Statystyka - wprwadzenie Obecnie pjęcia statystyka używamy aby mówić : zbirze danych liczbwych ukazujących kształtwanie się kreślneg zjawiska jak pewne charakterystyki liczbwe pwstałe ze badań nad zbirwścią próbną (np. dchylenie z próby, średnia) jak nazwa dyscypliny naukwej Wyróżniamy: statystykę piswą, statystykę matematyczną, statystykę eknmiczną raz różne statystyki branżwe. Statystyka piswa - zajmuje się metdami bserwacji statystycznej, knstruwaniem badań statystycznych, pracwywaniem i prezentacją daneg materiału statystyczneg raz sumarycznym pisem danych statystycznych. Statystyka matematyczna - t nauka, która zajmuje się metdami wniskwania całej zbirwści generalnej na pdstawie zbadania, wybranej w spsób lswy pewnej części zwanej próbą. Statystyka eknmiczna - bada zjawiska i prcesy zachdzące w gspdarce na różnych szczeblach jej agregacji. D pisu i analizy badanych zjawisk statystyka eknmiczna wykrzystuje metdy wypracwane przez statystykę piswą i matematyczną. Statystyka jest samdzielną nauką spłeczną zajmującą się metdami badań zjawisk maswych. Zjawiska maswe mżemy pisywać za pmcą pjęć językwych, schematów, wykresów raz za pmcą liczb. Opis statystyczny jest pisem liczbwym. Za pmcą metd statystycznych dknujemy ugólnień wśród dużej masy szczegółwych infrmacji. Prwadzi t d wykrycia prawidłwści występujących w danym zjawisku. Pdstawwe pjęcia statystyczne Zbirwść statystyczna. Zbirwścią statystyczną, nazywaną inaczej ppulacją, lub masą statystyczną, nazywamy zespół jednstek bjętych badaniem statystycznym. Cel badania kreśla zbirwść. Zbirwść należy ściśle kreślić: 1. pd względem rzeczwym (czyli kg lub c badamy) 2. pd względem terytrialnym 3. pd względem czaswym Jednstka statystyczna. Jednstkami statystycznymi nazywamy elementy składwe badanej zbirwści statystycznej. Ilść jednstek składających się na badaną zbirwść nazywamy liczebnścią. (liczebnścią gólną - N).
Cechy statystyczne. Jednstki statystyczne nie są identyczne, psiadają cechy wspólne i wiele cech różniących je między sbą. Właściwści jakie psiadają jednstki statystyczne nazywamy cechami statystycznymi. Rdzaje cech statystycznych: mierzalne niemierzalne : klasyfikacja dwudzielna / klasyfikacja wieldzielna stałe zmienne Warianty cech Każda cecha statystyczna mże występwać u pszczególnych jednstek statystycznych w rzmaitej frmie lub różnych wielkściach. Wartści jakie mgą przyjmwać cechy statystyczne nazywamy wariantami cech. Na przykład cecha płeć ma warianty: kbieta, mężczyzna. Cechy niemierzalne charakteryzują się tym, że mgą przyjmwać skńczną liczbę wariantów. W wypadku cech mierzalnych mamy d czynienia z dwma rdzajami zmiennści wartści liczbwych brazujących różne warianty cech teg rdzaju. Jest t zmiennść ciągła lub zmiennść skkwa. Zmiennść ciągła plega na tym, że cecha mże przyjmwać dwlne wartści liczbwe z pewneg przedziału liczbweg, tzn. nieskńczenie wiele wartści. Zmiennść skkwa plega na tym, że cecha przyjmuje skńczną liczbę wartści a wartści te są liczbami zmieniającymi się skkw, tzn. cecha nie przyjmuje wartści pśrednich między tymi liczbami. W wypadku zmiennści skkwej bardz dużej liczbie wariantów mżna zmiennść tę ptraktwać jak zmiennść ciągłą, używamy wtedy kreślenia: zmiennść quasi ciągła. Metdy badań statystycznych: Wstępem d wszelkieg rdzaju badań statystycznych jest kreślenie przedmitu badania, czyli zdefiniwanie zbirwści, jednstki i cech statystycznych, które będą pdlegały badaniu. Główne kryterium pdziału metd badań statystycznych związane jest z udziałem zbirwści statystycznej w badaniu. Jest t więc pdział ze względu na liczbę jednstek zbirwści statystycznej bjętych badaniem. Z uwagi na t kryterium rzróżnia się dwie zasadnicze metdy: badanie pełne (generalne, kmpletne, całkwite) badanie częściwe (niekmpletne, niepełne, niecałkwite).
