy pożniwnej w 32,8% gospodarstw ograniczał się do podorywki, a w 50,8% gospodarstw do podorywki i bronowania (rys. 1). Do walki z zachwaszczeniem w 7,4% gospodarstw stosowano Roundup 360 SL, a 9% rolników zrezygnowało z uprawy pożniwnej. W uprawie przedzimowej najczęściej wykonywano orkę głęboką (73,1%). Niektórzy rolnicy (11,9%) przyorywali obornik orką odwrotką, a 3% rolników stosowało 2 orki, odwrotkę i głęboką. W 10% gospodarstw zaniechano uprawy przedzimowej (rys. 2). Wiosenna uprawa w 10,5% gospodarstw ograniczała się do bronowania, w 23,9% do kultywatorowania i bronowania, a w 6% gospodarstw przygotowywano rolę do sadzenia agregatem uprawowym. Na 17,9% pól stosowano 3 zabiegi: kultywatorowanie, bronowanie,

PLONOWANIE ZIEMNIAKA W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH... 105 3,0 2,2 2,2 9,0 brak/missing /Missing podorywka/skimming /Skimming podorywka + bronowanie podorywka+bronowanie skimming /Skimming+harrowing + harrowing podorywka+ + Roundup 360 SL skimming /Skimming+Roundup + 360 SL 50,8 32,8 podorywka+bronowanie+roundup + + Roundup 360 360 SL skimming SL /Skimming+harrowing+Roundup + + 360 SL SL Roundup 360 SL / Roundup 360 SL Ryc. 1. Charakterystyka zespołu uprawek pożniwnych poprzedzających uprawę ziemniaka (w % gospodarstw) Fig. 1. Characteristics of after-harvest soil treatment preceding potato growing (in %) brak/missing brak/missing 1,5 3,0 10,5 11,9 orka odwrotna/repeated ploughing orka odwrotka/repeated ploughing orka głęboka/deep ploughing orka głęboka/deep ploughing orka pogłębiona/subsoiling orka pogłębiona/subsoiling 73,1 orka odwrotna orka + głęboka repeated odwrotka+głęboka/repea + deep ploughing ted+deep ploughing Rys. 2. Charakterystyka zespołu uprawek przedzimowych poprzedzających uprawę ziemniaka (w % gospodarstw) Fig. 2. Characteristics of fall soil cultivation preceding potato growing (in %)

106 G. Wielogórska, E. Turska, Sz. Czarnocki bronowanie/harrowing /Harrowing kultywatorowanie+bronowanie kultywowanie + /Cultivating+harrowing cultivation + 5,2 13,4 10,5 23,9 agregat uprawowy/cultivation /Cultivation unit unit kultywatorowanie+bronowanie+agregat + + agregat uprawowy uprawowy /Cultivating+harrowing+cultivation + + cultivation unit unit 22,4 17,9 6,0 orka wisenna+agregat wiosenna + agregat uprawowy uprawowy /Spring ploughing+cultivation + cultivation unit unit kultywatorowanie+bronowanie+orka + + wiosenna orka wiosenna /Cultivating+harrowing+spring cultivation + + spring ploughing ploughing bronowanie+kultywatorowanie+bronowanie+orka + + + orka wiosenna wiosenna harrowing /Harrowing+cultivating+harrowing+spring + + + ploughing ploughing Rys. 3. Charakterystyka zespołu uprawek wiosennych poprzedzających uprawę ziemniaka (w % gospodarstw) Fig. 3. Characteristics of pre-planting soil treatment preceding potato growing (in %) 2,3 9,7 5,2 bronowanie/harrowing /Harrowing redlenie/ridge /Ridge bronowanie+redlenie + redlenie /Harrowing+ridge harrowing + ridge bronowanie+redlenie+pielenie + redlenie + pielenie ręczne ręczne /Harrowing+ridge+hoe-weeding harrowing + ridge + 82,8 Rys. 4. Pielęgnacje mechaniczna w uprawie ziemniaka (w % gospodarstw) Fig. 4. Mechanical cultivation in potato growing (in %)

PLONOWANIE ZIEMNIAKA W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH... 107 a tuż przed sadzeniem agregat uprawowy (rys. 3). W 41% gospodarstw wykonywano orkę wiosenną wzbogaconą kultywatorowaniem, bronowaniem lub agregatem uprawowym. Ziemniak w badanych gospodarstwach sadzono najczęściej w optymalnym dla tego rejonu terminie, który przypada według Roztropowicz [1993] na 2 3 dekadę kwietnia (w 3 dekadzie kwietnia sadzono w 58,9% gospodarstw, we wcześniejszym terminie tylko w 12,7%, natomiast w 1 dekadzie maja w 28,4%). Wszyscy rolnicy stosowali mechaniczną pielęgnację plantacji (rys. 4). Najczęściej było to bronowanie i redlenie (82,8% pól) lub bronowanie, redlenie i pielenie ręczne (9,7% pól). Krasowicz i Nowacki [2005] uważają, że o efektywności produkcji decyduje intensywność technologii. Chotkowski [2004] wyróżnia trzy typy technologii ziemniaka w polskim rolnictwie: ekstensywną (plon 15 20 t. ha -1 ), integrowaną (plon 25-30 t. ha -1 ) i intensywną (plon 35 40 t. ha -1 ). Analizując badane gospodarstwa (tab. 5), zauważono, że produkcja ziemniaka zmierza w kierunku technologii integrowanej, chociaż wielu rolników uprawia tę roślinę metodami ekstensywnymi. Zauważono również, że na większych plantacjach rolnicy stosują zwiększone nawożenie mineralne oraz zużywają więcej substancji biologicznie czynnej pestycydów na 1 ha niż na małych plantacjach. Technologia uprawy ziemniaka na dużych plantacjach jest więc bardziej intensywna, co ma odzwierciedlenie w większym plonie bulw. Według Krasowicza i Nowackiego [2005] w przyszłości o intensywności technologii i efektywności ekonomicznej będą decydowały proporcje modelu dualnego, który będzie oznaczał współistnienie technologii tradycyjnych (z reguły ekstensywnych) z nowoczesnymi (najczęściej integrowanymi) oraz gospodarstw towarowych wytwarzających ziemiopłody na samozaopatrzenie (gospodarstw socjalnych). W celu ustalenia wpływu wybranych czynników na plon ziemniaka obliczono współczynniki korelacji prostej z poszczególnymi zmiennymi (tab. 6). Na podstawie analizy statystycznej wykazano, że wyższe plony otrzymywano w większych gospodarstwach i na większych plantacjach specjalizujących się w produkcji ziemniaka. Świadczą o tym istotne współczynniki korelacji (r = 0,218*, r = 0,192*). W badaniach własnych wykazano również istotną zależność plonu ziemniaka od nawożenia mineralnego i organicznego (tab. 6). W gospodarstwach stosujących większe dawki NPK oraz zwiększone nawożenie obornikiem plon bulw był wyższy. Podobne wyniki otrzymali Rembeza [1993], Bombik [1998] i Wielogórska [2004]. Nawożenie mineralne silniej niż organiczne oddziałuje na wielkość i jakość plonu głównie ze względu na większy stopień wykorzystania składników mineralnych, szczególnie azotu z zastosowanych nawozów [Kołodziejczyk i in. 2007, Płaza 2004, Wojnowska i in. 2002]. Również w badaniach ankietowych plon ziemniaka był silniej modyfikowany przez nawożenie mineralne. W największym stopniu spośród badanych czynników plon bulw w istotny dodatni sposób był uzależniony od zużycia substancji biologicznie czynnej (r = 0,417*). Taką zależność wykazali również Zarzecka [1998], Wielogórska [2004] oraz Gugała i in. [2007]. Według Rembezy [1993] wzrost plonów ziemniaka w gospodarstwach indywidualnych uzależniony jest od dużej liczby czynników o zróżnicowanym charakterze. Są to następujące czynniki: poziom nawożenia azotem, nawożenia obornikiem, wysoki stopień kwalifikacji sadzeniaków, stosowanie fungicydów, lepsze wyposażenie gospodarstw w maszyny do produkcji ziemniaka oraz optymalny termin sadzenia. Przedstawione wyniki znajdują potwierdzenie w badaniach własnych.