Metda badania pełneg - plega na tym, że bserwacji pddana jest każda jednstka zbirwści statystycznej, której badanie dtyczy. Metda badania częściweg - sprwadza się natmiast d bserwacji tylk pewnej części (wybranych jednstek statystycznych) badanej zbirwści statystycznej. Badanie pełne: spis statystyczny rejestracje statystyczne sprawzdawczść statystyczna Badanie częściwe: metda reprezentacyjna metda mngraficzna metda ankietwa 1. Prgramwanie badania 2. Obserwacja statystyczna 3. Prezentacja wyników 4. Opis i analiza statystyczna Etapy badania statystyczneg: Prgramwanie badania: Obejmuje ustalenie celu badania, metdy badania, kreślenie zbirwści statystycznej, kreślenie cech badania, kreślenie jednstki statystycznej raz próby statystycznej. Opracwanie schematów tablic wynikwych i frmularzy statystycznych. 1. Frmularz statystyczny. Składa się z trzech głównych części: - nagłówka (część tytułwa) - kwestinariusza właściweg - części kńcwej Nagłówek - w tej części znajdują się dane dtyczące instytucji prwadzącej badanie (nazwa i adres) raz wyznaczne jest miejsce na dane identyfikacyjne jednstki sprawzdawczej (nazwa, adres, numer statystyczny regn). Pnadt w nagłówku zamieszczny jest tytuł frmularza raz infrmacje ddatkwe dtyczące przedmitu badania, terminu i kresu, któreg dtyczą dpwiedzi, terminu wysłania sprawzdania a także wyszczególnienie dbirców sprawzdań. Kwestinariusz właściwy - stanwi zasadniczą część frmularza. Zamieszczne są w nim pytania dtyczące przedmitu badania. Mgą być t tabele bądź pytania w frmie tekstwej.
Część kńcwa - zawiera pdpisy sób dpwiedzialnych za prawidłwść danych zawartych w frmularzu, raz datę. Obserwacja statystyczna. Zbieranie materiałów - czyli bserwacja statystyczna, jeg zliczanie i grupwanie jest drugim etapem badania statystyczneg. Materiał statystyczny - zbiór danych liczbwych i piswych. Materiał pierwtny - t sprządzny "teraz" (becnie) przez ankietera. Materiał wtórny - t krzystanie z już wyknanych badań. Surwy materiał statystyczny - t materiał jeszcze nie skrygwany, mże zawierać błędy. Rdzaje błędów: a) Błędy systematyczne (tendencyjne) - plegają na pdawaniu faktów celw zniekształcnych. Spwdwane jest t bawą przed knsekwencjami ujawnienia prawdy. Na przykład właściciele sklepów i przedsiębirstw mgą kłamać nt. wielkści brtów - pnieważ na ich pdstawie kreśla się wyskść pdatku. b) Błędy niesystematyczne (przypadkwe) - plegają na pmyłce liczbwej. Obliczanie wskaźników struktury: W pniższej tabeli przedstawin dwa szeregi rzdzielcze przedziałwe pisujące dwie zbirwści (pracwnicy zakładów A i B) pd względem jednej cechy (wiek). Wiek w latach 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-65 Liczebnści bezwzględne 104 160 230 200 150 50 Firma A Wskaźniki stryktury w % 11,63 % 17,89 % 25,72 % 22, 37 % 16, 77 % 5,59 % Liczebnści bezwzględne 90 145 245 230 189 15 Firma B Wskaźniki stryktury w % 9,84 % 15,86 % 26,80 % 25,16 % 20,67 % 1,64 % Razem 894 100 914 100 DLA FIRMY A, Liczymy : Liczebnść bezwzględna razem: 894 Liczymy pierwszy wskaźnik : 104 / 894 * 100 = 11,63 % Liczymy pzstałe wskaźniki : 160 / 894 * 100 = 17,89 % I T D... DLA FIRMY B, Liczymy : Liczebnść bezwzględna razem: 914 Liczymy pierwszy wskaźnik : 90 / 914 * 100 = 9,84 % Zestawienie wskaźników struktury dla dwóch lub więcej szeregów pzwala prównać wewnętrzną budwę danej zbirwści. D zbadania pdbieństwa tych szeregów wykrzystamy względny wskaźnik pdbieństwa struktur.
Ogólny wzór: W liczniku sumujemy mniejsze wskaźniki z tej samej cechy (np.18-24 lata ), a większy wskaźnik z tej samej cechy idzie d mianwnika. Sumujemy w liczniku - mniejsze, a w mianwniku większe. Wskaźnik Z przyjmwać mże wartść z przedziału <0,1>, przy Z=1 znaczy iż prównywane struktury są identyczne, przy Z = 0 - zupełnie różne! Dla naszej tabeli: Im względny wskaźnik pdbieństwa struktur jest bliższy 1, tym prównywane struktury są bardziej zbliżne d siebie.