108 G. Wielogórska, E. Turska, Sz. Czarnocki WNIOSKI 1. Badane gospodarstwa wykazały duże zróżnicowanie powierzchni użytków rolnych, gruntów ornych, powierzchni plantacji ziemniaka i jego udziału w strukturze zasiewów. 2. Ziemniak w badanym rejonie plonował na niskim poziomie, co było wynikiem licznych zaniedbań w technologii uprawy, począwszy od uprawy roli, jakości sadzeniaków po nawożenie i stosowanie pestycydów. 3. Wyższe plony bulw otrzymywano w gospodarstwach o większej powierzchni użytków rolnych i gruntów ornych oraz na większych plantacjach w gospodarstwach specjalizujących się w produkcji ziemniaka. 4. Rośliny ziemniaka reagowały istotnym wzrostem plonu bulw na większe nawożenie mineralne NPK, nawożenie obornikiem oraz zużycie substancji biologicznie czynnej pestycydów. PIŚMIENNICTWO Blecharczyk A., Małecka I., 2000. Reakcja ziemniaków na nawożenie organiczne i mineralne w doświadczeniu wieloletnim. Zesz. Nauk. AR Szczecin, Rolnictwo 84, 41 46. Bombik A., 1998. Studia nad prognozowaniem plonów ziemniaka. Fragm. Agron. 3, 4 57. Chotkowski J., 2004. Koszty i opłacalność produkcji ziemniaków. Wieś Jutra 2, 46 48. Chotkowski J., 2005. Perspektywy produkcji ziemniaków w Polsce. Wieś Jutra 2, 26 29. Dzienia S., Szarek P., 2000. Efektywność uprawy bezpłużnej oraz międzyplonów i słomy w produkcji ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 470, 145 152. Gugała M., Zarzecka K., Rymuza K., 2007. Wpływ sposobów uprawy roli i odchwaszczania na plonowanie ziemniaka. Fragm. Agron. 3, 166 173. Kołodziejczyk M., Szmigiel A., Kiełbasa S., 2007. Plonowanie oraz skład chemiczny bulw ziemniaka w warunkach zróżnicowanego nawożenia. Fragm. Agron. 2, 142 150. Krasowicz S., Nowacki W., 2005. Wpływ intensywności technologii na efektywność produkcji roślinnej. Mat. Konf. Nauk. Efektywne i bezpieczne technologie produkcji roślinnej. Puławy 1 2 VI, 69 73. Krzymuski J., Laudański Z., 1996. Zmiany w uprawie i w produkcji ziemniaka. Cz. 2. Agrotechnika. Biul. IHAR 197, 273 281. Ochrona Środowiska 2007, 2008. GUS, Warszawa. Płaza A., 2004. Skład chemiczny bulw ziemniaka jadalnego w warunkach zróżnicowanego nawożenia organicznego. Annales UMCS, sec. E 59, 4, 1327 1334. Płaza A., 2007. Nawożenie ziemniaka międzyplonami ścierniskowymi i słomą. Fragm. Agron. 4, 100 105. Płaza A., Ceglarek F., 2007. Ocena wartości nawozowej wsiewki komonicy zwyczajnej i słomy jęczmienia jarego stosowanych w uprawie ziemniaka. Fragm. Agron. 2, 145 152. Rembeza J., 1993. Czynniki wzrostu plonów ziemniaka w gospodarstwach indywidualnych. Rocz. Nauk Rol., ser. G, 86, 2, 57 62. Rembeza J., 2005. Informacja o rynku. Wpływ ryzyka na efektywność produkcji ziemniaków. Ziemn. Pol. 1, 3 7.

PLONOWANIE ZIEMNIAKA W WARUNKACH PRODUKCYJNYCH... 109 Reszel S. R., 1987. Reakcja ziemniaka jadalnego na uprawę w zmianowaniach o różnym stopniu wysycenia tą rośliną. Cz. I. Plony bulw i ich jakość. Annales UMCS, sec. E, 42, 1 13. Rocznik Statystyczny 1994. GUS, Warszawa. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2008. GUS, Warszawa. Roztropowicz S., 1993. Przygotowanie sadzeniaków i sadzenie. [W:] Produkcja ziemniaków, pod red. J. Chotkowskiego. Inst. Ziemn., Bonin, 27 33. Różyło K., Pałys E., 2007. Wpływ systemu nawożenia na plon bulw ziemniaka i jego strukturę w zależności od kategorii agronomicznej gleby. Fragm. Agron. 2, 283 288. Wielogórska G., 2004. Wpływ wybranych czynników agrotechnicznych na plonowanie ziemniaka i buraka cukrowego w środkowowschodniej Polsce. Annales UMCS, sec. E 59, 4, 1587 1593. Wojnowska T., Wróbel E., Sienkiewicz S., Mozolewski W., Krzebietke S., 2002. Plon i zawartość związków organicznych w bulwach ziemniaka w zależności od dawki i techniki nawożenia. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 489, 195 202. Zarzecka K., 1998. Badania nad stosowaniem zabiegów pielęgnacyjnych na plantacjach ziemniaka. Cz. II. Wpływ sposobów pielęgnowania na wysokość i jakość plonu ziemniaka. Rocz. Nauk Rol., ser. A 113(1 2), 179 186. Summary. The research was conducted in the year 2006 on 134 randomly chosen farms producing potatoes. The examined farms showed great differentiation of agricultural acreage, arable land, potato growing area and potato participation in the cropping system. In the investigated region the farmers used the qualified seed potatoes only sporadically (4.5%) and they used fungicides and herbicides in 12.7% and 16.4%, respectively, with the average potato yield of 21.6 t. ha -1. On the basis of the statistical analysis it was shown that a higher potato yield was achieved on bigger farms and larger plantations. A significantly higher yield of tubers was caused by higher NPK and manure fertilization as well as by the pesticide biologically active substance utilization. Key words: potato, yield, fertilization, pesticides, correlation coefficients